CHRISTELIJK D AC BLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN Woensdag h maart 1928 nummer 2385 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778 Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse ABONNEMENTSPRIJS ln Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaali 2.50 Per week f 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 Bi! nummer bestaal uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. Waar de klappen vallen. De aanneming van de wet tot ver vroegde wederinvoering van het ver plichte zevende leerjaar door de Tweede Kamer heeft opieuw de aan dacht gevestigd op den toestand 'waarin nog steeds de kleine gemeen ten verkeeren. Deze kleine platte landsgemeenten zullen immers op nieuw een verhoogden druk ontvan gen. Opmerkelijk licht gleed de Minister over dit bezwaar heen. Anderhalf jaar eerder dan in normale gevallen noodig zou geweest zijn, dat kon. naar hij meende, geen overwegend bezwaar opleveren. Dit is nu een bijzonder voorbeeld, maar.wij mogen in het algemeen ook verwijzen naar al die wetten, waarbij de gemeenten tot uitgaven zijn ver plicht. Het is, als wij het wel hebben, de burgemeester van Utrecht geweest, die ten deze eens op de uit financi- e e 1 oogpunt reeds min of meer be denkelijke omstandigheid heeft ge wezen, dat hat orgaan, hetwelk de uitgaven voteerde, een ander was dan dat, hetwelk daarvoor de middelen maar moest trachten te vinden. Temeer moet daartegen bedenking rijzen, indien de hoogere macht die uitgaven decreteert zonder zich af te vragen en ronder na nauwkeeurig on derzoek af te wegen, in hoever de ge meenten in staat zijn, aan de haar gestelde eischen tegemoet te komen. Wij zien het toch reeds gebeuren, da', in noodlijdende gemeenten, die onder de verplichte wettelijke uitga ven gebukt gaan, de autonomie een leeg woord is geworden, omdat voor de meest urgente voorzieningen van huishoudelijk belang wij noemen b.v. de wegen het geld er niet is. Ook mogen wij in herinnering roe pen do rijksbezuinigingsmaatregelen, welke'dikwijls voor een deel op den rug der gemeenten neerkwamen. Ver dere koninklijke besluiten en minis- terieele instructies op belastinggebied, welke nogal eens blijk gaven van on wetendheid of nonchalance met be trekking tot de gevolgen voor de ge meentekassen. En ten slotte zouden sommige mi- nisterieele circulaires aan gedeputeer de staten der provinciën of aan de ge meenten er eveneens baat bij hebben gevonden, indien zij vóór de uitvaar diging eens door een deskundig oog waren bekeken. 19 in de laatste jaren niet meer dan eens aan den dag getreden, dat men aan het ministerie van financiën reeds met wat omtrent de eigen rijksbelas tingen nieuw te régelen viel, de han den meer dan vol had? In het Voorloopig Verslag van de Eerste Kamer omtrent de Staatsbe- grooting voor 1928 wordt mede op de zen ongewenschten toestand gewezen. In de afdeelingen van onzen Senaat schijnt n.l. ter sprake te zijn gekomen bij de financieele verhouding tusschen Rijk en Gemeenten een plan van de Regeering om geheel af te wijken van het stelsel door de bekende Commissie ontworpen. Naar verluidt, zouden aan de gemeenten grootere uitkeeringen worden toegekend dan de Commissie ontwierp, maar daarnaast zou die zelfstandige regeling het belastingge bied der gemeenten beperken door een bepaling, waarbij een progressieve in komstenbelasting door de gemeenten niet meer mag worden geheven en een eigen inkomstbelasting zonder pro gressie slechts