VIERDE BLAD
De Unie
HEDEN
van Ufrechf.
HERDACHT
WOENSDAG 23 JANUARI 1929 VIERDE BLAD PAÓ. 11
FEESTELIJKHEDEN
TE UTRECHT.
DE KON. FAMILIE IN DE STAD.
BE RESTAURATIE VAN DEN DOM
HERDACHT.
EEN VAANDELDEFILE VOOR DE
KON. FAMILIE.
Heden zijn te Utrecht grootc feestelijkhe
en gehouden ter herdenking van het feit,
at het drie honderd en vijftig jaar gele
was, dat in de oude Kapittelzaal van
Dom thans Groot Auditorium der
ïijksuniversitcit de Unie van Utrecht ge
eekend werd. In ons nummer van Maan-
lag gaven wij een artikel, waarin de betee-
;enis van dit feit voor de geschiedenis van
ins vaderland, geschetst werd.
Da voorbereiding.
Heel de week was het reeds in het cen-
rum van het oude Utrecht te bemerken.
er iets bijzonders te gebeuren ston t.
)p het Domplein werd het standbeeld van
Traaf Jan van Nassau, op wiens aanstich-
•n voornamelijk tot 't sluiten der Unie werd
ivergegaan, opgeknapt, zoodat het zich weer
luwen luister toonde. Stratenmakers
aan het werk geweest en het porso-
leel der gemcentereiniging was druk in dc
veer geweest om alles een ooglijk aanzien
e geven. De Domklokken waren de laatste
lagen bij beurten geluid om het nieuwe
nechanismo te beproeven. De illuminatie
ran den eeuwenouden téren had cenige
ivonden proef gebrand onder groote belang
telling van de zijde van het publiek pd
io was alles gereed voor den grootcn dag
Do vlaggen van de torens.
Vanmorgen vertoonde de stad oen fcesle-
ijk aanzien Van allo torens en openbare
fcbouwen wapperde het dundoek. De Oranje
laggen brachten een mooicn toon in liet
tadsbeeld. De gerestaureerde Dom droeg de
laggen, die uit de vier dakruiters gestoken
raren, met vreugde naar het scheen. Veel
ferkte er toe mede, al mistte het nogal,
lm aan de stad een feestelijk beeld te geven.
De gemeentediensten en do provinciale
Bensten waren zooveel doenlijk stopgezet. Dr.
Kbolen hadden vrijaf gekregen, tal van in-
«fetrieolen hadden het voorbeeld der over
heid gevolgd en aan hun personeel een dag
rnjaf verleend en zoo was het in de morgen-
ren reeds druk cn levendig in de straten.
Later op den morgen vermeerderde de
rukte nog, met name in de straten die naar
iet Centraal Station leidden, alsmede in de
traten, waar'angs de Koninklijke stoet zou
rekken om naar de historische plek, dc Ka
littelzaal van den Dom, te gaan.
Tegen kwart voor elf zag het op Maria-
laats, Moreelsepark, Moreelselaaji en voor-
1 op het Stationsplein zwart van de men-
chen. Velen hadden zich met Oranje ge-
ooid.
Ha 2S,
Weel»
Op het Centraal Station.
Op het Station was a'les in gereedheid ge-
iracht voor de ontvangst der Koninklijke
;asten. D eerste klas wachtkamer was gorr-
ervccrd voor dc ontvangst. Daar werd de
Coninklijke Familie onder meer opgewacht
loor den Commissaris der Koningin in de
incie Utrecht, Dr. H. Th. 's Jacob, en de
lurgeraeesier der Gemeente Utrecht, Dr. .T
Fockema Andreae en andere autori-
eitcn.
Te 10.49 uur reed de trein, waaraan dc
alonwagens der Kon. Familie waren vast-
;ebaakt, de overkapping binnen.
Toen de trein tot stilstand was gekomen
erlietcn de Hooge Gasten de wagons.
H.M. de Koningin onderhield zich kort
net den Commissaris der Koningin en don
lurgemeester.
In de eerste klas wachtkamer werden aan
I. M. de Koningin, H. M. de Koningin-Moe-
Ier en H. K. H. Prinses Juliana bloemen aar
jeboden vanwege het bestuur der vereeni-
ing -Koninginnedag Utrecht" door de
ongedames v. Ililten, Jansen en Kok.
Naar de Kapittelzaal.
luto's
Een stoet werd geformeerd als volgt: voor
j> een auto, waarin had plaats genomen de
loofdcommissaris van Politie, de heer Schui
tmaker. Daarna volgde een auto waarin gr
ieten de Commissaris der Koningin in di
rovincie Utrecht, Dr. H. Th. 's Jacob ei
itrecht's Burgemeester. Achter deze auto
rolgden viif hofauto's, in dc eerste
Dra. ran de Kon. .Fanvlie. was gezeten
Gereden werd vanaf het Stationsplein, door
Moreelselaan, Moreelsenarlc, Mariaplaats.
Ca- Zadelstraat, Choorstraat. Oudkerkhof, Dom
straat naar het Domplein. Langs den gehce-
len weg stond een enthousiaste menigte ge
schaard. De vorstelijke gasten werden Ic-
fendig toegejuicht.
