CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Cii numtner bestaal uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
BelaDorijkste nieuws in dit Hummer.
90» JAARGANG
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1928
NUMMER 2544
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. f 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 221/* cent
Ingezonden Mededeelingen dobbel tarief
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da»
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Gevaarlijke combinatie
Dezer dagen is de nagedachtenis
vari Tolstoï geëerd. Niet liet minst in
revolutionairen kring heeft men het
verzet dat Tolstoï predikte aange
merkt als daadwerkelijke revolutie,
waardoor hij gemaakt is tot den voor-
looper van liet Communisme.
Natuurlijk is daarmede aan den
Russischen Graaf onrecht gedaan.
Een Communist die zich met alle, zoo
wettige alts onwettige middelen, tegen
het gezag verzette was hij niet.
Wat de kerngedachte van Tolstoï's
verzet aangaat deze lag ongetwijfeld
in zijn verzet tegen de waarheid Gods.
Van zondeschuld en een eeuwig leven
wilde hij niet weten. Als zoodanig
stond hij met de revolutie op één wor
tel. Maar in de uitwerking was groot
verschil.
Tolstoï was de filosoof die tegen den
afval en het bederf getuigde. Voortge
komen uit den kring, die den diepbe-
clorven staat, door een het rechtver-
krachtende Kerk trachtte op te hou
den, wist hij welk onrecht daar plaats
greep.
De geweldige dwaling, die de roe
ping van den staat en de kerk ver
mengt, niet juist onderscheidt, heeft
inzonderheid in Ruslan.l wrange
vruchten gedragen. En reeds de toe
stand in Rusland kan ons de vvreede
gevolgen van deze historische dwaling
doen zien.
Staat en Kerk waren in Rusland één.
De heerscher in den staat was tevens
het hoofd der kerk. De staat sfeun.de
cle kerk, de staatskerk steunde den
staat en het bederf tastte beide aan.
In de combinatie staat en kerk had
de Russische kliek nog een machtig
middel om zich staande te houden.
Onrecht door het niet straffen van den
schuldige en door het vertrarpen van
den onschuldige werd onder vromen
schijn van kerkelijke vormendienst en
kerkelijke liefdadigheid verborgen ge
houden. Staat en kerk konden elkan
der niet meer missen. Vandaar dat
men aan de dwaasheid dacht om den
Tsaar van goddelijken oorsprong te
verklaren.
-Tegen deze gevaarlijke combinatie
heeft Tolstoï zijn stem verheven.
„Hoe droevig is op 't oogenblik
zoo schreef hij de aanblik dier zich
christelijk noemende wereld, waar de
Staat nog onbeperkt zijn dwangscep-
ter zwaait, waar keizers, koningen,
presidenten, ministers en hoe verder
het gansche neer despotiek© en baat
zuchtige regeerders mag heeten, zich
met geweld op het kussen handhaven;
waar het honderdste deel der bevol
king het overige aan hun grillen en
egoïsme opoffert en onderworpen
houdtDe jeugd wordt opgevoed
in eerbied voor Staat en Kerk. gehoor
zaamheid aan beide wordt haar al3
heilige plicht ingescherpt; menschelij-
ke wetten worden haar als goddelijke
voorgesteld. Daarom kunnen Kerk en
Staat elkaar ook niet missen; door
v/ederzijdsch bedrog moeten zij elkaar
overeind houden En als de jeugd
aan de school ontwassen is, als - zij
dreigt zelfstandig te gaan nadenken
en oordee'en, moeten andere middelen
van bedrog worden aangewend, om de
oogen en de gewetens slapende te üou-
den. Dan verduistert de Kerk de rei
ne, duidelijke leer van Jezus door
haar dogmen en eeredienst; de Staat
prikkelt de hartstochten door op a1 ler-
lei listige manieren 't patriotisme aan
te blazen", enz. enz.
In zijn kern moge dit betoog onjuist
zijn en dus tot falen in zijn doelstelling
voorbeschikt zijn, in de teekening van
het bederf zit groote verdienste. Het
was een waarschuwing die nog tot het
wegzinkende Rusland uitging
Hoe zeer het bederf intrad, heeft
men kunnen zien uit de geschiedenis
der laatste jaren van het hof der Ro-
manofs. de geschiedenis van Raspoe-
tin en zijn moordenaars, die zich thans
nog beroepen op hun schrikkelijke
daad.
