CHRISTELIJK DACBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
De overtocht van het nieuwe academisch
Ziekenhuis te Leiden.
8»'* JA* RGANG
ZATERDAG 17 MAART 1928
NUMMER 233 8
NIEUWE
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Pei kwartaal. i 2.50
Per week1 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22'/» cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariel
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 4G cents
Dit nummer bestaat uit DRIE Bladen.
EERSTE BLAD.
Zij, die zich tegen 1 April 1928
op de Nieuwe Leidsche Courant
abonneeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers gratis
Adm. N. L. Ct.
Amerikaansch.
Amerika heeft al vele jaren, maar
vooral de laatste jaren, zich den naam
verworven van het land der onbe
grensde mogelijkheden.
Tot deze mogelijkheden rekent
men ook en dat vooral de moge
lijkheid om rijk te worden.
Geen wonder dus, dat „Ameri
kaansch" voor ons een klank is, die
onmiddellijk verband houdt met rijk
dom en met grooten economischen
welstand. Dat dit nog niet synoniem
is met „waar geluk" hebben de Ame-
rikaansche brieven, die wij ook dezen
winter uit Amerika mochten ontvan
gen, wel geleerd.. Helaas, dat ook daar
geldt, dat uiterlijke voorspoed dezelf
de geestelijke verwording brengt als
diepe armoede. De bede om bewaring
voor armoede en rijkdom, vooral als
bede van en voor de gemeenschap,
heeft ook nu nog onbeperkt recht van
bestaan.
Toch doet zich de vraag voor: Is A-
xnerika nu zoon rijk land?
Om daarop een antwpord te kunnen
geven moeten wij vergelijken. Voor
een juiste vergelijking moeten wij dan
hetzelfde object gebruiken, dat we ook
voor andere landen en andere tijden
gebruikten. Daarvoor gebruiken we
Europa.
Daarbij moeten we echter niet ver
geten, dat deze vergelijking niet zui
ver is. Amerika is als het ware een
groote eenheid, want al behooren Ca
nada en Zuid-Amerika niet tot de
Vereenigde Staten, de politiek, die jn
het maatschappelijk leven gevolgd
wordt is vrijwel gelijk. Daarenboven is
het politieke overwicht van de Ver
eenigde Staten zoo groot, dat welhaast
van een vereenigd Amerika kan wor
den gesproken.
Darrtegenover is het in Europa zoo,
dat het eene land eigenlijk op het an
dere is aangewezen, terwijl ae noodi-
ge samenwerking nog maar steeds
niet verkregen kan worden.
Maar er is voor Europa nog een an
dere factor, die voor Amerika niet. of
bijna niet geldt; Europa heeft geleden
door den oorlog. Door een deskunnige
op dit gebied werd onlangs geschre
ven:
„Het is waarlijk geen wonder, dat in
voie Europeesche landen milliomcn
leven op een lager peil dan voor den
oor og; werkloozen, landbouwers en
landarbeiders, oude rentetrekkenden,
etc. Het zou een wonder zijn. indien
a:u-n over een reëel inkomen beschik
ten a-c vóór 1914.
Men zou dan zelfs gaan twijfelen
aan het abc van alle economie
Vier vijf jaren lang heeft men mil-
lioenen menschen in de kracht van
hun leven onttrokken aan nuttigen,
prodU(tieven arbeid. Men heeft aller
lei verwoestingen aangericht. Een
groot deel van hetgeen in de Vijf en
twintig jaren van economischen op-,
bloei, die aan den oorlog voorafgingen
werd bespaard, is verteerd. Er is ge
leend. bii wie vroeger schuldenaar was
En na den wapenstilstand werd het
productieproces nog telkens weer door
allerlei, veelal zelfs politieke, conflic
ten verbroken. Éen groot millioenon-
volk zag zijn gansche productie-appa
raat desorganiseeren. En dat alles zou
kunnen geschieden, zonder verlaging
van veler levenspeil?"
Vernietiging van bezit brengt nog
niet zoo groote achteruitgang mede.
als vernietiging van voortbrenging
Daarbij brengt deze vernietiging van
voortbrenging allerlei verschuivingen
die evenmin zonder schokken door de
hiaatschappij worden gedragen.
l'.i.iken verarmden, nieuwe rijken
kwamen op. Een deel van den vroe-
geren „middenstand" werd „geprole-
tarpeerd", vooral in sommige oorlog
voerende landen, en een deel der ar
beiders werd feitelijk tot het econo
misch peil van den middenstand ver
heven.
