Dil nummer bestaat uit IWEE Bladen
EERSTE BLAD.
CHRISTELIJK D AC BLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Belanarijksle nieuws in dit Nummer.
9de JAARGANG
ZATERDAG 22 DECEMBER 1928
NUMMER 2628
ABONNEMENTSPRIJS
In LcidoD «a buiten Leiden
weer agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per weekq.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
EENHEID.
Wij schreven deze week over het
verblijdende verschijnsel, dat men in
vele kringen van het Protestantsch
Christelijk deel van ons volk over een
heid begint te spreken.
Het kan ook niet anders, waar som
migen dag aan dag spreken over de
groote verschilpunten, daar wekt dit
reactie en wordt onwillekeurig bij an
deren de drang sterk om eenheid te
zoeken, om samen te binden, wat uit-
een dreigt te vallen.
Voor wie niet door vooroordeel ver
blind is, moet het een droevig feit zijn,
dat onder Protestantsche Christenen
zooveel verdeeldheid is.
Wij vormen tezamen ruim een vier
de gedeelte van de Nederlandsche na
tie en toch vallen wij in een 5- of 6-tal
groepen uiteen.
Dat breekt de kracht van ons be
ginsel, want het meest beangstigende
van deze verdeeldheid is, dat (Jeze
groepen onderling zich op het hardst
bestrijden, waarbij juist de kleinste
groepjes het meest fel zich tegen de
andere over stellen.
Dat is ook een natuurlijk verschijn
sel. Men moet wel scherp de scheids
lijn trekken, omdat men daarmede de
kleine eenheid nog het best in stand
houdt. Vooral voor een kleine groep is
te weinig actie dubbel gevaarlijk.
Lijfsbehoud dwingt dus tot die actie
Men moet die actie wel voeren om
de splitsing te rechtvaardigen. Zon
der dat zou men vaak niet in staat
zijn om de noodige menschen van het
oude verband los te wrikken.
Beschouwt men de zoogenaamde
groote verschillen wat naderbij, dan
blijken het heel vaak maar kleine nu
anceeringen, maar kleine verschillen
van gevoelen, die volstrekt niet tot een
politiek beginsel-verschil behooren te
worden opgeblazen.
In het buitenland ontmoet men dan
ook vaak deze verschillende nuancee
ringen in één verband vereenigd.
En dat niet alleen in landen, waar
men uit anderen geloofswortel sproot,
maar ook in landen, waar men op den
zelfden Calvinistischen stam geënt
werd.
Ja zelfs onze eigen landzaten kun
nen in Afrika, in Amerika en in Indië
het heel goed samen vinden.
In Indië wordt in de Christelijk
Ethische partij door personen van on
derscheiden politieke afkomst samen
gewerkt.
Het eenige verschil is, dat men daar
gevoelt, dat alleen dit eendrachtig op
trekken het middel kan zijn om een
beteekenende plaats in te nemen.
Men vraagt zich af, wat toch wel
de oorzaak mag zijn van dit zoo ver
schillend optreden.
Naar onze overtuiging is er tweeër
lei verschil aan te wijzen.
Er is een werkelijk diepgaand ver
schil van meening onder overigens ge-
loovige Christenen, voor wat betreft
de vraag in hoeverre de overheid te
staan heeft over geestelijke dingen.
Maar er zijn ook vraagstukken, die'
men maar al te vaak tot de voorgaan
de rangschikt, doch die ten eenenmale
daar niet hooren.
Voor wat de dieper liggende kern,
het werkelijke verschilpunt aangaat,
kunnen wij wel zeggen, dat de
een meent, dat de Overheid hier een
keurende taak heeft, evenals de Over
heid in Israël.
De uiterste consekwentie daarvan
is, dat. gelijk Israël in de Urim en
Thummim een onfeilbare aanwijzing
van God Zelf bezat, ook nu nog zoo'n
onfeilbare onmiddellijke aanwijzing
moet bestaan.
Rome heeft dat inderdaad streng
doorgevoerd en de onfeilbaarheid van
den Paus aanvaard.