Het moreel bederf bracht tenslotte
cok een wonderlijke onmacht in het
regeeren, zoodat de revolutie steeds
verder kon doordringen en ten slotte
de communistische geweldenaar de
macht kon grijpen, om voorts het on
gelukkig volk onder nog vreeselijker
geweld te doen bukken.
Toen Tolstoï genoeg kreeg van zijn
omgeving, toen hij, zooals hij dan
ztgt, tot bekeering kwam, toen keer
de hij zich niet alleen tegen het kwa
de en het bederf in den staat maar te
gen den staat zelve.
Hij voegdó zich aan de zijde van de
onderdrukten en dat was sympathiek.
Zijn strijd voor het onderdrukte
volk was allicht echter dan de ,kamp
tegen de staatsmacht door den revolu
tionair. Hij wilde geen geweld; niet
van de overheid, maar ook niet van
den onderdaan.
Maar juist, omdat hij het geweld
van de overheid verwierp, liet hij vrij
spel aan het geweld der revolutie. Tol
stoï weende om het leed van zijn volk.
Maar zijn werk bereidde een erger
leed voor. Hij bereidde mede den weg
voor Lenin. De Tsaar verdween; erger
dan de Tsaar kwam over het volk.
De groote fout van Tolstoï was. dat
hij wel de gevaarlijke combinatie van
Staat en Kerk bestreed, maar naliet
aan elk haar terrein aan te wijzen.
God geeft de overheid om den vvree-
c!en geweldenaar, die vrijelijk meent te
mogen beschikken over het leven van
zijn naaste, te straffen. Haar wettig
geweld moet het onwettig geweld kee-
ren. Dat is de gave van Gods genade
voor dit tijdelijk leven.
Als de overheid haar gezag mis
bruikt, dan ondermijnt zij deze instel
ling Gods. Maar valt zij weg en valt
met haar het recht, dan komt een toe
stand als men in Rusland thans kent
en dien wij hier niet nader behoeven
te schetsen.
Als de Kerk .haar zelfstandige posi
tie niet handhaaft, maar zich om stof
felijke redenen voegt onder de macht
van den staat, dan moet haar bederf
wel spoedig komen. Dat bleek ook in
Rusland.
En heel de gang van zaken daar
geeft het bewijs, hoe ontzettend het
leven wordt als de kerk haar eigen
terrein niet kent en de staat zijn gren
zen niet eerbiedigt. De kerk moet on
afhankelijk staan naast den staat. De
overheid moet weten, .dat zij een be
perkt© taak heeft en geen macht heeft
over de consciëntie.
De vermenging van deze beide insti
tuten van Gods genade voor het rnen-
schelijk leven is een der grootste dwa
lingen in de historie der menschheid.
De in wezen revolutionaire leer van
een Tolstoï kan nooit de onze zijn.
Maar evenmin kunnen wij ooit ons
neerleggen bij een, gevaarlijke combi
natie welke een ds. Lingbeek en ds.
Kersten thans voorstaan.
Het is een even groot belang dat wij
de juiste verhouding van den staat en
cle kerk leeren kennen als ons met
kracht t© keeren tegen diegenen, die
ons willen voeren naar een toestand
van vermenging, die een Tolstoï de ar
gumenten gaf voor zijn revolutionaire
leer en den weg deed effenen voor den
bolsjewist.
STADSNIEUWS.
A. R. KIESVEREENIGING.
Met de intrede van het herfstsei
zoen zullen weldra de actieve werk
zaamheden onzer Kiesvereeniging we
der een aanvang nemen.
Naar wij vernemen is het bestuur
der Kiesvereeniging reeds in vergade
ring bijeen geweest en hebben bespre
kingen plaats gehad over het werk
program der komende maanden.
Op Vrijdag 5 October a.s. zal een
ledenvergadering worden gehouden,
waarin de gemeente-politiek zal wor
den behandeld en waarbij Wethouder
T S. Goslinga als spreker zal optre
den.
