CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
9d® JAARGANG
DINSDAG 26 JUNI 1928
NUMMER 2470
IEDWE LEIDSGHE CODRANT
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ABONNEMENTSPRIJS
in Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd lijn
Per kwartaal. I 2.50
Per weekJ 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
EERSTE BLAD.
De politieke kant.
Er is aan de kwestie betreffende den
grondslag Ier Vrije Universiteit, waar
omtrent het bekende rapport van de
Commissie Anema, Dijk, Van Dijk.
Ferwerda, Grosheide, Heemskerk,
Idenburg, Ridderbos en Schouten ver
scheen, een politieke kant. Tot heden
vermocht de Kerkelijke kwestie, die
zich concentreerde om de Asser leer-
beslissing, geen scheur te trekken in
de samenwerking van verschillende
groepen van Calvinistische levensop
vatting op ander terrein. In de poli
tiek, op schoolgebied, ook aangaande
de Vrije Universiteit, kon men nog
geregeld samenwerken.
Thans wordt ook hier gemorreld
aan de fundamenten van dit gebouw.
Wij spraken ons reeds eerder uit
voor het houden van deze kwestie bui
ten den engeren kring der Universi
teit. Wij meenen ook dat de strekking
van het rapport daarop wijst. Anderen
echter dringen aan op een verder
gaande uitspraak. Men wil ook van
de Professoren en Lectoren eischen
een zich conformeeren aan het besluit
der Synode.
Vergissen wij ons niet, dan is het
geen Ds. H. C. van den Brink van
Zand voort in „Woord en Geest"
schrijft een reactie daarop:
„Zijdelings zoo zegt Ds. van den
Brink doelt de tweede conclusie op
de gereformeerden, die het met As
sen niet eens zijn, en hun wordt hier
in een gevoelen toegedicht, dat nie
mand hunner heelt. Ik ben ervan
overtuigd, dat zij allen met deze twee
de conclusie het roerena eens zijn: en
dat, om slechts één hunner te noemen,
dr J. G. Geelkerken, wanneer hem ge
vraagd werd die conclusie te* onder
teekenen, geen oogenblik zou aarze
len, om er zijn hand onder te zetten.
Doch daarom te meer moet de eisch
gesteld, dat onomwonden worde ver
klaard: in deze conclusie wordt niet
gedoeld op de gereformeerden die het
met Assen niet eens zijn. Nu* alge
meen, slechts op een enkele uitzonde
ring na, de indruk wordt gewekt, dat
dit wel het geval is, kan niemand, die
ervan houdt klaren wijn te schenken,
iets tegen het voldoen aan dezen
eisch hebben.
Met nadruk spreek ik dan ook uit:
indien de tveede conclusie vordt aan
vaard zonder een nadere verklaring
in hierboven aangegeven zin, dan
snijdt men het tafellaken tusschen de
V.U. en ons zoo beslist mogelijk door.
Ook van deze zijde wil men dus een
nadere verklaring en indien deze niet
gegeven wordt, aldus ds. v. d. B. ver
derop in zijn artikel, zullen hij en
zijn medestanders zich moeten „ont
trekken".
Het komt ons voor, dat noch het
een noch het ander moet geschieden.
Het kerkelijk conflic mag hier geen
scheiding brengen. Als Dr. Geelkerken
de conclusie zou kunnen onderteeke
nen dan behoeft ook het tafellaken
niet te worden doorgesneden als er
geen nadere verklaring van „niet be
doeld" verschijnt.
Waarom toch die scherpte?
Hier dreigt een groot gevaar, ook
van politieken aard.
V Mistlampen.
Gisteren heeft ons hoogste rechts
college, de Hooge Raad, een arrest ge
wezen, dat jammer genoeg geen regel
gevende beslissing is.
De zaak was deze.
In een der Zeeuwsche Kantonge
rechten was een automobielbestuur
der verbaliseerd, omdat hij z.g. Philips
mistlampen gebruikte, terwijl politie
en justitie van meening waren, dat
deze lampen niet het bij mist voorge
schreven „wit licht" uitstraalden.
