MAANDAG 27 MEI 1929
Pi AO FA(s.
UIT HET SOCIALE LEVEN.
de visschersstaking te
scheveningen.
Het tegenbetoog der organisatie.
Van dc zijde van den Ned. Bond van C hr.
fabrieks- en Transportarbeiders zendt men
fcns het volgende ter plaatsing:
pe Reedersverceniging te Scheveningen
icht het wensohelyk om de menschen die
uiten het conflict staan op de hoogte te
rengen van de toestanden in het visschcrij
«drijf en de loonen die thans door de vis
sers u-orden verdiend.
Wij kunnen die wenschelijkheid onder-
alleen maar vreezen wij dat de cijfers
for de Reedersvereeniging gegeven meer
rerwarring zullen geven, dan dat zij den
mitenstaander objectief een beeld geven
m dc werkelijke verdiensten der visschers
Het geval, door haar genoemd, dat een
p.troos verdient in 32 weken f 852.68 is een
itzonderingsgeval. De Reeedcrs
•rccniging weet dit zoo goed als wij het
éten. De gemiddelde loonen liggen aan-
erkelijk lager.
Het werken met dergelijke cijfers
«erkt even misleidend als wanneer wij, die
lier voor ons hebben liggen de afrekening
van een matroos, die in 26 weken f 330.30
leeft verdiend, zouden gaan beweren dat
lit de normale loonen der visschers zou-
■n zÜn' j
Laten wij toch op deze wijze elkande.
net gaan bekampen. Daar is te minder re
ien voor, aangezien de werkelijke verdku
tten der visschers voor niemand een geheim
behoeven te zijn. Voor het berekenen van
Hen wachttijd bij werkloosheid cn het rechi
op uitkeenng, krijgen wij officieele door de
rcjders zelf geteekende loonstaatjes. Uit die
girekeningsstaatjes blijkt, dat de gemiddel
de verdienste der vissohers over 1927 en XS
iggen tusschen de f 600 en f 700 bij een
«elt van 24 tot 30 weken.
Deze cijfers, die alleen maar voor deze
..vee „goede jsren" gelden, want in de daat-
voor liggende jaren waren de verdiensten
reel en veel geringer, zijn eer aan den hoo
ien dan aan den lagen kant
Ten bewijze van de juistheid dezer stel
ing nemen wij uit ons dossier enkele afrt>-
leningsstaatjes, die wij vermelden met
landuiding van den naam van het schip,
loodat de reeders ze kunnen controleeren.
SCH. 189 gevaren 28 weken, verdiend per
„latroos f 700. SCH. 20 gevaren 277 weken,
rerdiend per matroos f 514.80. SCH. 379 ge
varen 22 weken, verdiend per matroos f 500.
SCH. 20S gevaren 26 weken, verdiend per
matroos f 750. SCH. 1ÖG, gevaren 26 weken,
rerdiend per matroos f 550. SCH. 141 geva
ren IS weken, verdiend per matroos f 4-40.
Dezccijfers komen, als gemiddelde cijfers
geheel overeen met wat het officieele
rapport van den Gemeentel ij ken Ha
ren dienst vermeldt. Daarin lezen we dat
le gemiddelde besomming van een motor-
agger over 1928 bedroeg f 36000. Hiervan
intvangt de matroos 1.84 pet is f 662.10.
De gemiddelde duur der teelt was volgens
litzeltde verslag 7 reizen van 4 k 4V*> week
if 28 weken, zoodat het gemiddelde week
oon van een visscher bedraagt f 24.
Men gelieve hierbij te bedenken, dat voor
:n visscherman het jaar nog steeds 52 we
en telt en hij ook over de resteerende we-
en moet leven. Nu is er naast de haring-
ifsscherij dc treilvisscherij, maar behalve
öat doze nog veel en veel lager inkomsten
voor de menschen geeft, kan hieraan door
[hogstens 45 pet. der visschers worden deel
genomen, zoodat voor meer dan 50 pet. der
(Vissohers deze loonen jaarloon en zijn.
Vandaar de hooge uitkeeringen uit de
erkloozcnkas, waarover wij bij gelegenheid
pog wel eens cijfers geven.
Nu hebben wij den kost niet berekend.
[)e Reedersvereen. stelt deze op 5 per week
Dit bedrag is veel te hoog, wanneer men
[iet, wat daarvoor wordt meegegeven. Maar
ifgedacht daarvan heeft deze kost voor het
;ezin natuurlijk deze waarde bij lange na
niet..
Wij zouden hiertegenover kunnen stellen
1de hooge uitrustingskosten: oliegoed, laar
zen, etc., die elke visscher aan het begin der
teelt heeft en die al gauw een f 40 a f 50
fteloopen. Dit betreft echter bijzaken, welke
Jfte niet te breed willen uitmeten.
1 Tenslotte het nietkunnen voldoen aan
de verlangens der arbeidersoiganisatie's.
jtVij merken op dat wij slechts vroegen een
rerhooging van het matrozendoel van 1.8-4
iet. tot 2 pet. Ligt dit bulten de draagkracht
'an de bedrijven?
Wij kunnen het niet gclooven. De Kat-
■ijksohe reeders die, doordat ze op IJmui-
len moeten markten, hebben hoogere exploi-
itiekosten en betalen meer.