In de tweede helft van October, kort
voor de vergadering van het Centralen
Convent, zal weder een ledenvergade
ring plaats hebben, waarin de voor
stellen van het C. C. inzake de candi-
daatstelling voor de Tweede Kamer
zullen worden besproken en waarbij
de heer J. Karstens als spreker op
treedt.
Wij verheugen er ons over dat het
bestuur onzer Kiesvereeniging toont
actief te zijn en door haar tijdig aan
vatten der werkzaamheden het bewijs
levert doordrongen te zijn van het
gewicht van den grooten strijd welke
in 1929 te wachten staat.
Moge haar voorbeeld navolging vin
den bij al onze A.-R. mannen en vrou
wen.
Voorts kunnen we nog melden, dat
in de plaats van den heer J. van der
Steen, door het bestuur als penning
meester benoemd is de heer H. Lam-
booy, die deze benoeming heeft aange
nomen.
DE A.S. 3 OCTOBER DAG.
De 3 October-Vereeniging doet de
laatste dagen aan reclame. Ieder
Leidenaar zal dit wel bemerkt neb
ben, en de Hutspotplaat doet vele
huismoeders reeds herinneren aan het
hutspotmaal op 3 October. Het gevolg
van de reclame is voor de Vereeniging
merkbaar; de rondgezonden brief
kaarten, om toe te treden als lid, ko
men flink binnen en er gaat geen post
voorbij, of de Secretaris heeft tal van
nieuwe leden, en ook Donateurs, te
boeken. Dat stemt vreugdevol!
Met de werkzaamheden voor den
Optocht vlot het goed. Er is in de laat
ste 2 weken al heel wat gereed geko
men, en er wordt in de tent aan de
Durggravenlaan hard gewerkt, onder
directe leiding van Jan de Quack, en
vaardige hand van Fons van der Vel
den, bijgestaan door den timmerman
Foppe en den decorateur Lau.
Er zijn ook tal van toezeggingen van
allerhande soort oude Vehikels en wat
niet meer te verkrijgen was, wordt zoo
getrouw mogelijk nagebootst. Voorts
wordt aan de praalwagens door den
heer Jan de Quack bijzondere aan
dacht geschonken, en is het de bedoe
ling deze opvallend anders te deen
zijn dan gewoonlijk het geval is met
dit soort wagens.
Ook met de andere onderdeelen van
de feestviering loopt het vlot. De Kin
derzang bij de Koraalmuziek belooft
iets indrukwekkends te worden; meer
dan 1100 kinderen meldden zich aan.
Ook met het Koor van den heer De
Rook, dat de Cantate „Leidens Strijd
en Zegepraal" zal opvoeren en wel op
I October, worden flinke vorderingen
gemaakt. Door goede zorgen van den
heer Hibma is het jongenskoor ver
sterkt geworden, wat het geheel ten
goede zal komen.
En het bestuu" der 3 October-Ver
eeniging mocht twee goede Leidenaren
vinden, die er prijs op stelden als so
list mede te werken aan deze zoo
mooie Cantate. Mej. Rosine Gaykema
zingt de sopraan-solo, terwijl de heer
Jacques Jongmans bereid bevonden
werd, de bariton-soló te zingen.
De geheele uitvoering geschiedt dus
door enkel Leidsche krachten, waar
voor een woord van lof hier op zijn
plaats is.
Aan den vóór-avond, dus 2 October,
wordt een Taptoe gehouden, waarvoor
reeds de Leidsche muziekcorpsen be
langeloos medewerking toezegden.
Ook zullen alle Leidsche Vereenigin-
gen worden opgeroepen tot deelname,
en gezamenlijk zal dan een hulde wor
den gebracht aan burgemeester v. d.
Werff in het park.
Er zal dus heel wat feest te vieren
zijn.
CHR. LETTERKUNDIGE KRING.
Onder groote belangstelling van le
den en donateurs opende de voorz de
heer A. B. Mulder, gisterenavond de
eerste vergadering na het zomerreces.