Hier was strijd tusschen den amb
tenaar van het Openbaar Ministerie,
die vorderde ontslag van rechtsver
volging op grond van de onmogelijk
heid, om dit art. 16, eerste lid, van de
Motor- en Rijwielwet op te volgen en
den kantonrechter, die een veroordee-
lend vonnis velde.
De veroordeelde ging in hooger be
roep bij de rechtbank te Middelburg.
Hier vroeg de Officier van Justitie
bevestiging van het vonnis, maar de
Rechtbank sprak verdachte vrij.
Van dat vonnis ging de Officier in
Hooger Beroep en vroeg cassatie bij
den Hoogen Raad.
Dat verzoek is thans afgewezen.
Wij zeiden, dat dit jammer is.
Hier toch was een gelegenheid ge
weest, om nu eens van ons Hoogste
rechtscollege te vernemen, wat nu wel
een voldoend helder wit licht uitstra
lende lantaarn is.
Helaas, thans blijft de meening van
den Kantonrechter met den Officier
van Justitie bij de Rechtbank, die de
mistlampen onvoldoende vinden.
Tegenover hem de ambtenaar van
het Openbaar Ministerie bij het Kan
tongerecht, die met de Rechtbank
zeggen, dat dit niet is uit te maken.
Zoo blijven wij maar in het cirkel
tje ronddraaien.
STADSNIEUWS.
PROF. VAN WYK.
De Senaat der Leidsche Universi
teit heeft in een zijner laatste verga
deringen voor het studiejaar 1928'29
tot zijn secretaris benoemd Prof. Dr.
N. van Wyk, hoogleeraar in de Balto-
Slavische talen.
Prof. Dr. P. Ehrenfest, die volgens
het rooster voor deze benoeming in
aanmerking kwam, heeft gemeend,
daarvoor te moeten bedanken*
WAARSCHUWING.
Naar ons ter oore kwam, zijn enke
le openbare onderwijzers bezig, om in
de omgeving van de Heerenstraat
Tuinstadwijk ouders van op Christe
lijke scholen geplaatste leerlingen te
bezoeken.
Doel van het bezoek is: de ouders
te bewegen hun kinderen te doen
overgaan naar de openbare school.
Allerlei lasterpraatjes over het la
ge gehalte van het Christelijk onder
wijs vormen de argumenten, waarmee
de ouders bewerkt worden.
Wij waarschuwen belanghebbende
ouders voor deze heeren en kunnen
nog mededeelen, dat wellicht het feit,
dat een mogelijke opheffing van een
der openbare scholen in die wijk over
wogen wordt, waardoor enkele onder
wijzers op wachtgeld komen, de drijf
veer is van deze actie.
Laten zij, als zij bezoeken krijgen,
aan de heeren vragen hoe hun namen
zijn en van het bezoek onmiddellijk
mededeeling doen aan het Hoofd der
Christelijke school waar hun kjnderen
ter school gaan.
Wanneer de betrokken personen
niet ophouden met leugenachtige en
lasterende mededeelingen te doen,
zullen wij de vrijheid nemen, hun na
der aan de kaak te stellen.
MEJ. C. COOL f
Pn den ouderdom van 53 jaar is
hier ter stede overleden Mej. Catha-
rina Cool, assistente aan 's Rijks her
barium, een der beste paddenstoelen
kenners van Nederland.
«In woord en geschrift heeft zij al
tijd geijverd voor de verbreiding van
de kennis der zwammen onder ons
volk.
Talrijk zijn de tentoonstellingen, die
met haar hulp zijn gereed gekomen;
talrijk zijn de excursies, tot welker
welslagen zij zooveel heeft bijgedragen
Een aantal afdeelingen der Ned. Nat.
Hist Vereen, is haar in dit opzicht
grooten dank schuldig.
Bekend is ook haar paddenstoelen-
boekie, in samenwerking met Dr. van
der Lek geschreven.
Natuurlijk was zij een der steun
pilaren der Ned. Mycologische Veree-
niging, waarvan de „Mededeelingen"
van elk jaar getuigenis afleggen; men
kon daarin steeds, evenals in het
Ned.- Kruidkundig Archief, en soms
ook in de Levende Natuur, uitvoerige
lijsten van zeldzame en voor ons land
nieuwe soorten vinden, die zij. als
conservatrice van den Ned. Myc. Ver.,
in grooten getale toegezonden kreeg.
