Kunst en Letteren.
ECONOMIE EN FfNANCIEN.
Gemengd Nieuws.
ZATERDAG 18 MEI 1929
PROF. DR. JOHANNES HERMANUS GUNNING JR
1829 - 20 MEI - 1929
Op den Tweeden PiTkserdag zal het hon-
jferd jaar geleden zijn, dat een zei 'i^aaia
jn;in gelxvren werd, uitblinkend door innige
froornhcid, adeldom vian karakter, echoone
gedachten en groole geleerdheid: Jdhannes
Jerrnanus G' - iing.
Zijn persoonlijkheid) en zijo werken heb-
|en er recht op, dat wij zijn nagedachtenis
geren.
Levensbericht.
Vóór we op de beteekenis zijner persoon
lijkheid wijizen; willen we in korte trekken
het leven van wijlen Prof. Dr. J. H- Gun
ning Jr. nagaan
Geboren in de oude pastorie aan de School
straat te Vlaardingen, maakte hij de ver
huizingen van het predikantsgazin mee,
eerst naar Hoorn, daarna naar Leeuwarden.
In Utrecht bezocht hij de colleges aan de
toen er in de Hervormde Kerk een overvloed
van predikanten was, viel er voor den jon
gen Gunning vooreerst niet op een beroep te
pekenen. Hij ging daarom aan het „Instituut
Kapteijn" te Barneveld vooral historische
lessen geven, huwde er met een dochter van
Ds. I. M. J. Hoog, werd vervolgens hulp
prediker te Antwerpen, daarna te Hcusden
en mocht 22 Januari 1854 door zijn vader
bevestigd worden als predikant der Ned.
Hervormde Gemeente te Blauwkapel. In 1857
verbond hij zioh aan de Gemeente van Hil
versum, in 1861 aan die van Den Haag. Door
den Senaat der Utrechtsche Hoogeschool
werd hij in 1877, op voordracht van Prof.
Opzoomer, honoris causa bevorderd tot Doc
tor in de Philosophie. In 1882 volgde zijn
benoeming tot kerkelijk hoogleeraar aan do
Stedelijke Universiteit te Amsterdam en nog
op zestigjarigen leeftijd, 1889, werd hij ge
schikt geacht voor een hoqgleeraarsbcnoe-
ming aan de Theologische Faculteit der
Rijksuniversiteit te Leiden, welk professo
raat hij tot zijn emeritaat, 1S99, vervulde,
om tenslotte nog eenipe jaren van werk
zame rust te Arnhem door te brengen, tot
hij 21 Februari 1905 door God „tot hooger
leven bevorderd" werd.
Reeds deze opsomming van Jaartallen,
Elaatenamen en functies doet beseffen, dat
et leven van Dr. Gunning niet een rustig
kabbelend beekje is geweest.
Veelzijdig geleerde.
Om den persoon van Dr. Gunning te lee
ren kennen, moet men hem van meer dan
éóne zijde beschouwen.
Laten we hem eerst zien als man van
groote geleerdheid en w-etenschappelijkeiv
arbeid, waarin hij een zeldzame veelzijdig
heid aan den dag legde. Toen hij toelating
tot de Evangeliebediening in de Ned. Her-,
vormde Kerk vroeg en voor.hiyt Prov:-Kerk-,
bestuur van Utreoht verscheen om propo
nentsexamen af te leggen, werd- hij- om zijn
buitengewone bekwaamheid en blanke eer
lijk head toegelaten.'
Zijn onderwijs te Barqeveld deel zien, dat
in hem een <jocem'! stak. Als hulpprediker
in het stadje van Voetius, Heusdon,- hield .hij
©n vergiet elijke Bijbellezingen.
Toon begon zijn ontzaglijke peTsarbeld. Ilij
ach reef in 1S53 bijdragen in het natuurkun
tijdschrift „Het Pantheon".
Tegelijk weckte hij mee aan de „Vadgr.
Jtndsnhe Letteroefeningen". -Ken .merkwaar
diss woord van hem Is het volgende:
letterkunde mag zich niet emancipeeren. De
litteratuur zelve mag niet en kan niet hel
hoogste doel dós levens zijn. Zij is een mid
del, niets meer. Niet alles is hetzelfde voor
ellen. Wat voor den ecnen een stuf kan zijn.
wordt vaak in de hand eens anderen een
•lang". Hij hield lezingen over „Het Evan
gelie en de Litteratuur", boeide de studen
ten in het studeervertrek, zijn gehoor in.de
ipreekzaal en zijn lozers niet Bunvan,
Kingsley, Shakespeare, Thomas van Aquino
In zijn reisindrukken. Zijn litterair-critisoha
studies over Dante, Schiller en Goebho deden
hem kepnen als aest-hetious en man van phi-
losophisch inzicht.
Zijn wijsgeerige geschooldheid kwam o.m.
door zijn speciale Spinoza-atudie, waarvoor
hij bij Prof. Opzoomer ooi lege liep, en die
hij feitelijk heel zijn loven heeft aangehou
den. In 1876 schreef hij „Spinoza en de ideo
der persoonlijkheid", waarin zijn weerzin
tegen het naturalisme duidelijk weerklank
vond en waarin hij belangrijke wijsgeerige
•tellingen poneerde. Terwijl hij als zijn laat
ste werk, in 1903, nog een nalezing van zijn
Spinoza-etudiën gaf in' „De eenheid des
lévens".
Als theoloog werkte hij mee aan de perio
diek „Ernst en Vrede" van Prof. Chanteple
de Ia Saussaye. Nog een jaar lanig redigeer
de hij zelf een theologisch tijdschrift „1)9
Referent". Meer dogmatisch werk zette hij
op in een toelichting van Prof. Docdes' „Leer
der Zaligheid", die echter niet voltooid werd.
