ROSSEM's is de beste KOFFIE.
TWEEDE BLAD.
DIAMANTEN FEEST DER CHR, ONDERWIJZERS
DINSDAG 21 MEI 1929
TWEEDE BLAD PAG. 5
DE HERDENKINGSSAMENKOMSTEN TE AMSTERDAM
Openingsrede van Voorzitter Schreuder
Het kiempje van 1854 werd een
frissche boom.
Feestrede van Z.Exc. Dr J.Th. de Visser
Pe kinderen hebben 't pand bewaard",
dat hun door de vaderen
is toebetrouwd.
Vandaag, morgen en overmorgen wordt te
Amsterdam gehouden de 75ste Algemecne
Vergadering der Vereeniging van Christelij
ke Onderwijzers en Onderwijzeressen in Ne
derland en de Overzeesche Bezittingen.
In verband met dit diamanten feest werd
gisteravond in de Koepelkerk een
Wijdingssamenkomst
gehouden, die per radio uitgezonden werd
«n waarvan zeer zeker velen onzer lezers
hebben genoten.
Ds. T. Ferwerda, Geref. predikant, sprak
•ver: De beteekenis van den onderwijzer
voor het gezin; Ds. A. Klinkenberg J.Azn.,
Luthersch predikant, over: De beteekenis van
den onderwijzer voor de maatschappij; Ds.
A. G. H. van Hoogenhuyze, Ned. Herv. pre
dikant, over: De beteekenis van den onder
wijzer voor de Evangelieverkondiging.
Voorts werd medewerking verleend door
mej. J. Reeser, van Bloemendaal, die eeni-
ge gewijde liederen zong, en door den heer
W. Westerhoud, die 't orgel bespeelde.
Na afloop van deze Wijdingssamenkomst
werd in „Parkzicht" een begroetingssamen
komst gehouden, waar o.m. het woord werd
Ïsvoerd door den heer H. J. Emous. Mej.
ours zong eenige liederen, begeleid door
den heer J. Felderhof.
Officieele ontvangst.
Vanmorgen half 12 werd het Hoofdbestuur
der jubileeronde Vereeniging en het Mode-
ramen van de Regelingscommissie ontvan
gen op het Stadhuis door den Burgemeester
van Amsterdam.
Eere-middag.
Hedenmiddag 2 uur nam in het Concert
gebouw, de eerste zitting, in 't programma
als „Eeremiddag" betiteld, een aanvang. De
belangstelling was zeer groot.
Na 't zingen van Psalm 105 1 en 2 werd
gebeden en gelezen Psalm 145.
i Namens de Regelingscommissie sprak de
toorzitter, de heer C van Dijl, een woord
van welkom.
Daarna hield de Voorzitter der jubileeren-
do vereeniging, de heer J. Th. R. Schreu
der, van Haarlem, de
Openingsrede.
Christelijke blijdschap aldus Spr.
kenmerkt zich door een dankbaar gedenken
van Gods weldaden, door een ootmoedig roe-
J. TH. R. SCHKEITDER»
men ln Gods genade en trouw en door eer
fehoorzaam luisteren naar Zijn stem. om
ijn Naam te verheerlijken. Dankbaar wil
len wij Gods weldaden gedenken.
Spr. voert in gedachten terug naar de
Stichtingsvergadering der vereeniging. Daar
In het Gebouw voor IC en W. te Utrecht wa
ren een 25-tal mannen bijeen. Klein is hun
getal, maar groot hun geloof en sterk hun
Godsvertrouwen.
Wie zijn er bijeen? vraagt Sor. Waar vin
den wij hun namen? Het stichtingsverslag
noemt ons Meyer als voorzitter, Lemkes als
secretaris. Doch het laat de anderen onver
meld. Er zijn toch onder hen, Christelijk ge
zinde ouderwijzers, werkzaam aan Openbare
Scholen. Het kan hen in moeilijkheden bren
gen, wanneer de autoriteiten vernemen van
hun aanwezigheid hier. Voorzichtigheidshal
ve, om den nood der tijden, worden in dit
verslag en in de eerstvolgende verslagen geen
namen genoemd. Herinnert het ons niet'aan
do eerste bijeenkomst der discipelen na Je
zus' opstanding, toen de deuren gesloten wa
ren uit vrees voor de Joden?
