DERDE BLAD.
ZATERDAG 26 JANUARI 1929 DERDE -BLAD PAG. 1
'KERKELIJK LEVEN OP SUMATRA.
WILKOM i;j CELAWAU.
E3T EUIBEEC0E3
DE GEREF. KERK VAR r.lEDAf].'^,1:!™*""" "n'mociliikIlin ln
Als het voornaamste van de geestelijke
verzorging der ccnzoam-wonenden mag mis
schien wel genoemd worden h^ één of meer
dere dagen durend huisbezoek. dat de pre
dikant aan alle verstrooiden 2 maal per jaar
brengt, 't Is vaak hierdoor, dat de l and non
W'sï V-n d**<5 csrste OntmCDtim vsnlc ide lich,kare kcrk bewaard blijft cn liet
JIVA v«n Uw-C L J «-JK nccrgcsiagcn geestelijk leven w;cr venas-
't Q2V0!fl iS* send opveert, zoodat velen van 0117.3 ver
strooiden langen tijd teeren op deze ambte
lijke bezoeken san hun predikant eenmaal
in het halve jaar.
Dit bezoeken van alle leden tweemaal per
jaar brengt vele moeilijkheden met zich.
Laat ik ook hiervan iets mrgen duidelijk
maken. De predikant is ongeveer
Pa vier £roote verstrooiden-reizen.
UinVEItGALITEIT VAN DE-
CnniSTENDOlL
Tot het laatst der vorige eeuw noemde
men nog als een der merkwaardigheden
«an Dcli
waaruit, men wel kan opmaken, dat het er
©ver 't algemeen genomen een vrijgevoch
ten boe! was. 't Was na de vestiging \an de
Pro'.estantsche Staatskerk (de z.g. Indische
j kerk) eerst in 1915, dat een Gereformeerd
predikant, Ds. Ticmersma van Batavia, iu
Dell voet aan wal zette, om gedurende 10
dagen in Medan en enkele plaatsjes in de
Jwurt de verstrooide Gereformeerden te be
toeken. De heer P. A. Co'ijn, thans burge
meester ^an Boskoop, schreef van dit be-
toek indertijd:
„Na een verwijf van ongeveer 10 dagen
vertrok Ds. Tiemcrsma weer naar Java.
Een kleine kring deed hem uitgeleide naar
het station, cn onze gedachten girgen terug
j tiaar den tijd, toen de eerste Christenge
meenten, die zoo menigmaal op soortgelijke
wijze als wij, nu bij-na 20 eeuwen later, bet
Ds. Ticmersma derlen, de rci7.ende Aposte
len hebben verwelkomd en uitgeleide ge
daan, ook trekkend van de cene gemeente
paar de andere, de broeders versterkend in
het geloof".
Eerst in 1917 werden in Medan de amb
ten ingesteld en ontstond er een geïnstitu
eerde gemeente, die in Dr. Harrenstein.
thans predikant te Amsterdam, haar ecr-
s'en predikant verkreeg. Gedurende nu reed-*
10 jaar is vanuit de gemeente Medan d°
verzorging van de verstrooide leden in
Noord-Sumatra krachtig ter hapd genomen
Alles wat maar ccnigszins mogelijk is
wordt, gedaan hen
in dc gemeenschap der kerk
te trc-kken en te houden, opdat ook de Ie
ten in de diaspora deel blijven hebben aan
do hoilsgoederen, die Christus aan Zijn Kerk
heeft gegeven. Het Woord Gods wordt hun
ambtelijk verkondigd, de Doop wordt aan
hun kinderen bediend, het Heilig Avondmaal
mag ook in de eenzaamheid der verstrooiing
worden gevierd. line verweg zij ook van 't
middelpunt der gemeente, Medan, mogen
leven, al'es wordt in het vverlc gesteld ze te
gemeenschap der heiligen te doen ervaren.
Becds dadelijk hij aankomst in Inrliö wor
den de uitkomende leden, indien het den
ICcrkeraad bekend is, dat zij -met die cn die
mailboot reizen, in Mcdans haven, Belawnn,
namens dc kerk welkom geheeten. Wat een
verkwikking als men daar op de kade, al
leen in een vreemd land, zich het al'ereers».
en dikwijls op het alleronverwachts de hand
voo't drukken door een Christenbroeder. Met
raad en daad wordt nu bijgestaan, wordt bij
iden predikant of een der leden in Medan
orderdak verleend, zoodat de jonge men-
echcn niet dadelijk in een Indisch hotel be
hoeven te trekken, maar straks in de verte
ln de binnenlanden het sterkende gevoel
'S?er d
30B0 r
153 dagen per jaar uit z'n gemeend
in Medan weg. Vier groote verst rooidcnrei
zen waren telkens te maken: de reis door
Atjeh, die door Tapanoeli naar de Westkust,
die door Sumatra's Oostkust tot in het die
pe Zuiden cn die naar de Riouw-Archipcl.