In Protestantschen kring zijn er ve
len, die de geloofsbelijdenis der Kerk.
als samenvatting van het Woord Gods
ook voor zoo'n onfeilbaar orakel be-
geeren te erkennen.
Natuurlijk wordt daarmede ten
eenenmale miskend het groote ver
schil tusschen de Oud-Testamentische
Theocratie onder Israël en de Over
heid onder het Nieuwe Verbond.
Men miskent den loop der Goddelij
ke lijnen, die vanuit de veelheid der
volkeren tezamen loopen op het ééne
volk Israël, en in de historie van dit
volk op den éénen Persoon, Christus,
en onder het Nieuwe Verbond de lij
nen, die uitloopen van Christus tot
aan de verst verwijderde punten.
Zoodra de heilsgedachte feit is ge
worden moet zij doorwerken. Door
Christus wordt niet alleen de Kerk
Bureau: Hooigracht 35 Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiên per regel 227* cent
Ingezonden Mededeelingen dnbbel Uriel
Bij contract belangrijk# redactie
Kleine Advertentiên bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
gebouwd, maar moet ook de wereld
weer hergeven het oorspronkelijke
scheppingsdoel.
Algemeene en Bijzondere genade
gaan niet meer in één lijn. maar vor
men twee deelen van dezelfde Godde
lijke werking
Dat is eigenlijk het grondverschil.
Wie vastzit in de Oud-Testamenti
sche gedachte, noemt een ketter, wie
anders belijdt.
En toch meenen wij, dat zeer goed
die twee stroomingen kunnen samen
gaan, ja, dat zij in werkelijkheid ook
vaak parallel loopen.
Zoodra toch de strijd gaat tegen
den gemeenschappelijken vijand, wij
zien dat in de buitenlandsche voor
beelden, door ons straks aangehaald,
dan komt beider verschil naar elkaar
toe en smelt samen.
Wanneer dan ook den ernst van het
gevaar, dat deze gemeenschappelijke
vijand beteekent, door ieder gevoeld
wordt, wordt eenheid herboren.
Nu is het eigenaardige, dat de mis
kenning van het grondfeit, dat de
Nieuw Testamentische staat niet kan
gebouwd naar Israëls model, tot aller
lei zonderlinge uitersten leidt.
Men wil een Kerkelijke belijdenis
tot een politieke belijdenis maken,
maar men vergeet, dat een kerkelijke
belijdenis de uiting van het geloof is,
dus van dingen, die men niet ziet.
Wat wij gelooven van het Godsbe
staan, de Opstanding en het Oordeel
kan men niet uitwerken.
Maar een politieke belijdenis moet
dagelijks in tastbare zaken kunnen
worden omgezet.
Reeds daarom kan men geen kerke
lijke belijdenis tot politieke grondslag
nemen. 1
Zoodra de nu nog louter negatief
werkende groepen er aan toe komen,
om ook positief uit te werken wat zij
belijden, dan zal blijken, dat zij tot de
zelfde slotsom moeten komen.
Wanneer slechts de wil en de nood
zaak er is om samen të werken, dan
kan het verschil gerust blijven be
staan.
De praktijk leert hier veel.
De theoretische verschillen vallen
dan gemeenlijk weg.
Het ware te wenschen. dat zij, die
nu dag aan dag er op uit zijn om de
verschillen toe te spitsen, eerst eens
nagingen, op welke wijze zij zouden
kunnen samenwerken. Samenwerken
zoo mogelijk in een partijverband,
maar indien dat onmogelijk bleek,
dan toch samenwerken in federatief
verband.
Dat is eisch van het oogenblik; dat
is eisch van de Goddelijke orde.
STADSNIEUWS.
BUDAPESTER TRIO.
Zoo vlak voor Kerstmis bracht de Holl.
Concertdirectie »Dr. de Koos ons nog in
kennis met bovengenoemd Trio. Heeft de
datum invloed uitgeoefend op het bezoek?
De zaal was flink bezet, maar toch niet
zoo gevuld als anders.
Dat was heel jammer, want het Trio
bestaat uit technisch zeer knappe artis-
ten. alle drie innerlijk zeer muzikaal, wier
onderling samenspel van hooge orde is.
