v. ROSSEM's is de beste KOFFIE.
DINSDAG 25 JUNI 1929
DE HEKSENWAAG TE OUDEWATER.
LEZING VAN Dr. HOFFMAN.
EEN CULTUURMONUMENT.
EENIG IN BETEEKENIS.
1393 het muntgeld
steld.
Oudewater werd
In Oudewater vastge-
Vrijdag j.I. was het tweehonderd jaar ge
leden, dat de heksenwaag te Oudewater
liet laatst gebruikt is. Do heer J M.
p i n g a n d ij k schreef hierover rceis een
artikel in ons blad.
i avond van de herdenk'ng hoeft Dr.
H off re an uit Gouda naar arnleiJtnj \an
dit jubileum een lezing gehouden.
er dc
cultoorhlstarUche beteekcnls van
*t heksehwegen ta Oudawatcr In
den loop der heksenprocessen.
>r zette eerst uiteen wat er enner hek-
tovenaars verstaan werd. Het over
oude heksenwezen hangt saam met theolo
gische, wijsgeerigc en natuurwetenschappe
lijke, speciaal geneeskundige meeningen.
Teneinde rechtsorde te handhaven in de
velerlei aanklachten, werden van overheids
wege reods langen tijd vóór onze tijdreke
ning formeele heksenprocessen gehouden.
Het antieke heidendom is hiervan zen ae
oorzaak.
rrtv-l'i-i rie l>-S'.
Ier handhaving der sociale rechtsorde te
kunnen verkrijgen, beriep men zich op de
gloude ordaliën, of goden of godsoordeelen,
waarvan Dr. Hoffman een vijftal vormen
besp-ak. Een dezer vormen was het wegen.
Spreker bewijst, dat dit wegen der ver
dachte personen al eeuwen vóór Christus
in Voor-Tndië geschiedde.
Het heksenwe>gen en het andere, de eigen
lijke ordaliën namen loe. Het christendom
vond die hij zijn intrede en voortgang i
dó antieke wereld.
In onze streken ontstonden de juridisch
geïnstalleerde en geleide cksenprocesson
h°t c-tI der 15de eeuw. Voor een arts
was vqpral belangrijk het systematisch ge-'
elschte onderzoek der
heksen dranken cn heksenzalven.
De hoofdbestanddelen waren veelal de
Cannabis indica, een hennepsoort, het philo
sophised geneesmiddel voor tijd en ruimte,
welke beide grondwereldbcgrippen door dit
gif radicaal worden veranderd, zoodat de
daarmee behan lelde personen voor hen on-
wederlegbaar meenden te hebben verkeerd
ln een andere wereld. De belladonna, of
wolfskers, lievelingsvrucht der wolven,
een nachtschade (solonacee), wier hoofd-
verschijnselen in den nacht optreden
of verergeren, met als verschijnselen het
gevoel van vallen, allerlei waandenkbeel
den. het rondloopen in wolfshuid, en dan§-
i lust door de inwerking -op hersenen ei
i Xiphere zenuwen. De hyoscyyamus of liet
bljenkruid, met droom en waakvoorstellin-
gen van zeer obscenen aard en met kramp-
toestanden.
Een min of meer samengesteld brouwsel
of zalfsel uit dergelijke ingrodiëntcn
bracht de 1 z.g. heksen in een focstand
het leven in een sfeer van heksensabbath
enz., terwijl haar lichamen voor de nuchti
waarnemers op de plaats van inneming
van den drank of inwriiving door de zalf
liggen hieven, natuurlijk als dood gelijk.
Dp factoren van suggestie, auto-suggestie,
hetero-suggestie met al de overeenkomstige
resp. hysterische, hypnotische, en somnam-
bulaire, en kaptaleptische phasen, reeds in
die dagen, hoewel meer onder andere na
men, en trouwens ook reeds in de dagen van
den antieken taemDelslaap zeer gekend en
ernstig waargenomen, verveolzijdigdcn dc
verschijnselen van het heksenwezen.
Hierbij kwam het feit, dat onder de nor
male menschen toen
veel bijgeloof
gewichts vrijstad.
Het was ook een eer voor Gouda. Spreker
bewees dit uit de oude officieele stukken.
Aan 't standaardgewicht van de waag te
Oudewater, aan to leggen ter weging van
verdachte personen, uif te vaardigen door
Oudewaters magistraat, mocht in verband
met dc natuurlijke proportiën en verhou
dingen van 't lichaam der gewogencn, voor
taan in geen der Karelsheerenlanden in
geen enkel heksenproces getwijfeld worden.
Hiermee verviel alle knoeierij ten opzichte
dit ordalium; het wegen, dat langza
merhand het voornaamste, dat bijna ecnig
onderscheidingsteckcn in de heksenproces
sen geworden was. Oudewater werd voor de
psychische zieken der heksenprocessen in
binnen- en buitenland
een psychisch sanatorium.
In Oudewater zelf waren geen heksenpro-
■ssen. De verdachten varen hier buiten de
)or hen psychisch vergiftigende sfeer huil
er vijanden in hun woonplaats, kwamen
hier niet in extases met gewichtsverande
ringen, werden dus hier niet gewogen en te
licht bevonden, maar hadden hier altijd
hun gewoon gewicht onder normale li-
chaamsproportiën. Teruggekeerd naar eigen
land mochten zij nog opnieuw in extasen
geraken met veranderend gewicht, dan
moest toch ongewijzigd blijven het stan
daardgewicht van Oudewaters magistraat
Dit bleef onaantastbaar. De verdachte kon
niet meer gepijuigd worden. En niet
erbrand. Het ordalium van Oudewater red
de de verdachten in binnen- en buitenland
m gruwelijke» dood.