Tot zijn groote theologische werken bchoo-
ren „Blikken in de Openbaring" (4 deelen),
-Het Leven van Jezus", „Overlevering en
Wetenschap", „Het geloof der Gemeente als
theologische maatstaf des oordeels in de
Wijsbegeerte van den godsdienst".
Uitteraard zijn de theologische publicaties
van zijn hand en wat hij aan stichtelijke
lectuur produceerde, niet streng of kwalijk
minutieus te scheiden. Meer bepaald behoo-
rend tot de laatste categorie zijner geschrif
ten moeten allereerst gerekend worden „Gor
del en Wijnkruik", waarin op aangrijpends
wijze de zonde en ellende besproken wenden
en „Het Kruis des Verlossers" (vorig Jaar
nog opnieuw uitgegeven), dat meer den
klemtoon legt op het heil in Christus. Voorts
behooren tot zijn veel gelezen stichtelijke
geschriften „Christus, dc Gekruislgdo, voor
en in ons", „Lijden en Heerlijkheid" en
„Wat is geloof?"
Hoewel in bijzondere mate man des vre-
t, hoeft Dr. Gunning toch ook voor de
rer tegen de Modernen. En later polemi
de hij met Dr. Kuyper over de Ned. Her
vormde Kerk, de Doleantie en de Vrije Uni-
vensitcit. Het bestek van dit artikel laat
niet toe, hiervan nog een afzonderlijk over
zicht te geven.
Ook het terrein van opvoeding en onder
wijs liet hem niet onbewogen. Zoo schreef
hij opstellen in de „Paedagogische Bijdra
gen", richtte een „Woord tot de Christelijke
Gemeente over Schoolonderwijs", puhliceer-
de een zevental „Stemmen over Schoolonder
wijs", „Schoolwetsherziening", enz.
Bij toespraken tor opening van colleges
gaf hii blijk ook de sociale tendensen van
zijn tijd te verstaan. In de in drulc verscho
nen toespraken over „Anarchisme" en
Evolutie der Samenleving" heeft hij
historisch materialisme en de individualis
tische vrijheid bestreden en bezien als
oordeel Gods over de verzaking van Zijn
Woord.
Behalve allerlei courantartikelen schreef
hij moer dan 150 werken en werkjes over de
Inenting, de dronkenschap, de geheelonthou
ding, de Roomsche Kerk, Atjeh, de Walden
zen. Gods Raad met de Volken, Nederland
en de Oostersche volken, enzoovoort.
Niemand znl wijlen Prof Gunning veel-
Zljdige geleerdheid ontzeggen. Deze man van
Wetenschap trok zich niet in d« afzondering
van eenzijdige bespiegeling terug, maar heeft
het volle cultuurloven van zijn tijd ge
schouwd en zijn principieel woord erover
In 1887 publiceerde hij evenzeer „Onze
schuld tegenover de Gereformeerden", waar
in hij wellicht ingedrongen eenzijdigheid
wilde vereffenen. Hij kwam hier in in de
bezwaren die de Gereformeerden hadden,
deed een aangrijpende zelfbeschuldiging
hooren en verdiepte de vragen van den tijd
en den strijd tot eeuwige achtergronden. In
1900 schreef hij „De opboimv der Kerk o;»
haar grondslag", waarin hij belijdenis deeu
de Doleantie onbillijk beoordeeld en bes're
den te hebben. Hij verklaarde zich mode
verantwoordelijk tp achten aan de schuld
der Nedv Hervormde Kerk, die d; t.eschnl- - - - n
d-ging der Gereformeerden, dat die Kerk als j het dier, waaraan hfc zeer gehecht was. De
DE VERMISTE TERRIER.
Men schrijft uit Haarlem aan de „N.R.CV*
Een heer uit Wassenaar vermiste zijn hond.
een zevenjarigen terrier, d en hjj uit Indië hau
meegenomen. Er werd alle moeite gedaan om
den hond op te sporen. De eigenaar had verno
men, dat het dier in de richting Haarlem was
geloopen, en hü begaf zich naar de Spaame-
stad en informeerde by de pol'tie of zijn ter
rier soms gevonden was. De Haarlem.-ehe po
litie verwees hem naar den kennel Fauna
waar onbehuisde honden worden opgenomen
Hy gaf daar een volledige beschrijving
't Ligt ln den aard der zaak, dat onze
lezeiH ook willen vernemen, welke richting
voor Kerk en religie door Dr. Gunning voor
gestaan werd.
Gunning heeft 't niet gemakkelijk gehad
in zijn leven. Als hij voor een bepaalde be
schouwing zich verklaarde en die bepleitte,
deed hij dat niet omdat hij in een gareel liep
of partijman was, maar omdat zijn zie'
overtuiging hem daartoe drong. Hij maakte
ernst met het loven en met elk verschijnsel
dat hij ontmoette. En zoo heeft hij, om tol
klaarheid te komen, moeten worstelen. Hij
wierp het niet op een accoordje, maar wilde
de-zaken peilen tot op 't diepste en haar bij
het licht van Gods Openbaring beschouwen.
lp zijn studententijd te Uti'ccht stond hii
sterk ondtr den invloed van Opzoomer en
dweepte hij zelfs een tijdlang met de leer
van Spinoza. Bij zijn proponentsexamen had
den sommigen bezwaar tegen zijn toelating
vanwege zijn „liberale gevoelens". Maar toen
hij in zijn eerste Gemeente (Blauwkapel)
stond, maakte hij een geestelijke overgangs
periode door. Hier onderging hij, zooals nij
later zelf heeft getuigd, „$en doop des
doods", maar leerde hij ook werkelijk ken
nen een „opstanding tot hooger leven". Te
Hilversum legden zijn prediking en arbeid
getuigenis af van positieve beslissing.