De kroon op haar werk is wel de
monographie over de Nederlandsche
Clavariasoorten, in de „Mededeelin
gen". van Maart 1928 verschenen.
Wat zij gedaan heeft is van blijven
de waarde voor de Nederlandsche
floristiek; en daarom zal haar naam,
ook nog, wanneer een jongere gene
ratie de tegenwoordige mycologen, die
haar beminnelijkheid en hartelijke
omgang ervaren en gewaardeerd heb
ben, vervangen heeft, door de padden
stoelenkenners met eere genoemd blij
ven.
Gistermiddag om één uur, had op
Rustoord te Nijmegen de ter aarde
bestelling plaats van haar stoffelijk
overschot.
Familieleden, vriendinnen en vrien
den en vereerders omringden het graf.
Aan de groeve werd gesproken door
Dr. J. S. Meulenhoff uit Zwole, voor
zitter der Ned. Mycologische Vereeni-
ging, verder door Dr. Gerhardt uit
Rotterdam, lid van het hoofdbestuur
der Ned. Natuurhistorische Vereeni-
ging en Dr. Birnie namens de afdee-
ling Rotterdam van laatstgenoemde
vereeniging.
Allen getuigden, dat het verschei
den van Mej. Cool voor genoemde ver-
eenigingen een groot verlies is uit we
tenschappelijk oogpunt, maar ook, om
dat met haar een lieve vrouw, een
hoogstaand mensch is heengegaan, en
een trouwe vriendin voor degenen die
met haar omgingen.
Voor wat zij voor de vereenigingen
heeft gedaan, brachten de sprekers
haar dank met het leggen van bloe
men op het graf.
Nadat nog een neef woorden van
groote waardeering en genegenheid
had gesproken, zeide de heer Donatz
dank voor de eer, de overledene bewe
zen.
INSTITUUT KERN.
Hét bestuur van het instituut Kern te
Leiden heeft gedurende het schooljaar
19271928 cursussen in levende Ooster-
sche talen georganiseerd, berekend op de
praktijk en in de eerste plaats bedoeld
voor allen, wier werkkring een korter of
langer verblijf in het Oosten meebrengt.
Daarbij is getracht, door middel van een
leergang van in den regel zes maanden,
een grondslag van taalkennis te leggen,
waarop kan worden voortgebouwd, als
men eenmaal in het land zijner bestem
ming is aangekomen.
Een commissie, door het Bestuur van
het Instituut aangewezen, vond een aan
tal competente personen bereid om on
derwijs te geven in verschillende talen
van het Oosten. De bedoelde docenten
waren in het algemeen personen, welke
zich met de door hen te onderwijzen ta
len vertrouwd hadden gemaakt door mid
del van een langdurig verblijf in de lan
den, waar die talen gesproken worden.
Zij waren dus in staat, gedurende hun on
derricht menigen nuttigen wenk te geven
omtrent zeden en gewoonten der betrok
ken volken.
Te Leiden werd van de aangeboden ge
legenheid gebruik gemaakt voor Arabisch,
Armeensch, Chineesch, Hindoestani, Ja-
vaansch en Maleisch, in ieder van die ta
len door een tot vier personen.
Te Amsterdam meldde zich een veel
grooter aantal aan, t.w.-48 voor Ja-
vaansch (op 6 na, allen leerlingen van de
school voor Suikerindustrie) en 11 voor
Maleisch. Het gevolg daarvan was, dat
voor het Javaansch overgegaan moest
worden tot splitsing in twee groepen,
waarvan de eene onderwijs kreeg in ge
noemde school en de andere in het Ko
loniaal Instituut.
De Directiën van beide instellingen wa
ren zoo welwillend, ook voor eventueele
cursussen in het schooljaar 19281929 een
vertrek beschikbaar te stellen en waar,
niettegenstaande de ondervonden bezwa
ren, de verkregen resultaten toch voldoen
de bevredigend werden geacht, heeft het
Bestuur van het Instituut Kern besloten,
opnieuw de gelegenheid open te stellen
tot het verkrijgen van onderwijs in leven
de Oostersche talen en wel de volgende:
Voor Azië: Arabisch door prof. dr. A. J.