Dat alles gaf een economisch proces
te aanschouwen,, waar wij nog niet
boven uit zijn.
Daartegenover Amerika.
Erkend moet, dat Amerika's groote
welstand juister: de groote wel
vaart van een belangrijk deel der A-
rnerikaansche bevolking vaak ge
heel ten onrechte uit „oorlogswinst"
wordt verklaard. Juist is, dat de Ame
rikanen zoo goed als geen oorlogsver
liezen hebben geleden en daardoor 'n
voorsprong verkregen. Maar in de eer
ste na-oorlogsjaren is er van een toe
name van het inkomen per hoofd, ver
geleken met het jaar 1913, nauwelijks
sprake. De groote stijging begint pas
in het jaar 1922. Sedert is er een toe
name van het inkomen per hoofd van
40 pet.
Ook dit heeft een oorzaak.
Vóór den oorlog was Amerika een
debiteurenland. Men schatte toen de
schuld aan buitenlandsche beleggin
gen op niet minder dan 5 milliard dol
lars. Dank zij het Europeesche kapi
taal zijn in Amerika spoorwegen ge
bouwd. en uitgestrekte gebieden ont
sloten. Allengs is die schuld afgelost.
Ja, thans heeft het rijke Amerika
voor meer dan 12 milliard aan het
buitenland, en vooral aan Europa ge
leend. De geheele wereld is thans
schatplichtig aan Amerika. Aan ren
ten van elders belegde gelden trekt de
Unie jaarlijks ruim 600 millioen dol
lars. En een zeer groot deel van dit
bedrag moet door Europa opgebracht
worden.
Daarnaast heeft Amerika een ver
hoogde productie gekregen, ofschoon
die verhoogde productie niet aan allen
zonder onderscheid ten goede komt.
Evenwel de superioriteit van de
Vereenigde Staten op financieel en
economisch gebied is onbetwistbaar.
De absolute beteekenis van den uit
voer naar Europa is niet gering. Vóór
den oorlog verkocht de Unie aan Eu
ropa voor 500 millioen dollar meer
dan het in ons werelddeel kocht. Maar
in 1925 stond dit bedrag circa 1000
millioen hooger.
Daarentegen is het aandeel van Eu
ropa in den wereldhandel teruggeloo-
pen; het sterkst is de teruggang in
'den omzet onderling.
Zeer geleidelijk valt er in de laatste
drie jaren eenige verbetering op t*>
merken. Maar de economische toe
stand laat nog altijd veel te wenschen
over.
Moet nu uit dit alles de conclusie
getrokken worden, dat het in Amerika
voor ieder zooveel beter is dan in
Europa? Volstrekt niet, want ook daar
zien wij, bij sterke vooruitgang eener-
zijds, een langzame, maar zekere ach
teruitgang anderzijds.
Mag men de statistische gegevens
van het Nationaal Bureau voor eco
nomisch onderzoek te New York als
juist aanvaarden, dan maakten de uit
gevoerde waren volgens hun waarde
in de iaren 1909 en 1910, 6.1 pet van
het volksinkomen der Vereenigde Sta
ten uit. In 1913 was dit percentage
reeds tot 7 7 pet. gestegen. In de pe
riode van de oorloo-s- en na-oorlofrs-
iaren varieerde het van 14 pet in 191G
tot 111 pet in 192°. In het jaar 1926
een jaar van groote welvaart
bedroeg het niet meer dan 5 3 pet. De
Amerikaansche productie richt zich
in de eerste plaats op de voorziening
van de zeer uitgebreide, door hooge
tarieven beschermde, binnpnlsmdscb^
markt. En bij die politiek worden de
belangen van den landbouw feitelijk
aan die van de industrie opgeofferd.
Ook hier is er groot verschil in le
venspeil tusschen de arbeiders onder
ling.
Wij zien dus. dat de uitvoer van
waren in de meest voorspoedige jaren
achteruit liep.
Nu kan dit als oorzaak hebben een
grootere consumptie in het binnen
land, en dan duidt het op een geluk
kig verschijnsel Maar het kan ook
Ivteekenen, dat te weinig aandacht
aan de voortbrenging van consumptie
artikelen wordt besteed en dan betee-
kent het ernstig nadeel.
Dat nu schijnt in Amerika het ge
val te zijn Andere landen, vooral Ar
gentinië. nemen voor een deeJ de voor
ziening in de marktbehoefte van gra
nen ter hand Dat beteekent voor de
Vereenigde Staten een ernstig gevaar
Maar ook moreel heeft de welvaart
van Amerika geen verlieffenden in
vloed. Zijn houding als financier in
den Volkenbond is niet altijd fier. De
concurrentie op het gebied van bewa
pening ter zee doet evenmin weldadig
daan. Nog versch in het geheugen ligt
de minder faire houding in de kwes
tie van de Russische olie-voorraden.