Aan de Universiteit
Ras aan den hoofdingang het Co'Ip!™ va
-uratoren ter ontvangst i
•amine begaf zich daarn
Auditorium, de vroegere Kapittelzaal
mandant van het Veldle.ger, luitenant-genp
raai insinger, de Commandant van de Ma
te Wi lemsoorii. Schout bij Nacht Quant,
i'ocrzitter der Kon. Academie van We
tenschappen Prof. vpn Vollenhoven en .1e
ondervoorzitter dier Academie Prof. van der
Hoeve, Curaforer. der Rijksuniversiteit t.e
Utrecht. Mr. Dr. A. F. Baron van Lynden.
Dr. A. E. J. Baron van Voorst tot Voors'.
Dr. F. A. C. Graaf \nn Lynden \an Sanden-
burg. Dr. J. P. Fockema Andreae, Jhr. Dr. I.
Bronkhorst Sanclherg. Baron van Wijnber
gen en de secretaris Mr. B. J. L. Baron dc
Geer van Jutfaas, dc president van de di
rectie der Ned. Bank Dr. G. Vissering.
Voorts hadden in de zaal plaats genomen
onder meer de Commissarissen der Ko
ningin in de provinciën, met uitzonrierim:
die van Drente wegens verblijf buitens
lands, het College van Gcdep. Staten in d?.
prnv. Utrecht en de Griffier der Staten met
hun dames, vertegenwoordigers \an de Ka
merfracties: Eerste Kamer, Koster, de Vos
Stpenwijk cn Colijn, Tweede Kamer, van
Gijn, Kersten en Mevr. Bakker-Nort, hoofden
an kerkelijke Genootschappen, Ned. ilrrv.,
Chr. Gereformeerd. F.vang. Luthersch. r*erst.
Evang. Luthersch. Remonstrantschc, Broe
derschan. Doopsgezinde Sociteit, Oud-Bis
schoppelijke Clerazy. Ned. Isr. Kerkgenoot
schap), leden van Gedep. Staten der pro
vinciën (uitgezonderd Noord-Brabant en
Limburg), burgemeesters der provincial
hoofdsteden (uitgezonderd die van Zwolle),
de burgemeester van Rotterdam, de burga-
der van Amersfoort, hot College van
burgemeester en wethouders en de gemeen
tesecretaris met hun dames, de Rector-Mag
nificus en de secretaris van den Academi
schen Senaat van elk dpr Universiteiten
(uitgezonderd dc R. K. Universiteit te Nij
megen en de R. K. Handelshoogeschool te
Tilburg), de voorzitters van de faculteiten
van de Rijks Universiteit to Utrecht on a
dere hocgleeraren. de vo'gende militai
autoriteiten. Jhr. Röell, kolonel, comman
dant -ie artillerie lirigade, garnizoens-con
mandant van Amersfoort, generaal maio<
Quanjer, bevelhebber 4e militaire afdeeling
te Amersfoort, luitenant-kolonel Vrijdag, gor
nizoenscommandant te Utrecht, kolonel
Bueno de Mesquita, commandant van hei
regiment genietroepen, luitenant-ko'one'
Koster, commandant corps luchtdoel-artille
rie, hoofden van rijks-, provinciale en ge
meentediensten, leden van de Prov. State»
en van den Gemeenteraad, vertegenwoordi
gers van de Kamer van Koophandel te
Utrecht, \an de Ned. Spoorwegen, van de
Jaarbeurs, vertegenwoordigers van Studen
tenorganisaties uit dc Universiteitssteden.
Nadat de. vorsteliike gasten de voor
bestemde zete's hadden ingenomen,
de bijeenkomst aan.
REDE PROF. Dr. G. V/. KERNKAMP
erzoening met den Koning voorbereidden.
De Unie bevredigde Oranje niet. Hij koes
terde nog altijd de hoop een Generale Unie
tot stand te brengen, waarin do beginselen
den godsdienstvrede zonden worden
aanvaard. Eerst toen de>ze verwachting in
rook was opgegaan, omdat de Waalsche go-
en zich bij den vrede van Atrecht (Mei
1579) zich weder onder het gezag van dei:
Koning hadden gesteld, betuigde hij zijn
adhaesie aan de Unie.
Na een jaar hadden alle Noord-Neder-
landsche gewesten, die men van den begin
ne af hadden willen opnemen, zich bij ae
Unie aangesloten en hadden ook steden van
Brabant cn Vlaanderen bij de Unie steun
gezocht tegen het Spaansch geweld.
De leden der Unie verbonden zich, on.
elkaar met goed en bloed bij te staan tegen
en gcmeenschappelijken vijand.
Daartoe vereenigden zij zich ten eeuwigen
dagen tegen iedereen, alsof zij s'echts een
provincie waren, zonder op eenige wijze te
kunnen worden gescheiden. In die verbin
tenis ligt de duurzame beteekenis van dt
Unie.
Zóó willen wij haar heden gedenken en
eeren: als hoeksteen van het gebouw onzer
rijheid, als plechtanker van het Schip van
Sfaat onzer Republiek.
REDE Dr. J. TH. DE VISSER.
De carillonnist van den Domtoren, dc
heer Wagenaar, speelde vervolgens liet
Wilhelmus. En daarna was het een plechtig,
oogenblik, toen
de Domklokken luidden.