Zijn penaoonlijke geloofsovergave v
hem een kracht in het leiven, wat vooral
uitkwam toen hij in Den Haag een stormach-
tigen 'tijd doormaakte en, met groote kloek
heid den strijd tegen het Modernisme aan
bond. Toch bekende hij later: „Ik heb des
tijds te veel den nadruk gelogd op het indi-
vidueele geloofsleven en te weinig op de
G<?rl3,'die allereerst eiseht dat de Kerk
Kerft", als geheet,-als Lichaam. den Naain
des Flëeron Jezus helijde Dit laatste deed
de hoer Groen, en ik had het met hem
ïen doen".
Door het optreden 'un de zestiger jaren van
enkele Engelsche „apostelen", werd Dr. Gun
ning sterk aangetrokken. De liekoring hun
ner gedachten is nimaier van hem geweken.
Sterk geloofde hii aan de eenheid der „Apos
tolische Kerk", aan de „Una Sancta" er
tijdlang, verwachte hij zelfs een geweldige
reveil. In zijn geschrif en streefde hij èn
ruimheid èn zuiverheid in het organiaeeren
der Kerk na. De gloed van eenheidsverlan-
om in oprechtheid de; onderlinge gemeen
schap der heiligen en de Kerk aan de hei
ligheid van haar Hoofd Christus Jezus tc
doen l»eant>woorden, kan men schier overei
in zijn optreden en in zijn geschriften vin
den.
Op Gunning hebben grooten inivloed ge
oefend Schleiemiacher, Böhme, Vinet en an
deren. 't Meest voelde hij zioh verwant aan
Prof. D. Chan epie de la Saussaye, döe hier
te lande de voorman der Ethische richting
was. Na den dood van De la Saussaye wa
in zekeren zin in Gunning het Ethisch be
ginsej vertegenwoordigd.
Gunnin» is echter nooit door de critiek
meegesleept In 1879 schreef hij zijn „Over
levering en Wetenschap", waarin hij neer
legde het resul'aat van den drang die in
hom leefde, om tegenover de critsche we
tenschap de verhouding van wetenschap en
geloof vast te leggen
Meermalen heeft hij recht tegenover Dr.
Kuyper gestaan Hij kon deizep in zijn be
schouwing en houding ten aanzien va®. dr
Ned. Hervormde Kerk niet volgen. En dal
niet omdat hij geen „partijman" wensolite
te zijn, maar wijl hij eenmaal een an-Jer in
zicht had, waarvoor hij onbeschaamd en on-
be6chrooomd opkwam Mon zou het kunnen
betreuren, dat die tr.vee groote figuren nie"
naast elkaar konden staan. Tusschem hen is
meermalen heftig gestreden. Eens schreci
hij: „De Heer regeert. Wij zijn Zijn knechten.
Bij het kruis, Kuyperl s'aan wij in de® geest
te zamen, en weldra ook voor den troon,
zonder misverstand".
In de laatste jaren van zijn leven neigd-c
Dr. Gunning al meer en meer naar do Cnn-
fesslóneole zienswijze. Werd hij vroeger wel
eons van ontrouw beschuldigd, fn zijn laat
sto periode kwam hij meer op voor het posi
tlef-belijdend element in het Kerkelijk leven
Karaktertrekken.
Wie Gunning's leven en werken beziet,
moge hem ook In zijn sterkst sprekende
karaktertrekkon leeren kennen
't Allermeest valt dan op de oprechtheid
zijns gemoeds. ,Eerl"k als goud" was zeker
op hem van toepassing. Ernst makend met
de verkregen kennis op de Spinoza-colleges
van Opzoomer. schreef hij, nog stuoent zij®
de, den hoogleera; na degelijke overweging;
,Ik heb 'behoefte om Christus te gelooven,
ook ondanks de Schrift". Opznrvmer blijkt
deze ronde verklaring van gevoelens stee L
op prijs gesteld te hebbe®. Fn 1858 hield hij
te Hilversum een ook uitgegeven preek
„Een bazuin Gods", waarin hij rijn eigen
homiietisch standpunt aanwees en met be
schamende oponhrrtlgheld zijn- oordeel over
efgen kanselarbeid meedeelde Wie den vro
men Gunning kende, zou verwaeh'en, dat
hij op de vraag „Komt het op vroomheid des
harten aan?" een bevestigend an-'jvvoord gaf
In 1S93 gaf hij een geschrift onder dezen ti
tel uit en t was eerlijke trouw die hem de
vraag ontkennend deed beantwoorden, om
met afwljring van a'Ie „vroomheid" het ooi/
te doen richten op de daadkrachtige genade
Gods als het een en het al. Die oprechtheid
kwam ook uit 'n zijr verklaring, hierboven
gereleveerd, ami rent zijn wijze van strijd-
voeren tegen het Modernisme in de Kerk.
En evenzoo tegenover Dr. Kuyper en de Ge
reformeerden. Had hij zijn veroordeelend
getuigenis tegenover de Doleantie doen hoo
Kerkden naam van Christus niet belijd:
niet overwogen te hebl en en hij erkende
liet groo'e voordeel der Gereformeerden li:
hun belijdenis van den Naam des drieëeni-
gen Gods.