Na lezing der notulen deed de secr.
verslag van den arbeid in het verloo-
pen jaar, dat, blijkens de \ele en ac
tueel© lezingen, vruchtbaar mag wor
den genoemd.
Het hoofdpunt der agenda was het
referaat van den heer J. van Ham,
die in een uitvoerige, zeer gedocumen
teerde beschouwing trad over 't werk
van Timmermans, meer speciaal ever
Schoon Lier en Pieter Brueghel. Daar
ze, zeer binnenkort, in „Opw. Wegen"
zal gepubliceerd worden, onthouden
we ons ervan de lezing te verslaan.
Na de discussie las de inl. eenige
geestige fragmenten ter illustratie.
Het opmaken van het jaarrooster
liep ditmaal slechts in zóóverre niet
vlot, dat voor de Octobervergadering
(voor de volgende maanden was de
animo algeméén), onderwerp en inlei
der niet definitief konden vastgesteld
worden.
De heer Laman sloot met dank.
GEEN SPREEKUUR WETHOUDER
VAN ONDERWIJS.
Naar wij vernemen is de Wethouder
van Onderwijs, de heer Tepe, volgende
week verhinderd spreekuur te houden.
PROF. VAN DER VLUGT.
De laatste berichten omtrent den
oud-hoogleeraar, prof. v. d. Vlugt, lui
den, dat zijn toestand zeer zorgwek
kend is en dat er weinig hoop is op
herstel.
BETERE SCHOENREPARATIE.
Door de federatie voor de vakoplei
ding is een actie door geheel Neder
land ingezet voor goede en betere re
paratie aan schoenwerk; zij tracht
dit doel te bereiken door een aan
schouwelijke expositie daar te stellen.
Voor Leiden en omstreken is deze
actie opgedragen aan de Schoenma
kers Patroons Vereeniging „Nieuw
Leven" en deze zal de expositie ope
nen op Dinsdag 18 Sept. a.s. in de eta
lage van de Firma Lewenstein in de
Maarsmansteeg, daartoe welwillend
afgestaan.
Ter gelegenheid van de opening zal
de in het schoenbedrijf algemeen be
kende en begaafde redenaar W. Don
ker Pzn. uit Rotterdam, spreken over
het voor elk gezin zeer belangrijke
onderwerp: „Die schoenen dat
kost wat!" in cle groote zaal van 't
Nut van 't Algemeen, Steenschuur, des
avonds te acht uur.
In Diligentia te 's-Gravenhage heeft
genoemde redenaar voor een volle
zaal hetzelfde onderwerp behandeld.
Door den heer J. v. d. Nat is op
gedragen het afbreken van de percee-
len Kruisstraat 4749 en het aldaar
bouwen van een werkplaats met bo
venwoning, aan de firma Th. G. Bar-
then en Zoon, aannemers, alhier.
Op de Veemarkt zijn gisteren
twee koeien achtergebleven. Inlichtin
gen bij de politie.
BINNENLAND.
DE KONINGIN-MOEDER.
De Koningin-Moeder bracht gister
middag te halfvijf een bezoek aan de
Ziekenverpleging St. Jan, te Laren in
Noord Holland.
Nadat aan den ingang van het ge
bouw het bestuur der verpleging aan
H. M. was voorgesteld, begaf de Ko
ningin-Moeder zich naar de ziekenza
len, waar zij werd rondgeleid door den
voorzitter van het bestuur, pastoor W.
Hendriks en de moeder-overste.
Het bezoek duurde bijna een uur,
waarna de Koningin-Moeder naar
Soestdijk terug keerde.
BIJZONDERE VRIJW. LANDSTORM.
De nationale Landstormdag.
20.000 Vrijwilligers met vaandels naar
Den Haag.
De herdenking van het 10-jarig bestaan
van het instituut van den Bijzonderen
Vrijwilligen Landstorm belooft een groo
te dag in den Haag te worden. Een groote
dag 27 September. Van zelf denken we
terug aan de donkere dagen van 1918, in
welke dagen het instituut der B.V.L. ge
boren is, een instituut in handen der Re-
g-eering om het wettig gezag te handha
ven. Moge iets van de blijheid en de stra
ling van den 18en November 1918 haar
glansen aan dezen komenden 27en Sep
tember geven.