alleen dan, indien die blijft binnen de grenzen van een bij de wet vastgesteld percentage. Er is door die geruchten naar het oordeel van de hier aan het woord zijnde leden in zeer ruimen kring van gemeentebesturen van allerlei samen stelling dan ook de grootste ongerust heid ontstaan ten opzichte van bedoel de „zelfstandige voorstellen". Immers, de aanvaarding van zulk 'n stelsel zou naar het gevoelen dier ge meente-besturen beteekenen: opheffing van de bevoegdheid der gemeentebe sturen om als organen van den kring der gemeenschap, die zij vertegen woordigen, zelf vast te stellen welke lasten de gemeentenaren bereid zijn op te brengen tot dekking van de uit gaven, vereischt voor voorziening in talrijke collectieve behoeften der ge meentenaren. Er zijn volgens deze leden een zeer groot aatal gemeentebesturen, die er de voorkeur aan zouden geven, dat een betere regeling der financieele verhouding tusschen Rijk en gemeen ten voor goed zou worden afgezien, clan dat een, op deze gedachte opge bouwd stelsel zou worden aanvaard. Voor een groot aantal gemeentebe sturen schijnt ook vast te staan, dat zij tegenover zulk een stelsel in die mate stelling zouden moeten nemen dat het onwaarschijnlijk mag heeten, dat, indien inderdaad Regeeringsvoorstel- len opgebouwd op die gedachte wor den ingediend, eenige wijziging in de regeling van de financeele verhoudng tusschen Rijk en gemeenten in deze parlementaire periode zal tot stand komen. Heel duidelijk is door al deze voor beelden, dat elke nieuwe maatregel, die een verzwaarden druk op de klei ne gemeenten legt om van de groo- te gemeenten maar te zwijgen nood zakelijk meer aandacht verdient, dan de Minister daaraan belieft te schen ken. STADSNIEUWS. HAARLEMSÜHE ORKESTVEREENIGING. Krijgen wij „des Guten zuvie!?" De Gehoorzaal was gisterenavond slechts matig bezet, wat voor de H. O. V. wel jammer was. Maar het is ver klaarbaar er komt zooveel. En al is dat vele bijna zonder uitzondering goed en meermalen zelfs heel mooi, niet. ieder heeft altijd maar zin en ge legenheid om Gehoorzaalwaarts te trekken. Het muzikale leven bloeit hier, de muzikale zin is groot, maar Leiden is nog geen groote stad. De H. O. V. begon met de Ouverture „L'isola disabitata", van J. Haydn; een mooie gedragen inleiding, van leven dige passages, een liefelijk liedthema, eenigszins weemoedig, en een opge wekt slot. Lichte en zonnige muziek, die geen problemen stelt, en waarnaar men geïnteresseerd luistert, te meer, als zij goed wordt gespeeld. Voor de eerste maal bracht de H. O. V. vervolgens voor ons ten gehoore een Symphonie van C. Ph. E. Bach. In de 18de eeuw overschaduwde de roem van Philip Emanuël dien van zijn genialen vader. Den ouden Johann Sebastiaan vond men eigenlijk maar dor, droog en onbeteekenend. Dank zij de Romantici, Mendelssohn vooral, is de beteekenis van den vader duidelijk geworden en hoe meer het nageslacht hem leert kennen, des te meer groeit hij en wordt de weten schap bevestigd, dat hij een genie voor de eeuwen is. En Philip Emanuël zien we meer als een verschijnsel van zijn tijd, de galante 18de eeuw. De symphonie is geschreven in bril- lanten stijl, kleurig en flonkerend van stijlfiguurtjes. Het orkeststuk, dat gratie van uitvoering vraagt, boeiend geschreven is, maar zonder diepte van sentiment. Dirigent Van Beinum had hier de moeilijke taak te begeleiden van ach ter den vleugel en zelf de klavierpartij te verzorgen. De uitvoering was zoo af als men ze wenschen kon en