Singapore en de Engelsch-Malcische Staten
op t Srhierciland M°likkn.
Als men nu weet, dat dc Atichreis zich in
rechte 'ijn G59 K.M. van Medan uit uitstrekt,
•'ie van Tapanoeli f.00. naar de P.iouw-Archi-
pel 7.rit er een 909 K.M., dat op een vrertien-
dsagsche tocht door Atjeh van 1433 K.M. ne
gen gezinnen en tien ongehuwden werden
bezorhL dat men op een andere reis van 2y2
week 209 uren op stoombootjes cn motor-
schuitjns doorbrengt om enkele tientallen te
bezoeken, dat op ccn tocht van 2103 K.M. per
auto in bijna 3 weken 4 openners gods
dienstoefeningen cn 10 Bijbellezingen wer
den gehouden en 25 bezoeken werden ge
bracht. als men bedenkt hoe dikwijls in de
binnenlanden tot de verst afgelegen punten
moet worden doorgedrongen om één enkele
Christen te bezoeken, hoe voor één gezin
wel een-. 2 3 dagen wordt gereisd, dan
zal men begrijpen, dat alleen zij, die binnen
een straal van 130 K.M. rondom Medan wo
nen den predikant vaker dan 2 maal in 't
jaar kunnen verwachten. De anderen zijn
ook al zeer verheugd als'ze hun één dag
durend huisbezoek tweemaal ia 't jaar krij
gen.
Dit ls -werkelijk niet te veel en heusch
niet meer dan hier in Holland, waar men
in de groote steden z'n predikant maar bij
enkele bijzondere gelegenheden kan ver
wachten. Immers, zij missen alles, wat wij'
hier om ons heen hebben: familie, vrien
den, medechristenen. De kerk neemt voor
hen vaak in den persoon van den predikant
de plaats van die allen in, zoodat z ij allee,
wat w ij hier kwijt kunnen aan onze familie
en aan onze vrienden, aan den predikant
zeggen. Zoo ontstaat er meestal
tnsschon do verstrooiden cn den
predikant can zeer persoonlijken
Land
en ccn zeer intieme verhouding. Als de
predikant komt, wat is het dan voor deze
eenzamen vaak een vreugde weer te spre
ken ever de dingen, die het diepste van 't
leven, de ziel raken, wat ligt er dan een
i geestelijk genol in de huisgodsdienstoefe-
j ningen, die worden gehouden: wat een
j heerlijkheid daar in de binnenlanden het sa-
I crament van den Heiligen Doop en van het
Heilig Avondmaal te zien bedienen en daar
in te ondervinden Gods trouw cn Zijn gena
de, Die ook hier do Zijnen niet vergeel! Als
we daar in de diepste eenzaamheid bij den
Doop van een kind met z'n drieën f vijven
sainen zingen: God zal Zijn waarheid nim
mer krenken, maar eeuwig Zijn verbond ge
denken," geeft Gods Geest aan lie»:, dio van
de zichtbare kerk zoo weinig zien dc erva
ring, dat zij er evengoed bijhooien als dc
breede massa's, die ietieren Zondag opnieuw
met elkaar opgaan naar onze v -cte en mo
numentale kerkgebouwen om daar, likwijls
door welsprekende predikanten. Wroid
Gods te hooren verklaren en aan hun z.ei
cn in hun leven te hooren toepassen.
Of als men, zooals ik nuj herinner ui' oén
van dergelijke gevallen, op een binnen
plaatsje, waar maar een enkele Europeaan
woont, met 3 Hollanders, één Duitscher, 10
KEIZER WILHELM II ZEVENTIG JAAR.
Door Hofprediker Dr. Vogel,-te Potsdam.
DE REIZENDE MONARCH
NU HEREMIET.
Een men ven hoos: bekwaamheid.
CE TRAGIEK
VAD EEIJ KEIZERSLEVEN.
lomand die op anderen een ritcm-
pcl drukt.
Den 27sten Januari viert keiner Wilhelm
zijn 70sten jaardag. Door het bekende woord
van Mozes: „Aangaande de dagen onzes
levens daarin zijn zeventig jaar", hcoft dez«v
dag in "t menschelijk leven een bijzondere
beteekenis cn wijding verkregen. Dertig jaar
regeerd4» nij over een der grootste volken uit
het oent'um van Europa cn hij deed dit
7.00. dat ook de andere "olkcn in hun ver:
schillende talen hein kortweg „Kaiser"
noemden.