Dr. Hoffman bespreekt nu de overigens
zeer onvolledige lijst (ten gevolge, van het
branden der archieven te Oudewater!)
der gewogenen en leest een proces-verbaal
Schoolnieuws.
HOOGER ONDERWIJS.
verschillende leden niets daarvan wisten, heb- gehad te hebben de tegenstelling Gerefor-
hen ze er hun verbazing over geuit Het meerd-Hervormd te verscherpen. Na de ge-
voorstel vraagt geen medezeggenschap, wij'.
eenlg cultuurmonument,
verdien! ten volle gerestaureerd te worden
mot overnc.dsfctcun, van gemeente, prov'
cjp on rijk
Na Kabels dood verviel allengs in Duitsch-
land de autoriteit van 't Keizers gewicht, al
thans 'r iu ksenzaivPh. Levendig floreerden
peer d' heks-enpiocessen. Door Dr. Wiers'
geschriften in JbU) (geboren in Grave) door
't optreden van coze dominé Balthazar Bek
ker in 1(193. en van den Duitschen Pater-
Jezuiet Friedrich von Spce, in 1753 kwamen
de processen in verval Allen wezen op don
gunstigen invloed van Oudewater, „nog he
den ten daghe", schrijli D3. Bckker In 1C93.
In 1782 werd dc laatste z.g. heks in Zwit
serland gedood En in Mexico nog in 1871.
lil Hongarije werd nog in dit jaar, in 1929
een tooverproces officieel berecht. In zijn
peroratie brengt "Dr. Hoffman hulde aan de
historische magistraten van Oudewater, die
door hun waag een der edelste cultuurkrach
ten zijn gebleken in het doerr-vervallen en
vei-dwijnen der gruwelijke heksenprocessen.
UIT DE ANTI-REV. PARTIJ.
hcerschte. Maar er waren ook in de heksen-
tijden veel schurken, die loerden op wraak
en op zich tneëigenen van baten uit d™ hij
helcsen-veroordeeling verbeurd te verklaren
goederen.
Daartegen werden wel maatregelen geno
men.
Vele eigenaardige, meest materieelc ver
schijnselen in en rondom de processen zijn.
indien zij even historisch zijn als de andere
verschijnselen, ook heden nog altijd onver
klaarbear en vele auteurs aarzelen niet ze
ook heden nog als extra-natuurlijk te be
schouwen
De machtigste vorst zou in dien tijd niet in
Staat geweest zijn het geloof aan heksen te
verdrijven, zelfs de keizer en de paus niet
Maar de biechtvader van Karei V was
een wijs man. Hij wees op 's keizers andere
onbetwistbare macht, als souverein regelaar die nog
van 't gewicht in bepaalde zaken in alle sprak e
Karelsheerenlanden. Hij was handhaver dag stond in het teeken
vnn 't gewichtl Zoo had hertog Albrecht in I politieke belangstelling.
LANDDAG TE NIEUWENDIJK.
Er Is nog wel laven.
Vorige week is te Nieuwendijk door de
A.R. partij een uitnemend.geslaagde landdag
gehouden in het ruime kerkgebouw dei
Geref. Kerk.
De heer J. G. Schouten, voorzitter van t
kieskringbestuur opende de vergadering luw
een bezielend woord dat aanvankelijk teleur
stelde. Immers de mcdedeeling, dat de heer
Colijn bericht van verhindering had ingezon
den, wegens spoedeischende ambtsbezigheden
in de Ejrste Kamer, stelde allen teleur. In
zijn plaats trad echter op de heer J. Schouten
van Rotterdam. Met een gloedvolle rede wist
de heer Schouten zijn in spanning luiste
rende hoorders te boeien.
Na de middagvergadering begon om hall
zeven de opcnluchlsamenkomst bij mevr. de
Wed. O. Hier waren ongeveer 12 1300
menschen bijeen.
Allereerst sprak Ds. Bartlema, Herv. preu.
te Zeist. Deze ernstige rede met geestdrift
uitgesproken word onder ademlocze stilte '»e-
luisterd. Daarna hield Ds. Janssen, Chr. Gerei
predikant zijn van humor tintelende speec-h.
Beide sprekers wezen vooral op de treurige
politieke leiding van S.G.P.
De voorzitter bracht allen dank die aan
het welslagen van dezen landdag hebben
meegewerkt en gaf daarna het woord a,un
Ds. Jonkers, Geref. predikant te Werkendam
ernstig en opwekkend slotwooru
nligdc met dankgebed. De land-
Wat opvalt in de Jubileumnummers die
„De Rotterdammer" en „De Bazuin" bjj het
feest der Theol. School deden verschijnen?
Dat de studenten, die zich met Docent
Noordtzjj of De Cock hebben laten „vereeu-
igen" er zoo veel eerwaardiger uitzien dan
e studenten op het plaatje van 7 Maart '28
Loszinnig volkje dit laatste 1
„Mir nichts, dir nichts" zitten ze me daar
allen zonder een zweem van ernst met West-
kappc'.edi-scheeve baretten op hun geleer
den bol.