Hoog klonken, uit de galmgaten van den to
ren de zeven luidklokken van den Dom, dc
Sint Salvator, de zwaarste klok vooraan. Zij
luidden gedurende eenige minuten, zooals
zij drio en een halve eeuw geleden geluid
hadden, op hetzelfde oogenblik, toen do
Uuie van Utrecht getcekend was. Het was
een plechtig gebimbam van het zwaar me
talen geluid der klokken. Van zeer verre
kon men het indrukwekkend klokgelui
vernemen en even was er stilte, men dacht
zich in het feit, dat in den gang der eeuwen
een betrekkelijk korte spanne tijds geleden
zeven menschen van vijftig jaar elkaar
hand reikend, zouden een keten vormen, die
reikte tot 1579 de Unie van Utrecht getee-
kend werd, die van zoo grooten invloed op
staatsbestuur zou wezen.
Het Vaandeldefilé.
Een grootsche betooging.
de
De Unicherdenl:ing
SOU plaats vinden. In de zaal waren aan
wezig on het podium de ministers Sintrma-
W rle Bruine, Van der Vepte. Beelaei ts van
Blokland, Donncr. Koningsberger. De Geer,
de ministers va Staat Mr. Th. Heemskerk
ENS t' ïdenb"rC- Jhp- Mi\ Dr. H.
Karnebeek, Mr. D. Fork, de voorzitter der
?egot Eerste. Kamer J. J. G. Baron van Voorst tot
Voorst, de vice-president ven den Prod van
Mr. Dr. J\ A. C. Greaf van Lvndon van
.oi|i.h.so San•'"•ï'inrg. de directeur ven het Kabinet
Spr. schetste eerst den intocht van prins
Willem van Oranje in 1577 in Brussel, om
daarna er op te wijzen, hoe de beide rebel
len-gewesten onder zijn leiding hoi. hoofd
boden aan den Spanjaard en hoe zij leer
den op zich zelf te slaan, meeuende de
rige gewesten te kunnen ontberen.
Oranje zag verder. Zijn staatkunde was
gericht op de herleving van het nationale
verzet tegen den Spanjaard, op de samen
werking van alle gewesten, riumsoh on on-
roomsch, tot afschudding van de Spaansche
tyrannie.
Na de aandacht gevestigd te hebben op
's prinsen strijd tegen don Juan toonde spr
aan, -wat ten slotte een niet uit den weg te
ruimen belemmering bleek voor de ven
zcnlijking van zijn staatkundig ideaal,
stijgende wrevel tegen de landgenooti
waarop hij moest steunen: de democratie
en hot Calvinisme.
Meer uit vijandschap tegen dc Kerk als
politieke en sociale macht, dan uit gods
dienstige overtuiging vielen de niïesto
„patriotten" van Rome af, voegden zij zich
in de rijen der Calvinisten cn aanvaardden
de leiding van de heftigste» hunner
Ter wille van het samengaan in de poli
tiek had men bij den Gent se hen vrede leu
twistappel van den Godsdienst opgeborgen
en voorloopig den status quo vvil'eu band-
haven, met waarborg echter van gewetens
vrijheid.
Deze bedoeling werd echter verijdeld door
de Calvinisten. Wat cr in hot Zuiden ge
beurde, met name to Gent, waar de Calvi
nistische ovcrhecrsching ontaardde in con
schrikbewind, wekte bij dc Roomschcn de
meeste ergernis cn baarde ook Oranje de
grootste zorg.
Immers, de geestdrijverij van Calvinisten
en democraten joeg alle conservatieve mach
ten in het Zuiden te hoop: de Kerk. den
adel, de uit de stedelijke regeering verdre
ven gegoede burgerij.
Nog eenmaal waagde Oranje een poging
tot herziening. Aan de Roomschcn werd het
dulden van den Gereformeerden dienst aan
nemelijk gemaakt, door het paal cn perk
stellen aan de onwettige machtsverrieeli ~g
der Calvinisten; de laatsten zouden /.trh
over dat verlies kunnen troosten met het
recht or> openbare godsdienstoefening, dat
hun geloofsgenooten verwierven.
In plaats van vrede kwam er nog strijd
Zoo was de toestand in den herfst van
1578 t-en jaar na de komst van Omni i
to Brussel, Coor de nationale /aak, die van
de „Generale Unie", zag dc toekomst er
somber uit.
Wat cr in het Zuiden gebeurde, vo -dde
bij Oranje oen vvcnsch, een nadere Unie
j r .on' I van do Noordelijke gewesten tot sta: d te
het Groot j brengen; wanneer de godsdiensttwisten nn-
raal. waar verhoopt de generale Unie mochten ontbin
den, zou dc nadere Unie een soort ven
tweede verdedigings'inie vormen, waara:''
ter men den strijd voor nationale onafhan
kel::kheid zou kunnen voortzetten.
De prins gaf nan Jan van Nassau de lei
ding tot het totstandkomen van de LTn'm.
Orani: heeft van den aanvang af gevvonsrht
dat de Unie ook voor de Roomschen aanne
melijk zou zijn.
De letter .van dc Unie was dan ook niet
an'i r"or.T-"V|. maar de practijk er van zou
dat wèl zijn.
Dit kon nok niet anders, want de Un
Hl IMM
M Uil
Konir
2 F,-'-
.Tbr, Mr. G C. W.
i Tets
Dr. J. Th. Je Vi«snr. nud-m.
fM .1301 van O» «erwijs Kuiten en WpfenscMo»
.«Ilia» Pi"f. Dr. G. W. Kernkmnn. hoogleer;
in dc Rijksuniversiteit tc Utrecht,- de
Do algemeen# beteekenis der Unie.