Maassluis cn Vlaardingen, verschillende
ieders komen zich bij ons melden, hebben
-er geen bezwaar tegen. Zelfs hebben we een
afspraak met een Schevening6che reeder
fdie buiten do reedersvereen. staat en geen
jankei bezwaar maakt.
I In het hierboven geciteerde verslag van
len Gem. Havendienst lezen we voorts::
J)e uitkomsten der haringvisscherij kun-
len, voor zoover deze de motorloggers he
reffen. zeer goed genoemd worden";
.terwijl de prijzen mede door het goede
tfzetgebied in Amerika in~t mid
denseizoen goed waren, in het voor- en na
jaar minder goed"
De reeders zeggen: deze staking is niet
gemotiveerd.
Wij zeggen: ze is gemotiveerd. Van 1921
af hebben we onderhandeld over eenige ver
betering in de posilJe der mensehen. Tel
kens weer werd elke verbetering afgewezen.
Toen de motorloggers kwamen gingen de
Selieveningschc reeders het percentage van
2 tot 1.S4 pcL terugbrengen, want de beman
ning moest ook een offer brengen voor de
modern i see ring der vlooL Dit jaar hebben
wo weer met het grootsto geduld gepoogn
eenige verbetering te krijgen.
Om tot een oplossing van het geschil te
geraken, hebben we ons zelfs bereid ver
klaard het tussohenvoorstel van den Rijks
bemiddelaar te aanvaarden, hoewel dit
hoogstens 60 pet. bracht van onze oorspron
kelijke verlangens.
Nu zeggen de werkgevers: deze strijd gaal
niet om loonsverhooging, daarvan is heel
de reederij overtuigd.
Dit sluit zich aan bij wat dhr. Pronk in
„Het Vaderland" schreef, nl. dat hij zich niet
wilde uitlaten over de motieven van het
weigerend antwoord der reedersvereen.
Maar willen we vragen: mijne heeren,
waarover gaat de strijd dan wel. Voor ons
gaat het enkel om eenige zeer geringe ver
betering te brengen in de loonen der vis
schers. Alle a n d er o overwegingen
zijn ons vreemd.
Het standpunt der reeders.
De Reedersvereeniging Scheveningen ver
zoekt nog plaatsing van het volgende:
De laatste mededeelingen en opmerkin
gen door den Ned. Bond van Ghr. Fabrieks
r;i Transportarbeiders geven meer en meer
blijk van niet te willen erkennen de on
juiste voorstellingen, welke men zich van
het visschersbedrij f, hetzij hewust of onbe
wust, gevormd heeft.
De Bond heeft bij het uitbreken der sta
king door middel \an de pers laten weten,
dat den vissuhers dooreen genomen een
weekloon werd betaald van f 16 tot f 17,
ook wel f 19, en dat een weekloon van
f 25 tot de uitzonderingen behoorde. Hier
om achtte de Bond de staking gemotiveerd.
De Reedersvereen, Scheveningen heefi
hiertegenover gesteld, dat inderdaad bij lage
besommingen de verdiensten gering zijn,
maar dat het verlies voor den reeder dan
zeer groot is. Echter zijn ook loonen uitge
keerd van f 35 tot f 40 per week en enkele
hooger, terwijl bo'vondien de gemiddelde
uitkeering bedroog 1 26 h f 27 per week, be
halve de kóst. Dit is dor den Bond niet te
gengesproken kunnen woiden.
De loonskwestie gaat over de haring
visscherij en dus kan liet loun alleen gere
kend worden over liet haringseizuen en niet
over het geheele jaar.
Zij, die goed op de hoogte zijn, weten,
dat het altijd als een schaduwzijde van het
haringvisscherijbedrijf is gevoeld, dat dit
slechts een half jaar wordt uitgeoefend. Zij
weten ook, hoe in vroeger jaren meermalen
door reeder en visscher is samengewerkt
om te trachten in deze leemte te voorzien
en dat proeven zijn genomen met makreel-
vissoherij ten Zuiden van Engeland, of
met de haringvisscherij in het Noorden
bij Stornowav en de laatste jaren bij de
Iersche kust, welke proeven helaas alle op
een mislukking zijn uitgeloopen.
Voorts doet men het voorkomen, alsof de
Reedersvereeniging „koppig" blijft en niets
toegeeft Zij heeft echter Hy2 pet in plaats
van 24 pet. toegezegd.
Na do conferentie met den Rijksbemidde-
laar zijn bij hoogere besommingen meer
concessies gedaan. Hierop is echter niet
jn-rnn-aan.
De Reedersvereeniging houdt staande, dat
de uitkomsten van 1928 een loonsverhoo
ging niet motiveeren.
Het comité te Utrecht bestaat uit: H.
Amelink, secr. van het Chr. Nationaal Vak
verbond; Ds. R. E. van Arkel, Pred. der
Geref. Kerk; Jonkvrouwe C. M. van Asch van
VVijck; Dr. F. Beerens, Pred. der Ned. Herv.
Gem.; Prof. Dr. L. Bouman; Prof. Dr. A. M.
Brouwer; Ds. L. J. van Ilolk, Pred. der Rem.
Geref. Gem.; Mgr. F. Kenninck, aartsbisschop
der Oud-Katholieke Kerk; Jlir. Ds. J. L. A.
Mariens van Sevcnhoven, Pred. der Ned.
Herv. Gem.; Jhr. Mr. Quarles van Ufford,
Griffier der Prov. Staten; Prof. Jhr. Mr. B.