Als de deftige professoren, dames en do-
mineea-in-functie beneden zich latend zitten
zwaluwen naast elkaar op de hard-
steenen kanteelen boven de dubbel'- poort.
Caivijn zelf lieten ze bij hun ovnhoogklim-
en achter zich, ja wat nog erger is voor
Gereformeerde theologen, ze lieten hem ge
zamenlijk „in 't midden".
Nog hooger rijden aanstaande eerwaardi-
gen te paard op 'n muurtje. Ongegeneerd,
met de hand in den zak, een enkele zelfs de
pijp aan.
Zijn me dat toekomstige dominees?
Moet je bij De Cock zien!
De eerwaardigheid lees je af van de negen
zwarte pakken; van het breed, wit „half-
hemdje", waardoor de zwartheid van
strik nog deftiger afsteekt.
Wie zijn hand niet bescheiden
boezem steekt, houdt angstvallig zijn knieën
vast, of onderstut het peinzend hoofd.
Er is allemaal gemakkelijk geestelijke be-
tceken's aan te hechten.
Ja, ja, heel wat lezers van Rotterdammer
of Bazuin zullen dit contrast erkennen.
Natuurlijk kiezen ze voor de „Coeksn
die eerbiedig met den vinger naar hun prof
essor heenwij zen!
Maar dat jolig Studentendom in Kampen
van 192S1
Waar gaan we tegenwoordig naar toe?
Ik blader wat in De Bazuin.
Wat lees ik daar in 't zelfde Jubileumnum-
De oude Gispen is aan 't woord.
Geeft een beschrijving van het zilveren
feest der School; uit dien zelfden t\jd van
De Cock:
„W\j eerbiedigen de bijna lijdelijke houding
'Ier studenten bij dit feest. Sedert de laatste
Curatorenvergadering en het algemeen ge
roep om „strengere tucht was er voor hen
wel oorzaak om stille te zijn. De geringste
„jool" zou allicht als een bewijs van verre
gaande wereldgelijkvomigheid zijn aange-
inerktNiet te vroeg kunnen onze studen
ten de beteekenis van het woord leeren ver
staan: „he<t is goed voor een man, dat hij het
juk in zijn jeugd draagt"."
Dus toen toch ook al loszinnigheid, ondanks
die wijsvinger en de zwarte preekjas
Ja, als je de geschiedenis had gekend, had
je 't aan de vijf baarden op die negen gezich
ten ook al kunnen zien!
Ze hebben blijkbaar de Génestet gelezen.
Gelukkig waren er toen ook Gispens, die
in 1879 neer dorsten schrijven.
„Ik prijs ook die ionge mannen gelukkig,
d'e nog studenten zijn.
Ik vergeef hun iedere dwaasheid, mits het
geen gemeenheid zij er iets geestigs in zit.
Laat hen 't goede genieter, zoolang zij kun
nen; ook voor hen komen eenmaal de dagen
van vasten en weenen".
Omdat ik zooveel van den ouden G'spen
heb gehouden d'e zoo'n door en door trouwe
Christen was, daarom ben ik nu ook ver
zoend met die loszinnigheid van op de dak
rand te zitten.
Ze zijn alevel in alle tyden eender, die
studenten!
Over een uur hebben er een paar op hun
kamer het diepzinn'gste problem) bij den kop
En die mutezwaaier od' t dnk loont vi
avond mot zijn int'mus langs den Singel te
idialiseeren over het gewichtig ambt
i oplevende
CHR. LYCEUM TE BANDOENG.
De benoeming van Dr. D. K, Wielenga
In de laatstgehouden Jaarvergadering
werd meegedeeld, dat de Vereeniging, w
van het Chr. Lyceum te Bandoeng uitgaat,
174 leden en 21 begunstigers telt.
Het eerste jaar van zijn bestaan telde het
Lyceum gemiddeld 115 leerlingen, verdeeld
ever acht klassan. Er waren toon elf vaste
en tijdelijke leeraren. Op 1 Juli traden drie
vaste en twee tijdelijke leeraren in functie
Voor den Inspecteur van het M.O. werd
een vleiend rapport ontvangen.
Door Ir. C. Hillen werd een voorstel tot
reglementswijziging ingediend. bedoelende
dat bij benoeming van een rector, van een
leernar van het godsdienstonderwijs en var
rien leider van het internaat door het Hoofd
bestuur te voren een ledenvergadering zou
worden geraadpleegd. Hij lichtte dit voor
stel toe met er op te wijzen, dat de leden
plotseling ovor hee feit stonden dat tot leer-
aar in het godsdienstonderwijs benoemd
Dr. D K Wielenga, van Voorschoten. Omdat
het Bestuur, als zijnde gekozen door de le
den, uit vertrouwensmannen bestaat, maar
het beoogt, dat bij benoemingen voor boven
genoemde drë functies, de algemcene verga-
aering daarin gekend wordt.
De Voorz tter Corn. A. Crayé wees er op,
dat het werk der benoemingen door de cor
respondentie met Nederland zeer veel tijd
'i beslag neemt, en door bet houden van een
aarvoor belegde ledenvergadering nog
meer tyd zou kosten. Bovendien kunnen de
bekomen strikt vertrouwelijke mededeelingen
iver de sollic'tanten niet aan een algemeens
vergadering worden ter kennis gebracht. Spr.
roeg of het voorste! ook geboren was uit
het feit, dat Dr Wielenga tot de Geref. Ker
ken behoort en geloofde, dat als hij Her
vormd was geweest, dit voorstel niet zou ge
boren zijn.