Was het een krachtige overtuiging die dc
oprechtheid van zij® hart tot spreken drong,
zij deed hean ook blijk geven van rijn groo
ten moed. Of zou ook al niet reeds in de
hierboven aangegeven erkenningen zeklza
me moed spreken, die in anderen, nog wor
stelend om zelfoverwinning, slechts spaar
zaam word'! fcespeurd? Zijn moed kwam uit
in onversaagd getuigen voor wat hij eisch
van Gods Woord achtte, op den kansel, ir,
de prediking, op s raat. in 't bezoeken van
starre onigeloovigen en brxrtaal orrversehil'i
gen, in zijn geschriften tegenover mannen
van gezag, in de collegezaal, 't Was in Ani-
s'r-iairi, dat hij voo«* den senaat en de stu
denten zijn hoogleereorsambt aanvaardde
met een re:'e over: „Het Kruis, de Waarheid
voor Wetenschap en Kerft". En- in Leiden
handelde hij in ziin inauguralis over „De
wijsbegeerte van den godsdienst uit het be
ginsel van het geloof der Gemeente". Het
geloof in het Kruis va®' Chris us heeft hij
zioh nimmer en nergens geschaamd, ook niet
als de eenige rechtzinnige hoogleeraar tegen
over z;'® ambtgenoot en aam- de Leidscf.e
Theologische Faculteit, die allen de moder
ne richting waren toegedaan.
Ware Godsvrucht.
Was Dr. Gurroing gesierd met schoone
karaktergavecu, r.e werden gevoei en ge
adeld door z""n ongewone Godsvrucht.
Nie' al'een kon hij over de dingen van hel
Koninkrijk Gods op een boeiende en mee
sleepende «wijze spreken, maar zelf leef je
hij ook in innige gemeenschap met Gort.
Daardoor deed hij zicb kenmerken i«n bii-
aondere zelfverloochening, t Was alles zoo
„echt" In hem.
„Wij moeten niet alleen dood zijn voor de
wereld daarhuiten". schreef hij eens. ..maar
ook bl-noien in ons moet zii sterven. Vasten
met gezalfd hoofd en vroolijk aangezicht is
noodig, niet zóó, dat wij ons geweld aandoen
om de Innerl 'ke droefenis acher opgeruimd
uiterlijk aanzien te verliergen. maar zóó dal
de inwendige blijdschap als eon zalving des
hoofds naar buiten ui'ademt en het aang'-1
zicht van binnen uit naar huiten straalt
Deze gave want het i s eene gane werd
ii gekocht aoor de ontzaglijkste van alle
eerzaamheden, de eenzaamheid uws Hei
lands".
Groote ootmoed en rijke liefde warei
vruchten van zijn Godsvreeze. Was rijn leven
de beste commentaar op zijn geschriften.
was ook blank-bloelende vroomheid, opkc
mend uit een onrecht geloofsleven Als hy
de zeldzame was, die als hoogleeraar ziji
colleges met gebed opende, mocht hierin nie
de mlmirie pose gezien woolen. Alle posewa
Gunning vreemd. Kinderlijk afhankelijk van
God was hij innerlijk koninklijk onafhanke
lijk van de menschen.
Het leven van Gunning op zichzelf zou
het een boekdeel vullen was een „lees
tere brief van Christus". Talrijk zijn de
scjioone medodeelingen over dezen man, die
door eeovoudigen „een priester" en „een hel
lige" genoemd werd. Wie met hem in aan
raking kwam. Weef er niet onbewogen door.
Daarom «moge ook nu Dr. Gunning nog enim
uit d« herinnering naar voren worden ge
bracht.
We besluiten met enkele regelen, die Dr.
Kuyper bil het sterven van Dr. Gunning aan
dezen Godsman wijdde:
„Tro s de klove. d«ie hem van't Calvinisme
scheiden bleef, maak'e ziin warm hart, zijn
innigp godsvrucht, zijn kloek bel'ïden van
den Christus Gods, dat d«e band der mystie
ke eenheid trekken bleef, ook al gingen de
wegen soms uiteen.
„Partijman heeft hij nooit willen
brak heel de ethische richting met Groen
van Prins'erer. Gunning alleen bleef in on
wankelbare trnur.v heen zijn vriendschap
schenken Het Kruis van Christus was hem
het middelpunt, en wie om dat kruis zich
schaarde, weigerde hij de broederhand nooit.
„Door zijn prediking en geschrif'en is hij
voor duizenden een middel in GoJs hand
geweest om het geestelijk leven weer aan
te wakkeren. Van zijn persoon ging 'n mach
tige bekorende inmloed uP op Ieder die mei
hem in aanraking kwnm. Door dien invloe.l
heeft hij ook als hoogleeraar veel studenten
aan zich verbonden, die nooit vergeten zul
Ion wat zij aan hun leermeester te danken
hebben.
„Gunning heeft zich het kruis van Chris
tus nooit geschaamd, ook niet toen hij als
eerste orthodoxe hoosrleeraar een plaats in
nam in Leide-ns moderne Theologische Fa
culteit In hem gloeide de liefde van een
Johannes voor den Heiland, en al stond hij
te ver boven het praetisehe leven, al was
zijn hart te afkeering ven allen partijtwist
dan dat hij in den eigenlijken zin school kon
vormen, er ging van hem een geestelijke be
zieling uit. die voor Kerk en Volk een zegen
is go.veest".
kennel zou zyn best doen en gisterochti
reeds werd er uit B'oemendaal opgebe'd dat
het Bloemendaalsche park een verdoolde
hond lag. Men nam het dier mee naar den ken
nel Fauna en het bleek, dat dit vermoedelyk
de vermiste terrier was. Men wilde echter
zekerheid hebben. De heer te Wassenaar werd
telefonisch op de hoogte gesteld en deze had
een feilloos middel om te weten te karnen of
werkelyk zyn ter.* r was.
De terrier werd te Haarlem vóór den hoorn1
het telefoontoestel gezet en de e'genaar të
Wassenaar b'ies door de telefoon cp zijp
fluitje. De uitwerking was ongelooflijk. De
terrier vloog op de deur toe en wilde er met
11e geweld uit. Een'ge uren later Is de
eigenaar zyn hond komen halen.