Na eerst gewezen te hebben op wat Phi
lips II beoogde ten opzichte van de Neder
landen en op hun verzet
tegen dien monarch, toon
de Spr. aan, dat door de
Unie van Utrecht en poli
tiek bondgenootschap tot
stand kwam tusschen per
sonen van de meest ver-
schillende godsdienstige
belijdenis, hier vereenigden
zich protestanten cn ka
tholieken in een verbond
tegen een gcmeenschappe
lijken vijand en dat nog
wèl in een tijd, toen de
stroom der Reformatie zich
steeds breeder bedding
groef.
ITier blonk voor aller oog slechts één ide
aal en dat ideaal was: burger der Nederlan
den te mogen zijn en te mogen blijven, wel
ke geloofsleer men ook was toegedaan.
De dwangpolitick van Philips leed hier
door de nederlaag en niemand heeft hier te
lande de gewetensvrijheid durven aantasten.
Hoe jammer echter, dat men, zoowel toen
als later, bij de Unie het vraagstuk van d.
vrijheid van godsdienstoefening onbeslist
liet, en zelfs kwam tot practijken, die zoowel
in strijd waren niet den geest van onderlin-
gen vrede en verdraagzaamheid, die dit ver
bond kenmerkten, als inbreuk maakten op
een geloofsvrijheid, zooals vooral de Vad
des Vaderlands deze steeds had bedoeld!
Spr. schetste vervolgens de beteekenis d
Unie uit nationaal oogpunt, hoe zij uit de
heterogene gewesten één natie wist op te
bouwen cn daarvoor den grondslag heeft ge
legd.
Do plechtige verklaring van dc voortdu
rende vcreeniging der Noord-Nederland'-chc
provincies tegen eiken binnen- en buiten-
landschen vijand van haar zelfstandigheid
zou de grondslag en de grondwet worden
en blijven van dc latere républiek der Ver-
ecnigde Nederlanden.
Op dat bij de Unie van Utrecht gelegde
fundament zcu straks worden gevestigd eë»
eigen, echt Nederlandsche staat. Er zou
sprake komen van een algemeen, typisch
Nederlandsch vo'kslvarakter en uit de win i-
selen van hat bastaard-Duitsch zou de Ne
derlandsche taal het aanzijn ontvangen
Daarom is dit feest een echt-Nederlandsch
en nationaal feest.
De L'nje houdt alle Nederlandsche geslach
ten welsprekend voor wat eendracht ver
mag. Ongetwijfeld kan aan onze vaderen
wel verweten worden ter zake hunner na
latigheid om op den eenheids-grondslag der
Unie een deugdelijk staatsgebouw op te
trekken en mislukten pogingen, om de g.»
breken der staatsinrichting weg te nemen
met behoud van dc Unie als grondwet, maar
de band, dien de Unie eenmaal om dc ze
ven gewesten gelegd had, werd nooit ver
broken. Aan het principieele artikel I heef!
niemand zich ooit vergrepen, noch aan één
dier andere, die daarvan een rechtstreeksch
uitvloeisel waren.
Van afscheiding was nooit sprake. De
vereeniging was er, zij het ook in den aan
vang als een zwak verbonden geheel en
later als een volstrekt niet meer op den
tijdgeest passende grcndiwet. Maar zij was
er en zij bleef er, omdat zij geïnspireerd
was door «le heerlijkste volksidealen, die
van vrijheid in het algemeen en van geloofs
vrijheid in het bijzonder en zij de waarborg
schonk der verwezenlijking daarvan. In zoo
verre gaat van de Unie do krachtige roep
stem uit: „Bewaar het pand u loebetrouvvd".
Maar tevens is zij als een baken in zee.
Want zij waarschuwt ons tegen het behoud
van wetten, die niet meer beantwoorden
aan dc ontuikke'ing des tijds, al herinnert
zij ons tevens er aan voort te bouwen op het
historisch gegevene in overeenstemming met
den vtlksaard.
Spr. legde den nadruk er op, steeds als
zonen en dochters van hetzelfde vaderland
in eendracht ons Nederlandsche volk te die
nen, waarvan het wapen der Unie een
schoon symbool predikt. De gouden steige
rende leeuw op het roode veld houdt in uen
rechtervoorpoot het zwaard, ten teeken van
het onversaagd streven om de vrijheid en
de eenheid dezer landen te beschermen, en
in den linkervoorpoot den bundei van zeven
pijlen. Na den vrede van Munster verkreeg
die leeuw e?n kroon, als teeken der erkende
onafhankelijkheid.
Die Kroon der Nederlanden siere nog lang
zeer lang het hoofd \an onze Vorstin en on
der haar scepter hloeic een eendrachtig
krachtig vrijheids- en vaderlandslievend
volk.
De toespraken werden afgewisseld door
zang van een dubbel kwartet uit Coers
iederkoor (koor van dc Kon. Vereeniging
„Het Nederlandsche Lied"). Onder leiding
van den lieer J. H. P. Winnulist bracht
dit kwartet een tweetal nummers uit Vale
rius Gedoncklclanck en het Wilhelmus ten
'rehoore.
