CHRISTELIJK D AC BLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
stadsnieuws.
binnenlandT"
JAARGANG
DINSDAG 5 JUNI 1928
NUMMER 2452
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal. 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Bureau: Hooigracht 35 Leiden Telefoonnummer 2778
Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
Postbox 20
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Zie naar Duitschland.
Gaven wij gisteren weer de cijfers,
door den heer P. Kasteel op den Ka
tholiekendag te Maastricht gegeven,
ten opzichte van den achteruitgang
van het geboortecijfer, terwijl wij de
den uitkomen de meening van den
spreker, dat het offeren aan de z.g.n
democratie der socialisten, bij Rome
een der oorzaken van dit euvel is, het
is nuttig om in dit verband ons oog
eens te richten naar onze Oosterburen
Duitschland is het land, waar het
Socialisme zijn scepter zwaait.
Duitschland had en heeft den naam,
dat men daar de zaken nuchter en
zakelijk bekijkt.
Welnu, wilt ge weten hoe nuchter
in Duitschland over de willekeurige
beperking van het kindertal gedacht
wordt, lees dan enkele statistiekcijfers
uit Pruisen.
In Pruisen daaide het geboortecij
fer van 35 per 1000 inwoners in 1900
tot 19 per 1000 in 1927.
Het sterftecijfer was in 1927 niet
zeer gunstig. De vermeerdering dei-
bevolking bedroeg dan ook slechts G.l
per 1000 inwoners.
Het hooge sterftecijfer wordt in vrij
sterke mate beïnvloed door abortus
provocatus. 43.000 sterfgevallen vin
den daarin hun misdadige oorzaak.
Volgens Prof. Liepmann bedragen
de kosten der ziektenbehandeling, ont
staan als gevolg van abortus provo
catus meer dan 425 millioen mark.
Commentaar overbodig!
De verzwakking van het moreele
besef, van den eerbied voor het wor
dende leven, zal tenslotte ook voor de
volkswelvaart hoogst bedenkelijke ge
volgen hebben.
Wij leven in een tijd, waarin zeer
veel tot groote bezorgdheid stemt.
Inderdaad een ernstige waarschu
wing.
Laat ons den handwijzer opmerken.
V Boomen langs de wegen.
Bij beschikking van 9 Januari 1928
heeft de Minister van Waterstaat in
gesteld een Commissie, „aan welke
wordt opgedragen de regeering van
advies te dienen, omtrent de vraag in
hoeverre het maken van verschillen
de en in het bijzonder van gesloten
wegdekken bij den aanleg én verbe
tering van wegen van invloed is op
de op, langs en nabij die wegen voor
komende beplantingen, en omtrent de
maatregelen, welke zouden genomen
moeten worden om den schadelijken
invloed van die wegdekken voor de
beplanting zooveel doenlijk te voor
komen
De commissie is geïnstalleerd in de
tweede helft van Februari.
In de tweede helft van Mei had de
ze commissie nog niet vergaderd. Bij
na vier maanden waren dus verloo-
pen, voordat de Commissie met haar
eigenlijken arbeid begon.
De vraag is gewettigd, of dit in
overeenstemming is met de bedoeling
van den Minister.
We zitten nu zoo zachtjes aan mid
den in den zomer, de vacanties ko
men en dan kan men van nuttigen
commissorialen arbeid niet veel ver
wachten.
Er worden voortdurend op onze we
gen nieuwe bestratingen gemaakt;
hoe spoediger dus een volstrekt des
kundig advies over den invloed van
wegdekken op de beplanting verkre
gen wordt, des te beter.
Daarom is® het noodig om deze zaak
eens in de publieke belangstelling te
trekken.
Zouden particulieren, die daarover
een op feiten rustend oordeel hebben,
onzen Minister van Waterstaat niet
eens dat oordeel kunnen kenbaar, ma
ken, wie weet, of dan de Commissie
niet wakker wordt, dan wel, dat de
Minister zonder de Commissie maat
regelen neemt.