MILITAIR VLIEGTUIG OVER DEN KOP
GESLAGEN.
Naby Zier'kzee is een mTctair vliegtuig uH
Sc«jsterberg by het maken van een noodlan
ding over den kop geslagen. De inz tienden,
ee luitenants-vliegers, bleven ongedeerd.
IN EEN MIJN BEDOLVEN.
In de myn „Oran> Nassau III'» is tydens
het delven van steenkolen door een losgeraakte
iaag dezer ko'en bedolven de 83-jarige arbe der
M. Koopmans. Hij was vrijwel ter.;tond dood
en laat een vrouw en twee kinderen achter.
VERBLINDEND LICHT OP RIJWIELEN.
De Minister van Justitie vestigt er in he
Algemeen Politieblad de aandacht van di
ambtenaren van politie op, dat het« noodig
is scherp toe te zien op het
blindend lich» op rijwielen.
Waar vele wielrijders zich blijkbaar nog
niet bewust zijn van het gevaar, dat aan
een onoordeelkundig opstellen hurmer lan
taarns is verbonden, zal eerst door veelvul
dig waarschuwen en wijzen op het gevaar,
moeten worden gepoogd, bedoeld euvel te
gen te gaan.
Blijkt dat waarschuwingen niet voldoende
helpen, dan zal opmaken van proces-
haal niet achterwege kunnen blijven.
HOOFDWERKTUIGKUNDIGE DER
SPOORWEGEN GEDOOD.
Donderdagmiddag te ongeveer 8 uur is de
hoofd werk tu' ekundi "e van de af deeling Brug
genbouw der Nederlandsche Sroorwegen. d:
heer Ir. .1. J. de R., u:t Den Haag. nabij he'
station Halfweg door een goederentre n uit
Arasterdam overreden. De ongelukkige
slag dood.
beteekenis voor het muziekleven en schryft:
De eenige remedie tegen zulk een inzinking
is, dat men weer aan historisch besef gaat
en, hoe dit stuk echt-protestantsche cul
tuur in eere dient gehouden te worden en
ongerept moet blyven. De schr. verwijst naar
het Roomsche streven om de oude Katholieke
kerkmuziek te doen herleven en schrijft:
Versta men in Rotterdam eruit, dat ook wy in
het publ ek orgelspel een zuiver Protestantsch
muzikaal domein bezitten, een erfdeel onzer
vaderen, eveneens trouw te bewaren. Te leven
te werken in At besef, helpt meer dan alle
mogelijke actie tegen Rome en Roomsche
cultuur.
SVMPHONIA.
In „Symphonia", tijdschrift gewyd aan de
muziek, wijdt Willy d' Ablaing een belangrijk
artikel aan het 25-jar. g Residentie-Orkest.
Wouter Hutschenruyter zet zijn studie over
de geschiedenis van de piano en het pianospel
voort met de beteekenis van Johan Seb. Bach
daarvoor te schetsen als den eersten toepas
ser van de manier van stemmen, volgens de
„gelijkzwevende temperatuur". De rest van het
artikel bespreekt de uitv.nding van het
hangklavier. Een in het museum der Hoch-
schule für Musik te Berlijn bewaarde vleugel
van Bach's tijdgenoot Gottfried Siibermann en
een de» eerste hamer-mechanieken worden in
het artikel afgebeeld. Van den overigen inhoud
noemen we herdenkingen van Roeslce en
safceth Ca'and, het 2e stuk van T. Talman
Het Orgel, hedendaagsche Muziekleven door
O. G.astra van Loon, die daarin de Radio-
muziek onder het mes neemt en een vervolg
stuk door F. Togni over Viol.sten van betee
kenis in brankryk sedert het begin der 14e
eeuw.
DE HARP.
Critiek op Bessclaafg plan.
Het Mei-nummer van „De Harp", Maandblad
ter Bevordering van de Toonkunst onder de
f'-hrlstenen in Nederland, onder redactie
F. Pijlman, opent met een waardeerend arti
kel, gewyd aan Fred. J. Roeske, die zyn 40-
jarig toonkunstenaar schap herdacht.
Onder de rubriek „Mixturen" wordt be
treurd, dat de nieuwbenoemde organist der
Groote Kerk te Rotterdam, Besselaar, in
leg met gecommitteerden, een e nd zal maken
aan de meer dan 2 eeuwen oude instelling van
de wekelyksche orgelbespelingen en daarvoor
in de plaats te brengen gecombineerde mu
ziekuitvoeringen. De redacteur vindt dit be-
slu t schade voor de souvereiniteit van het
orgel, zyn literatuur, waardeering en
INGEZONDEN STUKKEN.
DE EVANGELISATIE TE HOORN.
(Aangesloten bij den Bond van Evan-
geiisatiëD in en ten bate der Nederl.
Herv. Kerk.)
Wie de Evangelisatie te Hoorn kent, weet.
dat daar is een kleine, maar belangstellen
de kring, die Zondag aan Zondag samen
komt, om te hooren verkondigen: „Jezus
Cnristus" gestorven voor onze zonden, opge
wekt tot onze rechtvaardigmaking.
Reeds meer dan zestig jaar kon die geze
gende arbeid worden voortgezet Bij alle an
dere moeilijkheden, waarmede men bij zulk
werk, in een dikwijls vijandige omgeving,
te kampen heeft, is er nu een nieuwe moei
lijkheid bijgekomen.
Die nieuwe moeilijkheid is de toestand
van de kapel.
Reeds meer dan een jaar geleden werd het
duidelijk, dat die den langsten tijd gestaan
heeft.