Het is een teeken, hoe
hel onrecht zegeviert
in die dagen. Van 1810 af heeft Groen in de
Tweede Kamer voor vrijheid van onderwijs
gepleit Eindelijk is in '48 die vrijheid groid
wettelijk verkregen en zal de Schoolwet
dienovereenkomstig gewijzigd worden. Maar
tot 1857 toe moest voor de stichting van een
bijzondere school autorisatie van het Ge
meentebestuur worden aangevraagd, die
veelal eerst na jaren verkregen of soms hard
nekkig geweigerd werd.
Boven de geschiedenis van het Chr. Onder
wijs gedurende de eerste kwarteeuw van
ons Vereenigingsleven kunnen wij schrijven:
„Het onrecht zegeviert". De tweede kwart
eeuw mag het opschrift dragen: „Het recht
breekt zich haan". Boven de derde kwart
eeuw mag het opschrift luiden: „Aan den
eisch van het recht wordt voldaan".
De eerste periode besprekende, herinnert
spr. o.a. aan de droeve teleurstelling, die Van
der Brugghen's Schoolwet bracht, aan de
onedele concurrentie 'tChr. onderwijs aange
daan van de zijde der Gemeentebesturen door
het Openbaar Onderwijs kosteloos verkrijg
baar te stellen. Met Kappeyne's Schoolwet
had het onrecht ten volle gezegevierd.
De tweede kwarteeuw trad in: het recht
breekt zich baan. Toen de veer van het ge
loof het diepst was neergedrukt, bereikte
zij haar hoogste spankracht Met zeldzaam
élan wierp men zich in den strijd. Onnoo-
dig te herinneren aan de geestdriftvolle da
gen van het Volkspetitionnement en de stich
ting der Vereeniging: Dc Unie „Een School
met den Bijbel".
De Schoolwet-Mackay brengt een begin
van recht Aan het bijzonder Onderwijs zal
onder bepaalde voorwaarden rijkssubsidie
worden toegekend. Doch het is meer dan een
begin, het is een beginsel, een principe, dat
onvermijdelijk doorwerken moet Dé rijkssub
sidie wordt niet gegeven als een aalmoes,
doch als een recht En het recht eischt krach
tens zijn wezen volkomen voldoening.
De derde kwarteeuw werd ingetreden met
schoone vooruitzichten. Ondanks den felsten
tegenstand zal aan den eisch van het recht
worden voldaan. Het Ministerie Heemskerk
geeft aan het bijzonder onderwijs in
bouwwetteke een verheuging der bouw
sidie en in 1913 waagt hij den stouten stap
'n voorstel ln te dienen tot grondwetsherzie
ning, in welk ontwerp de gedachte be
lichaamd wordt: de vrije school regel, de
openbare aanvulling.
Aan den eisch van het recht zal worden
voldaan, zij het langs gansch anderen weg,
dan men ooit had verwacht. Het linksche
Kabinet Cort van der Linden brengt in 1917
een grondwetswijziging tot stand, waarbij
wel nog wordt vastgehouden J^an de Open
bare School als de normale, doch waarin het
rechtsbeginsel zegeviert, dat ten aanzien van
de publieke kassen het bijzonder onderwijs
gelijke rechten heeft als het openbare.
Drie jaar later brengt de eerste minister
van Onderwijs, K. en W., Dr. de Visser de
nieuwe schoolwet tot stand, die de daadwer
kelijke vervulling geeft van de grondwette
lijke belofte. Zoo woivlt
de linancleele gelijkstelling
de weg, waarlangs het ideaal kan worden
nagestreefd: de bijzondere school regel, de
openbare aanvulling. De groote bloei van
het bijzonder onderwijs na 1920 bewijst, dat
dit streven met succes wordt bekroond.
Wanneer wij aldus in vogelvlucht dc
strijd om liet recht overzien, zooals die ge
voerd is in de drie kwarteeuwen, die achter
ons liggen, hebben wij dan bij onze feestvie
ring niet rijke stof om God te danken voor
Zijn wondere daden? vraagt spr., herinne
rende aan den arbeid van Groen, Kuyper,
Lobman, Heemskerk en De Visser.
In dezen geloofsstrijd vooc het recht od
schoolgebied is de thans jubilcerende Ver
eeniging' geen lijdelijk toeschouwster ge
weest. Zij loefde haar eigen leven, doch
hoezeer ook gesteld op haar zelfstandigheid,
nimmer stond zij los van hen, die op staat
kundig oft maatschappelijk terrein zich
schaarden 'om de banier van het Christelijk
onderwijs.