Niemand minder dan de bekende Sir
Henry Deterding noemde het kortweg
diefstal.
Doch bovenal is er schier geen land
ter wereld, waar het materialisme zoo
alle functies van het geestelijk leven
heeft bedorven als in Amerika.
Waarlijk, het Amerikaansche voor
beeld lokt niet tot onvoorwaardelijke
navolging. Geestelijk goed is niet met
stoffelijke welvaart te koop.
RECLAME
Zenuwachtig, Overspannen
en Slapeloos
Mijnhardi's Zenuw'abEetten
zullen Uw zenuwen kalmceren en sterken en
Uw slapeloosheid verdri.ven
Buisje 75 ct Bij Apoth. en Drogisten.
Het Boerhaave-kwartier.
Foto van den hoofdingang tot het gebouwencomplex aan den Rijnsburger-
weg met op den achtergrond het monumentale Poort- of Administratiegebouw
Heden, Zaterdagmiddag, beeft in de
aula van het nieuwe academisch zieken
huis de plechtige overdracht plaats gehad
van dit ziekennuis aan her bestuur der
Leidsche Universiteit. De aula, ofschoon
nog niet afgewerkt, wa9 voor deze plech
tigheid in gereedheid gebraent en met
draperieën en planten "ersierd.
Zooals reeds eerder gemeld, zou de
overdracht geschieden door den minister
van onderwijs, kunsten en wetenschappen
Mr. A. M. Waszink, die daarbij een rede
zou houden. Behaive de_e waren ook te
genwoordig curatoren der Leidsche Uni
versiteit en vrijwel alle hoogleeraren van
de andere universiteiten in den lande, de
secretaris-generaal van het departement
van onderwijs, kunsten en wetenschap
pen en het hoofd -ran de "fdeeling Hoo-
eer onderwüs van dit departement, mr.
Van Beeck Calkoen, een groot aantal art
sen, deputaties van medische vereenigin-
gen, studenten, het gemcent bestuur van
Leiden, enz.
Rede prof. v. d. Hoeve.
Toen allen hadden plaats genomen,
hield prof. J. van der Hoeve, een uitvoe
rige rede. waarin hij een historisch over
zicht gaf van de medische wetenschap en
de geneeskunde in den loop der drie laat
ste eeuwen en over het thans gebouwde
Boerhaave-kwarlier.
Daaraan ontleenen we het volgende:
Er is gemeend, de officieele opening
thans te moeten deen plaatsgrijpen, nu de
hulpgebouwen en de weeen gereed zijn en
van de 13 hoofdgebouwen, die in gebruik
genomen zullen worden, er reeds drie ge-
ruimen tijd hunne bestemming vervullen,
terwijl in deze dagpn vier andere betrok
ken worden, zoodat wij wel kunnen ver
klaren. dat het grootste deel van het ge
bouwen-complex voor gebruik gereed is.
Hut oerhaave-kwartier.
Het is hier wel de plaats om er de aan
dacht nogmaals op te vestigen, dat het
in de pers. in de spreektaal en ook wel
in officieele stukken ingeslopen gebruik
het stadskwartier, dat hier verrezen is. te
bestempelen met den naam van het Nieu
we Ziekenhuis, alsof er hier alleen een
ziekenhuis gebouwd wordt, ten eenen ma
le onjuist is.
Hier toch vinden wij bijeen alle gebou
wen, die de Medische Faculteit behoeft
voor de opleiding der studenten in de ge
neeskunde; naast de klinieken voor de
meer practische gedeelten der medische
wetenschap, bevat het complex evenzeer
laboratoria voor de meer theoretische
vakken, zoodat dit stadskwartier welhaast
een kleine duizend bewoners zal tellen
en een duizendtal bezoekers dagelijks zijn
poorten zal binnengaan.
De vraag welken naam dit nieuwe
stadsgedeelte behoort te dragen, is ge
makkelijk te beantwoorden. Op het ter
rein aan den Morschsingel vinden wij
naast het ziekenhuis slecht9 één labora
torium. dat officieel den naam van Boer-
haave-laboratorium draagt, terwijl de
volksmond de universiteits-klinieken dik
werf den naam van Boerhaave-ziekenhuis
geeft.