DE GEREF. JEUGDRAAD.
Onze Leidsche Geref. Jeugd heeft
in den laatsten tijd een groote behoef
te aan een heerlijke opfrissching naar
mijn zeer bescheiden meening.
Ik hoop van harte, dat ik mij ver
gis, maar het wil mij voorkomen, dat
er zoo langzamerhand de bekende
geest van: „ik kan niet, ik weet niet,
ik heb niet, ik ben niet, ik doe niet"
begint te heerschen en waar die nie
ten ook op hun plaats mogen zijn,
toch zeker niet bij onze jeugd.
Deze week is er weer gelegenheid
om de zaak eens krachtig aan te pak
ken. Vrijdagavond te 8 uur, vergadert
in het cateehisatielokaal van Ds.
Bouwman de Geref. Jeugdraad. Het
is een algemeene vergadering, waar
dus alle leden van aangesloten Ge
ref. Jeugdorganisaties behooren te
zijn. O.a. zal de propaganda bespro
ken worden. Het is een zeer belang
rijke vergadering, tenminste als allen
tegenwoordig zijn en niet alleen om
te luisteren naar wat het bestuur zegt
en met de handen in de zakken die
plannen met een diepzinnig hoofd
knikken goed te keuren. Dat „met de
handen in de zakken is natuurlijk fi
guurlijk bedoeld, want wat onze Ge
ref. jeugd ook moge zijn, onbeleefd is
ze niet, vooral niet als, zooals Vrijdag
avond de geheele meisjesvereeniging
V. O. K. er zal zijn.
Ik bedoel alleen, dat we al die bo
vengenoemde nieten op zij zetten. We
kunnen komen! We weten wat
we willen! We hebben energie en
doorzettingsvermogen! We zijn vol
goeden wille! En we doen alles, om
de jeugdbeweging weer nieuw leven
in te blazen.
GEMEENTE-ARCHIEF.
Verschenen is het verslag over den
toestand van het Gemeente-Archief te
Leiden, gedurende het jaar 1927.
Wij cntleenen daaraan het volg-m-
<le
In de vacature, in de commi-sie
v -or het Archief ontstaan door 'iet
aftreden van Jhr. Mr. Dr. N. C. de
Gijselasr als burgemeester, werd voor
zien c oor de benoeming van diens «p-
vuUer. Mr. A. van de Sande Bakhuj--
/■•n tol voorzitter.
l.ip aats van de heeren Th. B. J.
Wilmer en J. A. var: Hamel, wjrim
clocr den gemeenteraad de heervi J
H A Manders en M H. de Reete :<t
leii» fitr commissie benoemd.
Aan Mej. M. de N ie werd op haar
verzoek ontslag verleend als ambte
nares.
Wat de werkzaamheden betreft,
werd vooreerst de beschrijving van de
archieven der Leidsche hallen verder
voor den druk gereed gemaakt. Aan
het eind van het jaar kon met het
drukken begonnen worden.
Daarnaast werd geregeld voortge-
werkt aan de beschrijving van het
Stadsarchief voor 1574. De regeling
kwam in concept gereed en er werd
begonnen met de indeeling en ver
nummering der beschrijving. De bewer
king der regesten werd voortgezet.
Veel tijd werd in beslag genomen
door het groot aantal onderzoekingen
en de daarmede gepaard gaande cor
respondentie.
De adjunct-archivaris ging voort
met de bewerking van de belangrijke
collectie Van der Meulen. De voor-
loopige beschrijving bevat ruim 400
nummers, waaronder 6503 brieven uit
het eind der 16de en het begin der
17de eeuw. die hierbij werden gesor
teerd.
Ten behoeve van de door den archi
varis, Meester Dr. J. C. Overvoorde
ter hand genomen geïllustreerde be
schrijving van Leiden en omgeving
voor de Rijkscommissie voor Monu
mentenzorg werden eenige foto's ver
vaardigd van de oudste gemeenteze
gels.