Het past ons, zegt spr., in deze feesture.
ook dankbaar de weldaden Gods te gedenken
aan onze Vereeryging in 't bijzonder bewe
zen. Nu 75 jaar geleden, werd naar het
sohoone woord van Lemkes, het kiempje
geplant, waaruit onder Gods zegen een
frissche boom kon opgroeien, van welke
vruchten eepmaal gansch Nederland ge
nieten zou.
De stichters hebben, als wijze bouwmees
ters, het Vereenigingshuis gegrondvest op
een goed fundament Niet subjectieve mee
ningen omtrent de Heilige Schrift, maar de
objectieve waarheid, de Heilige Schrift zelf,
is haar grondslag. Zoo stelde zij zich tegen
over de toenmalige Groninger richting in de
Kerk. De oude voortrekkers bouwden niet
alleen, maar streden ook om ai meer ter
rein te winnen.
De tweede periode was voor de Vereeni
ging
het storm getij.
Verschillende meeningen omtrent de formu
leering van den grondslag werden verno
men en velen vreesden, dat de algemeene
vergadering te Leeuwarden scheuring zou
brengen. Maar die vrees werd beschaamd:
de eenheid werd niet verstoord en de grond
slag niet geschonden. In 1835 dreigde op
nieuw gevaar en in 1898 brak wederom een
storm los. Maar, zegt spr., de stevige plan
ting heeft de stormen verduurd en is uitge
groeid tot een frisschen boom. Vijf jaar la
ter vierden wij ons gouden jubileum en
mocht het Gedenkboek getuigen van veel
strijd, maar ook van rijken zegen.
ln de derde kwarteeuw etond de vereeni
ging in het teeken van groote activiteit 't Is
alsof een nieuwe geest haar bezielt Het uit
zicht op de eindelijke zegepraal van het
recht geeft haar nieuwe hoop en nieuwe
kracht Groot zijn de „ups and dowrns" in
deze kwarteeuw. Blijde jubel in 1919 als er
gelijkstelling komt in de salarissen tusschen
Openbaar en Bijzonder Onderwijs en daar
door de salarissen der Christelijke Onderwij
zers aanmerkelijk omhoog gaan. Droeve
klacht in 192-1, als de salarissen weer diep
omlaag worden gedrukt
Overzien wij ten slotte, zegt spr. heel den
weg, waarlangs God in deze driekwart eeuw
onze vereeniging heeft geleid, dan staan wij
vol bewondering stil en aanbidden Zijn wijs
heid, genade en trouw.
De eenheid bleef bewaard en -an dit een
heidscentrum mooht het initiatief uitgaan
om alle Chr. onderwijs en onderwijzersorg*.
nisaties in ons land tot samenwerking te
brengen in Christelijke Schoolcongressen ter
bespreking van theoretische en oraktische
vraagstukken, die het Christelijk onderwijs
in al zijn geledingen en vertakkingen be
treffen. Voorwaar, er was een zegen in het
behoud onzer eenheid, een zegen voor heel
ons vaderland. Ja, meer nog.
De strijd voor Christelijk Onderwijs is ont
brand in bijna alle landen van Europa. Deze
worsteling, hoe ook in ieder land door eigen
historie beheerscht en bepaald, zij komi i;
laatste instantie op uit dezelfde oorzaken. Ei
nu mocht van onze Vereeniging het initiatief
uitgaan, om aan het 3e Nationale Christe
lijke Schoolcongres een internationale sectie
to verbinden. Als vrucht van den arbeid de
zer sectie, is nu
een Internationaal verband
tot stand gokomen van Christelijke opvoe-
dinps- en onderwijsorganisaties, dat tot doel
heeft elkander te steunen en te sterken ln
den gemeenschappelijkcn strijd voor het
Christelijk Onderwijs.
Zoo werd de bede van Lemkes, neerge
schreven in het verslag der Stichtingsver
gadering der Vereeniging, boven hidden en
denken verhoord. Het kiempje is opgewr
sen tot een boom, die vrucht draagt waar
Christelijk Onderwijs, niet alleen in heel
ons vaderland, maar ook daarbuiten.
Ziende op het groote werk Gods aan
Vereeniging in deze drickwarteeuw gewrocht
willen wij ons ln deze ure in heilig enthou
siasme opnieuw verbinden te blijven staan
op het vaste fundament door onze vaderen
ten grondslag voor onze ereeniging gelegd:
het Woord Gods, de Heilige Schrift, waarin
al de elementen eener waarachtige opvoe
ding besloten liggen.
Nieuwe verantwoordelijkheid rust op het
Christelijk Onderwijs en op onze Vereeniging
in de nieuwe periode, die wij zijn ingegaan.