Terstond zijn we toen begonnen met het
collecteeren voor een nieuwe
k ape L
Het bouwfonds, daarvoor gevormd, ls
thans dank zij den grooten steun van en
kelen en de vele kleine giften (we ont
vingen pl.m. 9000 bijdrugen van 10 cent)
groot rond 5C00 gulden.
Helaas komt er in den laatsten tijd maar
weinig bij. Dit is daArom zoo verontrustend,
omdat juist in dien laatsten tijd nieuwe
scheuren in de muren aantoonen, dat het
einde van de kapel nabij is.'
Het is daarom, dat we met grooten aan
drang vragen aan allen, die dit blad lezen:
„Toe, help ons roet een grootere of kleinere
gift in eens. uw gulden, uw ryksdaalder enz.
kan van beteekenis -zijn.
Misschien kunt ge ook anderen opwekken
lot geven, of ons namen noemen van men
schel). bij wie we voor dit doel om hulp
kunnen aankloppen.
Giften voor dit doel worden gaarne inge
wacht bij den predikant Ds. G. Barger Ezn.,
Hoorn, postgiro no. 11627 of bij een van de
bestuursleden: P. Nooteboom, Voorz., Koe-
poortsweg, Hoorn; J. Karssen, Secr., Turf
haven, Hoorn; J. Jouwsriia, penningm.,
Messchaertstr., Hoorn; en kunnen ook ge
gireerd worden: De Vereeniging tot Evan
gelisatie te Hoorn, no. 50629.
4ERZ.-BANK „VICTORIAAMSTERDAM. J wordt voorgesteld op nieuwe rekening c
In de gehouden jaarlyksche algemeene ver- j te boeken,
gadering van aandeelhouders werden de balans De storting ln de reserve „Reparatie!
en winst- en verliesrekening over het boek-i Surveys" komt overeen met het bedrag, ln
jaar 1928 goedgekeurdde heer Jan ter Haar het verslagjaar aan die reserve onttrokken,
Jr. werd als commissaris herkozen. wegens niet op assuradeuren verhaalbare
U.t het jaarsverslag der directie blykt een reparatiekosten en kosten van periodieke sur-
:gende uitbreiding van het bedryf;
..v* .cw-ekerd bedrag is gestegen tot
f 54 954,878,50; de premie-ontvangst bedroeg
t 2,195,685 (v. j. f 1,996,185); de interest-
rekening f 449,200 (v. j. f 400,906).
Uitkeeringen, ine. afkoop vorderden m
totaal f 626,982 (v. j. f 481,041)..
De wiskundige reserve vermeerderde met
f 982,810 tot een totaal van f 8,407,752.
Het saldo der winst- en verliesrekening be-
vemieuwincen.
De storting in de reserve „Belangen Perso
neel" komt overeen met het bedrag aan die
reserve onttrokken ten behoeve van het per
soneel.
De tot dusverre in het nieuwe boekjaar
beliaalde resultatep en de geschatte overschot
ten der loopende reizen, uitgedrukt per ton-
dag, zyn iets gunstiger dan die van de over
eenkomstige periode van het vorige jaar.
VAN EEN AUTO GEVALLEN.
De 15-jarige J. v. d. G. viel in de Buysdaal-
straat te Tilburg van een vrachtauto, waar
aan hij was gaan hangen. De knaap kwam
met het hoofd op den grond terecht, en hij
is met een schedelfractuur ln zeer ernstigen
toestand naar het ziekenhuis overgebracht.
Men meldt uit Nieuwer-Amstel aan de
„Msb.-':
Woensdagmorgen vertrok een fumilie uit
deze gemeente metterwoon naar de hoofdstad.
Het toezicht op het personeel dat de verhuizing
verzorgde was overgelaten aan het dienstper
soneel. Dat .toezicht was echter n et bijstel
scherp, want een tweetal knechts had kans ge
zien den cognecvoorraad, die in een mand was
verpakt duchtig aan te spreken, ook werden
eenige half geledigde fesschen port, welke
voor den vuilnisman waren gereed gezet dooi
de dorstige knechts verder geledigd. Het ger
volg van een en ander was, dat de meubelen
een hardhandige behandeling ondergingen,
«oodat het onderstuk van een buffet vla een
vestibuleruit naar buiten werd getranspor
teerd. Toen de verhuisauto vertrok namen de
bewuste knechts p'aats op een achter het ve
hikel neergelaten klep, met het gevolg dat b|j
een slecht weggedeelte onder Armterdom een
der mannen met een geweldigen smak op de
straat belandde en bewusteloos bleef liggen.
Na in de buurt te zijn binnengedragen werd
een dokter ontboden, die een lichte »chedel-
fractuur constateerde. De man werd per auto
naar zyn wooing overgebracht.
draagt f 224 010 (v. J. f 256,542). Van dit saldo Bovendien is de toestand van de vrachtenmarkt
wordt f 96,791 aangewend tot versterking der thans minder slecht dan op het overeenkom-
bijzondere resenen, waardoor deze thans zyn stige tijdstip van 192S. Komt hierin geen
gestegen tot f 1,116,428; voorts wordt f43 000 ongunst ge wijziging dan achten wy een min-
x teleurstellend resultaat dan in 1928
rkregen waarschijnlijk.
bestemd voor gratificaties en extra verster
king van bet personeelfonds, terwyl f 73 S56
beschikbaar blyft voor d villend en tantièmes,
waarvan aan aandeelhouders 25 pet. als di
vidend over bet verplicht gestort bedrag
wordt uitgekeerd, benevens f 604 per oprich
tersaandeel.
Geen dividend.