C. de Savornin Lohman, lid der Eerste Ka
mer; Ds. P. Veen, Pred. der Ned. Herv. Gem.
Wetenschap.
het bezoek
van dr. adolf keller.
HET PLAATSELIJK COMITÉ.
In verband met het feit, dat dr. Adolf Kel
ler uit Gcnève 30, 31 Mei en 1 Juni te Utrecht,
Rotterdam en Amsterdam over verschillen
de onderwerpen betreffende „Stockholm on
de eenheidsbeweging der kerken" zal spre
ken, hebben zich in al de drie genoemde
plaatsen aanbevclings-comité's gevormd,
waarin personen uit de verschillende kerk
genootschappen zitting hebben genomen.
Met comité te Rotterdam bestaat uit:
Dr. S. F. II. Bcrkelbach van der Sprenkel,
Pred. der Ned. Ilerv. Gem.; Ds. J. W. Brass,
Pred. der Ev. Luth. Kerk; Ds. N. Buffinga,
Pred. der Geref. Kerk; Dr. J. R. Callcnbach,
Pred. der Ned. 1-Ierv. Gem.; Ds. J. C. A. Felt-
tcr, Pred. der Rem. Geref. Gem.; Ds. S. H.
N. Gorter, Pred. der Doopsgez. Gem.; Plr.
Hcnn, Pred. der Deutsch Ev. Gem.; Dr. J.
Irwin Brown, Pred. der Schotsche Gem.; Ds.
F. C. Meyster, Pred. der Geref. Kerk; Ds. L. P.
Reyss, Pred. der Waalsche Gem.; Ds. E. L.
Smelik,'Prod, der Geref. Kerk (Hersteld Ver
band; Ds. J. J. Stam, Pred. dor Ned. Herv.
Gem. i
MARS-ONDERZOEK IN AMERIKA.
De Amerikanen zijn van plan, nieuwe gb-
heimen aan Mars te ontrukken en wel door
middel van een enormen verrekijker, die
men in Californië of Arizona wil gaan op
richten. De lenzen van dezen wonderteles-
coop zullen zoo scherp worden, dat men
daarmede het licht van een kaars op een
afstand van G5.000 K.M. duidelijk kan waar
nemen. Deze prestatie zal die van den groot
sten verrekijker in het observatorium van
den Mount Wilson verre overtreffeu
De kosten voor den bouw van den reuze
verrekijker zijn door den Internationalen
Education Board bijeen gebracht. Deze zal
de bouwsom aan de Californisclio Techni
sche IToogesohool doen toekomen. Men
zoekt echter nog een geschikten berg, om
er den kijker op te stellen.
De bouw van den kijker, waarvan de door
snede van de lens meer dan 17 voet be
draagt, zal verscheiden jaren in beslag
men. De spiegel van den telescoop wordt
uit kwarts vervaardigd, welk materiaal
tot nu toe nog niet voor dergelijke doel
einden heeft gebezigd.
Ze zal voor temperatuurs-invloeden
gevoelig zijn, iets, waarop die van
Mount Wilson sterk reageert
Met het oog op de transportmoeilijkheden
zal men de werkplaatsen in de nabijheid
van de eventueele plaats van opstelling in
richten. Daar zal ook de kwartsspiegel ge
goten worden.
Voor het geheele werk wordt de raad
van natuur-, schei- en werktuigkundigen en
meteorologen van naam ingeroepen.
Volgens een mededeeling van den direc
teur van het Mount Wilson observatorium
zal men met den nieuwen kijker sterren
van de vijf cn twintigste grootte kunnen
waarnemen, aldus de capaciteit van den
Wilson-kijker met drie sterrenstelsels
treffend. Men verwacht dan ook een groot
aantal nieuwe en verrassende ontdekkingen
den
Kunst en Letteren.
afsche'd van den heer
besselaar
ALS ORGANIST DER N. ZUIDERKERK.
Men meldt ons uit Rotterdam:
Gisteravond werd het orgel in de N. Zui-
derkerk door den heer Besselaar voor het
laatst in zijn kwaliteit als organist dier
Kerk bespeeld. Als altijd was de begeleiding
van het gezang superieur. Aangrijpend
schoon was het voor- en tusschcnspel van
Ps. 23 1 en 2, doch nog meer kwam men
onder den indruk, toen het bazuingeklank en
de liefelijke harptoon door het kerkgebouw
ruischte als inleiding tot het zingen van
Ps. 150 2.
Nadat Dr. Kuyper, die don dienst leidde,
het dankgebed gedaan had, verzocht hij als
slotzang aan te heffen Ps. 150 2 en zeide
daarbij, dat dit vers als slotzang thans
bijzonderen zin een slotvers was. Immers
voor onzen organist, den heer Besselaar, zou
dit vers het laatste zijn, dat hij als organist
der N. Zuiderkcrk zou spelen. Het was Spr.
een behoefte hem namens het deel der Ge
meente. dat van zijn buitengewone gaven
een reeks van jaren in dit kerkgebouw
mocht genieten, hartelijk dank te zeggen.
Het was. zoo vervolgde Dr. K.. den heer Bes
selaar bij voorspel en begeleiding niet om te
doen gewpest om de kunst, doch, wat steeds
goed uitkwam, om op het orgel te vertolken
wat in de prediking lag, zoodat de heer
Besselaar de gemeente liet jubelen, wanneer
lofpsalmen werden gezongen en liet klagen,
wanneer een lied uit diepte van ellende werd
aangeheven. In gevoelvolle woorden gaf Dr.