verwekte veel huldebetuigingen, waarin Van Bei num zijn orkest liet deelen. Daarna hoorden we: El sombrero de tres picos", van den Spaanschen com ponist Manuel de Falla. Te zeggen, dat het in dit werk Spaansch toegaat, zou een goedkoope aardigheid zijn, waaruit men verkeer de conclusies zou kunnen trekken. Maar vergeleken bij vrij makke klassieke stukken, die men wel eens hoort, zou de uitdrukking gerecht vaardigd zijn. Men versta dus de uit drukking in betrekkelijken zin, en men zoeke er voor de uitvoering niets diskwalificeerends in. De Falla is een volbloed Spanjaard en naar de technische zijde leerling van de moderne Franschen. Hij is ge boren Andalusiër en gebruikt gaarne Andalusische volkswijzen in zijn wer ken. Hij is impressionist, d.w.z. hij houdt zich niet aan geijkte vormvoor schriften, maar kiest vrije vormen. Hij wil door zijn muziekstemming vertol ken en bezigt daarvoor een gloeien! coloriet, dat zich soms uit in felle te genstellingen. In Andalusië hebben de Moorsche invloeden het sterkst gewerkt en be merkt men ook nu nog het zieden van het Moorsche bloed. Zoo wordt ook het eigenaardig karakter van De Fal- la's muziek het best misschien aange geven als een Romaansche schering op een Oosterschen inslag. Deze danssuite is dan ook van een wonderlijke, exotische kleurigheid, hartstochtelijk, opwindend. Het felle coloriet wordt vooral bereikt door de moderne schrijfwijze en instrumenta tie, het hevig gepassioneerde.herhaal delijk door wonderlijke, wilde melo dieën van fluit of hobo, terwijl er een hevige rhythmische drang is in de piz- zicati van contrabassen, de korte hoornstooten en 't bonken der pauken. Alles is even vreemd en exotisch van kleurenweelde; er is iets zwoel-zuide- lijks in deze muziek met haar opwin dende spanning. En wel een heel sterke tegenstelling vormde zij met wat vooraf ging. Zij werd onder de energieke leiding van Van Beinum zeer verdienstelijk ten gehoore gebracht en verwekte vee] bijval. Beethoven's C-mol-concert, het der de, dateert uit 1800. Het is over het geheel een zonnig werk, dat in den concert-vorm nieuwe banen zoekt. Vóór Beethoven was bij een stuk in concertvorm ook aan het solo-instru ment de leiding gegeven, terwijl het orkest een bijna uitsluitend begelei dende functie had. Beethoven evenwel geeft aan de con certen een meer symphonischen vorm waarbij het orkest beurtelings bege leidt of de leiding van den solist over neemt. Dat teekent zich reeds heel duidelijk af in het 3de concert, maar later nog veel duidelijker en magi- straler in het 4de en 5de. Over 't geheel een zonnig werk, soms overmoedig. Er is aan de eerste uitvoering in 1803 een aardige geschiedenis ver bonden. Beethoven zou spelen, zijn vriend Seyfard zou de bladen der par tituur omslaan. Seyfard bericht hierover; „Ik stond perflex! Ik zag niet anders dan leege bladzijden; hoogstens op eene of an dere paeina een paar, hem tot leid draad dienende voor mij onbegrijpe lijke hiëroglyphen neergekrabbeld; want hij speelde de geheele hoofdpar tij uit zijn geheugen, daar hem. als ge woonlijk, den tijd had ontbroken, zijn compositie volledig op papier te. zet ten. Alleen de orkest partijen waren klaar. Zoo nu en dan gaf hij mij on merkbaar een wenk, wanneer hij aan het eind van een onzichtbare passage gekomen was en mijn angst, dat de zaak niet goed zou afloopen, was hem onder het spelen een oorzaak van har telijk vermaak. Na afloop van 't con cert heeft hij zich niet weinig te mjj- ncn koste