Sedert tien Jaar Vertoef» hij. die eenmaal
de „reizende monarch" genoemd werd als
heremie». houdt zich streng en strikt aan de
harde cisrhen der retraite en doet zoo wei
nig mogelijk van czich spreken. Slechts an
deren spreken en schrijven over hem,
Duitschland wellicht 't allerminst, de vijan
delijke volken des te meer.
Maarten Luther en Wilhelm II genieten
den roem, de meest bescholden Duitschers
te zijn en toch kloppen er voor deze Duit
schers ontelbaar vele Duitsche harten uit
vereering, liefde en trouw. Wicn het vergund
was om den keizer onopgemerkt gade tc
slaan of hem door persoonlijke gedachten-
wisseling te benaderen, die zal moeten toe
geven, dat; hij, zonder 't zelf te vermoeden,
een fascineerendcn indruk maakt en dat
van hem, eveneens onopzettelijk, een kracht
uitgaat, welke aan anderen zijn stempel
opdrukL
Militaire en civiele jeugd stonden onder
zijn persoonlijken indruk. Pas toen hij was
heengegaan, kreeg men in Duitschland den
Schillerkraag cn de daarbij behoorendc lange
haardracht te zien. Hoe trotsch waren onze
soldaten wanneer de bewoners van 't platte
land hun verzekerden: „Jullie hebt gelijke
nis met den keizer!"
I Een groot aantal woorden uit de dage-
lijksche omgangstaal zijn van hem afkom
stig- hij gebruikte ze in zijn militaire kri-
I tieken en bij talrijke redevoeringen. En zoo
zjin ze tot volksbezit geworden.
En dan, hoe heeft zijn geest met de clasti
sche, doelbewuste cn toch steeds ridderlijke,
vaak humoristische formuleering op
mannen van ons volk ingewerkt, ze in
lijk beïnvloed. Wilhelm I handhaafde steeds
een zekeren afstands jegens zijn volk
deszeifs standen, hij was eenzelvig,
perkte zioh tot Berlijn—Babelsberg—Ems of
Gastein.
E1J wilde zijn land kennen.
Wilhelm II daarentegen, Jong aan 't be
wind gekomen, wilde zijn land kennen en
door zijn onderdanen persoonlijk gekend
worden. Dit is hem in beide opzidhten ge
lukt: hij is niet alleen de meest bekende
persoonlijkheid in Duitschland geworden, in
de industriccle centra, in vele garnizoenen,
op de stille landgoederen, alsook in oude
cultnreele cn historische kringen: op de Ma-
riaburcht, op de Wartburcht, op de Saai-
burcht en in 't klooster Beuroin heeft de
keizer vaak getoefd; en ook ver van den
drukken weg, in Bominten, Kandincn.
Lehnin, Tangcrmünde, Geroldstein en vele
andere plaatsen verkeerde hij gaarne.
Al doze streken en plaatsen dragen nog
heden het stempel van zijn gedachten en
plannen, van zijn smaak cn inzicht, zij alle
leggen getuigenis af voor nu en voor slraks
van de onvermoeibare beweeglijkheid en
veelzijdigheid van dezen hoogbegaafden en
energicken man. Denken wij aan de talrijke
geschriften en boeken, welke eens over den
keizer t' licht zagen, welk een enorme hoe
veelheid indrukken doet zich daar bij den
lezer voor: de keizer en 't leger, de keiizer
en de vloot, de keizer en de religie, de
school, de kunst, de sociale vraagstukken,
de keizer als de redenaar en wat al niet
meer!
Karakterschets.
Keizer Wilhelm is net als koning Frie-
drioh Wilhelm IV, zijn oud-oom, intellec
tueel, algemeen ontwikkeld, daarbij gehol
pen door een buitengewoon sterk geheugen
en, wat zeer zelden samengaat met een
hooge bokwaamheid: hij is bezield door een
ijzeren, verterenden ijver. Zoo is hij op elk
gebied van menschelijke beschaving weibe
slagen. Hij liefhebberde zeggen aijn tegen
standers geringschattend; nu, ik heb hem
hooren spreken, geheel onvoorbereid, in den
loop van een gesprek aan tafel, vier jaren
na den Marneslag. over de prestatie, welke
ccn toevallig genoemde ddvisie van een 170
K.M. lang oorlogsfront toenmaals heeft vol
bracht. Over kerkgebouwen, tusschen Wind
sor en Baalbek, van Drontheim tot Messina
over edelsteenen, de formules der krista
lisatie liep zijn gesprek.