Wensinck en mr. J. H. Kramers, Leiden,
terwijl het vooruitzicht bestaat, dat een
Arabier (taalkundige) tijdelijk aan de
cursussen in 't Arabisch zal kunnen wor
den verbonden. Turksch door mr, J. H.
Kramers te Leiden; Nieuw Grieksch door
prof. dr. D. C. Hesseling, Leiden; Ar
meensch door dr. V. F. Büchner, Leiden
en Perzisch behalve door laatstgenoemde
ook door mr. J. H. Kramers, Leiden.
Voor-Indië: Hindoestani (Oerdoe) en
Hindi door prof. dr. J. Ph. Vogel, Leiden.
Verre Oosten: Chineesch (Mandarijn en
Emoisch) door J. J. L. Duyvendak, Lei
den, Chineesch (Cantoneesch), ook begin
selen der Chineesche schrijftaal en
Emoisch door J. Th. Moll, Amsterdam;
Japansch door prof. dr. M. W. de Visser,
Leiden. Indische Archipel: Maleisch door
H. A. von Dewall, Den Haag, H. Ismail,
Leiden en J. Lameyn, Den Haag.
Sumatra: Atjehsch door H. T. Damsté,
Oegstgeest, Menangkabausch door L. C.
Westenenk, Den Haag.
Java en Madoera: Javaansch door G. v.
d. Veen, Naarden, A. H. G. Walbeehm en
M. Prawira Atmadja, Leiden.
Celebes: Makassaarsch door G. Maan te
Den Haag.
In het prospectus voor 19271928 wer
den ook eenige talen en dialecten opgeno
men, waarvan de kennis slechts in zeer
speciale gevallen zal worden begeerd.
Daar deze thans niet meer zijn vermeld,
kan het zijn nut hebben er op te wijzen,
dat desgewenscht leiding bij de studie ook
van andere dan de bovengenoemde talen
kan worden verstrekt.
Daartegenover staat een aantal talen,
waarvan de groote practiscbe waarde niet
kan worden betwijfeld. In dit verband
worden genoemd het Arabisch, Perzisch,
Nieuw Grieksch, Hindoestani, Goedjerati,
Chineesch, Japansch, Maleisch en Ja
vaansch.
Bij voldoende deelneming zullen alhier
en te Amsterdam cursussen worden ge
opend voor de hierboven genoemde
talen. Deze taalcursussen zullen aanvan
gen begin Oct. van dit jaar en plaats heb
ben alhier in het Instituut Kern (Gebouw
Gravensteen) of in een ander lokaal en
te Amsterdam in het Koloniaal Instituut
en, zoo noodig, ook in de School voor
Suikerindustrie. In het algemeen is bet
ongewenscht, dat tusschentijds deelne
mers tot deze cursussen worden toegela
ten.
De hoop wordt uitgesproken, dat het
ook mogelijk zal blijken, in andere steden
taalcussussen te organiseeren, liefst in
samenwerking met bestaande instellingen
zooal9 de Technische Hoogeschool te
Delft en de Handelshoogeschool te Rot
terdam.
De kosten der taallessen zijn bij voor
uitbetaling te voldoen en bedragen 25
per cursus. Voor ingeschrevenen aan de
Hoogeschool te Leiden is dit bedrag ge
steld op 10. Het adres voor aanmelding
is: Den heer R. A. Kern, Wite Singel 35,
Leiden.
Voordrachten.
Het ligt in de bedoeling ook gedurende
dezen cursus, mits bij voldoende belang
stelling, enkele series van een beperkt
aantal voordrachten te doen houlen, die
ten doel hebben, naast de te geven taal
cursussen, de kennis van het levende
Oosten te bevorderen. Bij voorkeur zul
len daarbij onderwerpen worden behan
deld, die kunnen worden geacht, eenig
actueel belang te bezitten.
Aan de toelichting is ontleend:
Arabisch, Perzisch en Tnrksch.