Na afloop dezer bijeenkomst begaf TT. M.
de Koningin met de andere Koninkllike
Gasten zich door de Kloostergang naar het
Domplein. Na eenige oogenblikken in de
Senaatszaal getoefd te hebben, gingen de
vorstelüke gasten door den hoofdingang van
het Universiteitsgebouw
Gore'ormei
toezond vck
worden. Do Ut
testa"seh kar"
een tegeuwirlit t
tr.spchr
aren, óf
gowe:
die M
het straks zou
ank dn erom een
Int zij bestemd
i tegen de Unie
Atrecht,- waarbij de Waalsche gewesten huu
dng daarop aan. Op aanstichten
•erecnieing „Koninginnedag Utrecht" had
den zich tal van Utrechtschc vereonigingen
opgemaakt om deze gelegenheid aan te grij-
om aan de Koninklijke Familie trouw
erknochtheid te bewijzen. In de Malie
baan was de kleurige en fleurige stoet op
gesteld. Zeer vele leden hadden oranje-
laggcn meegenomen, zoodat ook buiten de
aandels en banieren de stoet een kleurigen
indruk maakt*.
•olgende vereonigingen namen aan
den optocht deel: TJtrechtsch Studenten
corps met muziek. Studentencorps Unitas,
Tandheelkundige Studentenvereeniging John
Tones, de Utrerhtsche Burgerwacht, de Rond
van Onderofficieren, Ned. Roode Kruis
Transport Colonne, Kon. Mannenzangveree-
niging, Kon. Rederijkerskamer Jan van
Beers, Kon. Utr. Vereeniging voor Kerkge
zang, Gezelschap Utrecht's Brandweer met
muziek. Utrechtsrhe Chr. Jongemannenver-
eeniging, Buurtverecniging Juliana. Luth.
Jongem. Ver. Martinus Luther. Chr. Geh.
Onth. Ver. afd. Nieuwe Kerk. Ruurtverecn.
De Vriendschap, Leger des Ileils met mu
ziek, Buurtverecn. Prinses Juliana, Christen
Jonge Vrouwenbond, Chr. Gem. Zangver-
een. De Lofstcm. Vereen. Oranjepark met
vier onderafdeelingen, Chr. Zangver. Mara-
n^tha, Muziekvereen. St Caecilia. Chr. Gvm
nasiastonverecn. met onderafdeelingen, Utr.
I-Iandelsvere.eniging, Chr. Zangvereen. Lof
7->i den Heer, Chr. Zangvereen. Nieuwe Kerk.
Chr. Zangvereen. Oudwiik. Vriendenkring
Oudwijk, Buurtvcreen. Weltevreden. Ned.
Chr. Vrouwenbond. Buurtvereen. Tolsteeg,
Chr. Middonstandsvereeniging. Vereen.
Sted. Gymnasiasten. Zangvereen. Excelsior,
Ned. Herv. Stadszending met onderafdeelin
gen, Comité tot Kleeding en Dekking, Chr.
Oranjevereen. LTtrecht, Utr. Chr. Besturen
bond met 20 onderafdeelingen van Chr. vak
organisaties, Alg. Protestantenverceniging,
Vereen, van Collectanten. R. K. Werklieden-
vereen. Sint Joseph met 20 onderafdeelin
gen van B. K. vakorganisaties, Xhr. Geh.
Onth. Vereen, afd. Vaartkerk. Utr. Chr.
Mannenkoor, R. K. Hnndelsvereen. genaamd
Leovereeniging, Utr. Chr. Gemengd Zang
koor, de Ned. Padvinders afd. Utrecht, Chr.
Oranjevereen. Vorstenhuis en Vaderland.
Chr. Geh. Onth. Ver. afd. Lijnmarkt. Leer-
lingenverecn. der Ncd. Herv. Gemeente
scholen, Utr. Chr. Muziekvereen. De Bazuin,
Geref. Jeugdraad, Muziekvereen. Juliana.
Geref. Vereen tot Drankbestrijding af''
Utrecht, Buurtvereen, Het Vorstenhuis (V
gelenbuurt). Chr. Geh. Onth. Vereen, afd.
Leidschevaart, Geref. Meisjesvereénigingen,
te Utrecht met 10 onderafdeelingen, Vereen.
Klein maar Dapper, Bond van Chr. Politie
ambtenaren afd. Utrecht, Oud-Kath. Jongel.
Vereen. O. I. O. S., Chr. Vereen, van Onder
wijzers en Onderwijzeressen. Ver. tot behar
tiging van de belangen van jonge meisjes
en afd. Padvindsters, Chr. Gymnastiekver-
eeniging Fraternitas.
De vaandeltocht
een ware zegetocht langs do Konink
lijke Familie, die had plaats genomen voor
de vensters van de bovenverdieping van 't
Universiteitsgebouw. De wuivende vlaggen,
de vaandels hoog geheven, de klanken van
het koper, het vormde alles te zamen één
harmonie, één groet voor onze geëerbiedig
de Koningin er. Haar Huis. En wij zijn dank
baar dat Christelijk Utrecht bij dit défilé
zoo goed voor den dag gekomen is. Ons
saluut ook aan Koninginnedag Utrecht, wel-
ereeniging alles zoo goed voor elkaar
gemaakt heeft en welker bestuur van II. M.
de Koningin dan ook een woord van danK
ernemen mocht
De weg, die de stoet van vereonigingen
volgde, was van dc Maliebaan af, door de
Nachtegaalstraat, de Nobelstraat, Janskerk
hof. de Korte .Tansstraat en de Domstraat,
recht op de Uifiversiteit aan. Na voorhij de
Kon. Familie getrokken te zijn, ging de
stoet langs het standbeeld van Graaf Jan
van Nassau onder den Domtoren, door de
Servetstraat, -zijn weg.
hoofdsteden, de Burgemeester van Rotter
dam, Prof. Kernkamp, Baron van Lynden.