De beer Hillen memoreerde daarna dat de
oprichting van het Lyceum een compromis
tusschcn de Protestanten en de Gerefor
meerden. (Zijn de laatste niet Protestent?
Redactie). Deze samenwerking mocht tot dus
ver geklaagd hecten en hef voorstel
gereglementeerd, dit continueeren.
Omdat cp school de gemiddelde
overtuiging gehandhaafd moet worden, achtte
spr. het gewenscht dat een benoeming tot
leeraar voor het godsdienstonderwijs de leden
daarin gekend werden.
De heer Russer was voor dit voorstel om
de plaats gehad hebbende benoeming zelve.
Ouders van een andere Kerkelijke gezindhe'd
dan de Gereformeerde hebben er bezwaar
tegen, dat Dr. Wielenga hun kinderen gods
dienstonderwijs zal geven. Het ware beter
geweest, geen predikant te benoemen, maar
iemand met een theologische studie, doch niet
tot een bepaald Kerkgenootschap behoorende,
of daarin een functie bek'eedende. Spr. zou
het zelfde bezwaar gehad hebben, als in
plaats van Dr. Wielenga een Hervormd predi
kant was benoemd. De benoeming van Dr.
Wielenga zou aanvaard kunnen worden, als
ce benoemde niet was beroepen door de Geref.
Kerk van Bandoeng. Daardoor is op de be
noeming hef stempel van Gereformeerdheid
gedrukt, terwijl Spr., evenals de heer H'llen,
vond dat een gemiddelde overtu'ging van de
beide categorieën beter was. De benoeming
■ngedaan maken? Spr. begrijpt, dat g2at
liet. Maar wenschelijk zou zijn, dat Dr. Wie
lenga hier kwam als leeraar aan het Lyceum,
zonder meer. Dan is het bezwaar wegge-
De heer Smits was door de aangehoorde
besprekingen tot de overtuiging gekomen,
dat de voorgestelde wijziging zeer nocdig
er te voren overleg mef de leden
wa3 gepleegd, zou teleurstelling in de kringen
van de Protestanten voorkomen zijn.
Dr. S. C. Meyering, Rector van het Ly-
cem, merkte op, dat te voorgestelde r®g«l'"g
in do practijk oniritvje:' aar zx>u zijn. Ja
Wf'.e-'.nnd rijn en blijven alle taf»- - c- i.e-
he£m. Niemand zal zJch aan sollic'tatie wa-
gc-n, als hij weet, dat een heele vergadering
hem zal bespreken. Wat voorts de midce'ba-
re overtuiging betreft, waarvan gesproken
is, zij opgemerkt, dat menschen van middel
bare overtuiging niet bestaan. Spr. sloot z'ch
daarom bij het Bestuur aan en ontried ten
sterkste, het voorstel aan te nemen.
Ds. H. J. van Rooyen was van oordeel, dat
men, gezien de toestanden in Ind'ë, een man
had moeten nemen die tot geen van heide
Kerken in bepaald verband stond, die g_en
ambt in een der Kerken bekleedde. De be
noeming van een Gerfórmeerd predicant
tojh geeft een kerkelijk cachet aan het Ly
ceum, wat zeer ongewenscht is. De Gerefor
meerde predikanten zijn in 't algemeen
mannen van scherp belijnde overtuiging. Het
ware misschien beter geweest, de benoe
ming uit te stellen.
De Voorzitter weer erop, dat uitstel van
benoeming niet mogelijk was, wijl geen
vak zoo slecht bedeeld werd als het gods
dienstonderwijs. En dat onderwijs blijkt
broodnoodig. Derenen, die het tijdelijk ga
ven, vroegen ontheffng, omdat het van hen
te veel stud'e eischte om het behoorlijk te
kunnen geven. In een vorige algemeene ver
gadering was van Bestuurswege gezegd dat
men iemand zou zoeken, die nog geen ker
kelijke practijk had gehad. Dat was de theorie.
Maar in practijk was zoo iemand eenvoudig
niet te vinden. Ook geen Hervormd predi
kant stelde zich beschikbaar. Dr. Wielenga
moest de conditie wel stellen, predikant te
mogen blijven, wilde hij niet tot „een an
deren staat des levens" overgaan. De Ge
reformeerden gevoelen ook wel, dat d'e
zaak op den duur anders geregeld zal moe
ten worden, zooa'.s blijkt uit het voorstel
van de Kerk van Bandoeng op de a.s. Clns-
slsvergaclering inzake de regeling voor het
emeritaat. Wat de leerstelligheid van Dr.
Wielenga betreft, h\J zal toch n'et verder
gaan dan het alg&mosn Gereformeerd be
ginsel, dat een Hervormd predikant van den
Gereformeerden Bond of der Confessioneele
Vereeniging ook zou geven. Het Bestuur,
dat ook uit leden bestaat van beide kerken
groepen, heeft steeds rustig kunnen samen
werken.
De heer Hillen zei r.og, niet de bedoeling
voerde besprekingen trok hjj rijn voorstel
Radio Nieuws.