Over allerlei medische vraagstukken, over
de worsteling van Jacob Genesis 32
orcJiideëen, moderne scheepsbouw, de sume-
rische verklaring van Kain 'en Abol, over
Een kijkje in Medan's haven, Delawan.
k'ijvcn meedragen, dat er een adres is, waar
Jiecn ze om alles kunnen schrijven, een huis,
dat voor hen open blijft staan, een kring,
tvuar in hartelijk meeleven, echte, diepe ge
ineenscliap mogelijk is.
Uit deze eerste aanraking in Indië vo'gt
ïicgal eens ccn zeer intieme verhouding:
een sterkere hand met medechristenen ont
staat er dan vaak dan later in al die jaren
in de eenzaamheid gevonden wordt. En uls
dan later, over één of twee jaar, de jonge
bruid uitkomt, wordt deze vaak door dezelf
de fami ie, waar ook haar verloofde als or-
liandig nieuweling opgenomen werd, ontvan
gen, trouwen ze kerkelijk uit dit gezin of
uit de pastorie uit, komt heel Medans ge
meente na de huwelijksbevestiging samen
cm ais gemeente des Heercn,
als geestelijke broeders cn zusters,
de afwezigheid der familie bij de bruilof!
«enigszins te vergoeden. Dan is er hij Je
Jonggetrouwden wel een stemming van wee-
mocdi.7e vreugde, maar ook van dienc dank-
baarheid. Van welk ccn zegen is het vo-.r
ben bij het begin van hun samengaan Ie
tveten, dat een geestelijke gemeenschap, de
gemeente des ITeercn achter hen staat, ook
Bataks, 2 Chinceschen, 2 Amboneezen en één
Javaansche vrouw samen bidt en zingt,
ieder in z'n eigen taal, en samen luistert
naar de verkondiging van het Evangelie, en
de supra- nationale gemeenschap van het
Koninkrijk der hemelen ervaart, dan is er
ook in de eenzaamheid van wie dat meebe
leven mag de lofzang in stilheid tot God.
Ge boort dit dan ook in de beschrijving
van één der verstrooiden, die verte't „Wij
hebben een godsdienstoefening bij mij thuis
gehouden. De etenstafel was tot een Avond-
maalsdisch toegcricht Een glazen karnt
voor de wijn, een gewoon drinkglas voor
beker, een ontbijtbordje voor het brood en
een vingerkompietje als doopbekken.1) Al-
les uiterst primitief dus. Maar menscben,
die nooit als wij hier verstoken zijn geweest
Ivan het gewone, kerkelijke leven, weten
niet hoe heerlijk en geloofversterkend het is
1 om op deze wijze den dood des Hoeren te
I verkondigen. Niemand kan gelooven hoe
1 nauw dan de hand gevoeld wordt tusschen
hen, wier hart naar dentlleere cn Zijn heil
i uitgaat Bij alle verstoken zijn van geregeld
1 kerkelijk leven, moeten we toch ïmg zeggen:
wal zegent God on« rijk in dit land van
donkerte cn ongeloof."
Dr. Vogel.
alles werd door hem met kennis van rake"
gesproken. Het dilettantisme des keizers on
al dit terrein was zoo. dat ik en mannen
van 't vak met mij verteld stonden.
„Weet u, zooveel ineens als ik vandaag
iTij den keizer cp wetenschappelijk gebied
heb moeten slikken, heb ik nog nooit mee
gemaakt!" Dit zeide een kerkibouwmeester
van 73 jaar tot mij. „Mij heeft ihij de tech
nische moeilijkheden van den dom te Dront
heim uitgelegd," an'v/oordde zijn collega.
En daarbij wilde en kon hij toch niet altijd
vakman zijn, hïj~behoefde in 't gunstige ge
val slechts ccn plan te opperen en dat
heeft hij den ook gedaan. Daarbij komt zijn
goedmoedigheid, de manier, om anderen met
vriendelijkheid te verrassen, ize te verheu
gen. Zoo bukte hij zich eens op een wande
ling, raapte een duiveveer op en zeide tot
mij: „Neemt u die mee, zij heeft de Pruisi
sche kleuren!" en daarbij verklaarde hij mij
zijn standunt ten opzichte van Stoker.
Uit intellect en gemoed ontstond het ka
rakter van dezen veelbeminden en veelge-
haten heerscher: Wilhelm II heeft den
drang, alles te omvatten, te doorvorschen en
dan dit alles productief te maken, tot voor
uitgang, opbouw cn zegen van zijn volk en
de gansche wereld. En deze man zou schul
dig zijn aan den wereldoorlog! Hij, die <zij:i
zilveren vredesjubileum vierde! Zulk een
dwaasheid kan men slechts aan zwakzinni
gen cn aan Duitschers wijsmaken!