vermaakt". Beethoven zat dus in dien tijd vol humor en het concert is er een ge tuigenis van, een soms even ernstige en dan weer opgewekte dialoog tus schen solist en orkest. Een C-mol Allegro, ietwat dreigend in den aanvang, dan een Largo in E- dur, dweepend en heel mooi en dan weer een Finale in C-mol, in Rondo- vorm, waarin een zeldzamen, rhyth- mischen drang valt op te merken. Voor een solist bestaat in dit werk gelegenheid te over zijn pianistischs vaardigheid en muzikaliteit te toonen De heer Barend Renden kweet zich loffelijk van zijn taak en werd onder Van Beinum's leiding uitstekend ge assisteerd door het orkest. Veel bijval. Vleugel uit Bender's magazijn. MAATSCHAPPIJ VOOR TOON KUNST. Men deelt ons mede, dat het Bestuur der Maatschappij- voor Toonkunst al hier heeft besloten, in het a.s. winter seizoen 3 concerten te geven en wel het concert in October of November door het Utrechtsch Stedelijk Orkest, het concert in Februari een solisten avond en het concert in Maart weder om het Utrechtsche Stedelijk Orkest. BUITENLANDSCH BEZOEK. Prof. de Smedt uit Leuven heeft in het natuurkundig laboratorium van Prof. Keesom alhier proeven genomen over de structuur der vastgemaakte gassen met Röntgenstralen. Hij is on geveer een week hier ter stede ge weest en keert vandaag naar Leuven terug. In hetzelfde laboratorium is thans aanwezig Prof. Wolffke uit Warschau, die zich bezig houdt met onderzoekin gen van di-electrische constanten van vloeibaar helium in de nabijheid van zijn omzettingspunt. VALSCHE AANGIFTE EN VALSCHHEID IN GESCHRIFTE. Voor den Krijgsraad te 's Hertogen- bosch stond gisteren terecht zekeren F. M., geboren te Emmen, wachtmees ter-titulair, thans gedetineerd in het huis van bewaring. Den verdachte was ten laste gelegd, dat hij op den 2den Jan. 1928 alhier aangifte heeft gedaan, dat uit een kast op de kamer der kazerne, waarin hij gelegerd was, een som gelds van ongeveer 300 was gestolen, terwijl hij wist, dat dit feit niet was gepleegd In de tweede plaats wordt hem ten laste gelegd, dat hij in de maand No vember van het vorige jaar, in zijn functie van menagemeester in het kwitantieboekje heeft geknoeid; daar bij had hij het doen voorkomen, alsof betalingen, welke hij aan leveranciers moest doen, reeds waren voldaan, ter wijl zuks toch niet was geschied. De eisch van den aud. mil. luidde vier maanden gev. straf met verlaging van rang. De verdediger. Mr. Dr. van Leeuwen, te Den Bosch, pleitte voor voorwaarde- ke veroordeeling, mede op grond, dal de gelegenheid tot fraude zeer gemak kelijk was, vermits, tegen het voor schrift in, in 3 a 4 maanden geen con trole was uitgeoefend. Uitspraak van den Krijgsraad con form, doch voorwaardelijk en met ver laging van rang. DE LEIDSCHE WINKELSTAND. Een ieder, die den vorigen winkel van de Fa. P. J. Hueber en Schrijvers aan den Nieuwen Rijn heeft gekend, zal hedenmiddag, nadat de zaak na de verbouwing weder geopend is, wel zeer verbaasd hebben gestaan4van de algeheele verandering, die dit per ceel heeft ondergaan. De betrekkelijk bekrompen winkel van nog geen half jaar geleden heeft plaats gemaakt voor een ruime, hooge, frissche, lichte zaak. Aan den voorkant treft men aan een 5-tal ruime, en lichte etalages, waar van twee aan de straat en drie in een portiek, waarin ook een tweetal deu ren aan weerszijden toegang geven tot den winkel. De zaak bestaat uit twee etage's. Boven vindt men de Heeren-confec- tieafdeeling, waar men alle heerenmo de-artikelen kan