De heer Russer sprak nog den wensch uit,
dat het Bestuur aan Dr. Wielenga Terzochc,
den ambtelgken band met d? Geref. Kerk
te v breken, als de voorgestelde emiriiaaU-
regei.ng wordt aangenomen.
De Voorzitter zei overtu gd te zjjn, dat,
als de Synode die wijziging in de emen-
taatsrepeling zal hebben aangenomen, de
Geref. Kerkeraad van Bandoeng zelf, even
als het Bestuur, bij Dr. Wë'.enga zal aan
dringen op het nemen van emeritaat.
LAGER ONDERWIJS
SCHOOLVERZUIM.
Het bijvoegsel van de „Ned. Staatscourant"
bevat een overzicht vnn bet betrekkelijk ver
zuim op de Lagere Scholen in 192S.
lv»n vergelijking voor het gcheele Rijk tus-
sehen het aantal verzuimen per 10.000 school
tijden in elk der jaren 1927 en 1928 (geoor
loofd, totaal) bevat het volgende:
Openbare scholen geoorloofd 602574, on
geoorloofd 16—18, totaal 018592.
Protcstantsche Bijzondere Scholen geoor
loofd COS55-i, ongeoorloofd 14—16, totaal
622— 570. t
Roomsch-Katholieke Bijzondere Scholen
geoorloofd 426—411, ongeoorloofd 14—17,
totaal 452—428.
Israëlietische Bijzondere Scholen geoor
loofd 6G9605, ongeoorloofd 2—1, totaal 671
606.
Andere Bijzondere Scholen geoorloofd <02
572, ongeoorloofd 211, otaal 745S3.
Alle Scholen te zanten geoorloofd 555—518,
ongeooorioofd 15—17. totaal 570535.
Het eerste getal duidt het aantal verzui
men iA 1927 aan, het tweede in 1928
Dlnadns 25 JobL
,w.„ir 1851 M.) Cl
11.8012 Godsdienstighalfuurtje.
ÏÏÜ-l.ii Concert door h<
GmmofoonpUt'enconcert. 8-
3.20 Vrouwenuurtje. 5
rert- 6.30—7 Cursus Kerk!
foonplatooconcerl
KRO.-Trio. 1.15
.20 Knlple». 2.20
Gramoroonplatencon-
Ifttön. 7—7.10 Gramo-
L'uriui KerkUtgn.
jaarverredering c. d.
Ved R.K Bakker-patroons bond. 1.25 Cauae-
8 25 De familie Lehmann". Joodscb dram* >a
4 bedröven \an H. Relchenbacb. Na het la t>*-
drUf verkleaingaspeecJi. ..a afloop parabar
HILVERSUM (1071 M.) 10—10.8* Mor
ding 13.15—Concert. 2—2.45 Kookpraai,,.
—3 Gramc.foon. 3— 4 Lezing. 4—5 Mtcrofoonde-
butanteu. 5.30-7 Concert. 7-7.15 V,r,k
rede. Het Federatief verband. 7.15—7.30 Verklaa
zlncarcde. S D.A.r. 7 33—7.45 Granofoon. «.01—
0.30 AVltO-Boekenha lfuurtJe. 8-309.45 Concert.
O.rt—11 Concert. Daarna Gramofoon. 13 Sluiten.
'ENTRF (1662 M) 10.35 Morgenwijding.
10.50 Nieuwsbor. 11.05 Lezing. 11.20 GrnmofooQ.
12 20 Orgelconcert. 1.20 Orkest. 2.20-
ennïr-we^trUd
tje. 6 20 Voor!
zing van gedichten. 0.25 N
ilkaal Internvzo. 7.05 Str(JI
,lng. 7.35 Muzikaal Intermesi
prkesL 8 20—8.50 Lezlnr
Kunst en Letteren.
:ot tüd u
>owQ-
4.20—6.2*
6.50 Ma-
rarteL 7.20 Ijü-
7.4 5 Lezing. S.OS
9.55
rsber. 10 Kamcrmuaiek. 11-0
LANGENBERG
oon. 12
6.50 Ork.
2 2 M.) 10.36—1130 Gr*
on. 1.25—2.60 Orkest
8.35 BltJspeL
ZEESEM (1651 XU 6 10 Weerbericht 10.3»-j
20 Lezingen enz. 5.206.20 Orkest 6 20—Al»
.czlngoo enz. 8.20 Operette. Daarna Tersber
HAMBURG (3*1.7 M.) 11.50 Muzl^ultzandiniB
oor schol-n. 5.20 Radio-zar guurtje.- _f
Lleder
d Lachen. U.20 Muziek
EL («11.» M.) 6.20 Mui
9.50 SUnn*
HUIZEN (336.3 M. n
NCRV.-ultz.) 11—11.30 I
—1.30 Solletenconrert.
KERK ONTWERP.
Architect B. van Heyningen en Ir. J. R A.
Koops, te Deu Haag, behaalden de premie van
f 70 voor een ideeën-ontwerp van een kerkje,
waarvoor door de commissie van Gemeente
leden uit de centrale commissie voor liet
Vrijzinnig Protestantisme een prijsvraag was
uitgeschreven.
DE NIEUWE VONDEL.