Nicholas Roth, viool; Georges Roth, cello;
en Endre Petri, piano, versterken door
hun concerttournée de Hollandsche sym
pathie voor de muzikaliteit van het Hon-
gaarsche volk, dat ons na-den oorlog zoo
bijzonder sympathiek is geworden.
Hun eerste nummer een Trio in B dur
van Brahms, was nu juist niet gemakke
lijk, zoo min voor de artisten als voor de
toehoorders. Toch hebben de eersten het
ons zoo toegankelijk mogelijk gemaakt
door de prachtig verzorgde uitvoering. Al
dadelijk treft in den aanvang van het Al
legro de zeldzaam mooie loonvorming van
den cellist. Wondermooi fluweelachtig
weet hij zijn toon op te zetten om die uit
te doen dijen tot een kracht en expressie
welke aan den diepen gloed van purper
doet denken. Wat treft in zijn spel is de
innerlijke voornaamheid, de afgerondheid,
de klaarheid.
De cellist kan zijn melodieën breed la
ten uitzingen en dan weer vervallen in dat
wonderlijk afgedempte spel dat mystiek
aandoet.
De violist bekoort door de ongemeene
helderheid van zijn klankproductie. In de
passages, waarin hij de melodie voert,
heeft zijn streek iets triomfeerends. Dan
klinkt zijn melo9 met een stralende bra-
vour boven de figuren en harmonieën van
cello en piano.
En de derde man van 't Trio de pianist,
sluit zich op den vleugel geheel bij de
strijkers aan. Zijn spel bezit denzelfden
uiterlijken glans, munt lit door verzorgd
heid van klankproductie, kan mooi aan
zwellen tot kracht, maar behoudt steeds
zijn beheerschte verzorgdheid.
In het Scherzo van Brahm.Trio trof
ons niet het minst de onderlinge aanpas
sing in het snarenspel. Hierin kwauieii
vooral kwaliteiten der afzonderlijke spe
lers zoo goed uit door het voortdurend ac-
centueeren der melodie door een der spe
lers in een heel mooi wisselende opeen
volging. Met een statig Adagio en daarna
een Allegro, waarin we in 't bijzonder
weer den triomfantelijkën toon van den
violist bewonderden, eindigde dit Trio.
Vervolgens genoten we van drie Spaan-
sche Dansen van Fernandez Arbos. Dit
nummer was heel goed gekozen. Er is op
't oogenblik een tentoon3t°lling van schil
derijen van Spaar.9che meesters in Den
Haag. Er worden in Den Haag Spaansche
muzieka zonden gegeven en de Spaansche
componist-dirigent Arbos heeft er de vo
rige week uitsluitend Spaansche werken
ten gehoore gebracht. Er is dus een stre
ven, om de cultureele betrekkingen tus
schen Spanje en Nederland te versterken.
Onderlinge waardeering is maar alles i i
de internationale betrekkingen der volke
ren en de kunst vervult daarin edeler rol
dan de politiek. De kunst waardeert zon
der bijbedoelingen en doet de volkeren el
kaar kenner van hun beste zijde. En de
politiek?
We hebben met genoegen kennis ge
maakt met Arbos' werken, te meer nu ze
zoo voortreffelijk werden uitgevoerd. In
„Bolero" komt het wild gepassioneerde
van deze volksaard uit. In „Habanera"
treft het eigenaardig opbruisen en weer
verstillen en de afwisseling van de vlugge
beweging met elegische tusschenpassage9.
Er zit gloed en dweepende bewogenheid
in.
En in „Seguidillas gitanas" met hun
wonderlijke rhythmische variaties valt op
hoe daarin een exotisch folkloristisch ele
ment leeft. Men voelt, hoe volkswijzen aan
deze composities een belangrijk aandeel
hebben. Maar was dit niet altijd de mu
zikale kracht der volkeren; we noemen
Polen, Tsjechen, Russen, Hongaren
dat representatieve figuren uit volkslied
en volksdans de muzikale composities
schiepen, welke het volk ten slotte deden
deelen in muzikale wereldcultuur? Zoo
zijn thans sinds enke'e tientallen van ja
ren de Spanjaarden bezig om een eigen
muziek te scheppen, die de uitdrukking i9
van hun landaard en tevens algemeen
menschelijk genoeg is. om overal gewaar
deerd te kunnen worden.