bekomen. Hier vindt men tevens de kinderafdeeling waar zoowel jongens- als meisjeskleeding voorradig is. Op deze bovenverdieping treft men ook aan een tweetal pas kamers voor dames en heeren en ver der een klein kantoortje. De ramen aan den straatkant zijn ingericht voor etalage's van heeren modeartikelen, wat aan den overkant van het water op de Botermarkt een aardig effect maakt. Om van alles, wat men gelijkvloers aantreft een opsomming te geven, zou ons te ver voeren. Laten we beginnen met te zeggen, dat de inrichting van het geheel schitterend is. De winkel betimmering is inderdaad magnifiek utgevoerd en daarenboven ook zeer practisch. Men treft er aan een drie tal mooie vitrines en verder groote la- denkasten, rekken, enz. enz. De voorraad en sorteering goederen van de firma Hueber en Schrijvers is overweldigend. Men heeft in de bene denruimte een afdeeling dekens, een afdeeling karpetten, loopers, tafelklee- den, divankleeden, gordijnstoffen, een baby-afdeeling, linoleums, vloerzeilen, cocosmatten en -loopers, slaapkamer meubels, matrassen (zelf vervaardigd», servetgoederen, gordijnstoffen, een wit goed-afdeeling, verder een zeer groo te sorteering moderne en effen stoffen en wat niet al. Achter de eigenlijke winkel bevindt zich een toonkamer voor slaapkamer ameublementen, waar men rustig kan uitzoeken wat men noodig heeft. We kunnen niet anders dan de fir ma complimenteeren met deze alge heele metamorphose van haar zaak en wenschen haar goede zaken. De verbouwing is tot stand gekomen onder leiding van den architect Spij ker, die er ongetwijfeld een mooi ge heel van heeft gemaakt. De fa. Scheer en Biegstraten heeft voor de winkelbetimmering gezorgd, de fa. Meyer voor het timmerwerk, de fa. Lindenhof voor het metselwerk, de fa. Soepart voor het steenhouwers- werk, de fa. H. W. F. v. d. Steen voor het schilderwerk, de fa. Kastelein voor het stukadoorswerk, de fa. Langezaal voor het smidswerk en de sanitaire installatie en de firma Lagendijk voor de electrische installatie, alles tot volle tevredenheid van den eigenaar. CONFERENTIE N. Z. H. T. M. EN DE VAKORGANISATIES. In de conferentie tusschen de Direc tie der Noord Zuid Hollandsche Tram wegmaatschappij en de vakorganisa ties op Dinsdagmiddag 13 dezer te Haarlem gehouden, werden de navol gende belangrijke aangelegenheden besproken. Een der vakvereenigingen wilde het niet-toekennen van een periodieke ver hooging beschouwd zien als straf, en wel een zoodanige, waarvan beroep zoude openstaan op een Raad van Be roep (Scheidsgerecht). De Directeur achtte deze oplossing niet in overeenstemming met de be doeling van het Reglement Dienst- voorwaarden, doch was bereid een tus- schenweg te overwegen, n.l. het instel len van een Commissie van Advies, die mogelijk tevens advies zoude kun nen geven in gevallen van normale dienstopzegging. De vakvereenigingen verklaarden zich met deze oplossing te vereenigen. De vakorganisaties meenden, dat de tijd gekomen was, om de besprekingen te openen over een herziening van de loonen in opgaande lijn. De Directeur kon zulk een algemeene toezegging niet doen, eensdeels omdat hij de tram loonen in vergelijking met andere par ticuliere bedrijven als behoorlijk be schouwt en anderdeels, omdat de uit komsten van het bedrijf zulks niet toelaten. Niettemin was ter voldoe ning aan eene in den loop' van 1927 toegezegde overweging een wijziging in de loonregeling voorbereid, volgens ADVERTENTIE-PRIJS Gewone Adyertentiën per regel 221/j