Deze drie talen zijn de groote cultuur
talen van de Mohammedaansche volken
in het naburige Oosten. Hoewel ;n gram-
maticalen bouw oorspronkelijk niet. of
slechts in de verte onderling verwant,
heeft de Islam op deze talen een zeer dui
delijk stempel gedrukt.
De taal van den Koran, het Arabisch,
heeft den woordenschat van het Perzisch
en het Turksch met een groot percentage
Arabische uitdrukkingen verrijkt zoodat
men kan zeggen, dat deze talen een aroot
gemeenschappelijk Mohammedaansch vo
cabularium hebben. Om deze reden is
eenige elementaire kennis van het Ara
bisch onmisbaar voor hem, die een meer
dan oppervlakkige kenni9 wil verkrijgen
van een der andere genoemde talen Het
zelfde geldt natuurlijk ook voor wie zich
practisch een der in Mesopotamia Syrië,
Egypte en Noord-Afrika gesproken Arabi
sche dialecten wil eigen maken. Deze dia
lecten hebben zich uit het klassiek Ara
bisch verder ontwikkeld.
Anderzijds kan echter de kenn"«' van
een of ander Arabisch dialect in geen ge
val helpen om zich in een van de genoem
de landen verstaanbaar te maken.
Zoowel in Turkije, als in Perzië is,
naast eenige theoretische kennis' van het
Arabisch, de vertrouwdheid met de daar
bestaande verkeerstalen een eerste ver-
eischte. Vooral nu de nationalistische
stroomingen na den oorlog in die gewes
ten het gebruik van de landstaal veel
meer op den voorgrond hebben gebracht
in allerlei gevallen, waar men zich vroe
ger van een Europeesche taal bedienen
kon of zelfs het gebruik van een vreem
de taal was uitgesloten, is de kennis
van die landstalen zoo goed als onmis
baar geworden voor wie daar met vrucht
als handelsman, als consulair ambtenaar
of als diplomaat werkzaam wil zijn.
De toelichting geeft verder een over
zicht van het Nieuw-Grieksch, de Voor-
Indische talen, het Chineesch en Japansch
en de talen van den Indischen Archipel,
die op dezelfde wijze in het prospectus
19271928 beschreven zijn, en toen door
ons vermeld.
De commissie ad hoe bestaat uit prof.
dr. J. Ph. Vogel, dr. J. J. L. Duyvendak,
mr J. H. Kramers, de heer R. A. Kern en
de heer H. T. Damsté.
INTERNATIONAAL ASTRONOMISCH
CONGRES.
Naar wij vernemen, zal Z. K. H. de
Prins, Beschermheer van het Interna
tionaal Astronomisch Congres, dat
van 513 Juli wordt gehouden, zich
alsdan buitenslands bevinden en daar
door de officieele opening niet kun
nen bijwonen.
BAZAAR VOOR HET TEHUIS VOOR
VROUWEN.
Het Tehuis voor vrouwen, Nieuw-
steeg Leiden, heeft jaarlijks te kam
pen met een tekort.
Teneinde dit aan te zuiveren, heeft
zich een damescomité gevormd, dat
zich voorstelt op 17 Sept. a.s. in den
Foyer van de Stadsgehoorzaal een ba
zaar te houden.
Binnen enkele dagen zullen circu
laires rondgezonden worden met het
verzoek om een bijdrage in geld of
van een handwerk of iets anders, wat
bij een bazaar gebruikt kan worden.
Omdat het wel zeer te betreuren zou
zijn, indien het bestuur van. het Te
huis, waarvan het nut zeker niet ge
ring geacht mag worden, blijvend be
lemmerd zou zijn in de uitvoering van
zijn werk, hoopt het Comité, dat velen
zich geroepen zullen gevoelen een bij
drage te zenden.
EINDEXAMEN GYMNASIUM.
Geslaagd voor B alle candidatcn,
n.I. J. A. Boorsma te Geertruidenberg,
A. Rauws en S. G. J. Terpstra, beiden
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da*
gelijks geplaatst ad. 40 cent9
Binnenland.
De Nederlandsche Heidemaatschap
pij viert haar 40-jarig bestaan.