Met het op fiches brengen der ker
kelijke doop-, trouw- en begrafenis
registers werd geregeld voortgegaan.
De adjunct-commies van Rhijn alpha-
betiseerde de fiches uit de doopboe
ken der Luthersche Kerk over de ja
ren 16771811 en collationeerde die
van de Waalsche gemeente over 1599
1624 en de begrafenisfiches over
16011603, de klerk Staats bewerkte
de Waalsche trouwboeken over 1636
1646 en 16631669, en Mej. de Nie de
algemeene begrafenisregisters over
1694—1710.
De werkzaamheden vorderden in
deze afdeeïing dit jaar minder door
de langdurige ongesteldheid van Mej.
de Nie en door het voorthelpen van
de bezoekers op de leeskamer, terwijl
de genealogische onderzoekingen veel
tijd vereischten van den adjunct-com
mies. Ook kon de klerk Staats dit
maal slechts weinig tijd hieraan be
steden, daar deze grootendeels werd
in beslag genomen voor hulp bij het
sorteeren en vernummeren van het
archief.
De concierge vervaardigde enkele
foto's en was in hoofdzaak belast met
bindwerk, waaronder een groot aan
tal portefeuilles voor het opbergen der
gereedkomende afdeelingen van het
archief en voor de aanwinsten van de
prentverzameling.
Van het instellen van onderzoekin
gen en het vragen van inlichtingen
werd dit jaar gebruik gemaakt door
198 personen, waarvan 81 uit Leiden,
104 uit andere gemeenten in Neder
land, 11 uit andere landen in en 9 bui
ten Europa.
Hoewel dit aantal iets geringer is
"dan in 1926 (met 235 personen) was
het gebruik des te intenser door het
groot aantal onderzoekingen, van
meer uitgebreidon aard.
Het. totaal aantal bezoeken bedroeg
537 en het brievenregister wijst eer
totaal aan van 528 nummers, waarbij
geen rekening is gehouden met het
aantal korte berichten van onderge
schikt belang.
De verzamelingen verkeereri in het
algemeen in zeer goeden toestand en
worden geregeld nagegaan.
Voor het onderhoud van het bind
werk van de hier gedeponeerde Rijks
archieven werd 200 beschikbaar ge
steld.
De inrichting der lokalen geeft geen
aanleiding tot bijzondere wenschen,
de beperkte ruimte der bewaarplaats
is echter een bezwaar, dat vooral ge
voeld wordt bij het sorteeren der voor
de beschrijving gereed gekomen af
deelingen. Mocht het blijken, dat over
de bij de overbrenging van het poli
tiebureau naar een afzonderlijk ge
bouw vrijgekomen ruimte in het Raad
huis ten behoeve van andere diensten
moet worden beschikt, zoodat het plan
om in liet Gemeentearchief plaats to
winnen door een gedeelte van het
nieuwe archief hierheen over te bren
gen, zoude vervallen, dan zal ernstig
de aandacht gewijd moeten worden
aan de uitbreiding van bet archiefge
bouw.
Het Archief had dit jaar verschil
lende aanwinsten te boeken; de bibli
otheek 300 en de prenverzameling
ruim 350 aanwinsten.
ERNSTIG MOTORONGELUK.
De heer C. Rutten uit Alphen aan
den Rijn moest gisteravond te Nieu
we Wetering (gem. Alkemade) met
zijn motorfiets voor een kind plotse
ling uitwijken. Door het te krachtig
remmen sloeg hij over den kop.
Met een zware hersenschudding is
hij naar bet St. Elisabethsgesticht al
hier overgebracht, waar bij heden
nacht aan de gevolgen is overleden.
BENOEMBAARHEID TOT POLDER
MEESTER.
Ged. Staten van Zuid-Holland be
handelden gistermiddag het beroep
van den lieer Nederburgh alhier, te
gen de toelating van den heer A. N.
Koppert als poldermeester van den
Broek- en Simontjespolder.