Voorz. College van Curatoren Rijksuniversi
teit Utrecht en baron de Geer van Jutphaas
Secretaris van dat College, de chef van de
afd. Kunsten van het Departement van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, de
lieer P. Visser, die den Minister vertegen
woordigt, Dr. Hofstede de Groot, Voorzitter
Rijkscommissie Monumentenzorg. Dr. Jan
Kalf, directeur Rijksbureau voor Monumen
tenzorg, de Voorzitter van de Kamer van
Koophandel én Fabrieken de heer G. Ser-
ton, hóófden van takken van gemeente
dienst, de Rrjksèrchivaris Dr. Heerenga,
vertegenwoordiger*? van de afd.- Utrecht c.o.
van het Alg. Ned. Verbond, vertegenwoor
digers van het Historiséh Genootschap
Utrecht cn van het Utr. Genootschap voor
Kunsten en Wetenschappen. leden van d--n
Gemeenteraad, Mevr. Catharina van Ren-
nes. de lieer C. W. Wagenaar, lnsfctricus,
de heer Croockewit, waarnemend voórait-
ter provinciale Monumentencommissie,
een groot, aantal personen gekozen uit hen
die een bijdrage voor de inrichting van de
Michaëlskapel hebben geschonken.
Mevr. de Wed. Nieuwcnhuis—Janitsch.
Bij het binnentreden der Kon. Familie
bracht een drietal le '.en van het L'tr. Sted.
Orchest, de hecren O e 11 e rs, Van Li
i en Kwant eenige gedeelten uit een
voor viool, alt en fluit van Beethoven
ten gehoore.
rumplein. Aan
worden kransc
van leden ver
n"genteld. De studenten te
eon correcten indruk en verhoe
de plechtigheid van liet geheel.
ecmoipgd. Een
t Utrechtsrhe
don hoofdin-
pt f{nndb«eld
Toen de gasten hadden plaatsgenomen,
hield de Burgemeester van Utrecht Dr. J.
P. Fockema Andreae een rede over de res
tauratie van den Dom, getiteld:
De Dom in welstand.
Na de koninklijke familie begroet te heb
ben gaf Spr. een geschiedkundig overzicht
van den bouw van den Domtoren.
Het was den 2Gsten Juni 1321 dat de eer
ste steen voor den toren werd gelegd. Een
bezielde bouwmeester uit Henegouwen, Jan
van den Doem, kreeg en behield langen tijd
de leiding bij den bouw; later zijn andoren
hem opgevolgd. Ontzaglijke moeilijkbeden
ontbraken allerminst, maar men wist zo
alle te overwinnen. De arbeid werd regel
matig voortgezet en na 61 jaren was de
toren voltooid.
Begin cn einde van het grandiose werk
zijn vermeld op den hekenden gedenksteen
in den westgevel van den toren, welke waar
schijnlijk in het laatst der 15c eeuw is aan
gebracht en waarop staat gebeiteld:
Naar Paushuize.
Na afloop van het défilé, dat een mooi
u-loop had, ping dc Koninklijke Familie,
behalve de lloningin-Moeder, door don
Trims naar Paushuize, waar het noenmaal
gebruikt werd. I-I. M. de Koningin-Moeder
ging door Servetstraat, Zadelstraat, Moreel
separk en Moreelselaan per auto naar het
Centraal Station en vertrok naar Den Haag
met den trein van 1.30 uur.
[n de omgeving van Paushuizo zag het
'art van de menschen. De moeite van de
Utrecht era. die daarheen -getogen waren,
was niet tevergeefs, want de Koningin, de
Prinses en de Prins vertonnen zich eonige
oogenblikken op het balcon van de woning
an den Commissaris der Koningin. Zij wer
den levendig toegejuicht door de menigte.
De restauratie van den Dom herdacht.
In de Sint MichaelskapeL
Er stond echter nog meer op het program
van den dag. Na het noenmaal reed de Ko
ninklijke Familie over de Kromme Nieuwe
Graeht. Jansdnm. Korte Jansstraat en Dom
straat naar den Domtoren.
In het aangebouwde ontvanggebouw wer
den de vorstelijke gasten ontvnngen. Langs
de Bisschopstrnp schreed het hooce eezel-
irhap naar do Sint Michcelskapel, die in
gericht is tot ontvanestrnimte van het ge
meentebestuur van Utrecht
In de Sint Michaelskapel waren o. m. te
genwoordig:
Minister Slotemaker dc Bruine, Graaf
van Lynden van Sandenhurg, Vice-Pres.
Raad van State, Baron van Voorst tot
Voorst. Voorzitter der Eerste Kamer. Jhr. v.
Tets. Directeur van het Kabinet der Ko
ningin, Oud-Minister de Visser. Ministers
van Staat, Karnehcek en Foek, luitenanl-
gceraal Insinger, kommmdant van het
veldle.ger, Schout bij Nacht Quant, com-
man lnnt van dc Marine te Willemsoord,
commissarissen der Koningin in de provin-
n. leden van Gedeputeerde Staten van
":r "M en de Griffier, college van Burge-
cTter en Wethouders van Utrecht cn de
S.crci.uis, Burgemeesters der provinciale
De Dom zelf was toen nog lang niet ge
reed*. Men heeft er, zij het slechts met tus
schenpoozen, aan voortgcarbeid tot in de
16e eeuw, toen een verbinding met den to
ren tot stand kwam. Nadat kort daarop bis
schop Hendrik van Beijeren afstand van zijn
wereldlijk gezag had gedaan, werd de houw
niet verder voortgezet en begon ook het on
derhoud te wenschen over te laten. Door en
na de reformatie beliep het bouwwerk boven
dien een niet onaanzienlijke schade, en do
cycloon van 1 Augustus 1674 vernielde bet
middenschip cn scheidde kerk cn toren v c-
derom vaneen.