De Chineesche Ambassade hijscht
de nationalistische vlag.
Een koloniaal feestmaal te Parijs.
Buitenland.
Nog een schipbreukeling van de
„Italia" gered.
Nobile over zijn redding.
De oplossing der Duitsche kabinets
crisis is in het zicht.
Bela Kun zal niet aan Hongarije
worden uitgeleverd.
Het Egyptische kabinet is bij koa
mnklijk besluit ontslagen.
Het Refugehnis te Brugge door
brand vernield.
te Oegstgeest, Phil. C. E. Romeyn te
Warmond; J. C. van Eek, D. L. Hulst,
Jos. M. Jonker en Anna van Oven, al
len te Leiden.
De opbrengst der collecte voor
den gewapenden dienst is 140.20.
Gistermiddag kwam de 18-jarige
wielrijder J. L. met een flink vaartje
de Vrouwensteeg uitrijden, terwijl op
de Haarlemmerstraat een vrachtauto
reed, bestuurd door A O. te Oegst
geest.
De wielrijder kwam met zijn hoofd
door de glasruit van de auto terecht.
Hij was bewusteloos en werd door de
vrachtauto naai* zijn woning aan de
Oude Singel gebracht.
Hij schijnt er overigens goed afge
komen te zijn.
BINNENLAND.
DE MOORDZAAK TE MAARTENS
DIJK.
Op de vragen van den heer Mendels
betreffende het optreden van den bur
gemeester van Maartensdijk bij het
opsporingsonderzoek in een moord
zaak aldaar heeft njinister Donner
geantwoord, dat niet is kunnen blij
ken, dat de burgemeester van Maar
tensdijk aan vertegenwoordigers van
dagbladen uitvoerige mededeelingen
zou hebben gedaan van zijn verrich
tingen als hulpofficier van Justitie ter
zake het opsporingsonderzoek in de
recente moordzaak te Maartensdijk.
Wel is vast komen te staan, dat de
burgemeester den ver moedel ijken
dader onmiddellijk na diens aanhou
ding een verhoor heeft afgenomen, dat
onafgebroken heeft geduurd van 's
avonds 11 uur tot den volgenden och
tend 5 uur.
Een verhoor van een verdachte van
zoo langen duur en in den nacht ligt
zeker buiten de grenzen van het nor
male. In het onderhavig geval betrof
het echter een gruwelijk en buitenge
woon ernstig misdrijf, een strafzaak,
waarbij de eisch van een tot klaarheid
brengen zóó luid sprak, dat een on
middellijk en zoo nauwkeurig moge
lijk verhoor van den verdachte plicht
was. Uitstel en laksheid in deze zou
met meer recht stof tot critiek heb
ben gegeven.
Strijdigheid van bedoeld verhoor
met het bepaalde in art. 29 van het
Wetboek van Strafvordering vermag
de minister onder de omstandigheden,
zooals zij voorliggen, niet zien.
Inderdaad is gebleken, dat de bur
gemeester van den verdachte éénmaal
een foto vóór het raadhuis heeft doen
maken door een beambte der Utrecht-
sche recherche, belast met de photo-
graphie en de dactyloscopie.
In het gebouw kon dit, naar de bur
gemeester mededeelt, met het ooe op
de noodige belichting, niet geschieden,
terwijl het raadhuis geen binnenplaats
heeft. Ofschoon wordt medegedeeld,
dat voor het maken der photo de ver
dachte slechts een kort oogenblik naar
buiten is gebracht, kan de minister
zonder meer moeilijk aannemen, dat
gesteld het nemen van een photo
was in dit stadium der zaak ge-
wenscht of noodzakelijk 1 zulks niet
op andere wijze had kunnen geschie
den.
Hij betreurt dus, dat het nemen van
oen photo op de bedoelde wijze is ge
schied, evenzeer als het hem onaange
naam heeft getroffen, dat door pers-
photographen verschillende photo's
zoo van den verdachte als anderszins,
zijn kunnen gemaakt wórden. De mi
nister stelt zich voor om hiervan, met
alle waardeering overigens van de in
dezen betoonde activiteit, den burge
meester-hulpofficier van justitie en de