Blijkens het door den heer Schaper
uitgebracht rapport was in de polder
vergadering van 20 Maart j.l. de beer
Koppert met één stem meerderheid
tot poldermeester gekozen.
De heer Nederburgh achtte die ver
kiezing niet juist, daar de gekozene
niet meer voldoet aan het desbetref
fende reglement, dat voorschrijft, dat
men, om poldermeester te zijn, in het
bezit van een bepaald stuk grond van
den polder moet wezen. Welnu, de
heer Kopper heeft verleden iaar zoo
ongeveer al zijn grond verkocht.
Het polderbestuur is echter van
meening, dat juist thans de heer Kop
pert den tijd heeft om een functie als
poldermeester op de beste wijze te
vervullen en dat iemand als de heer
K., die vele jaren grondeigenaar was
en de polderbelangen steeds heeft
mee voorgestaan, niet op formeele
gronden moest worden geweerd.
Ter vergadering van Gedeputeerden
lichtte de secretaris-penningmeester
van den polder, de heer Lubber, dit
laatste standpunt nader toe.
Spr. wees er op, dat er wel meer
uitzonderingen op den reglementairen
regel bestaan, en noemde voorbeelden
van eenige polderbestuurders, die
„geen voet" in den polder bezitten.
De beslissing van Ged. Staten volgt
later.
OP VRIJE VOETEN GESTELD.
Thans kan worden medegedeeld,
dat de heer N. de Br., administrateur
eener handelsonderneming te Ivota
Radja, die eenigen tijd geleden alhier
gearresteerd is als verdacht van ver
duistering, definitief op vrije voeten is
gesteld.
DE NIEUWE DIRECTEUR DER
H. T. M.
In plaats van den heer Weyerman,
die mét ingans* van 1 Juli a.s. als di
recteur van het Gemengde Trambe
drijf heengaat, is ir. P. M. Montijn tot
directeur benoemd.
De heer Montijn is sinds 1917 onder
directeur.
PRIVAAT-DOCENT.
Tot wederopzeggens toe is toegela
ten als privaat-docent in de faculteit
der wis- en natuurkunde aan de Rijks
universiteit alhier voor onderwijs in
de palaeontologie en historische geo
logie dr. I. M. van der Klerk, alhier.
POLITIE EN BRANDWEER.
De heer U. van der Zee, commissa
ris van politie te Delft, zal Maandag
avond 11 dezer op uitnoodiging van
bet Departement Leiden van de Maat
schappij voor Nijverheid en Handel in
de sociëteit Amicitia een lezing hou
den over: politie, polite-brandweer of
poltie en brandweer.
TENTOONSTELLING.
Van 5 tot en met 8 Juni zal in bet
Leidsche Volkshuis in samenwer
king met de Ned. Natuur-Historische
Vereeniging een biologische tentoon
stelling worden gehouden.
In de Haverstraat geraakte
hedenmorgen de 14-jarige F. L. door
eigen schuld onder den melkwagen
van v. N. van het Levendaal. Vermoe
delijk heeft hij den rechterarm ge
broken., terwijl hij verder nog een
schaafwonde opliep. Na door dr. Ja-
cobi van den E. H. D. te zijn verbon
den, is bij naar het Academisch Zie
kenhuis overgebracht.
Gisteren geraakte de 2-jarige J.
de J. in den Maresingel te water. Het
kind werd echter spoedig door een
13-jarig meisje op den wal gebracht.
Gistermiddag viel het 4-jarige
zoontje van den beer v. L. uit de Rem-
brandtstraat vanaf een in bet Galge
water liggende schuit.
Het ventje verdween dadelijk in de
diepte.
De aldaar aan den walkant werk
zaam zijnde P. J. Leyendekker, wo
nende in de Sliksteeg begaf zich te
water en mocht het genoegen smaken
na eenige malen te hebben gedoken
den drenkeling, die reeds bewusteloos
was, vanaf den bodem van het Gai-
gewater boven water te halen.