Daar nu Boerliaave-laboratorium en zie
kenhuis spoedig ontruimd zullen zijn, ligt
het voor de hand den naam van onzen
hefaamden voorzaat, die sinds eeuwen den
roern onzer Faculteit en Universiteit heeft
verhoogd, te geven aan het nieuwe stads
kwartier en dit dus het Boerhaave-kwar
tier te noemen.
Een sluk geschiedenis.
De vergelijking met de ruimten, waar
Boerhaave zijn klinisch onderwijs gaf,
kunnen wij gemakkelijk maken. Wij heb
ben ons daartoe slechts te begeven naar
een der oudste gedeelten van onze univer
siteitsstad, naar „De Kamp", op tien mi
nuten afstand van hier gelegen tusschen
Mare en Turfmarkt, Oude Vest en Haar
lemmerstraat.
Wij vinden dan in de Lange Vrouwen
kerksteeg een aardig oud poortje, waar
boven staat St. Caecilia Gasthuis. Treden
wij door dit poortje binnen, zoo bevinden
wij ons op een binnenplaats met tuin,
die doet denken aan de fraaie Leidsche
hofjes. Ter rechter zijde zien wij een eer
waardig oud gebouw, waarvan de ingang
is versierd door vele wapenschilden. Aan
de linkerzijde Vinden we achter een min
der aanzienlijken ingang een trap, die ons
leidt tot een oude eiken deur, waarach
ter een portaal toegang geeft tot lange
zalen, aan weerszijden verlicht door op
mans hoogte aangebrachte boogramen en
voorzien van een eiken zoldering.
Volgens de beschrijving van Van Mieris
was „een der zalen bestemd ten gebrui-
ke der zieke rnannen, de ander der zieke
vrouwen en bevonden zich in elk zes bed
steeden, geschikt ten dienste der zieken
en werden in die zaaien rondomme gevon
den zeer ruime, eenigszins verheeven Gal-
derijen, voorzien met leuningen op den
welken zich die Studenten plaatsten en
dat wel telkens in een zoo groote menig
te, waarover men zich thans grootelijks
zoude moeten verwonderen en ook veelen
in deeze dagen, welken dien heerlijken
bloeitijd onzer Academie nooit hebben ge
zien, genoegzaam ongelooflijk zoude voor
komen."
Wanneer, om tot ons onderwerp terug
te keeren, reeds een Boerhaave zich zou
afvragen bij de bezichtiging van dit stads
gedeelte: is dit alles wel noodig? hoeveel
te meer zal deze vraag dan op de lippen
komen van den willekeurigen Nederlan
der. die deze steenmassa's meestal van
uit den trein bekijkt en gewend is er af
keurende opmerkingen over aan te hoo-
ren of zelf te plaatsen.
Hoe ontelbare malen toch zijn reeds
van uit den trein opmerkingen gemaakt
over de vermeende domheid der autori
teiten, die een ziekenhuis zoo dicht bij
den trein lieten plaatsen, dat de patiën
ten er voortdurend last van zouden moe
ten ondervinden, hoe veelvuldig is in den
trein getoond, dat de uitwendige archi
tectuur der gebouwen de goedkeuring van
de meeste reizigers niet kon wegdragen.
Toen deze onderwerpen wat afgezaagd
werden, kwam door den langen duur van
den bouw de opmerking naar voren, dat
alles daar zoo renteloos stond te beder
ven, terwijl ten slotte, o dankbaar onder
werp, de malversaties bij het Leidsche
Ziekenhuis op die plaats zelve weer be
sproken konden worden, onverschillig of
onder dit opschrift in de couranten, pak
kend al9 een Amerikaansche headline,
werkelijk iets over het Leidsche Zieken
huis vermeld werd, of, zooals gewoonlijk
over andere plaatsen.
Komt dan nu den gemiddelden Neder
lander, bij het aanschouwen van deze
steenklompen, de vraag van Boerhaave
op de lippen: „is dat alles wel no >dig?"
dan voegt hij er in zichzelf of hardop di
rect aan toe: en wij moeten dit alles maar
betalen. En, wanneer hij er toe komt een
vergelijking fnet Boerhaave's tijd te ma
ken, dan zegt hij zeker: destijds was het
medisch onderwijs heel wat goedkooper
en de faculteit heel wat beroemder, dan
tegenwoordig.
Welnu, zoowel Boerhaave's geest als de
Nederlandsche belastingbetaler kunnen
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De overdracht der gebouwen van
he meawe Academich Ziekenhuis te
Leiden.
De Tweede Earner is begonnen aan
de behandeling van de wijïging van
art. 88 der Arbeidswet.