Door de financieel® gelijkstelling staan on;
thans de middelen teil dienste, om onzi
scholen in te richten naar den eisch de:
tijds. Meer dan ooit is het nu de roeping het
Christelijk Onderwijs in technisch en pae-
dagogisch opzicht te maken tot het beste
onderwijs in Nederland.
Daartoe is noodig dat wij
de kern waarheid voor het Christelijk
Onderwijs,
„de vrpeze des Hecren is het beginsel der
wijsheid" niet slechts beitelen in de gevels
onzer scholen, of als leuze voeren in ons
vereeniging8vaandel, doch dat zij gegrift sta
diep in onze harten, opdat ons onderwijs
steeds meer worde, wat het zich noemt.
Christelijk Onderwijs, waarvan Jezus Chris
tus de ziel cn het loven is, uit wiens liefde-
macht altijd weer'vloeien levensvernieuvven-
de krachten, die in eiken nieuwen tijd bren
gen een nieuwe lente, een nieuw geluid en
die ook voor do nieuwe taak, die ons wacht,
wil schenken nieuw geloof, nieuwe hoop en
nieuwe liefde, ter volmaking van het Chris
telijk Onderwijs, der jeugd tot heil, en Gode
tot eer. (Luid applaus.)
Feestrede van Dr. J. Th. de Visser.
Dr. de Visser \ing zijn rede aan met in
beeldrijke taal te herinneren aan den groei
der vereeniging, die van een jonge, teere
beplanting van voor 75 jaar is uitgegroeid toi
een schoon en boschrijk geheel en dat niet
tegenstaande eerst 5 jear deze landarbeid
mislukte. Maar de voortrekkers hadden staal
in het bloed en hielden vol. Spr. herinnerde
aan de samenkomst der 25 in 1S54, die de
vereeniging hebben opgericht en een grond
slag formuleerden, waarin men den beslisten
cn tevens zoo ruimen Rcveilgeest proeft.
D». J. TH._DE VISSEn.
Spr. stond nader stil bij het optreden der
pioniers en bij de moeilijkheden der eerste
jaren, toen men met zekere huivering moe
dig besloot alleen personen uit den onder
wijzersstand op te nemen en met reservt
besloot tot opname van hulponderwijzers,
gevolg door de enkele jaren daarna overwon,
nen „vrouwenvreeg".
Na ruim 40 jaar werd het Chr. onder
wijzend personeel in de overzeesche bezit
tingen tot het lidmaatschap toegelaten. Spi.
bracht hen die in Indië moedig het vaan
del opheffen en eeren, op dit feest een har-
telijken gelukwensch uit de verte.
Voorzichtig en beslist schreed de vereeni
ging op den weg der ontwikkeling voon,
hoven theologische, kerkelijke, politieke cn
sociale verschillen uit, bewarend en bevc
ligend de gemeenschapsband, -waarin zelfs
dagen van strijd geen verandering brachten.
Eén geest bezielde allen. Men wilde een
Christophorus, een Christendrager ook
de school zijn. Dat was de geheime kracht
die de organisatie vooruit dreef, de vlieten
de bron die den stroom steeds hoogcr
stijgen deed.
Daarom is deze feestvierende schare, tn
bonte mengeling en krachtvolle verschei
dénheid, een levende, bezielde, groeiende
schepping Gods. Daarom past bovenal het
onsterfelijke: Soli Deo Gloria.
Spr. herinnerde aan het gouden fe°st
1901. toen hij als voorzitter van Christelijk
Volksonderwijs gelukwenschen overbracht.
De phalanx van geharnaste strijders
toen laat spr. zijn g'oest nog eens voorbij
gaan.
Op dit jubileum sprak de toenmalige Mi
nisterpresident „the grand old Man" Dr.
Kuyper, zijn magistraal woord, met dat on
vergetelijk slót en boden de geleerde Woltjer
dé warme NoorJtzij. de fijne Schimmrl-
penninck cn de onverzettelijke Piorson hun
gelukwensch namens hun resp. organisaties
aan. Dacr waren ook de twee aristocraten,
Mackay en Lohman, volksvrienden in eren
waren "zin des woords met Kuyper als tien
eerste in het drievoudig Verbond, uilen
waardige navolgers van Groen en dragers
van de eerekroon van de overwinning van
het bijzonder onderwijs in den politiekon
schoolstrijd. Zij allen zijn niet meer hier er.
daatom grijpt dc ontzaglijke macht dor
vergankelijkheid spr. aan cn valt een breede
schaduw in deze samenkomst over allen
Memento raori!