Tragiek.
Gaan wij tot de tragiek van zijn leven
thans over. Daar is in de eerste plaats zijn
goede wil, zijn bewonderenswaardige
toch zoo noodlottige Duitsche naïviteit, te
ineenen, dat de menschen in binnen- en
buitenland net als hijzelf uitsluitend 't beste
wilden; aan het „canaille" in den mcnsch,
hetwelk Frederik de Groote zoo door en door
kende, heeft deze Siegfried nimmer geloofd.
Dat was hem niet gegeven. Daarin schuilt
zijn schuld: in 't geloof aan de menschheid,
in 't geloof aan zijn eigen volk. Het buiten
land heeft hem al veel eerder beter getzien,
hooger geschat dan 't eigen vaderland.
Toen dc hekende evangelist Samuel Keller
in de lijdensweek 1906 te Parijs een reeks
godsdienstige voordrachten hield, zeide een
Fransch edelman tot hem: „Jullie Duit
schers bent dezen vorst niet waard, altijd
hebben jullie iets op hem aan te merken.
Wanneer bij onze keizer was, dan zou hij
door een onbeschrijflijke geestdrift aller
Fransen worden gedragen cn wij zouden in
korten tijd weer la grande nation worden,
zooals in de dagen van Napoleon, toen onze
bezieling de gansche wereld béhecrschte. Ja,
wat zou er uit Frankrijk, uit Engeland en
uit Amerika geworden zijn wanneer zij de
zen keizer als hun. leidenden staatsman
hadden bezeten! En omgekeerd: wat zo
uit dozen man in de wereldgeschiedenis zijn
geworden, wanneer het heerlijk nationale
bewustzijn van de geheele natie zijn sterke
aansporingen en invloeden had bevorderd."
De tweede tragische omstandigheid in 't
leven van dozen man is 't feit, dat hij op
Duitschen bodem werd geboren, dat doze
man juist keizer moest worden van dit volk,
dat motorisch van de tijden van Tacitus tot
aan onze dagen toe nooit nationaal bewust
zijn heeft bezeten en nooit bezitten zal, wel
echter de zucht tot kritisceren in onbeperkte
mate.
1 nu nog de laatste tragiek: des keizers
geloofsleven. Christendom cn Duitsche volks
aard ontmoetten elkander tweeduizend jaar
geleden op het tooneel van de wereldge
schiedenis cn sloten een bondgenootschap.
Duitsch zijn beteekent volgens Fichte: een
zaak doen terwille van de zaak. Duitsch zijn
bc-teekent: verlangen hebben, steeds onbe
vredigd zijn, hoogste idealen najagen. Wil
helm II was hiervan de exponent voor allen.
Alle christelijk-germaansche deugden waren
vercenigd in zijn gestalte: geloofskracht,
christelijke zedelijkheid cn dan nooit kon
booswillighcid ook maar 't geringste op zijn
gezinsleven aanmerken strenge plichtsbe
trachting. warme naastenliefde, groothar
tige objectiviteit. Om zijn vroomheid werd
Wilhelm II door zijn volk versmaad, maar
de keizer zocht cn vond zijn troost en kracht
in 't lied van de vaste burcht cn op eiken
aanval luidde zijn antwoord: ondanks alles!
Of bij een andere gelegenheid: kan Ik het
u beschrijven, hoe we daar in de binnenlan
den van Atjeh, op een plaatsje, waar wel
licht nog nooit de tafel des Heeren wus toe
bereid,
geluisterd hebben naar dc diepe woorden
van ons Avondmaalsfonnulier cn uit des
Hecren hand ontvingen brood cn wijn, hue
we daar ondervonden: „waar 2 of 3 in Mijn
Naam vergaderd zijn, daar ben Ik in het
midden van hen."
Op zoo'n huisbezoek van volle 24 uur in
Sumatra's binnenland wordt gestreden en
gebeden, getroost en geholpen, ook vermaand
on gesmeekt de zonde, die in de eenzaam
heid vaak sterker op ons aandringt en ver
raderlijker aansluipt dan in de drukke stad
cn zich hier, als men er aan toegeeft, diep
in het leven invreet, los te laten.
Ilet is niet zeldzaam, dat dan het ineen
geschrompelde geloofsleven weer gaat op
bloeien, dat dc tongen loskomen en de har
ten zich ontsluiten. Dan is er vreugde in de
eenzame woning.
II. A. WIERSINGA.
Aan dezen primitieven toestand ls het
vorig jaar een einde gekomen, daar een der
verstrooiden aan de kerk van Medan een
zilveren Avondmaal- en Doopstel zond. In
een klein loeren koffertje kan de predikant
dit op in veiblrooidemeizcu meenemen.