Nadat L. kunstmatige ademhaling
bad toegepast, keerde langzamerhand
bet bewustzijn terug.
Een woord van lof voor den krani-
gen redder!
PRINS HENDRIK TE ROTTERDAM.
Prins Hendrik zal, daartoe uitgenoo-
digd door het bestuur der afdeeïing
Rotterdam van het Nederlandsche
Poode Kruis, Vrijdag a.s. een bezoek
aan Rotterdam brengen.
Na aankomst s morgens, ongeveer
11 uur, zal bezichtigd worden het
parkherstel lings oord aan den West
zeedijk, het Roode Kruisgebouw in
het Para Daarna zal de Prins aanzit
ten aan een noenmaal in het restau
rant der Kon. roei- en zeilvereeniging
de Maas.
Des namiddags wordt een bezoek
gebracht aan het ziekenhuis voor
scheeps- en tropische ziekten aan het
Haringvliet.
AMBTSWONING VOOR DEN
MINISTER VAN BUITENL. ZAKEN.
Aan de firma S. v. d. Zaag en F. H.
- Bruyn is ondershands opgedien
de verbouwing van het pand Lange
Voorhout 38 en aan de tuinzijde Ka
zernestraat het bouwen eenei garage.
HET GEVAAR VAN GIFGAS.
Door den heer Van Embden, zijn
aan den Minister van Oorlog de vol
gende schriftelijke vragen gesteld:
1. Heeft de Minister kennis genomen
van de uitspraak van prof. dr. K. A.
Hofmann, den leider van het Anorga
nisch Laboratorium der Technische
Hoogeschool te Berlijn, vermeld o.a.
in de „Nieuwe Rotterdamsche Crt."
van 23 Mei j.l., dat'het in zoo hooge
mate giftige phosgeengas als oorlogs
middel niet meer in aanmerking komt,
omdat men thans over veel krachtiger
gifgassen beschikt?
2. Kan de Minister mededeelen, wel
ke gassen hiermede vermoedelijk be
doeld zijn en in welke mate zij het
phosgeen in doodelijk rendement
overtreffen (vereischte dosis per M3.
lucht, snelheid van het nuttig effect,
e.d.m.)?
3. Is de Minister, in aanmerking ne
mend, dat de ervaring, te Hamburg
opgedaan, een voorloopig beeld geeft
van hetgeen bij landsverdediging,
maar dan op onbeperkte schaal, over
de burgerbevolking zal worden ge
bracht, niet voornemens, de rapporten
der Hamburgsche autoriteiten (inzake
de verblijfplaatsen der getroffenen, de
toenmalige weersgesteldheid, de geno
men hulp- en afweermaatregelen, het
aantal ziekte- en sterftegevallen) toe
te zenden aan de Staten-Generaal en
voorts aan de burgemeesters, ten ver
volge op de door hem hun reeds toe
gezonden „Aanwijzingen" van 1927?
4. Wil Zijn Excellentie thans of eer
lang mededeelen, in hoeverre de Ham
burgsche hulp- en afweermaatregelen
z.i. uitvoerbaar zouden zijn geweest,
indien zij genomen hadden moeten
worden bij ongunstige windrichting,
des nachts en tijdens een doelbewust
en voortgezet bombardement?
5. Zou de Minister tevens willen
mededeelen, in hoeverre de te Ham
burg opgedane ervaring hem aanlei
ding geeft, aanvulling of wijziging aan
te brengen in de zooeven bedoelde
handleiding, te meer nu deze in dit op
zicht slechts raadgevingen bevat, in
dien uit de voorafgaande aanvallen
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22',, cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief
Bij contract belangrijke redactie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Betanarijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
Vragen van prof. dr. D. van Embden
aan den Minister van Oorlog naar aan
leiding van de ontploffing te Ham
burg.
Ernstig motorongeluk te Nieuwe
Wetering.
De jaarvergadering van „Groen van
Prinsterer".
De Noordpoolvliegers op Schiphol
aangekomen.
Buitenland.