Met dankbare harten leggen wij, aldus
spr. een krans van immortellen op hun gra
ven en danken God die ons deze bezie* ie
helden schonk en bekwaamde tot h«-t werk
waarvqn wij allen de vruchten genieten.
Spr. wees vervolgens op het v, randerd as
pect van het Chr. onderwijs, de laatste 25
jaar en de gewijzigde positie van de Chr.
onderwijzers en hun vereeniging.
Er zijvn nog wenschen, o zekeg, maar met
cijfers wcnschte spr. aan te toonen, dat er
gerechtvaardigde blijdschap is.
Aan die uitwendigen wasdom van het Ch»
onderwijs aequivaleert de innerlijke ^vaarde
Spr. brengt hulde aan de vereeniging
voor haar optreden, dc waardige wijze wau'
op voor de belangen der leden gestreden
werd, het vele dat voor onderwijs en pao-
dagogiek gedaan werd, waarom hier dank
baar mag geconstateerd, dat de kinderen
het pand der vaderen hebben bewaard.
In onzen tij heerscht de anti-tradltioneei*
geest, wil men „tabula rasa" en droomt van
iets nevelachtig-schoons, de philosophischs
eenheid. Daarin schuilt de geest van het
Pantheisme, de uitspraak van Johannes
Viator in van Eedens boek: Er *>jn niot
levingen, gescheiden, afzonderlijk. Er is één
ven dat opgroeit in vele orden".
Heerlijk blinkt daartegen uit het volks
leven dat door traditie wordt gevoed en ge
steund.
Dit geldt Inzonderheid van ons volk da»
met zijn ingekerfden volksaard ons verze
kert het blijvend bezit van dien volksgeest,
die eens ln geweldige Worsteling de vrijheid
der Nederlanden veroverde en op de na ie
als geheel het Prot Chr. stempel heeft
gedrukt
Daarmede pleit spr. niet voor iets con
ventioneels of een zeker conservatisme, laat
staan voor routine of 6leur.
De traditie zij niet het oorkussen waarop
hij de elschen van zijn tijd niet ziet, zien
tot sluimering legt, maar veeleer een prik
kel om zoowel het nieuwe in het kader van
het oude te passen, als het oude naar het
nieuwe te herzien. Door de historie der
menschhoid gaat de lijn van ontwikkeling
en die van verbastering en achter de mach
ten van goed en kwr.id liggen Urheber (het
rijk des lichts en der duisternis). „Alles
:-rgangliche Zot nur ein Gleichniss".
De christen buigt voor den Hecre Jezus
Christus, niet alleen de Verlosser van den
enkeling, maar ook het eenig en onwrikbaar
middelpunt der historie. Hij alleen verzekert
het evenwicht in den mensch en de mensch-
heid tusschen zijn geestelijke en stoffelijke
belangen, houdt als herschepper der mono
gamie den echten familiezin levendig. Hij
alleen is in staat een veerkrachtige natio
naliteit te vormen die een saamhoorigheid,
gepaard met een individueele vriiheid
kweekt als nergens buiten Hem wordt ge
noten, getuige de Reformatie in Duitschlani,
Schotland en Nederland.
Als men met Hem niet meer rekent, wordt
de steenen tempel der samenleving ont
wricht, valt straks het gebouw als ruin.,
ineen. Buiten den hem reinigende en hem
ln zijn evenwicht herstellende Christus kan
de rnensch geen historie maken.
Hoe meer wij ons. aldus spr., door den
Christus laten bezielen en beheerschen. des
ie beter zullen wij in staat zijn vruchtdra-
eend werk voor tijd en eeuwigheid te doen.
Vooral de chr. onderwijzer cn onderwijzeres
hebben hier, naar spr. nade_r aantoonde, een
schoone maar zware roeping.
Voor hen is de allesbeheerschende vraag.
Wat dunkt u van den Christus?
Wie daarop als rrucht van geestelijke er
varing geen antwoord heeft, is een luidende
schel, waarvan de tonen ln het luchtruim
wegsterven.
Wie de kracht Zijner heerlijkheid in hem
voelt werken, zal zich gelukkig voelen kin
deren te brengen tot Hem, en dankbaar zip
dat op de Chr. scholen daartoe dc ruimste
gelegenheid geopend is.