Kunst en Letteren.
VONDELEERDENKINO.
De Vondclherdcnking ls vorige week Vrij
dagavond ingezet bij de U.K. Openbare Lees
zaal te Haarlem (waarin ook een Vondel
tentoonstelling plaats vindt) met een -ede
van den Vondelkenner pater Molkcnboer.
„Dit jaar aldus spreker zal staan in
bet teeken van Vondel. Voor Nederlanders
behoeft dit eeuwgetijde in beteekenis
onder te doen voor andere, waarbij wij gele
genheid hebben de groote glorie te vieren
van Joost vun den Vondel.
„Hoe meer we Vondel bestudeeren, hoe
dieper we onder den indruk komen niet om
de genialiteit alleen,'ook om de grootheid
van karakter, dat gestaald werd in dc be
proeving. Een genialiteit, die zich stijgend
openbaart cn Vondel ni„akt tot een der
gruotstcn van zijn volk."
„Vondel stond mid len in het onrustige le
ven vnn zijn tijd; hij leeft alles mee en beeft
zich niet onbetuigd kunnen laten. Hij leeft
mee met de politiek van binnen- en huiten-
land en heeft op zijn wijze gereageerd op
het tijdbeeld. Hij leeft mee don opbloei van
wotensc'- u en kunst. Zijn werk omspant do
geschiedenis, het heelal. Hij heeft eezoneen
vun God cn is met do Engelen opgestegen
(Van onzen Parijsehen correspondent.).
PARUSCUZ [IRAflTEflOORLOü TER EINDE.
D: Ami du Peuple treedt
ds overwinnaar uit l:et strijdperk!
Een aardig sommotj:
aan schadeloosstellingen!
Een heclen tijd lang leek de veelzijdige
ruzie, die de „Ami du Peuple'' tot voor de
Handelsrechtbank had gebracht, wel uit de
■wereld geholpen, want men vei-uam er vrij
wel niets meer van,.
Daar was in de eerste plaats de eisch tut
het bctavcn \an schade oosstelling, door de
„Ami du Peuple" Ingediend tegen een druk
kerij van dagoladen, welke zich eon ractueoi
aan het nieuwe blad verLonden had, en dit
cp het aJierlaatste moment in den steek
liet
Dan had men de affaire met de Hachctt"
besteldiensten; dait was een vrijwel aan het
eerste paral cl-loopend geval. De Hachette-
besteldiensten hadden bij contract op zich
genomen, voor verzending en verspreiding
van de „Ami" te zullen zorg dragen en kwa
men evoneens op het onzalig denkbeeld,
zich ten slotte niets van dat contract aan te
trekken. Dus éók Hachctte had zich wegens
contractbreuk te verancwoorden en liep ge
\»ar er een pluim bij te laten.
Het was, zooals men zich herinneren za'.
de Federatie der Fransche Dagb aden, die
achter dat alles zat. De bijna almachtige
federatie had slechts aan de touwtjes te
trekken en allen dansten als poppen op de
maat van haar muziek.
Dc Federatie der Fransche Dagbladen we.v
hierom zoo deerlijk op de „Ami du Peuple"
gebrand, omdat deze krant niets \au haar
prijs-overeen-koms.en on andere haar vrij
heid-inperkende afspraken moest hebben,
doch zich liever los en onafhankelijk hield.
Zij wilde daarom deze vreemde eend in de bijt
maar liefst zonder meer den nek omdraaien
en begon aan de uitvoering van dit plan,
door drukker en distributie-dienst van baai
weg te troggelen.
liet nieuwe volksblad, dat hierdoor Ir. zijn
verschijning en verspreiding werd oelen-
merd, wist het desondanks toch zcovrr te
brengen, dat het zijn publiek bereikte, cn
het deed dit, zonder aan zijn machtigen vij
and ook slecht* de allergeringste concessie
te doen.
Tpcn het eenmaal uitkwam, duurde het
ook niet lang, of het mocht zich in e-.n toe
nemende populariteit verheugen, een eerste
vercischte voor een nieuwe krant, die zich
ccn arbeidsterrein veroveren wil.
Om zich op dat terrein echter te kunnen
handhaven heeft men den krachtigen steun
noodig der zakenlieden. Het advertentie
budget is steeds voor de pers geweest, wat
de olie is voor de lamp; >mlcr een aanzien
lijk bedrag aan reclame-inkomsten kan men
eenvoudig niet bestaan.