Aan het verslag over 1928 ontieenen wy:
De ongunstige verwachting ten aanzien van
het boekjaar 1928 heeft zich helaas verwezen
lijkt. Gedurende het grootste deel van het jaar
weren de vrachtkoersen in hoo ge mate onbe
vredigend. De te elfder ure ingetreden verbe
ter ng kon op de uitkomst van het verslagjaar
slechts van geringen invloed z(jn. De reizen,
In het najaar tot de betere vrachtcijfers
afgesloten, liepen namelijk meerendeeis in het
nieuwe jaar ten einde en zullen dus eerst in
de resultaten over 1929 tot uitdrukking ko
men. Onze lijndiensten naar en van Zuid-
Amerika ondervonden naast de ongunst der
vrachtenmarkt, de nadeelen van aanzienlijke
vertraging ln verscheidene Zuid-Araerikaan-
eche havens wegens het voortbestaan aldaar
van gebrekkige haventoestanden.
De ondernemingen, waarbij de vennootschap
betrokken is, gaven bevredigende uitkomsten,
met uitzondering van de Vereenigde Neder
landsche Scheepvaartmaatschappij. Deze on
dervond in het algemeen de nadeelige gevol
gen van de ongunstige vrachtenmarkt en ln
het bijzonder die van den tarievenstryd in
het verkeer naar Oost- en Zuid-Afrika. Deze
stryd is intusschen tot een voor de V. N. 8.
goed einde gekomen.
Blijkens de winst- en verliesrekening be
draagt het bruto winstcijfer, met inbegrip van
het saldo 1927 f 2 218,424. in mindering hier
van komen: onkosten f 266,277, interest
f 808,072, afschryring op de vloot f 968,114,
storting in de reserve „Reparaties Surveys''
f 562,447, blijft f 118,512. Vindt het voorstel
dit bedrag toe te voegen ti
GENERAL MOTORS FOKKER.
Aankoop kapitaal der Fokker Aircraft.
De General Motors Corp. heeft 400,000 aan-
deelen of 40 pet. van het kapitaal der Fokker
Aircraft Company gekocht, zoodat z(j thans
deelneemt in de luchtvaart-ny verheid.
FINANCIEEL WEEKOVERZICHT
Van 11 tot en met 17 Mei 1929.
f 11 millioen door belangrijke aankoope®
in wissels op Londen.
Daar de 1 Mei-dispositien in tegenstelling
et andere jaren dit keer niet bijzonder
groot varen zijn deze cijfers niet zonder
beteekenis en kan van een krachtig herstel
-sproken worden.
De li.iljettencirculaiie liep met f 24 mlL
oen terug.
Dc direct opeischbare verplichtingen, t»
taal f 8fc7 millioen, waren voor 51,32 pCL doet
metaal (goud en zilver) gcdekL
In het begin der weck voerde een zeer op-
gewekte stemming ten beurze den boventoott
met als logisch gevolg verscheidene percen
ten koerswinst voor de belangrijkste fondseik
Als natuurlijke reactie op het toeneme®
der transacties en het stijgen der koersen g^
durende de laatste 14 dagen ontstond Don
derdag eenige stilstand met hier en daar een
kleine teruggang. De speculatie moest een»
even uitrusten.
Van een veranderde stemming la geen
sprake.
Certificaten en aandeelen Calvé waren
buitengewoon vast. Men meende uit hel jaar
verslag te kunnen opmaken, dat de ven*
nootschap bij de overeenkomst met de Mar
garirte Unie f 5 millioen aandeelen van
laatstgenoemd Concern heeft ontvangen. Op
de balans is de post deelnemingen namelijk
met dit bedrag gestegen, terwyl de toelich
ting er op letterlijk luidt:
,Door de omstandigheid, dat wij ons bedrijf
aan de nieuw opgerichte vennootschap helv
ben overgedaan in verband met de reed»
vroeger vermelde overeenkomsten, is do
post ".aandeelen in andere ondernemingen"
anders samengesteld en komt deze met eea
hooger bedrag dan verleden jaar op ouzo
balans voor. De waardeering van dezen posi
de matige zijde gehouden",
s eigenaardig, dat de directie nle|
bereid is nadere inlichtingen te geven en
vraagt zich af waartoe deze geheimzin*
nigheid dienL
Philipsen waren eveneens zeer willig en
kwamen Woensdag zelfs boven 800 pCL
Daarna moest het fonds weder wat prijv
geven doch met dat al kunnen aandeelhon*
ders met een koersavans van ruim 30 pCC
toch tevreden zijn.
Met Margarine Unies en in mindere mat»
roet Van Berkcis ging het ook crescendo
Het koersverloop in de Unies was gelijk aac
an Philips: de stijgende lijn was er
1 de eerste dagen. Donderdag ging
men in de eerste taxe al aardig naar 5u0
pCt toe, een koers van 475 werd gemakkelijk
gemaakt, maar ook hier deed de verminder*
de vraag nog denzeifdou dag een vrij schei*
pe daling ontstaan van 15 pCL Vrijdag even*
wel was de hoogste koers al weder 470 pCL
De conclusie ligt voor de hand, dat niet
tegenstaande de toegenomen speculatie d»
technische positie der beurs prima blijft.
Berkels bedrijf blijkt nog steeds voor
uitbreiding vatbaar eo iuld spreekt ai w«*
der van de „ko nende •-r.issie".
Kunstzyde-fonosen viren lusteloos: wei*
nig handel en tt-rug'copende iioleenngen.
Koninklijken beleeiotn Donderdag de sen
satie van een drukken handel, waarbij d»
koers 142 kon monleeren. Coimnisaansoca
hielden dien dag een vergadering, waarin
over h«t slotdividend werd beslist. Na maan
denlang naar het aandeel zoo goed als mei
te hehuen omgekeken meende men iiu ia
eens op een hoogere slotuitkeenng te mo
gen rekenen en doken ook weder geruch
ten over een emissie op. De beurs had dit
maal een slechte neus en het vuurtje bleek
een stroovuurtje te zijn geweest.