Eens heeft de groote Plato merkwnardig
tegenstrijdigheid verkondigd. Hij profeteerde
on een oocenblik dat zoo een volmaakt
Rechtvaardige op deze aarde verscheen, hij
door de menschen miskend, uitgeworpen en
gekruisigd zou worden. En elders zegt hii
dat ieder wien het ook slechts vergund zou
zijn de deugd in haar zichtbare schoonheid
an aangezicht tot aangezicht te aanschou
wen, in zoo brandende liefde tot haar k>«
ontvlammen, dat niets hem ooit weer van
haar zou kunnen scheiden.
Beide profetiên zijn in Christus vervuld.
Hij is verworpen, maar herrezen in al zijn
schoonheid, en duizendeu die haar hebben
aanschouwd, verlustigen zich in haar van
dag tot dag.
Brande dit liefdevuur, zoo besloot spr„ in
uw personen en in uwe vereeniging krachtig
door, tot eere van God, tot heil onzer kin
deren en tot zegen van ons vaderland. (Lang
durig applaus).
De Voorzitter dankt Dr. de Visser voof
zijn magistraal woord. (Hernieuw# toe
juichingen.
AMSTERDAM.
.NEDERLAND EN ORANJE" GEEFT
HET GOEDE VOORBEELD.
En plakt niet.
Het Centraal Bestuur der Antirevolutie
naire Kiesvereeniging „Nederland en Oran»
je" alhier heeft met algemeene stemmen
besloten ln de komende verkiezingscam»
n->niet te plakken op muren van hui»
walbeschoeiingen, bruggen, enz. (het z.g.
clandestien plakken dat bij Politieverord»
Ing verboden is).
Het verzoekt den Besturen der politiek»
partijen in den Kamerkieskring dringend een
dergelijk besluit, voor zoover nog noodigk
eveneens te nemen.
NOODSCHOÜWBURG.
Nu na den Paleisbrand de groote Scbouv*
burgzaal, die waarlijk zoo comfortabel niet
was, niet meer beschikbaar is, heeft men hat
plan opgevat te komen met een noodoplo»
sing.
Men wil een schouwburg met ongeveer 1000
tplaatsen, optrekken van gewapend beton,
die plaatcen op een betonnen plaat en rekent
dat men het met dit gebouw vijf k tion jaafr
kan doen.
Goedkoop is zulk een oplossing niet, men
denkt tusschen de twee en drie ton noojig te
hebben. Het kapitaal schijnt voor dit doel
reeds beschikbaar.
Voor de plaats denken de ontwerpers aan
het Amstelveld of het Weteringplantsoem
Naar ons bij informatie bleek, bestaat er
echter bij het Gemeentebestuur weinig nei
ging om mede te werken.
Men heeft paö een commissie benoemd orrt
hot sohouw'uurgrraagstuk te bestudeeren cn
ïl de resultaten van dat onderzoek liefst
afwachten.
CHR. VACANTIE-KOLONIES.
Dezer dagen hield de afdeeling Amsterdam
dezer Vereeniging haar jaarvergadering oa»
der leiding van den heer J. Th. R. Schreu
der.
Uit het jaarverslag van den Secretaris
bleek, dat de Vereeniging 130 kinderen mocht
uitzenden naar de Christelijke kolonie-huizen
te Nunspeet, Egmond aan Zee en Hellen-
doom. Dit is 56 meer dan in 1927.
De Penningmeester, die zeer hoopt op eett
stijging der geldmiddelen, de heer Mr. J. F»
Franken, Stadionweg 62, Amsterdam, houdt
zich voor 't ontvangen van giften zeer aai»
bevolen.
NAAR BARCELONA.
Zaterdag uerden de voer de Wereldtentoonstelling te Bareetonia b'stemde goederen per
sj. Jonge Maria van Rotterdam uit verschept. Onze fotograaf maakt een kiek ran de
inlading.
SCHETSEN UIT
FRIESLAND'S ZUIDOOSTHOEK.
Door H. RETEL,
Evangelist te Jubbega en Hoornstcrzwaag.
II.*)
Vrijwel evenwijdig met den ecudgszins
beschreven hoofdweg, die van Heerenveen
over Oudesohoot, Mildam, Nijehorne, Ou.'e-
horne, Jubbega-Scnurega, Hoorasterzwang
naar Donkerbroek leidt, loopt een andere
weg, grootendeels voet- en fietspad, langs
de Schoterlandsohe Compagnonsvaart.
Die compagnonsvaart van Heerenveen af
Volgend, komt ge door Knijpe, een lief
plaatsje, heel dioht bij Heerenveen, en
Voorts langs verschillende meest kleine
boerderijtjes, te Jubbega aan d® derde sluis.