Het wee<le deel der volledige, geïllustreerd?
tekstuitgave van Vondel s werken in ien
deelen bij de Wereldbibliotheek bevat Von-
del's werken van 1620 tot 1627. Het boek telt
763 bladzijden ekst, o.m. „Hierusaiem ver
woest", „Palamedes" cn „Dc Amsterdamsche
Hecuta". De tekst werd vastgesteld en toe
gelicht door Dr. H. W. E. MoIIer: vooraf
geeft Dr. F. M. S erek een inleiding: Het
Leven van Vondel van 1620 tot 1627 en L.
Simons eon studie: Vondel's dramatiek. Aan
het slot: 100 bi literatuur-opgave door Dr.
Sterck en tekstcri lek van Dr. Moller.
►or het derde deel zal Prof. Dr. de Vooys
dc teksten bewerken.
STANDBEELD VOOR SCHUBERT.
Frans Schubert heeft te Leipzig op den
Schubertplatz in het Koning Albert Park
een standbeeld gekregen, een geschenk van
het Leipziger Mannenkoor. Voor de plech
tige onthulling wordt de „Schubert-Bund"
uit Weenen te Leipzig verwacht, waar hij
des avonds een. concert iu het Gewandhaus
geven zal.
66.35 Cau-M
Verklrc.irisr- rc.
6 55—7.80 Verkle;
•v. Geref- Staatspartij- 7.30—8 UraatJ.
Bond 7.157.30
nd. 3.157.30
Vrijheidsbond. 7.80 Yo<
B09P -JH.8 Samen*
r des Hells In Rotterdanv
voeringen. Daarna perzbee.
dorgenwfl»
1.30—3 Klnder-Matlneé
,u?. 4s Lezing d >or IX
..jtmatlge verlichting va*
iccrt. 7—7.16 Verkiezing»"
rklei
ig<red*
8.01—
afloop: Gramofoon.
U.4S Voordracht 8 4511
te in 05: Pers bar. Na a
Sluiting.
PABUS ,.lu«e-r«-W M 'O' ""T
foon. 4.('5 Orkest- 6.55 Gramofoon. 8 oo Orkest.
LANGENEERG. '463 5 M.>" 10 85—13.15 Grsmo»
foon 12 16—12.55 Munekuitzenrtlng voor scholen
13 55 Gramofoon 6 0*6 50 Orke«L 8-30 Orkest.
volger
t 12.20 Mui
Gemengd Nieuws-
EEN KAMER CANDIDAAT.
Omtrent de arrestatie van een Kamer can-
didaat van den Plattelandersbond weet de
N. R. C nog het volgende te melden:
Zaterdag 11 Mei j.I. werd op het postkan
toor te Hekelingen een geldzending vermist
bestemd voor dc Coöp. Boerenleenbank en
verzonden Joor de Centrale Raffeisenbank te
Utrecht, tot een totaal bedrag van f 4000.
Justitie en politie werden met deze \ermis
sing in kennis geseld. Het onderzoek werd
opgedragen aan den commissaris van poli
tie te Hellevoetsluis. Diverse personen in
buiten de gemeente zijn gehoord. Uit het
onderzoek is wel duidelijk gebleken, dat de
dader of de daders te Hekelingen moesten
worden gezocht.
Na cenigen tijd van rust hoorde men Don
derdagavond 20 Jund plotseling, da' d« zoon
van den brievengaarder, P. A. T., een man
van ongeveer 30 jaar. cn secretaris-penning
meester van den Plattelandersbond. op zijn
terugreis uit Waddinxveen, waarheen hij
den heer Braat, die daar 'n politieke spreek
beurt had vervuld, vergezeld had, was gear
reslecrd, op vermoeden den diefs'al gepleegd
te hebben en overgebrach' naar Spijkenis**
Vrijdagmorgen vroeg arriveerde de rechter
commissaris uit Rotterdam, die het onder
zoek verder zou leiden. Te Hekelingen» zuil
Vrijdeg wel 20 personen van hun wonirgel*
door veldwachters afgehaald en op de secre
tarie te Spijkenisse gehooid. Tot 's avond®
pegen uur hebben (le vorhooren geduurd.
Het slot was, dat P. A. T. naar Ro terdam U
getransporteerd en daar opgesloten in het
huis van bewaring. Ook op de boekhouding
in den Plattelandersbond is beslag gelegd.
Ongeveer 11 jaar geleden is te Hekelingen
%k eens o>n geldleen ine van f 1-W1 vermist.
Men heeft op den dader van dien diefstal
x>i' de hand kunmen leggen.
HUISELIJK DRAMA TE BEVERWIJK.
Te Beverwijk ontstond twist tusschen twe®
echtelieden, met gevolg, dat ze elkaar mot
messen te liif gingen. De vrouw is aan de
gevolgen gestorven en de toe^and van don
man is hoogst ernstig.
EEN LIEFDESDRAMA.
Maandagmiddag is te Eindhoven een
kere mei. Bart cis door een ongunstig hekend
staand individu ten huize van haar moeder
met een mes In de horst gestoken. Zij wil®
onmiddellijk dood. De indringer heeft oolc
de moeder aangevallen en in den arm ge
wond. Dnnrna heellt hij zich bij do polit
aangemeld
Het betreft hier een liefdesdrama.
DOOR AUTO'S GEDOOD.
's Nachts te een uur ls te Heemstede eert
te Haarlem wonende man door een auto
overreden e.n gedood.