Na de pauze werd nog een mooi Trio in
A-mol van Tschaikowsky gespeeld, een
kleurig en soms heel fijn poëtisch werk,
dat dichterlijk en gloedvol werd voorge
dragen.
De drie kunstenaars hadden bij herha
ling een ovatie van de aanwezigen in ont
vangst te nemen. Zij hebben voor hun
keurig optreden, en hun bij wijlen schitte
rend spel een uitnemenden indruk achter
BE RESTAURATIE VAN DE
PIETERSKERK.
Dezer dagen het koor gereed.
Een van de grootsche, imponeeren-
de monumenten van Leiden's roem
rucht verleden, waarvan elke inwoner
van onze goede stad met verklaarbare
trots gewaagt, is ongetwijfeld onze
internationaal beroemde Pieterskerk,
in welker schemerige gewelven nog
zweven de herinneringen aan veel ge
denkwaardige dagen, waarvan zij ge
tuige ziin geweest.
Ja. wij zijn trotsch op dit majestei
telijke heiligdom, waar telken Zondag
de aandachtige schare nederzit onder
het geklank van Gods Woord en daar
om was het met belangstelling, dat
wij volgden de restauratiewerkzaam
heden aan het koor, die in 1922 reeds
begonnen, nu langzaam, in ons oog
althans, de voltooiing naderden.
De koor-restauratie zal nu dezer
dagen haar beslag kriieen en daarom
hebben we gistermiddag, onder de
vriendelijke leiding van den wel wil
lenden opzichter, den heer .T. Wind
Hz., een en ander eens in oogen-
schouw genomen, waarbij we direct
tot de conclusie zijn gekomen, dat hier
een grootsch werk is verricht.
Om geen technische fouten te ma
ken, zullen we nu niet spreken van hot
geweldige werk, dat gedaan is aan 't
dak. Leeken zonden daar trouwens
ook niet veel aa" en daarom
is het beter, te wii-en on de dingen,
die wij allen kunnen ^tten.
Bij het werk is ge' "'died de opvat
ting van den laafden tijd. dat de
bouwstoffen zoo weinig mogelijk be
dekt moeten worden en zoo is het
metselwerk niet bepleisterd, maar ge
woon gevoegd, waardoor de muren 'n
levendig aanz'en hebben gekregen.
De zandsteen, dio febezigd werd. is
sober toegepast en blijft in de natuur
lijke kleur, terwijl ook de normale
voeren gehouden worden.
Het valt dadelijk op. dat hierdoor
een belangrijke verbetering i9 tot
stand gekomen, wt betreet het aspect,
want een ieder z-l direct toe'temm^u
d«t de rood° en H*v"we vnp"en. zooa'<
die thans in bet s^hin van de kerk
worden aangetroffen, en die boven
dien dikwiils geen voeden zijn. maar
gewoon een geschilderde streep, aan
het karakter van de kolommen af
breuk doen.
De bovenvensters van het koor zijn
weer zooveel mogelijk, wat betreft het
glas, vorm en tint der glazen, gebracht
in hun oorspronkelijken staat en vor
men thans een groot verschil met de
benedenvensters, doordat ze, in verge
lijking hiermede, vroolijker aandoen.
Ook de muren van den kooromgang
zijn zooveel mogelijk in hun oorspron
kelijken staat terug gebracht.
Voor het grootste gedeelte waren ze
door een balfsteenen muurtje aan het
oog onttrokken.
Bij het weghalen daarvan is o.a. te
voorschijn gekomen een met de hand
gevlochten getralied venster, waarvan
de bedoeling nog niet geheel duidelijk
is. Vele gaten in de muren zijn bijge
werkt.
Og> de kolommen zijn thans duide
lijker te voorschiin gekomen de ge
schilderde muurtapijten, die vrneger-
dienden als achtergrond van heiligen
beelden.