Sinds dien staat de toren opnieuw op z;ch
•1 f. Hij bleef gespaard, doch wie dc afbeel
dingen uit vroeger eeuwen, voorkomende op
teekeningen en gravures van bekende
meesters, naast elkander legt, merkt maar
al te duidelijk op', hoe gaandeweg de 'oren
ontluisterd werd, ja, in verval geraakte.
Als omstreeks het begin der vorige eeuw
de toren aan de burgerlijke overheid is ge
komen, en hot Bestuur der Domeinen in
1823, onder uitkcering von dc noodige gel
den, het onderhoud aan de stad heeft o\er-
lragen. moet deze zich al spoedig cin.-iig
bezig houden met het in veiligen toestand
gen van den toren, welke slecht is
(en en zelfs, vooral nadat de storm
29 November 1836 hem heeft geteisterd, groot
•vaar gaat onleveren.
En dan begint een. naar men meent, de
gelijke en netto heretelling, mot ankera, beu
gels cn krammen, borstweringen van giet
ijzer, muurbeklccdingen van Utrechtschc
klinkertjes en bepleistering met een specie
in nppelbloesemklcur. Op dezen feestelijken
dag kan men van dit herstellingswerk niet
beter gewagen dan met de woorden van
Huygens: ..die schrick'lickst van my swijght,
heeft allerbest goscit".
Na 1810 breekt er een lang tijdperk van
tamelijk groote rust aan, waarin het tech
nisch en het aesthctisch geweten van
den toren bezagen niet spreekt
De restauratie nam in 1901 een aanvang
i heeft alzoo ruim 27 jaren gevorderd.
Het bouwwerk
op vele plaatsen beangstigend slecht
bleek nog veel slechter dan men had kunnen
vermoeden, zoodat de ingrijpende herstel
ling hoog en hoog noodig was en de aanzien
lijke kosten overwaard, en wij veel dank v, r
schuldigd zijn aan bon. die er aan hebber
medegewerkt om onzen toren tijdig weer ir
veiligheid te brengen.
Voor onzen geest zien wij een rij mannon
voorbijtrekken, die allen reeds van ons
heengegaan en «lie bij het voorbereiden of
het uitvoeren van het werk een belangrijke
rol hebben gespoeld.
Wat ons in liet bijzonder mot dankb
beid vervult is, dat het gansche werk
der ongelukken is volbracht.
De liefde voor het werk, welke mankt nat
men zijn beste krachten geeft, heeft
iteeds kunnen waarnemen bij wie ccnigcn
tijd «an den toren werkzaam was.
"""ie door zijn arbeid met den toren wat
hekend geraakte ging er aan hechten. Go-
lijk ook in het algemeen de Utrechtschc bur
gers aan den toren gehecht zijn.
Hij is hun vertrouwde, eerbiedwaardige
stoere wachter, de boog c.priiz^nde, alleshe
hecrschendo figuur, die aan liet silhouet "an
de stad een bijzondere bekoring geeft, bot
starlsheeld op tal van punten verlevet
en schoon maakt, ja in liet uiterlijk
stad onmisbaar is.
Maar meer dat. Ook met het Inner
lijk loven ven Utrecht is de toren geheel
inengogroekL Hij spreekt ons van het mach
tig kunstenaarschao en dc geniale visie
onzer voorvaderen van 600 jaren geleden,
herinnert ons aan dc eeuwen van kerkelijke
wereldlijke hegemonie van Stichtselie
hoofdstad, vertoont, in opeenvolgende beel
den, de lidteekens van de wonden, door na
tuurkrachten en menschenhand geslagen,
als zoovele herinneringen aan donkere dagen
stad en land.
voor heden symboliseert hij dc roer
ping van Utrecht ais schoone centrumstad.
Men zou kunnen spreken van een voor
treffelijk, welgelegen ontvangstation in liet
midden van ons land, waar tallooze draden,
golven of stroomingen van het maatschappe
lijk, staatkundig, godsdienstig, wetenschap
pelijk on artistiek leven kunnen worden sa
mengebracht, onderling verbonden en weder
verder verspreid.
De toren leeft als het ware met ons mede
in gewichtige oogenblikken doet hij op
bijzondere wijze van zich spreken.
Zoo leeft de toren het Utrechtschc leven
niöde, cn tegelijk biedt hij ons een beeld van
de echwenoude geschiedenis dezer stad. Het
is niet ió de laatste plaats daarom, dat wij
ons Utrecht ïTbït zouden kunnen denken zon
der zijn Domtorö* en dat een blijde ontroe
ring zich van ons meester maakt op dit
oogenblik, nu een herstellingswerk, waar
door bet dreigend gevaar voor schade cn
erval is weggenomen en vrttager bed re «-n
andalismen zijn goedgemaakt, tot een ge
lukkig einde is gebracht.
rk werd grootendeels achter de stei
gers verborgen. Des te groot er verrassing
bracht dan telkens hetgeen allengs te voor
schijn kwam.