Van de bevolking van Jubbega en Hoorn-
■terzwaag woont een grooter gedeelte langs
deze vaart dan aan den hoofdweg, die ik
u een vorig maal beschreef.
Aan beide zijden van de vaart wonen ook
weer kleine boeren en neringdoenden en
ook wel, in meest kleine huisjes, arbeiders.
Maar ook hier ziet ge toch nog niet den
donkeren Zuidoosthoek.
Tusschen deze vaart en den hoofdweg zi-n
vele voetpaden ,die ongeveer een half uur
gaans zijn. Deze paden loopen van de vaart
af, ongeveer halverwege den afstand tot
den weg, langs „wijkon", smalle vaarten,
die daar in vroegeren tijd in verband rr.ot
vervening zullen gegraven zijn. Van 't eind
dier wijken tot aan den hoofdweg loopt het
voetpad dan door heide, die echter voor
een groot deel reeds ontgonnen is.
blad
Boerderij onder Jubbega.
Langs die wijken nu. en vooral aan die
voetpaden door de heide, vindt ge Ln zijn
speciale beteekenis „den Zuidoosthoek".
Van die voetpaden door de heide en langs
de wijken zijn er reeds in de omgeving vaD
Nijehorne en Oudehorne, maar toch vooral
op het gebied van Jubbega en Hoornstee
zwnag. Daar zijn er ruim dertig.
Onze wijken, die in de richting naar
Oudehorne liggen, hebben speciale nameu
als Frederikswijk, Wolfort Jagersvvijk, Bel
gische wijk, enz.
De meeste echter, van de derde sluis af
m de richting Hoornsterzwaag, ontleeneu
him naam aan tellen.
- reken wij van de eerste wijk, twee-
r'o derde. viorrtp wiiVc en 7.00 vervolgens tot
drie en twintigste wijk toe.
Als u dus bij ons vraagt: „Weet ge ook
waar b.v. Jansen woont," kunt ge op een
antwoord rekerten als: Jawel, aan de elfde
wijk, links, het vierde huis."
Laat ik nu eerst nog zeggen, om misver
stand te voorkomen, dat ook langs de wij
ken vele huizen staan, waar de mensolien
volstrekt geen armoede lijden. Boeren md
vier, vijf tot tien koeien wonen er onder
scheidene.
Toch vindt ge hier al veel kleine huisjes,
laag gebouwd, vooral aan den ingang. zoo
dat ge behoedzaam bukkend binnen moe:
stappen, als go niet regelmatig met builen
liet hoofd wilt loopen.
In zulke kleine huisjee met meest bij
den ingang een keukenvertrekje en verder
één kamer, huizen groote gezinnen met zes,
zeven ei: ook wel meer kinderen.
In de kamer zijn meestal twee bedsteden
naast e.kaar en soms ook wel een in hei
keuken vertrek je. Verder is er den nog een
zoldertje en een schuurtje.
Nu stellen de menschen hier in het alge
meen aan woning, slaapplaats e.n meubelen
geen liooge edschen en een arbeider is met
een huisje, zooals ik daar noemde, als hij
liet huren kan, best op schik, vooral wan
neer er oen flink stukje grond bij is, wuar
hij wat aardappelen en wat boonen ver
bouwd en vooral als er een schuurtje bij is,
waar 't mogelijk is, als "t financieel kan.
een koe te houden. Dikwijls houdt men r
ook een geit op na.
Maar ook in die kleine huizen is verschil.
Er zijn er. zóó klein, dat ge u afvraagt, ho->
het mogelijk is. dat daar een gezin in hul
zen kan. Dat in zulk een geval meubelen
zoo goed als geheel ontbreken, spreekt
vanzelf.
Moeten wij bij zulke huisjes van feitelijk
ontoelaatbare woningtoestanden spreken,
veel erger wordt het, als wij letten op de
talrijke houten keotcn, waarin do men
schen wonen.
In zulke koeten is het, vooral bij nat
weer. bij hevige wind of bij strenge koude,
diepe ellende.
Maar ook le dien opzichte is er nog heel
wat variatie; onderscheid in kwaliteit, in
grootte on in „inrichting".
Er zijn heeto kleine koeten.
Als ge ze ziet staan zoudt 'pc niet geloo-
ven, dat daarin menschen, ja, dat daarin ge
zinnen wonen.
Stel u maar een klein slecht gebouwd hou
ten schuurtje voor, met ee>n of twee kleine
raampjes. Bovenop het zoowat 2 M. hooge
dak een verroert kachelpijpje, dat als schoor
steen dienst doet. Het geheel overstreken met
een dun laagje grijze grondverf.