's Nachts is op den Boschdijk onder Best
(N -Br.) de ongehuwde wielrijder H. van dei-
Wiel door een achter hem aankomende auto
aangereden. Van der Wiel kwam hierbij zo®
hard rite het hoofd op de kelen terecht, dot
hij kort daarna aan de gevolgen is overleden.
Een andere wielrijder, die r.a&st Item reed.
werd eveneens aangereden, doch bekwam
geen letsel De chauffeur verklaart, dat hij
den wielrijder niet kon eiec. daar hij zijn
licht getemperd had voor een hem tegemoet-
komenden wielrijder.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
FEUILLETON
De Waard uit de Dubbelde Witte Sleutels
cf: De kajuitsjongen van de Mauritius
Door J. M DROOGENDIJK.
HOOFDSTUK XIV.
De avonturen van Se bald de Weert.
Ge weet, begon deze, dat we den 27en
Juni onder zeil gingen. Jullie waren toen
nog lang niet kiaar.
Neen, wij zijn pas in September ver
trokken, zei Van NoorL
Jo weet ook, dat ik toen kapitein was
op de Blijde Boodschap. Hoe ik op de Ge-
loove ben gekomen, zal je zoo straks
honren.
Over het eerste deel van onzen tocht is
niet veel lo vertellen. Hoewel wc niet zoo
hard vooruit kwamen, als wij wol gewild
hadden, ging alles toch naar wensch. Nu
twee maanden kwamen de Kaap Vcrdisrhe
eilanden in zicht en landden we op de
recde vnn Praya. dat op het eilandje San-
Jagn ligt Natuurlijk een Portngeesch nest
Hier lag reeds een Hamburgsch schip en
met iic-n kapitein hiervan trokken we naar
den Portugoeschen bevelhebber om te trach
ten water, versch vleesch en vruchten te
bekomen.
En je kreeg natuurlijk niets dan blau
we booncn, onderbrak Gijzen. Ik ken dat
volkje. Ze laten een Hollander liever van
gebrek omkomen, dan dat ze een kruimel
aan hem geven.
Ja, zoo ongeveer ging het, vervolgde
De Weert De Portugees probeerde ons met
allerlei mooie praatjes aan het lijntje te
houden, onder voorwendsel, dat hij eerst be
velen uit de hoofdplaats moest afwachten.
Toen het ons te lang duurde, trokken we
er met een honderdvijftig man op uit en
namen de sterkte, die de haai bestreek, zon
der veel tegenstand in bezit Toen begon
nen de Portugeezen zoete broodjes te bak
ken. Ze hoden aan, ons van al het noodige
te voorzien, indien we in do haven van San
Jago wilden komen. We geloofden het ca
naille en probeerden er In te zeilen. Geluk
kig kwam hier niets van door den hevigen
wind. De Portugeezen wilden ons, zooals
we later merkten, in den val lokken. Ze had
den al hun kanonnen zoo geplaatst, dat we
één voor één in den grond geboord waren,
als we de haven binnengelnopcn waren.
Die schurken, mompelde Gijzen, terwijl
hij do \*uisten balde. Altijd spelen ze, aap
wat heb ie mooie jongen. Als ze ln de be
nauwdheid zitten doen ze duizend eeden en
broeden er tegelijk op hoe ze ons een kool
kunnen stoven.
Ja, ze zijn trouweloos cn zien er geen
heen in een eed te schenden, vervolgde De
Weert.
Doch laat ik verder vcrUL'en.
We vulden de' watervaten en beproefden
daarna nn de andere Keonverd'srhe ellen
den levensmiddelen te krijgen. Doch overal
I vingen we slib. Het eenige, dat we machtig
konden worden, waren twee reuzcnschild-
padden. die elk een 600 eieren bevatten. Ook
vonden we nog een klein pakhuis met mais
1 gevuld, dat we natuurlijk voor goeden buit
verklaarden. We brachten het graan op een
'eigenaardige manier aan boord. We hadden
geen zakken bij ons en daarom zaten we
wel een heetje met de handen in 't haar.
Toen kwam een matroos op de gedachte
zijn broek uit te trekken, de pijpen dicht te
binden en hierin de mais tedoen. Je begrijpt
dat dit voorbeeld navolging vond en zoo
konden we den heelen buit aan boord bren
gen.
Met de gezondheid was het toen al niet
ere best gesteld. We hadden veel zieken en
het ergste was wel de admiraal. Mahu. er
aan toe Hij stierf den 24sten September,
door ons allen betreurd. De verzegelde brie
ven werden geopend, en nu bleek, dat De
Cordes hem moest opvolgen. Kapitein Van
Reuningen ging over naar het schip van
De Cordes en ik naar De Geloove.
Tot nu toe waren we alleen maar door
koortsen geplaagd geworden, doch nu kwam
het scheurbuik er hij.
Net als hij ons, zei Gijzen.