Een niet minder groote verrassing zal aan
ieder, die den toren vroeger wel beklommen
heeft, het inwendige van dc onderste par
tijen bieden.
Nu Rijk en Gemeente samen zeer aanzien
lijke sommen aan de restauratie van ilcn
toren zeiven hebben ten koste gelegd, x er-
dienen enkele zijner daarvoor geschikte
ruimten aldus mogen wij zo O veler gulle,
hartelijke medewerking verstaan uit vrij
willige bijdragon van belangstellenden te
worden ingericht voor een practisch, waar
dig gebruik, en wel de Egmonds-kapel hier
boven voor een museum, op dc geschiedenis
van den toren betrekking hebbende, cn deze
kapel- voor ontvangste, door het Gemeente
bestuur, van congressen en voreenigingcn,
wicn elke Gemeente als gast vrouwe gaarne
iets schoons, iets bijzondere, kan het zijn
iets eigens toont. En wat zouden wij hun,
die van elders, dikwijls van verre, in Utrecht
komen en een officieele begroeting door het
stadsbestuur op prijs stellen, schooners en
meer eigens kunnen bieden dan een ont
vangst in deze ruimte, gelegen iu het hart
onzer stad en in een gebouw, dat den bur
gers zoozeer ter harte gaat!
Den Domtoren bewonderende zal men bo-
i moeten denken nan dc bouwmeester»
weleer, die met hulpmiddelen, welke
kinderen der 20e eeuw, geneigd ?i,in
uiterst gebrekkig to noemen, dit geweldige
•erk hebben tot stand gebracht
Het huidig geslacht heeft met behulp van
kundige bouwmeesters, kenners der Gothiek,
cn niet den steun van Rijk en Gemeente
gelijkelijk, jegens wier opeenvolgende beam
ende colleges der laatste 30 jaren ik den
iprechtcn dank rler Utrechtsche gemeen
schap wil uitspreken voor de groote door
hen gebrachte financieel» offers, den toren
weder in welstand hersteld. Doch daarmede
is onze verantwoordelijkheid niet gedekt.
Het is de plicht van ons cn van wie na ons
komen, om cr van dit oogenblik af voortdu
rend nauwlettend voor te zorgen, dat liet
-bouwwerk geen schade beloopt en in een
goeden staat van onderhoud blijft
Het reeds genoemd contract van 1823;
'aarbij het Bestuur der Domeinen het on
derhoud van den toren aan de stad over
droeg onder uitkcering van de kapitale som
an f 140.000.— in 2'2 werkelijke Natio-
lalo schuld, bevat de volgende merkwaar
dige bepaling: ..Bijaldien in vervolg van tijd
plaats mogt vinden, dat de toren tot wier
jaarlijks onderhoud de rente van het voor
melde kapitaal van honderd veertig duizend
gulden overgeschreven, onnoodlg bevonden,
dienvolgende gcsloi pt wierd, als wanneer
met het voorwerp ook de aanleiding van
deszelfs onderhond zou vervallen, zoo zul
ermelde inschrijving ook wederom da
delijk aan dc schatkist terugkeeren". En
eeltig jaren later vroeg de Geer: „nog staat
hij daarwie zal zeggen voor hoe lang
lieden geven wij ten aanhoore van Uwo
Majesteit elkander hierop een antwoord in
den vorm, deels van een ernstige gelofte,
oecls van een vurigen wenseh, een wensch
die tevens een bede voor onze stad en ons
aderland inhoudt: De Domtoren moge nooit
onnoodig worden bevonden, worde nimmer
gesloopt; hij blij vo, in goeden staat van on
derhoud en voor rampen bewaard, tot in
lengte van eeuwen een sieraad en een roem
niet van Utrecht alleen, maar van gansch
Nederland!
Hot vertrok der Hoogo Gasten.
Nadat de restauratie van den Dom in
igcnschouw genomen was, vertrok de Ko-
ngin, de Prins en de Prinses, uitgeleide
gedaan door liet Gemeenthestuur. Gereden
i naar het Centraal Station. Langs den
gcheelcn weg, die gegaan was, stond liet
weer zwart van menschen. «tic de Kon. Fa
milie door gejuich uitgeleide deden. Met
den trein van 3.57 van het Centraal Station
zijn de Hooge Gasten vertrokken.
De polltie-afzettlng
was onder sjiocialo leiding van den Com
missaris. den heer D, J. Ham oen, gere
geld cn keurig in orde. Mede daaraan is te
danken, dot de feestelijkheden zoo goed
verloop hadden.
Herdenkingssamenkomst in de
Domkerk
Des middags vier uur vond in do Dom
kerk een godsdienstige samenkomst plaats
vanwege de Alg. Prot. Ver. afd. Utrecht,
waarin voorging Dr. J. R. C a 11 c n b a c h
van Rotterdam.
De Kon. Utr. Vereeniging voor Kerkgezang
verleende welwillende medewerking. Wij
komen morgen daarop nader terug.
De (cesten voortgezót.
Hedenavond worden de feesten voortgezet
met een samenkomst om acht uur in het
Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen
van de afd. Utrecht pn Omstreken van het
Algemeen Ned. Verbond, waarin vier snre-
kers het woord zullen voeren. Naar verno
men wordt zal Dr. Borms op die vergadering
rawhlJnta.
Tevens zal verlichting van den Dom pi".at»
vinden. Alshet weer dan maar mee
werkt.