De „Italla" zou op St. Jozefsland
geland zijn.
De jubilenmzitting van den Volken
bondsraad.
Aanslag op Tsjang Tso Lin.
Be Eerlijnsche aapjeskoetsier is te
Parijs aangekomen.
Scheidsrechterlijke uitspraak inza
ke het conflict in de Rijn vaar L
Een juristenconferentie te Genève
betreffende het anti-oorlogsverdrag.
Het wereld-duurrecord voor vlieg
tuigen opnieuw gebroken.
blijkt, dat geen scherfmakende bom
men, doch chemicaliën of gassen ge-
Liipikt worden?
Acht zijn Excellentie bet niet onont
beerlijk, eenige raadgevingen te ver
strekken ten aanzien van den eersten
aanval? Alsook ten aanzien van een
aanval met gemengde middelen?
6. Is de Minister bereid, een Neder
landsche vertaling der sub 3 bedoelde
rapporten verkrijgbaar te stellen voor
de eerstbelanghebbende, de burgerbe
volking?
NATIONALE LANDSTORMDAG 1928.
Z. K. H. Prins Hendrik zal als voor
zitter optreden van het eere-comité
voor den Nationalen landstormdag
1928, welke in September a.s. te 's Gra
venhage zal worden gehouden.
PARTICULIER. EN
OVERHEIDSBEDRIJF.
Naar „De Ned. Werkgever" verneemt,
is bij Kon. Besluit van 24 Mei de be
slissing van de Kroon, inzake de elec-
triciteitsle vering aan Ambt Delden af
gekomen.
Deze beslissing verklaart bet be
roep, ingesteld door bet Twentsch
Centraal Station tegen bet besluit van
Ged. Staten van Overijsel, waarbij d©
stroomvoorziening van meergenoem
de gemeente aan de IJsselcentrale op
gedragen werd, ongegrond.
Mitsdien zal Ambt-Delden zijn
stroom van de IJsselcentrale te Zwol
le moeten betrekken.
De kwestie waar het hierom gaat,
is de volgende.
Het „Twentsch Centraal Station" is
de particuliere electriciteitscen-
trale in Twente, en deze had voor
eventueele stroomlevering aan Ambt
Delden niets anders behoeven te doen,
dan de gemeente eenvoudig aan te
sluiten op een zijner reeds bestaand©
boogspanningsleidingen, terwijl daar
entegen de provinciale IJssel
centrale nieuwe hoogspaningskabels
moet aanleggen.
Toch hadden Ged. Staten van Over
ijsel aan het Twentsch Centraal Sta
tion de gevraagde vergunning voor
electriciteitslevering aan Ambt Delden
geweigerd, en van dit besluit was bet
Twentsch Centraal Station bij d©
Kroon in beroep gegaan.
De pleidooien in dit geschil voor den
Raad van Sate, afdeeïing geschillen
van bestuur, zijn op 9 Nov. 1927 ge
houden.
„De Ned. Werkgever" voegt aan de
mededeeling van het besluit o.m. d©
volgende beschouwingen toe;
De bewoners dezer gemeente zien
door deze beslissing hun hoop, nog
ook eens de zegeningen van bet elec-
triciteitsgebruik deelachtig te worden,
plotseling in rook vervliegen.
Het bestuur dezer gemeente beeft
n.l. reeds bij voorbaat te kennen ge
geven, in geen geval den stroom van
de IJsselcentrale te zullen koopen, om
de eenvoudige reden, dat die haar te
duur zou komen, duurder, dan wan
neer ze clie van het Twentsch Cen
traal Station zou betrekken.
Deze beslissing in hoogste instantie
is wel even verrassend als in hooge
mate teleurstellende. Zij grenst haast
aan het orjgeloofelijke. Alleen daarom
willen wij er aanstonds melding van
maken, al zal er zeker ook aanleiding
bestaan, daarop uitvoeriger terug te
komen, wanneer de koninklijke be
slissing, het rapport van den Minister