Kuyper uitdrukking, in zijn woord van dank
aan den heer Besselaar, van hetgeen leefde
in het hart van vele toehoorders. Hij brachi
ook nog in dankbare herinnering, dal de
scheidende organist de raadsman van den
heer Bos was gewoest voor den bouw van
het schoone orgel.
Direct na het uitspreken van den zegen-
groet heeft de heer Besselaar mot het orgel
Ps. 121 ingezet, waarmee hij afscheid nam
van de gemeente. Waar de Gemeente mede-
zong: „De Heer zal u steeds gadeslaan", be-
zcgcldo zij daarmede het gesproken woord
van Dr. Kuyper.
Na den dienst werd den heer Besselaar ver
zocht in de Consistoriekamer te komen, waar
Dr. Kuyper meedeelde, dat de ambtsdragers
gaarne met een handdruk afscheid wilden
nemen. Tévens vroeg hij den heer Besselaar
om binnenkort een avond in de week
beschikbaar te willen stellen, ten einde hem
te kunnen toonen hoe zeer zijn arbeid tOl
dienste der Kerk gewaardeerd werd.
Dc l\eer Besselaar dankte voor do vrien
delijke woorden tot hem gericht cn zeide,
dat het geheim van zijn gaven op muzikaal
gebied daarin lag, dat een Hoogere Macht
hem steeds bekwaamde voor zijn taak. Aan
de uitnoodiging zou hij gaarne gevolg geven.
ZELFPORTRET VAN VINCENT v. GOGH.
De Amprikaansche verzamelaar Chester
Dale heelt het zelfportret van Vincent van
Gogh, dat zooals bekend, door den heer De
la Faille, nalat hij het eerst als een oor
spronkelijk werk van Van Gogh in zyn ca
talogus had opgenomen, later uls een falsi
ficatie werd gebrandmerkt, aan de ten
toonstelling van schilderijen door Vincent
an Gogh in „Voor de Kunst" te Utrechi
len I.Tsel. Ilij was alleen en legde de pont
ast. Daarna heeft hij op dc markt de bus
sen op de wagen geladen en is toen weder
teruggereden. Het schijnt, dat v. d. W., toen
hij weder met zijn wagen op de pont wilde
gaan, door de duisternis is misleid slechts
tot op de helft de pont op is gereden, waar
door het droevig ongeval geschiedde. Ook is
het mogelijk, dat hij de pont niet goed heeft
vastgelegd, waardoor ze is afgedreven.
Xa onderzoek vond men de pet van v. d.
W. op het water drijven en na dreggen
haalde men zijn lijk op.
Ook de verdronken paarden en de melk
wagen werden naar boven gebracht.
Van der W. laat een vrouw en drie kin
deren achter.
De heer en mevrouw Dale, welke laalste
zelf artieste is en veel over liet Impressio
nisme heeft geschreven, hebben noch voor.
na de geruchtmakende publicatie van den
heer De la Faille, ook maar een oogenbhk
aan de „echtheid" van dit portret getwijfeld
Omdat het schilderij betrekkelijk weinig
bekend is, heeft de heer Chester Dale het
thans naar Holland gezonden, opdat elkeen
die er belang in mocht stellen, de gelegen
heid zal hebben het schilderij rustig te be-
studeeren.
Daar dit portret volgens anderen een der
twee zelfportretten is, die Vincent, naar hij
in zijn brieven heeft geschreven, in Sept
1S89 te St. Remy aclit.r elkander schilder
de, is de heer Tutein-Nolthenius te Delft, die
het andere bezit, bereid gevonden, ook dit
portret ter expositie af te staan, zoodat hei
de portretten naast elkander kunnen wor
den bezien.
De tentoonstelling blijft tot en met o Juni
a.s. geopend.
STEMMEN DES TIJDS.
Het Mei nr. bevat vier literaire artikelen.
E. E. Gewin handelt over „Drie Studenten"
(de academievrienden Hieronymus van Al
phen, Pier Leonard van de Kasteele en Jan
Both Hendriksen). K. Heeroma toetst in een
bijdrage „Kloos en de Poëtiek" de ver
schillende Kloosiaansche axioma's (b.v.
kunst is de allerindividueelste expressie,
van de allerindividueelste emotie) en con
stateert: „Als we nu de balans gaan opma
ken komt Kloos er niet bepaald gunstig af.
Zijn enige wesenlike verdienste op het ge
bied van de poëtiek is dat hij met nadruk
heeft gewezen op de plastise betekenis van
de klank. Daar had men in de periode voor
'80 maar al te weinig rekening mee gehou
den. Maar hiermee eindigt ook wel zowa.
de lijst van zijn goede werken. Gelukkig is
hij behalve dat ook nog dichter geweest'.
Dr. J. C van der Does beschouwt „Jan
Luyken in zijn afhankelijkheid van Johan
nes Tauler". Hij bewijst dat niet alleen
Röhme, maar ook de Middeleeuwsche mys
tieken en inzonderheid Tauler onmiddellijk
urootT invloed op Luyken uitgeoefend heb
ben.