Ja. het is de gewone zeemansziekte en
menie k'nake horst heeft er een vroegtijdi-
gen dood door gevonden. Het werd zoo erg.
dat er dagen waren, dat er mnnschnpnen
weinig waren om de zeilen te bedienen. Het
wns duidelijk, dat we er onder zulke om
standigheden niet aap konden denken den
oceaan over te steken. We besloten daarom
naar het eiland Annabon ln de Golf van
Guinea te koersen, in de hoop daar vleesch
en vruchten te hekomen Door een v«ret»-
sing zeilden we dit eiland echter yoorbij en
zoo kwamen we te land op de kust van No- i ton, en zei den Franschman, die meegeko-
der-Guinoa. Hier ontdekten wij een groot I men was om voor tolk te dienen, dat hij nu
aantal negers, maar die zagen ons voor sla- zijn lesje wel kon afdraaien,
venhalcrs aan en vluchtten landwaarts in. Hij vertelde dan in zijn koeterwaalsch,
Gelukkig troffen we op de reede een Neder- dat wij gekomen waren om vriendschap te
landsch schip aan. De stuurman, een sluiten en dat we fruit en vleesch wenschten
1 Franschman, kende wat van de negertaai te koopen.
en was bevriend met een negerkoning. Hij Toen mochten we in het paleis komen,
ging aan land, sprak wat met de negers in Grooter krot heb Ik nooit gezien. De koeien
hun brabbeltaaltje en verzekerde ons bij zjjn in Holland beter gestald. Ik deed echter
zijn terugkomst, dat wij goed door de zwar- 1 maar. of ik alles heel mooi vond en terwijl
j tjes ontvangen zouden worden Den volgenden het eten werd klaargemaakt, liet ik de
dag ging ik met de noodige mannen aan land trompetters wat muziek maken. Wat bliezen
en we werden werkelijk allervriendelijkst I die kerels. En hoe harder ze te keer gingen,
ontvangen door Zijne Majesteit den koning, j hoe mooier de koning hot vond. Hij kon er
i Wat een vreemde potentaat was dat! Hij i maar niet genoeg van krijgen en do jongen»
zat op een soort schoenmakersbankje, dat moesten blazen tot hun tong op het derde
zeker zijn troon moest verbeelden, en had knoopsgat hing.
schapevacht onder zijn voeten. Hij had B
j zich nog al raar toegetakeld. Hemd of kou
sen scheen hij niet te kennen. Hij had een
rood kleed om, dat met goud geborduurd
Op zijn hoofd had hij een lappendeken,
van geel, rood cn blauw laken, gemaakt. Je
begrijpt, dat we moeite hadden om niet in
lachen uit te harsten, toen we den vorst
daar zoo potsierlijk uitgedoscht zagen zit
ten. En dat werd er niet beter op, toen we
merkten, dat bij zich met asrh had inge
wreven. Dat wa» echter niet al te zorgvul
dig gebeurd, want overal kwam dp zwarte
kleur er doorbeen gluren. De edelen, die ronkte weldra al» e n os.
Zijne Majesteit omringden, -agen er nog j We zijn nog vewchiliende keeren
dwazer uit Die hadden zich rood geverfd
Eindelijk zouden wij gaan eten. Maar wat
viel dat tegen! Wat vruchten, vleesch van
een zeepaard en wat palmwijn, dat was al
les. Ik dacht zoo bij mij zelf: Je hebt wel
wat beters, zwartjes, maar Je wilt er niet
mee voor den draad komen. Ik gaf daarom
last onze geschenken uit te pakken, die in
grooten dank werden aangenomen. Het
meest was de koning echter in zijn schik
met een groote flesch vnrgen Spaansrhen
wijn. Jongen, jongen, wnt kon me, dat heer
schap daarmee overweg. Hij dronk den
wijn, als of hei water wns. zoodat het niet
Inne duurde of hil v'el van zijn troon en
dwazer uit. Die hadden zich rond geverfd
hadden haneveeren lo hun krullebol gesto
ken.
Enfin, we werden best ontvangen. Voor
mij stond er precies zoo'n driestalletje ge-
wal
geweest, maar het was bitter weinig, wat
we los kondpn krijgen: wat vruchten, twee
bokken en vier kippen.
Gedurende ,>o* verblijf ln d't negerlnnd,
geraakte tk zelf In de mat en fltek ook Tk
anders of Ik zou ouzen admiraal volgen^
Hot is gelukkig anders geloopen, n\anr it
ben er toch twee maanden uiooi mee ge
weest
We zijn toen toch nog naar Annabon ge
gaan, dat we eerst misgevaren waren en
trachtten daar ververschingen te krijgen.
Maar het was weer mis. I>e Portugeezen
weigerden ook maar een kruimel te geven.
Zoo werd het Nieuwjaar, maar een pretti
ge dag was het niet dat begriip Je.
Daar we nu wel inzagen, dat we van de
Portugeezen toch niets te wachten hadden,
besloten we den 2en Januari de groote reis
er den Oceaan te aanvaarden We zagen
mr, om de waarheid te zeggen allemaal wel
wat tegen op, maar als me ooit Iets meege-
■allen is, dan ls het deze tocht geweest Hoe
Zuidelijker wij kwamen, hoe beter het met
onze gezondheid werd. De eetlust keerde te
rug. ja. werd zelfs zoo groot bij sommigen,
dat ze des nachts de broodkamer openbra
ken. Ik heb toen nog een exempel gesteld
en den grootsten dief aan de boegspriet la
ten ophangen
Onderweg hebben we nog Iets bijzonders
gezien. Ongeveer op de hoogte van Bin de la
Plato was de zon zoo rood als bloed. Ik liet
wat water opscheppen en toen bleek het,
dal het vol mode diertjes zat, net wormpjes,
die zoo uit je hand wipten.
(Wordt vervolgd.)
reed, als waarop de koning .at. Ik ging zit- kbeer de koorts als een paard en dacht niet