Toen ik voor 't eerst de kleinste keeten
zag, moest ik onwillekeurig denken aan een
groot soort hondenhok. Zoo ongeveer zien
ze er uit U te beschrijven hoe daar binnen
het gezin geherbergd wordt, woning en
piaataing vindt, la mij niet mogelijk, want
ik begrijp er zelf niets van. Zeker is, dat in
één vertrek waar gewoonlijk een overschot
een tafel cn twee drie wankelende
matten stoelen staan, het hccle leven van
het gezin geleefd wordt.
De mannen, huisvaders in deze gezinnon.
n veelal om het hutje wat bezig. Als zij
rken, verrichten zijn gewoonlijk los werk,
telkens voor korten tijd.
In najaar eii winter werken velen in de
werkverschaffing van gemeentewege of van
een vereeniging die ontginningen uitvoert
en verdienen dan ongeveer f 15 per week.
De jongens die van school afkomen blijven
veelal ook maar wat omloopen, lecren niets,
en zetten later het leventje van los werk
mnar w eer voort
Meerdere vrouwen gaan daags mot een
hakje" met wat koopwaar, „zeep, schoen
veters, band en dergelijke" rond en nemen
meestal ook wel aalmoezen aan. Sommige
mannen gaan er met de harmonica op uit,
krassen er zoo'n beetje op en zingen er don
altijd bij.
Ook gaan de mannen, vooral 's winters er
dikwijls met z'n tweeën op uit om te bedelen.
Zij weten dan precies hun klanton. waar
ze vijf cent of een dubbeltje krijgen en
doen altijd de stereotiepe vraag, „of er ook
wat over kan schieten voor een arm gezin".
't Moet gezegd, dat de harmonicaspelers
en de bedelaars zich gewoonlijk aan de deu
ren beleefd en vriendelijk gedragen. Hun
uiterst schamele kleeding. ook in de felste
kou, laat niet na, medelijden op ta wekken.
In de gezinnen is wel armoede, maar toch
krijgt men den Indruk dat de moesten er
rich zonder veel inspanning aardig weten
door te slaan, 't Houten hutje bouwen re
zelf, aardappelen verbouwen zij op een stuk
je heidegrond dat ze zelf ontginnen, huur
behoeven zij niet te betalen cn klo*ren knj
gen zij meest op hun bedeltochten.
't Is in 't algemeen, enkele uitzonderingen
daargelaten, gemoedelijk goedig volk.
Praten doen ze graag; het kost volstrekt
geen moeite een boom met hon op te zotten.
Meermalen staat ge dan versteld over de kal
me, rustige beschouwing die zij van de
dingen om zich heen hebben en die zij aar
dig weten te bercdertecrcn.
Natuurlijk is hun gewone taal het Friesch.
Merken zij echter, dat ge dat moeilijk ver
staat, dan spreken zij ook heel goed en vrij
beschaafd Ncdcrlandsch, zoodat iedereen zon
der dc minste moeite een gesprek met hen
voeren kan.
Van de keeten zijn in de laatste jaren heel
wat opgeruimd.
N u zijn hier in onze onmiddellijke om
geving weer tachtig nieuwe geriefelijke
huisjes in aanbouw, die aan de keetbewoner»
verhuurd worden voor f 1,60 por week. Kun
nen zij bewijzen, dat niet te kunnen betalen
dan worden zij hierin door het burgerlijk
armbestuur gesteund.
Als de keetbewoners aanspraak op zulk
een nieuwe woning maken, moeten zij zich
geheel naar de daaraan verbonden voor
schriften gedragen. Dc keet wordt dan ver-
brand, de bewoners hegeven zich onder toe
zicht naar een badhuis om daar geheel ge
baad te worden alvorens zij de nieuwe u.>
inng mogen betreden. Natuurlijk wordt over
een en ander wel eens gemopperd en ook
wel gelachen, mAar van de maatregelen
wordt terecht niet afgeweken.
Als voorbeelden van diepe ellende zij hier
aan nog toegevoegd, dat er nog zear enkele
gezinnen zijn, die huisvesting vinden in
hol, dat zij zelf in den grond gegraven heb
ben en dat nachts met oud zeildoek of
ook wel met een houten deksel, (omgekeer
de oude schuit) wordt afgedekt.
In een volgende schets hoop ik u in g»
dachten mee te nemen bij het bezoek aan
enkele van de bewoners.
(Het postgironummer is 79000.)