Dr. J. W. Marmelstein handelt in de
„Fransche kroniek" over de zaken, de sport
„KiNr"Tj3EGnrp in onzf literatuur"
Een lange reeks literatuur, van welke
„het kind" middelpunt is, voert N. C. Meyer
Drees aan ons oo~ voorbij in „T.evcn en
Werken Hij besluit: „Langzanvrhand is ei
zoveel geschreven van dit soort literatuur;
de rekening kan zoeties aan fresloten woi-
dcn. De tijd wordt rijn voor do parodie -
als "arodio niet zo'n zeldzaam verschijnsel
was in onze letterkunde".
Gemengd Nieuws.
tragisch ongeval.
Voerman verdronken.
Uit Kampen wordt ons gemeld:
Door tot nu toe onbekende oorzaak is de
pont over het Rechterdiep (Kamper Eiland)
gezonken. Op de pont bevonden zich een
melkwagen met twee paarden, terwijl de
voerman, zekoro v. d. W„ met den wagen
en de twee paarden in de diepte verdween.
Niemand schijnt het ongeval bemerkt te
hebben.
Eerst ma eenigen tijd ontdekte men het
tragisch ongeval en kon men het lijk van
v. d. W. Jxmevens do cadavens der twee
paarden en den melkwagen naar boven
brengen.
Nader wordt ons nog omtrent het tragisch
ongeval op het Rechterdiep gemold:
De 28-jarige gehuwde melkrijder IT. v. d.
Wetering, woonachtig alhier, reeds 's nachts
omstreeks twee uur met zijn wagen met
twee paarden bespannen naar de Katten-
markt. Hiertoe moest hij met de pont over
het Rechterdiep, de meest Westelijke arm van
BIJ HET ZWEMMEN VERDRONKEN.
Zondagmiddag geraakte de 22-jarige A.
Mus, die met eenige vrienden in de Waai
onder Herwijnen aan het zwemmen wai
den stroom. Hij riep om hulp, doch zijn v:
den konden hem niet te hulp komen en
hun oogen verdween hij in de diepte,
's Avonds te 8 uur was zijn lijk nog niet opge-
vischt. Dit verdrinkingageval is zeer tragisch,
daar de ouders van den jongen man twaalf
jaar geleden een andere zoon van ongeveer
denzelfden leeftijd, eveneens bjj het zwem
men in de rivier hebben verloren.
TOLGAARDER MISHANDELD.
Men meldt ons uit Hillegersberg:
Toen Vrijdagavond de tolgaarder De Zwaan
aan den Straatweg een vrachtauto, die wilde
doorrijden, een tiental meters voorbij de tol
had staande weten te houden, voegde hij den
chauffeur eenige woorden toe, waaruit deze
te weten kwam, dat het zoo niet ging. De
chauffeur werd daardoor zoo ontstemd, dat
hij den tolgaarder, die inmiddels alvvee
zijn huisje was leruggekeerd, achterna liep,
de deur van het huisje openrukte en den
ambtenaar eenige zoodanige stompen en
klappen verkocht, dat deze tegen het tele
foonkastje viel en daardoor een gronte bult
hoven het oog bekwam. Twee personen, die
bij den chauffeur hadden gezeten, trokken
hem terug, maar de ontstemde chauffeur
had zich dermate opgewonden, dat hij zijn
slachtoffer ook buiten het huisje nog eenige
opstoppers toebracht. Daarna koos hij het
hazenpad. Toevallig was onder de personen,
die getuige waren van deze mishandeling,
ook een Officier van Justitie van de Recht
bank van Rotterdam. Deze noteprde verschil
lende getuigen. De dader is Zaterdag te
Rotterdam gearresteerd. Het is de 23 jarige
chauffeur B. S. Ilij was na zijn arrestatie
zeer onder den Indruk en zeide te hebben
gehandeld in een driftbui. De tolgaarder, die
's avonds klaagde over pijn in een dei
men, die vermoedelijk licht gekneusd is, en
over hoofdpijn, is buiten dienst gesteld.
Rechtzaken.
faillissementen.
(Opget
ara. hi
II lts.
ROTTERDAM. 24 Mel. J. C. Verolmo Jaexoun.
andarbelder te Nieuwe T -
in Den Brlol.
Tonge. Curat.
el.
L. Glaser wonende te Rotterdum, Nieuwe
r 5. e.
Rottei
F. Ver\
H. J.
In deze fullllsaemo
an Hoolldonk. losse werkman, woneni
skude 12.'. KechterComr;. in
•atcnvmr. M. H. Boukem*.
F. Vei-\
Rotterdam. R(
mr. B. F. Verveen;
Kavi
GRAVENHAGE, 23 Mel. De N. V. Engelsch.
Mr. F. A. Htjink. Curator: Mr. F. J. J. Trapi
G. Moeskops, koopman. 's-Gravenhage. Gonas-
bloemlaan 84. Rechter-comm.: Mr. A. N. Khun.
Rpeh
ter-comm.: Mr.~OScholten. Curator: Mr. J. A
Kok
E J Witberg. Installateur te Loosduinen. Rech
ter-comm.: Mr. G. Scholten. Curt
Kok.
J. C. W. Krleger. architect ts
Jul. v. Stolberg-laan 227. Rechter-
W. E. Klomp .Curator: Mr. B. P. I
ulk. colporteui
Mr. J. R- Thorbecka.
'-s-Graven
in 2c. Rechter-c<
Mr. j. H. van Laor. Curator: Mr. J.