Vermoedpliik zullen een tweetal
van de tapiiten ongehaaid worden, zoo
als dat in de technische term luidt.
Alle gewelven zijn plaatseliik ver
nieuwd en in hun oorspronkelijken
st-st Jerug gebracht.
De fraaie gildenborden ziin, na ge
restaureerd te ziin, weer on hun eigen
lijke plaats terug gebracht en het arm
zalige kanseltde, dat stond in het
koor. is van zün verflaag ontdaan en
kan thans met eere zijn plaats weer
innemen.
Fn dan het koorhek!
Dit nrachtige stuk handwerk, dat
bekïodderd was met een dikke laag
verf. waardoor de fraaie gebeeldhouw
de figuren bijna niet meer te zien wa
ren. is door deskundigen grondig be
handeld en prijkt thans weer in volle
schoonheid. Het is al een bijzonder
mooi hek. dit koorhek.
Wie de moeite neemt bet eens go°d
te bezien, zal in de gebeeldhouwde
rand prachtige figuren ontdekken, on.
van een viertal Romeinen, waarvan
zelfs de armspieren heel mooi zijn ge-
stvleerd.
Het koorhek is een kunstwerk om
trotsch op te zijn.
En zoo zouden we nog verschillende
andere dingen kunnen noemen, die op
geknapt zijn.
We zouden ook nog kunnen gewa-
gen van het groote werk van de res
tauratie aan den vloer, die bestaat uit
gebeeldhouwde zerken, maar we zul
len het hierbij laten.
Overwogen wordt nog om van het
koor een meer afgesloten geheel te
maken, waarin dan bijzondere trouw
plechtigheden en vergaderingen kun
nen worden gehouden, maar hierbij
stuit men op vele moeilijkheden, om
dat het niet gemakkelijk is een oplos
sing te vinden, die aan het karakter
van het koor geen afbreuk doet.
Spoedig zal thans ook met de res
tauratie van het schip van de kerk
worden begonnen.
Daartoe zal onder het dak een nood-
dak worden aangebracht, zoodat de
kerkdiensten gewoon kunnen door
gaan.
De heer Wind neemt geen halve
maatregelen, zooals uit alles blijkt en
wanneer Rijk en Provincie nu maar 'n
beetje toeschietelijk zijn, wat onze fi
nanciën betreft, dan kan de restaura
tie van onze mooie Pieterskerk ccn
geregelden voortsrang hebben, wat om
verschillende redenen zeer gewenscht
AMERIFAANSCHE ONDER
SCHEIDING.
De nationale Academie te Washing
ton heeft de Watson-medaille toege
kend aan Prof. W. de Sitter, Directeur
van de Sterrenwacht alhier.
De Watson-medaille werd ingesteld
in 1883 bij testamentaire beschikking
van J. C. Watson, waarbij bepaald
werd, dat zij van tijd tot tijd zou wor
den uitgereikt aan menschen, dio bij
zondere verdienste hebben voor de
Astronomie.
Zij is tot nu toe 8 maal toegekend,
en wel drie maal aan een Amerikaan,
twee maal aan een Duitscher en één
maal aan een Engelschman, een Ne
derlander en een Zweed.
Prof. de Sitter is dllS de tweede Ne
derlander, die haar krijgt, de eerste
was Prof. J. C. Kapteyn.
MIJ. DER NED. LETTERKUNDE.
De eerstvolgende maadelijksche ver
gadering van de Maatschappij der
Nederlandsche Letterkunde zal ge
houden worden op Vrijdag 11 Januari
a.s., des avonds te 8 uur in het Nuts-
gebouw.
Als spreker zal optreden Dr. L. G.
N. Bouricius, gemeente-architect te
Delft, met het onderwerp: Caput 21
Germaniae (Holland tusschen Rijn en
Maas).
Binnenland.
Ernstig motorongeluk ln Limburg.
De Leidsche Gemeenteraad heeft do
begrooting aangenomen.
De Tweede Kamer Is op Kerstreces
gegaan.
De alg. vergadering der Ned. Chr.
Relsvereenlging.
Buitenland.
Maarschalk Cadoma is overleden.