Hot feit, dal de ruhberprijs zich boven 10
d. handhaafde en de voorraad te Londen
zeer ainaui, bracht wat belangstelling voor
rubberaandeelen. Hel booldfonds steeg" lot
27U, liep Donderdag echter terug Lol .'UI,
maar belandde Vrydag weder op 269, sh4
pcL
lu de Suikerhoek was soo goed als geen
handel. De beslaande koersen konden zicit
evenwel good handhaven en eukete ze1'»
nog iets verbeteren, terwyl H. V. A.» Vis
dag plotseling vast waren en van UJ7 rnoo-
teonien tot ból.
\an de Sruicepvaartwaarden waren aan
deelen Van Kievell Goudnuan belangrijk
lager door de dividcndpusseeniig. Suneep-
vaart Unies waren daarentegen wat beier
g0\ruagtL
'iabaKken waren flauw en zijn, niottegcv
staande een lichte verbetering aan t ennl»
der week, per saldo toch byna a la ge
daald. Lit indje werd geseind, dal cc®
sionn 2^2 millioen planten van de Delt Ba
tavia had vernield. Daar de totale uanpiaul
uaar de directie van het „Alg. iiaude**-
blad" mededeelt, 100 millioen bedraagt, o»
de schade niet buitengewoon. Toch zal d»
kostprys er ecnigszins door beïnvloed wtf
den, daar geen sionnscharieverze>kemig wa»
gesloten, omdat deze met meer door de ver-
zek»»raui-s wordt aangenomen.
Belangrijke winst uiuakien nog a*nde»
leu Indisch Gas, welke Woensdag met hit
zelfs even 30 hooger waren. Aiiirn»
brachten hol dien dag tol 490, dpch beid*
liepen daarna wat terug.
Fords en Boetons vasL
Van de buitenlundsche waarden war»®
het Küchemneisters, welke de meeste be
langstelling trokken door de claun op aan-
leelen Intern .Accoustiek. De handel wa»
dikwijls bepuald wild; de claim steeg v&®
x 780 np Maandag tot f 1500 oj> Donderdt&
terwijl de aandeden Küchenmeister. rek^
mng houdende met de claim, plan. 100
monteerden.
De geluidsfilm-industrie biedt nog groot*
mogelijkheden en nu de Duit&che maat
schappijen geconcentreerd zijn en gezamen
lijk over uitstekende palenten beschikken,
mag voor de nieuwe aandeelen een goed*
toekomst verwacht worden. Om echter voor
de claim f 1500 en dus voor de uandeelo®
reeds dad olijk f 2800 te betalen, moet men
wel zeer optimistisch zijn.
In de Amerikaanse he afdecling werden
certificaten Fokker Aircraft enkele dagen
ruim verhandeld met vrij vaste stemming,
als gevolg van controle-oankoopcn door d«
Universal Aircraft, terwijl ook General Mo
tors belangstelling zou hebben getoond.
Niettegenstaande de hoogc geldkoersen te
Berlijn en New-York is onze geldmarkt op
ongeveer 6 pft. vrij gemakkelijk. Blijkbaar
zijn de op genoemde beurzen heersclicnde
onzekere toestanden niet animeerend voor
verdere uitzettingen van uit ons land.
De verbetering op de geldmarkt heeft ook
de positie van de Nederlandsche Bank ver
der doen ontspannen.
Wij maakten in ons vorig overzicht reeds
melding van een versterking tav. het
buitenland. In de toon bedoelde periode was
nok de binnenlandsche wissclportefeullle
reeds iets terug geloopen; d.wx de achter
uitgang zelf was zeer groot, maar er in be
grepen was f 30 millioen schatkistpapier,
hetwelk einde April door de schatkist bij de
hank wa» ondergebracht en dus afzonderlijk
van het conimerticele papier beschouwd
moet worden daar het niets zegt aangaande
de verhoudingen op de geldmarkt.
Volgens de jongste weekstaat heeft de ver
betering naar beide zliden aangehouden;
voornamelijk weder tegenover andere lan
«len Do binnenlandsche disronteerlogen ver
minderden nl-. gevolg van het lagere disconto
met f II millioen, terwijl de beleeningen en
'oldl In rekening-courant ongeveer evenveel
Instemming om van dit bedrag toe te voegen terugliepen.
aan de reserve „Belangen Personeel" f 82,450,1 Dc diviezenvoorrnad (wissels op en saldi
daa blyft een bedrag van f 81,062, hetwelk het buitenland) vermeerderde met ruim
10 Mei 17 lfet
6% Nedeland 1922 A. f 1000 104 104T/»
4'a 1917 f 1000 69H 99"U
4V» Ind;ë 1926 f 1U00 96"'M 96%
8 X Amst.dom 1925 100X 101 B
5 Den Haag 1926 102 101 R
5 X Rotterdam 1925
4 Va Nationale Hypotheek
Van Berkel A.
Margarine Unie Cert.
En ka A.
Philips Gem. B.A.
Koloniale Bank A.
Ned. Handel-My. A»
Beth. Steel Cert.
Kon'nkI(jke Oüe A.
Ned. Scheepvaart Unie A.
Cultour-My Vorstenlanden
H.V.A. A.
Deli-MU. A.
Amstetdam Rubber A.
Perlak
Ford
Aniem N B.A.
Calvé Cert.
Kuchenmiraten A.
N.-Ind. Gaa N B.A.
Bolton
Van Nie velt GA.
101% 100XB
98 X 98%
277 X 287%
436 466 %es
870 852
892%
221 X
162X
202%
267«®A.
-108%