52. Rechter
Dln
ranjeplei
Barendszstraat 64. Roel
van den Boom. Curator:
UTRECHT. 22 Mei.
n.: Mr. G. H. a
J. F.
'A. van Stav.
T. Olthoff.
mverbeke, Utrech
t'~ L. Wier!
Utrecht. Hoender-straat 29bl,
urntor mr. W. J. O. Vermeulen.
Rechter-commlssnrls In deze faillissementen
r. J. W. Surlngar.
tr. wonende te R'dam.
Handelsberichten.
amerikaansche markten.
NEW-YORK. 25 MEL
GRANEN. De uitvier vao de Vereenlrde 9Ts«
Nederland 71.000 Jf.600 «.OM 19 OM
Engeland MB-000 60.0u0 - 14 0*0
Frnnkrök 87 000
277.000 1 500 10.000
scandlnaviij 1S.Ö,;0
Itsl|8 180.000 4.5u0
Spanje-rortugal 69.000
sc h land «ia.00 4J.000 «9.000
1.500
u.-Eur. h. 6.0
8-Ono I
Sed. 1 Jui
880.000 177.000
week C22.000 221..'.00 9.000
t 47.086.000 9.978.000 8.155.000 3.8SL00#
NEW-YORK. 25 MEL
TARWE. o..
No. 2 North Manltol
No. 2 Harde Wintel
No. 2 Roode Winter 224 135-1
MAIS: No. 2 Mixed Weet 96*» asti
KOFFIE. De m.rl,.
KATOEN,
dend en 6 p. lai
koopen door plsatselU.
221 Vi
ko huizer
de flai
handel -
geslntei
als i
do Wes
■al f
ichtlnu SS
sloot prijshoudend. Loc.
Igjf 18.20
28 4
Hle gebieden.
19.45
1*57
Juni
Juli
Augustus 18.65 18.53
Po aanvoer In de havens wordt deze week
geraamd op 36.000 bn. tegen «0.000 bn. In da
vorige week.
fr. kwaL
Jl'4
82*
11.4"
September ||.50 21.80
October jj.6o H 90
l.orn.atemmlageni Petroleum. Ueuxrl M»aL
Tarwe, Mais, Tin, IJzer. Koper en Talk prda.
TARWE. De
CHICAGO. 85 MEI.
mrkt opende t
houdend.
Hard VVIni
gunstige hooge temporat
op dekkingen en eloot
September
MAIS. De termUnmarkt
10414
109'4
112T4
101—
104*4
10*14
112H
iuw eltfka
particuliere berichten betreffend- «netton roort
gang van d»n aanplant In Iowa en Nebraek»
Ichten dat ^de farmwerkzaamhedeo
- berichten betreffen,
x 2 Mixed West
85*
84H 84
September
December
HAVE Rsloot 1
PROVISTEN.
dende varkenen
87* 87U
82* Sï'J
weltyka prllshoudend.
44* 45—
4 2 '4 4 4 '4
8<*
87*
mrkt opende
1125
240-325 Pd.
Geslacht <3
98.000 in de
13.90
13
13.85
13.—
10 25-10 35 10 25-llJt
10 60-11 15 10.60-11.15
119.000 varkens tegea
13 98
13.25
13.—
WINNIPEG. 25 MET.
TARWE. Da termUnmnr
wa stemming van gieter
gunsttgen regenval In N
stelde zich ten deele op
deelten van Alberta, op
godeeltelllk aan Europa 1
itlsmecd op officieele berl
ot)Kunstleren oogstopbreng
nauwelijks prüshoudend.
Mei
Juli
October
ROGGE per Md
48*
67L»
214—
212—
'41
dnalrfe
te Cht
rd-Arco
oo de n»«.
«■Ko en^op
rmtlnnnr
«Wonpen
'in Eur'
>p& en «loot
Reden
112>4
113*
Vor not
113*
116—
213'
BUENOS-AYRES. 25 MEL
GRANEN. De markt was heden gesleten.
ROSARIO. 35 MEI.
ORANEN. De markt was heden gesloten
DE BRAND IN 1563
TE ROTTERDAM,
,Van de 1731 woningen werden 900
in de asch gelegd.
i De „groote branden" uit den laatsten tijd,
speciaal die, welke een deel der Kipstraat
en Breestraat in asch legde, roept als van
lelf herinneringen op aan vroegere rampen
van dezen aard.
De brand bij Van der Lugt is wel de ge
weldigste, welke het thans levende geslacht
heeft meegemaakt Daarvoor moeten wij tot
1864 teruggaan, toen het Museum Boymans
een prooi der vlammen werd en talrijke
schilderijen on teekeningen, benevens een
zeldzame collectie porselein verloren gingen.
De brand in 1779 aan den Tcrwonakkcr is
ook als een van de groote branden in do
herinnering blijven voortleven. Daarnaast
kunnen dan o.m. nog genoemd worden de
brand in de suikerraffinaderij aan de Lcu-
vehaven in 1849, dia van een groot pakhuis
aan de Boompjes in 1812 on die van de brou
werij de Twee Leeuwen, ook aan de Leuva-
haven, in 1872.
Al dczo rampen zinken echter totaal in
het nlot bij den brand, welke in 1503 in
Rotterdam woedde en die ongeveer
de helit der Maasstad
verwoestte.