Vandaar, dat de Federatie kwam met een
dreigement aan het adres der heeren adver
teerders: wie het aandurft, de „Ami du Peu
ple" met annonces te begunstigen, is des
keizers vriend niet meer! Die hoef! bij ons
zijn advertenties niet meer aan te 1 irden;
onze reclame-kolommen zullen voor hem on
herroepelijk gesloten zijnf
Uit deze houding volgde logisch de aan
klacht wegens oneerlijke concurrentie, waar
mede de „Ami du Peuple" zich tot de Han
dclsrcchtbank wendde; een aanklacnt welke
overigens nok door de Federatie dor Fran
sche Dagbladen aan hctzcl.'de adres werd
Ingediend Inzake het nieuwe volksdagblad
in quaes!ie. Dit Llad zou onder den prijs
verkocht worden, met het vooropgezette d^cl
aan andere kranten ccn behoorlijk bestaan
onmogelijk te maken!
Dit is in korte trekken de geschiedenis
van het vier-voudig proces, dat nu dezer da
gen eindelijk zijn beslag heeft gekregen.
De zaak tegen de aan contract-breuk
schuldige drukkerij-onderneming was zeer
eenvoudig. De contract-breuk kon niet wor
den ontkend, en ook niet met ecn'.gszins
steekhoudende argumenten worden g re cht-
veardigd. De Impremerie de la Pres-
se werd derhalve door de Handelsrechtbank
In het ongelijk gesteld, cn tot een Scha
deloosstelling van twee honderd
duizend franc veroordeeld, benevensd«
betaling der proceskosten.
De Messageries-IIachette kwamen
er óók al niet beter af. Hun proces liep niet
dat der Imprimerie de Ia Presse vrijwel ge
heel parallel, en eindigde met het opleggen
van een schadeloosstelling van
vijfhonderd duizend franc, beno
vens de kosten van het prcces!
De derde zaak, de aanklacht wegens het
aandoen van onoerlijke concurrentie, door te
Federatie der Fransche Dagbladen in het
strijdperk gebracht, had voer de „Ami du
Peuple" eveneens een zeer gunstig verloop.
Terecht was de Handelsrechtbank van
mccning, dat het abonnementsgeld in het
beheer van een dagblad slechts een qua.-st.o
van den tweeden rang is. waar hel op aan
komt, dat zijn de advertentie-inkomsten. L>
nnnonce-gcldcn nu kunnen op tweeërlei
wijze vermeerderd worden. Men kan de ta
rieven zóó laag steken, dat daardoor meer-
ciere adverteerders worden aangetrokken, en
men dus door de groote hoeveelheid der ad
vertenties toch „aan z'n trek" komt, doch
men kan óók een anderen weg vo'gen, CU
deze is logischer, dus meer aan te bevelen.
liet is de bestemming van een dagblad, in
zoo ruim mogelijken kring gelezen te wor
den. Alles, wat tot dpzo verspreiding op
groote schaal kan medewerken: inhoud,
wijze van verzorging, laag abonnemcn's-
geld, behoort tot de goede politiek. Dat da
directie der ..Ami du Poimle" dit heeft inge
zien, en daarom o. m. het abonnementsgeld
larur houdt, kan nieman 1 heer met recht
kwalijk n»»mcri. Derhalve: de een! lacht dor
Federatie van Fransche Dagbladen werd
niet ontvankelijk verklaard.
Ande,o verlieo het met de aanklacht, óók
wegens oneeri;_:ke concurrentie, d-or tie
„Ami" tegen de~e Federatie ingediend.
Hier was duidelijk ne.n te tooncn, dat men
met ongeoorloofde middelen een concurrent
had trachten uit den weg te ruimen. De
pressie, op de adverteerders uitgeoefend,
was daar bijvoorbeeld een sterk-sr>rokend
rtealtje van. De Federatie der Fransche Dag-
hinden is er dan ook niet zonder kleerscheu
ren nfgekomen. Ilaar werd een schadeloos
stelling opgeleg I, welke lcolïjk in «1e papie
ren loopt, namelijk van één m i 11 i o e n
tweehonderd duizend franc, cn
nntiiurlijk, de betaling tier proceskosten.
De „Ami du Peuple" heeft dus niet alleen
zijn bestaansrecht zien gehandhaafd, doch
heeft een mooien propaganda-kant in bet ce-
vol. benevens een extraatje dat in totaal het
ronde somnietje ven één millloen ne
genhonderd duizend Lranc bo.
draagt, in Ilollandsoh geld ruim hon
derd negentigduizend gulden!
Tenzij don, dat men het hoogcr-op gaat
zoeken, wat óók nog mogelijk is, in welk ge
val de forluin nog wel eens ccn wondinjf
pleegt te nemen!
VERDWIJNENDE WIEKEN.