De Engelsche koning blijft langzaam
vooruitgaan.
Prins George is te Londen aangeko
men.
Politieke aanslag te Parijs door een
Elzasser autonomist.
Het lek in de Londensche gasbuis
is gestopt.
EEN MOTIE VAN DEN NED. R. K.
VOLKSBOND.
De afdeeling Leiden van den Ned.
R. K. Volksbond in vergadering bijeen
op Donderdag 20 December 1928. ge
hoord de besprekingen paar aanlei
ding van de wijziging in de positie van
haar gesalarieerd bestuurder, ver
klaart, dat er geen sprake is van even-
tueele fraude of verduistering, ge
pleegd door genoemden functionaris
en protesteert tegen elke andere voor
stelling van zaken.
Besluit deze motie ter kennis te
brengen van de plaatselijke pers.
JUBILEUM.
Den derden Januari 1929 hoopt onze
stadgenoot, de heer L. Sybranda, com
mies ten hypotheekkantore alhier den
dag te herdenken, dat hij 40 jaar
werkzaam is ten kantore van de hypo
theken, het kadaster en de scheeps-
bewijzen.
Aan belangstelling zal het den jubi
laris op dien dag zeker niet ontbreken
BINNENLAND.
NEDERLANDSCH-CHRISTELIJKE
REISVEREENIGTNG
De zesde jaarvergadering van de N. C.
R. V. wordt heden te Haarlem gehouden.
Na opening van de vergadering door
den voorzitter van de afdeeling Haarlem,
sprak de president van de N. C. R. V., de
heer A. van Deursen, het volgende ope
ningswoord:
Nederlandsch-Christelijk.
Onze N. C. R. V. noemt zich als Reisver-
eeniging de Nederlandsch-Christelijke. In
die beide adjectieven is de aard en het
beginsel gegeven, onze pretentie en onze
toekomst.
Als Nederlandsche Vereeniging stelt zij
haar deuren open voor allen van den Ne-
derlandschen stam, die met ons hetzelfde
beginsel belijden; leeft zij in de traditie
van onze scboone vaderlandsche geschie
denis, werkt zij op haar terrein mede aan
de verheffing van het Nederlandsche volk.
Als Nederlandsche Vereeniging heeft zij
haar arbeid te leiden door het richtsnoer
van de Heilige Schrift; wendt zij haar
middelen aan om den leden te doen genie
ten de voorrechten van den reizenden
Christen.
En" als Nederlandsch-Christelijke Ver
eeniging heeft ze gegrepen de Christelijk-
Nationale gedachte.
Als Nederlandsche Vereeniging heeft zij
haar leden en haar afdeelingen in het va
derland aan de Noordzee, doch ook in de
belangrijkste archipel der aarde, Insulin
de, welke dóór Gods bestier in de geschie
denis aan ons is toebetrouwd. Vele leden
„in de verstrooiing" wonen op verschillen
de posten in dat eilandenrijk. Twee afdee
lingen in Batavia en in Solo werken om
ook in de wereld van de tropische weelde,
van de majesteit van het Javaansche berg
land, van de geweldige grootschheid der
vulkanen, onze leden iets te doen zien van
de schoonheid van Gods aarde. Bovenal
brengt men de leden daar, waar zij zulke
rijke indrukken van de cultuur ontvan
gen, zoowel van de inlanders zelf in hun
kunstschatten, als in het grootsche werk,
dat de Nederlanders hier hebben verricht
in bestuur, in cultuur, in mijnbouw en
in het geestelijk werk der Zending boven
al. Het was daarom spr. als voorzitter
van de N. C. R. V. een voorrecht vele le
den in Indië te ontmoeten en voor de af
deelingen Batavia en Solo te mogen spre
ken.
Nederlandsch wil de N. C. R. V. ook we
zen daarin, dat zij de stemmen uit de his
torie beluistert en trekt naar die plaat
sen, die voor de geschiedenis van het va
derland zoo van heteekenis waren. Reizen
naar Nassau en Oranje, naar Brussel en
Gent bewijzen dit. En het jaar 1929 moge
dit teonen door de groote Vereenlgings-