In de jaren 1402, 1403, 1481 en 1464 was
Rotterdam eveneens door zware branden ge-
ieisterd, maar ook deze hadden weinig te
beteekenen, vergeleken bij dien van 1563.
Rotterdam lag toen besloten tusschen
Goudschesingel, Cnolsingel, Blaak en Nieuwe-
hoven en telde 1731 huizen. Hierbij waren
enkele steenen gehouwen, maar de meeste
woningen waren toch, hetzij gedeeltelijk, of
geheel, van hout, terwijl de daken bijna alle
met riet of stroo gedokt waren.
Dit verhoogde natuurlijk het brandgevaar
in groote mate, terwijl de brandblusrhmid-
delen zoo good als geheel ontbraken. Brand
spuiten kende men nog niet. In haar eersten
vorm betcckenden deze trouwens ook niet
veel. Do strnalpijp zat vast aan dc spuit,
zoodat men het bluschmateriaal vlak voor
den vuurhaard morst, brengen. Dit bracht
voor den pijpleidcr zijn eigenaardige bezwa
ren mee. Als hij niet door een neerstortenden
gevel verpletterd werd, liep hij toch altijd
nog groot gevaar levend geroosterd te wor
den. Het gebeurde ook wel, dat de spuit
in haar geheel mee verbrandde.
Pas na 1670 kon men van een eenigszins
succesvolle wijze van brandbestrijding spre
ken. Toen vond nl.
Jan van der Heyden,
wiens beeltenis dus niet ten onrechte op het
Groote Kerkplein prijkt, de slangbrand
spuit uit
Van der Heyden, die, tusschen twee haak
jes een veelzijdig man was, hij vond ook
de straatlantaarns uit en was een verdien
stelijk schilder, voornamelijk van stadsge
zichten heschreof zijn nieuwe spuit als
„een gedwecig stralende brand-spuit met een
buygclljke buis dnnrnan, om haar gedaante
een slang genaamd, die men kan verlangen
naar eisch endc welgevallen, mitsgaders een
waterbak of ander instrument met een an
der buis of slang, die men Insgelijks kan ver
langen, door welke slang brandspuiten alle
branden, hoe hevig ende ongenaakbaar die
souden mogen voorkomen, met ongeloofeliike
spoet geheel seeker uitgebluscht werden".
Dit was wel een weinig aan den snoeve
rige!» kant, maar het zou toch spoedig blij
ken, dat de uitvinding werkelijk van zeer
groote beteekenis was. De Rotterdamsche
Vroedschap besloot daarom in 1683 tot hei
aanschaffen van veertien „nieuwe gelnven-
teerde slang-brandspuiten", die over de 12
wijken waaruit onze stad toen bestond, vei>
dceld zouden worden.
We zouden het echter over den brand van
1563 hebben!
Toen werd er nog heelemaal niet aan een
brandspuit gedacht. De bluschmiddelen,
waarover men toen beschikte, waren: zeilen,
ladders en leeren emmers. De „brandkeur"
schreef voor, dat er in iedere woning zulk
een emmer en een ladder van minstens 12
voet lengte aanwezig moesten zijn. De bak
ker, de verver en de brouwer moesten een
extra lange ladder van 15 voet hebben, daar
bij hen het brandgevaar het grootste was.
Wanneer er brand uitbrak, moest ieder,
met zijn emmer gewapend, zich naar het
tooneel des onheils spoeden. Daar werd van
af den brand tot aan de dichtbijzijndc gracht
een dubbele rij mannen opgesteld, die de
gevulde en weer ledige emmers van hand
tot hand deden gaan.
Het laat zich begrijpen, dat de emmers
slechts ten deele gevuld bij het brandende
gebouw aankwamen en dat de kleine hoe
veelheden water, die in het vuur geworpen
werden, als regel niet den minsten invloed
hadden. Gewoonlijk liet men
het brandende perceel aan zijn
lot over
en bepaalde men er zich toe de belendende
gebouwen nat te houden, zomlat de brnnden-
de rietstengels, die er op vielen, doofden.
Dit ging goed als er weinig of geen wind
was, maar wanneer er, zooals in 1563, een
sterko zuidwester stond, hielp ook dit niet.
Bedoelde brand begon den lOden Juli, om
streeks 2 uur in den middag, bij een kuiper
in de Molenstceg. Do oorzaak is onbekend
gebleven, Kortsluiting o! een neergeworpen
brandende sigaret kunnen het intusschen
niet geweest zijn!
De gewone wijze van blusschcn, of beter
gezegd, van beperking van den brand, werd
natuurlijk ook nu gevolgd. Vanaf de water
trappen aan de Groote Markt, 5 jaar te vo
ren „tot goryff van de ghemeene buyren aan
de Molensteecgh, ook bij brande" gemaakt,
tot aan het terrein van den brand stelden
zich twee rijen mannen op, die de gevulde
cn weer geledigde emmers aan elkander
doorgaven en over de daken der aangren
zende huizen werden zeilen gelegd, die nat
gehouden werden. Ditmaal echter zonder re
sultaat. De licht brandbare stoffcji in de kui
perij waren ooi-zaak, dat deze in oen oog
wenk in lichtelaaie stond en de felle zuid
westenwind nam de brandende rietstengels
tot hoog in de lucht mee, om ze straks dwar
relend neer te laten vallen, op de daken van
woningen die niet door natte zeilen be
schermd werden. In korten tijd stonden alle
huizen In de steeg in brand en weldra was
het geheele West Nieuwland, van Molen-
steeg tot Kolk één vlammenzee.