Van alle plaatsen uit het land komen
de vrijwilligers naar den Haag, uit Fries
land bijv. 2600. Met 17 extra treinen, uit
alle richtingen komende, zullen ze naar
de Haag trekken. Elf treinen komen er
bij het Staatsspoor aan en zes bij het Hol-
landsche spoor, terwijl elke trein 600—
1100 man vervoert. De treinen komen
tusschen half tien en twaalf uur aan.
Buiten de stations worden de troepen op
gesteld en met muziek voorop en met ont
plooide vaandels trekken ze langs één
weg door de stad naar Houtrust. Zeven
tien colonnes zullen dus door de Haag-
scbe straten trekken. De vrijwilligers ko
men, behalve de officieren, in burger
kleeding, ze zullen ieder door een oranje
band gesierd worden. Het ligt in de be
doeling de tocht door de stad zóó te lei
den, dat de vrijwilligers ook iets van de
mooie gedeelten van den Haag te zien
krijgen.
Na aankomst op Houtrust, waarheen de
bijna twintigduizend militairen zich zul
len begeven, en waar muziek de vroolijk-
heid erin zal houden, wordt gelegenheid
tot ontspanning gegeven. Er zullen ver
schillende demonstraties gegeven worden,
o.m. komt er een escadrille vliegtuigen.
Een der vliegers zal de luchtschrijverij
beoefenen en de letters B. V. L. aan dén
hemel schrijven.
Dan worden toespraken gehouden, wel
ke door Philips met luidsprekers ver
spreid worden. Na een openingsrede van
den voorzitter der Nationale Landstorm-
commissie, de heer F. L. Duymaer van
Twist, spreken achtereenvolgens de hee-
ren dr. J. Th. de Visser, Mr. D. Fock. H.
Colijn, Mr. P. Droogleever Fortuyn en Mr.
Dr. Deckers. Direct hierna zullen de troe
pen voor het défilé worden opgesteld. De
stoet zal een lengte hebben van ongeveer
6J-S K.M., terwijl het voorbijtrekken 5
kwartier zal duren. Nadat voor de aan
wezige autoriteiten en er zullen zeker
vele aanwezig zijn gedefileerd zal zijn,
trekt de stoet naar de Maliebaan, waar
tijd is voor verpoozing en waar de groe
pen weer geformeerd worden om naar
de stations te vertrekken. De eerste trein
vertrekt weer om 6 uur.
De vrijwilligers hebben er wat voor
over voor dezen dag. Er zijn er, die om
vier uur 's morgens reeds op den trein
stappen en-het zal zeer laat zijn voordat
ze weer thuis komen. Maar dat niet al
leen, ze hebben hunne reiskassen gevormd
om de kosten te betalen. Ze betalen voor
een groot gedeelte zelf van alles wat er
voor zoo n dag noodig is. En dat loopt in
zeer vele tienduizenden. Natuurlijk zijn
er ook zeer vele particulieren in het land,
die de B.V.L. zoo'n goed hart toedragen
en terecht dat zij gaarne met hunne
giften gesteund hebben; maar dat neemt
toch niet weg, dat het zeker niet onwel
kom zal zijn, als menigeen, die tot nog
toe niet genoeg aandacht aan dezen Na-
tionalen Landdag gaf, op een tot dank
baarheid stemmende wijze, zou laten be
merken, dat men de preventieve werking
der B.V.L. tot behoud van orde en rust
in ons land, waardeert; want alle kosten
zijn nog lang niet gedekt.
Hierbij zij nog aangeteekend, dat er
voor dezen Landdag geenerlei gelden uit
's Rijks schatkist komen. Van alle kanten
kwam medewerking. Van de Directie van
Binnenland.
Ingebroikneming Chr. Geref. Kerk
te Lisse.
Radio-uitzendingen voor Chr. scho
len.
Het oppositie-blad der S.D.A.P.
(FimmenStenhuis-groep) verschenen.
De Liberale omroep geïnstitueerd.