De Fabrieksarlsenwet is door do
Tweede Earner aangenomen.
Buitenland.
Li'twincl celent critiek op het werk
der veiligheidscommissie.
Da PoolschLitausehe onderhan
delingen zuilen 33 Maart te Konings
bergen fcegi'nncn.
L-ctie lol vrijlating dar gevangen
communisten deer da Fianecho Kamer
verwerpen.
Amerikaansche waarschuwing ba*
treffends de Tangcrhwcstle.
Doitschland en de arrestaties i'n het
Dcnctsgefcied
De zomertijd on tie Franscke ver
kiezingen.
gerust zijn. Inderdaad is dit alles noodig
en, wanneer gij straks hier rond zult gaan
door eenige der gebouwen, zoo zult gij
bemerken, dat alles goed en degelijk is
gebouwd en ingericht, maar zonder over
dreven luxe. Men kan overtuigd zijn, dat,
als weldra de geheele faculteit in het
Boerhaave-kwartier is ingptrokken, de le
den waarschijnlijk met de hun ter be
schikking staande ruimten niet tevrede-
ner of ontevredener uilen zijn, dan Boer
haave en zijn tijdgenooten met hunne lo-
caliteiten waien.
Zeer uitvoerig behandelde de spreker
daarna de beteekenis van Boerhaave voor
de wetenschap, voc. de wereld en voor
Leiden.
De nieuwbouw.
Keeren wij thans van Boerhaave terug
naar het Boerhaave-kwart:er, om na te
gaan, hoe dit is tot stand gekomen.
Wel zelden is een bouwwerk begonnen
onder zulke ongunstige omstandigheden,
als met het Boerhaave-kwartier het ge
val is geweest, want welhaest geen en
kele moeilijkheid r ons hierbij bespaard
gebleven.
Nadat sedert jaren, ja decenniën, dui
delijk was gewordt n, dat het ziekenhuis
en enkele laboratoria van de medische fa
culteit geheel veroude.d en veel te klein
geworden waren, werd een plan beraamd,
om daarin verbeterivg te brengen; dit ge
schiedde in een tijd v.r groote welvaart
van ons land en, ook al wa en wij ons
zulks, waarschijnlijk destijds niet geheel
bewust, toch kon het wel niet anders, of
in het plan spiegelde zich deze welstand
af.
Voorwaar, het was een grootsche opzet,
om, nu toch gebouwd moest worden, maar
in eens alle klinieken en laboratoria voor
de geneeskundige faculteit tegelijkertijd
te vernieuwen en op één terrein bij el
kaar te brengen.
Onder minister Heemskerk werd een
commissie benoemd bestaande uit de hee-
ren Cluysenaer, Spronclc en dsn Rijks
bouwmeester voor universiteitsgebouwen
Vrijman; een terrein aan den Rijnsbur-
gerweg werd gevonden en goedgekeurd.
Bij het mal-n der plannen was overwo
gen, of het ziekenhuis zou worden een
klasseziekenhuis, als Groningen, of een
ziekenhuis voor louter niet betalenden,
zooals het Leidsche ziekenhuis altijd was
geweest.
De faculteit was voor een klassezieken
huis, daar het verplegen van hunne par
ticuliere patiënten in de universiteitskli
nieken voor de hoogleeraren vesl gemak
kelijker was en een groote tijdsbesparing
beteekende.
Om verschillende redenen werd hier
van echter afgezien en vastgehouden aan
het voor Leiden klassiek gewerden sy
steem van uitsluitend gratis verpleging.
Later echter, toen het zoeken van in
komsten voor den Staat uit alle mogelij
ke bronnen noodzakelijk scheen, heeft
men ter kwader ure dit standpunt verla
ten en heft men verpleeggelden in deze
onderwijsinrichting, waardoor het voor 't
onderwijs in een kleine stad funeste stel
sel van verpleeggeldheffing in de onder-
•wijsklinieken is ingeslopen.
Het is te kópen, dat spoedig de tijden
weer zullen aanbreken, dat men van deze
bate af kan zien. Het is toch niet te veel,
dat het Rijk één gratis ziekenhuis onder
houdt, waardoor de oude traditie weer in
eere zal worden hersteld.
In 1913 werd met den bouw begonnen;
de oorlog bracht reeds in 1914 verschillen
de bezwaren met zich mede voor den
bouw. Groote moeilijkheden werden on
dervonden bij het verkrijgen van mate
riaal en van geschikt personeel; de bouw
kosten werden enorm verhoogd.