En daorbij bleef het niet. De draaibrug
welke over de Kolk naar den Rijstuin leid
de, werd aangetast, evenals 36 meest geladen
schepen. Van daar sloeg de brand over naar
do Hoofdstceg, Houttuin, Groenondaal, Hoog
straat, Achterkloostcr en Goudsche Wagen
straat In enkele uren tijds was
het geheele Oosterkwartier
één groote puinhoop geworden. Negenhon
derd van de 1731 woningen waren Af totaal
verbrand, of zwaar beschadigd. Drie poer
ten: de St. Laurens- of Waterpoort aan het
einde der Hoofdsteeg, De Goudsche pooi',
aan liet einde der Goudsche Wagenstraat
en de Oostpoort op de Hoogstraat, waren ver
woest. Het groote Dominicaijerklooster on
het Oosteinde der Hoogstraat en het sinds
1557 tot Pesthuis ingerichte St. Anna Zus
terklooster (het tegenwoordige Gereformeerd
Burgerweeshuis) in de Goudsche Wagen
straat waren eveneens in asch gelegd.
En alsof het niet genoeg was, waren er
ook nog verschillende mcnschenlevens te be
treuren.
Daar er in dien tijd nog geen sprake was
van verzekering tegen brandschade, waren
honderden plotseling tot den bedelstaf ge
bracht. Velen van hen verlieten, arm cn be
rooid, de stad om te trachten, elders hun
brood tc verdienen. Rotterdam scheen een
ontvolkte stad te zullen worden, handel en
vooral dc industrie dreigden zich te zullen
verplaatsen.
In dezen moeilijken tijd is Filips II, de
landsheer, die in onzo geschiedenis zulk een
slechten naam verworven heeft, de zwaar
getroffen stad te hulp gekomen. Hij veror
dineerde, dat Rotterdam in geen veertien
jaar eenige belasting aan hen» behoefde op te
brengen. Wie schulden had, mocht de be
taling daarvan vier jaar uitstellen en zij, die
iets misdreven hadden, kregen kwijtschel
ding van straf, wanneer ze binnen vier jaar
hun woning weer had 'en opgebouwd, of
verarmde stadgenooten bij den herbouw van
bun haardsteden aanmerkelijke hulp ver
leenden.
Verder gaf Filips aan het stadsbestuur 't
recht, den grond, waarop afgebrande hui
zen stonden, te onteigenen.
De koning verlichtte aldus de zorgen on
zer voorouders, bracht zo er toe do verwoeste
woningen tc herbouwen en gaf het stads
bestuur de gelegenheid nauwe stegen te ver
broeden.
Hiervan is ook gebruik gemaakt. De rooi
lijn der huizen aan de smalle Hoofdstee
werd zoover naar achter gelegd, dat er één
voor dien tijd breede straat ontstond.
Daar het wel zeer duidelijk gebleken was,
dat de ramp slechts zulk ern omvang had
kunnen aannemen, doordat de daken van
riet of stroo on de huizen grootendecls vnn
hout waren, werd de bepaling van 1558,
waarbij het verboden was, nieuwe woningen
met riet te dekken of oude daken daarmee
te herstellen, opnieuw uitgevaardigd en
wat meer zegt er werd nu ook streng d«
hand aan gehouden. Zoowel de eigenaar*
als de rietdekkers werden bij overtreding ge
straft.
Dc Rotterdammers zijn niot bij do pak»
ken neer blijven zitten. Met moed begonnen
ze aan do zware taak van
het herstel hunner stad»
Toch vorderde de opbouw slechts langzaan».
Zeer zeker is niet, zooals de geschiedschrijver
ons w il doen goloovon, alles binnon eon Jaar
hersteld. 15G4 was daarvoor trouwens ook
veel te ongunstig. De levensmiddelen waren
toen schaarse!» en dientengevolge zoor duur,
zoodat er groote armoede hecrschtc.
Toen heeft Filips den Rotterdammers weer
de helpende hand toegestoken Hij gaf ze verv
lof ieder jaar gedurende 10 dagen een vrij#
ledermarkt te houden.
Zulk een privilegie werd In gewone tijden
vaak met goud betaald, want een markt
bracht een bonte mengeling van kooplustige
vreemdelingen In de stad, gaf leven en ver*
tier, werk en brood.
Daarna schijnt het herstel tamelijk spoedig
zijn beslag te hebben gekregen. Een tirntj
jaren na de catastrophe wns men de nitei*
lijke gevolgen zoo goed als te boven. Er wn»
tucn een Rotterdam verrezen, dat een groote
tegenstelling vormde niet dnt van vóór 1563,
Vele onregelmatig bebouwde straten n»et
houten huizen en strooien dpken. waren ver
vangen tloor een meer systematisch nance-
legfle wijk van steenen huizen met een
hard dak. Rotterdam was verfraaid uit de
asch herrezen en zoo was ook hier weer uit
het kwade het goede geboren.
Dnnkhnnr mogen we ten slotte gewagen
van de hulp en steun, die de stad von bul
ten af beeft mogen ondervinden.
Zelfs hij de drie groote concurrenten van
Rotterdam: Gouda. Delft en Dordrecht, ging
de natuur boven de leer. Zij vergalen hun
veeten en hielpen naar vermogen.