Het pensioenfonds in het Graiisch
bedrijf treedt 1 Januari a.s. in werking.
Buitenland.
De Fransclie ministerraad heeft
Briands politiek te Genève goedge
keurd.
Twee nieuwe Fransche ministers be
noemd.
De invrijheidstelling van Borms in
het zicht.
De orkaan in den West-Indischen
archipel heelt groote schade aange
richt.
In Britsch-Indië zijn 66 pelgrims
omgekomen.
de spoorwegen voor de regeling van het
vervoer, ter oplossing van het probleem
om de vele extra treinen op een door-de-
weeksche dag te laten loopen. Van tal
van werkgevers, die voor zoo'n nationaal
doel hun personeel gaarne vrijaf geven.
Van de regeering, die de mannen, die
„op" zijn voor herhalingsoefeningen, en
de Rijksambtenaren (voor zoover de
dienst het toelaat) in de gelegenheid stelt,
dien dag vrij te nemen.
Er mag verheuging zijn, dat de B.V.L.
thans ruim 58.000 vrijwilligers telt. Ver
heuging, welke echter met eenige droef
heid gepaard gaat, omdat de B.V.L.,
en dat in ons land nog steeds noodig
geacht wordt, en omdat men het soms
wil laten voorkomen, dat de, B.V.L. in
stand gehouden wordt ten bate van een
gedeelte van de bevolking. Niets is min
der waar dan dat; de vrijwilligers komen
voort uit alle gedeelten en klassen onzer
bevolking, het ordelievende gedeelte van
ons volk.
Men herinnere zich het woord van oud
minister Heemskerk:
„De overheid kan nooit beter het gezag
handhaven, dan wanneer zij vrijwillige
hulp van de bevolking ondervindt".
Leden der B.V.L. die zich nog niet hebr
ben opgegeven voor deelname aan den
Landdag, kunnen dit alsnog doen, mits
zeer spoedig, aan den Leider hunner af-
deeling.
A.s. Maandag, des avonds om 8 uur
stelle men de Radio in op Huizen. Deze
avond werd aan de Nationale Landstorm-
commissië afgestaan. Van het instellen op
Huizen zal men geen spijt hebben.
DE NIEUWE WET OP DE
NAAMLOOZE VENNOOTSCHAPPEN
Bij Kon. Besluit van 8 dezer, St.bl.
no. 364, is de inwerking treding van de
wet van 2 Juli 1928, St.bl. no. 216, tot
wijziging en aanvulling van de bepa
lingen omtrent de naamlooze vennoot
schap en regeling van de aansprake
lijkheid voor het prospectus, bepaald
op 1 April 1929.
VEREENIGING VAN GEMEENTE
ACCOUNTANTS.
Ve vereen, van Gemeente-accoun
tants zal op Zaterdag 29 Sept. e.k. in
één der lokalen van het restaurant
van het Jaarbeursgebouw te Utrecht
om 11 uur dés voormiddags haar
tweeden accountantsdag houden, voor
afgegaan door een algemeene leden
vergadering en een vergadering van
leden-accountants.
Op den accountantsdag zullen als
sprekers optreden Mr. Dr. G. v. Leyden
secretaris dei' gemeente Zwolle en Ir.
W. F. J. M. Krul, directeur van het
Rijksbureau voor drinkwatervoorzie
ning te 's Gravenhage, die een inlei
ding zullen houden over het onder
werp: De Naamlooze Vennootschap en
de stichting als eploitatievorm voor
intercommunale bedrijven.
OPPOSITIEBLAD
Wij lezen in het Volk:
Verschenen is het proefnummer van
„De Socialist", onder redactie van E-
do Fimmen, J. de Kadt en P. J.
Schmidt en met medewerking o.a. van
v. d. Goes, Kiès, Nathans, Stenhuis.
Er wordt in medegedeeld, dat de
geregelde verschijning van het blad
met 1 October begint.
Dit is het blad van de open-brief-
groep. Naar men weet, had een door
die groep aangewezen contactcommis
sie zich tot ons Partijbestuur gewend
met de vraag, of het tegen uitgave van
een oppositieblad bezwaar had.