He laatste molen te Ilillegom, die ran den
Oosteinderpoldcr vermoedelijk dateerend
uit tS2ö zal worden gesloopt.
tot voor den troon van God. Ilij ls afge
dwaald in de hel en heeft aangetoond, «lat
infernale mxloedon hot wcrcldverloop be
ïnvloeden. Vondel is de Christus-symbolist.
Hij ziet de geschiedenis vnn schijn en weer
schijn. Hij kende de kins-sicken: Virgilius en
Ovidius en vatte svntethisch samen, wat
groote geesten gezegd hebben. Vondel L-mcit
in zijn hemel, in zijn wijsheid en zijn inner
lijke leven."
Wc ontlecnen dit vcrslag-fragment'ann
„Dc Tijd".
JOHAN O. BEEN.
Nnnr gemeld wordt, zal de hul 'iging ran
«1en heer Joh. H. Been te Britlle ter gel gen
hoid van zijn zeventig«tcn verjsnrdig, ^rs-
schieden op 9 Februari a s des middag? drie
uur, in het Raadhuis to Brielle.
WILLEM ROOTAARDS. f
Dr. Willem Rooyaards. de bekende drama
turg, die in Zuid-Frankrijk is overleden, was
reeds geruimen tij lijdende. Zijn \erdienste
üet inzonderheid in de herschepping vnn nt
tooneelstukken en gedichten vnn onze oud-
Hollandsche dichters, Vondel in de eerste
plnats. van wien hij een groot bewonderaar
en propagandist was. Als deelamntor wm
Ronynnnls fenomenaal. Een pnnr Jnnr gele
den heeft de Amsterdnmscbe Universiteit
zijn verdiensten geëerd door hem te benoe
men tot doctor h. c. in de letteren.
Radio Nicuiwc
te. Liedjes btJ de lult.
Ie-, 8—6 Prat
Dult.-che les
rt)ntje» Ob~cr
HAVEN"1" UI
Loxlnr. 1.2ft—
zl-k 5.35 Klrv
7 Mu-lek 7.0
7 15 Lezing.
VARA Ccn
Jcucd <H<
H5C2 XI) 1«> 1
9,55 Vrooltlko avi
<195 M.) 10 80—11
ind. 10.58—12.20
Jos. Min.
Ds F W A
J.r.ft NCRV. IHenst In
de (Ned. Herv.) Vo<
»rff. Koorzang,
s 15 NCRV. Pten-t ln «1e Oeref. Kerk Amst
U.) 8 7ft—5 20
HUtZEN (340.9 M.. ns 6 u. 1852 M> (Ultslul.
en il NCKV.) 11 11.30 Zlekeii.il
V J vnn Lokhorst, tï.30—1.45 C.
4—6 Ziekei
t Uuyt
si. bai
oncert- A J Blok-
J.JO SrhoolulUen-
Ds H Bakker J l<
iet orcelbceel. 6 30
6 Literaire
7.30 Strnografleles. 7 50S Znnclee. 8 Conc<
Het Ch.r Radio-orkest o 1 v j Douwela. 6pr.
Mol: Dc Sproke van BeatrtJa.
HILVERSUM (1071 M) 10—10 15 Mi
2.15—3 C-
(Coui
,45—6
mofo<
3—1.45 Lltei
45—4.45 Rloecoop-aan-lultlng.
5—6 Kln«leruurtje, 6—7.15
®st, 7.15—7.45 Enc.-Dche I-s.
JMerr- Muntenv 9 Tooneel. 10.10 Persber. 10.4
ll.Sf Crumofoon.
DAVENTRV 11663 M.) 10 3'. Kerkdienst.
Lering 11.20 Oi mnofoon. 12 20 Balladen. 1!
Muziek. 1.20 Orgel. 2.29 Voor de «cho'-n.
Mur.lek. 2.50 Voorlezlnc S 15 Muziek. 125 Vo
lezing .3.40 Muziek. 150 BilUden. 4 IS Ork.
5.35 Kmderinirtje 6 20 Lezlmz «35 Nieuwe!
«.50 Voor padvlndeter*. 7.05 Beethoven'» pin
son..ter. 7.20 Liter, erltlek. 7 35 Mu-lek.
It'll causerie. 8,05 Muziek. 9.20 Nleuwber
Ltrlntr, 9 50 Nlcuwebor. 9 55 Populair Cone
tl.Ï0—13.20 Muziek.
XEEC"N' nep» M) 1 "ft—I 50 Letln- i S«
—4 5ft Orkest. 4.50—6 40 l.e^.lniren. 6.50
ni«r»kinder", muzlakayroukj*. Daaiua tul 1.
Xluzttk.