cent Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei Bij contract belangrijke redactie Kleine Adyertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden da gelijks geplaatst ad. 40 cents Belangrijkste nieuws in dit Nummer. Binnenland. De Tweede Kamer heeft het wets ontwerp tot vervroegde invoering van den zevenjarigen leerplicht aangeno men. De Tweede Kamer is begonnen met de behandeling van het wetsvoorstel- Zijlstra. Mr. P. J. Reymer als lid der Eerste Kamer geïnstalleerd. Het conflict ün het Kleermakersbe- drijf beëindigd. Buitenland. De a.s. zitting der voorbereidende ontwapeningsconferentie. Ernstige dijkbreuk in de Ver. Staten. De koning van Afghanistan is te Londen aangekomen. Uitbreiding der staking in de Ant- werpsche haven. welke verscheidene functionnarissen in. een hoogere loongroep worden ge- jdaatst, en slechts enkele in een lage re, met dien verstande dat de laatst bedoelde thans in dienst zijnde func tionarissen daarvan geen nadeel zou den ondervinden, tenzij t.g.t. een alge meen nieuwe loonregeling mocht wor den ingevoerd. Op een desbetreffende vraag zegde de Directeur toe. om, zoo dra de uitkomsten van het bedrijf verbeterden, te overwegen, het loon- verschil tusschen de standplaatsen Haarlem en Leiden op te heffen. Bepleit werd de afschaffing van den carenzdag in die gevallen, waarin ziekte-simulatie was buitengesloten. Daarin kon de directeur niet bewilli gen, omdat ten eerste geen vaste grenslijn in die gevallen getrokken kan worden en ten tweede, omdat, hoewel de bepaling in het Reglement Dienstvoorwaarden omtrent „aanslui tende ziekte" in het onderhavige ge val nadeel, daartegenover in andere gevallen, als b.v. bij ziekteuitkeering, voordeel voor den betrokkene kan op leveren. Tenslotte werd verzocht de toeken ning van eenige ziekteuitkeering aan diegenen van het hulppersoneel, die vóór de reorganisatie in Juli 1927 had den behoord tot het personeel in voorloopigen dienst. Uitsluitend uit overweging, dat hun terugkeer in den dienst der Maatschappij langer duurde dan aanvankelijk werd ver wacht, was de Directeur bereid te overwegen tot eene uitkeering van 1 rer dag gedurende ten hoogste 6 we ken, doch met dien verstande, dat ook ten deze een carenzdag zal worden toegepast. Nadat nog een technische vervoers- kwestie en eenige rondvragen waren behandeld, sloot de Directeur de bij eenkomst. VROUWELIJKE STUDENTEN NAAR HONGARIJE. De Reiscommissie van de Algemee ne Senatenvergadering heeft van het Comité voor Buitenlandsche Zaken der Hongaarsche Studenten een uit- noodiging ontvangen voor een tiental Hollandsche meisjes-studenten tot een bezoek aan Budapest gedurende de a.s. Paaschvaeantie. Zij zullen aldaar de gasten zijn van Hongaarsche families uit de weten schappelijke kringen. De namen dezer families liggen bij de Reiscommissie A. S. V. te Leiden ter inzage. De deelneemsters hebben derhalve 9lechts te betalen een bedrag van 85 per persoon, n.l. retour Utrecht Buda- pest, 2de klasse (met reductie). Het vertrek is vastgesteld op Donder dag 6 April a.s. met den avondtrein vanaf Utrecht (C. S.). Het verblijf te Budapest zal onge veer 10 dagen duren. Te zijner tijd zullen aan de deel neemsters nauwkeurige gegevens wor den medegedeeld. Gelet op het groote succes van een dergelijke reis, in 1927 gemaakt, ver wacht de Reiscommissie ook dit jaar groote belangstelling. Met het oog op het beperkt aantal deelneemsters, wordt aanmelding ten spoedigste, doch uiterlijk vóór 26 Mrt. a.s. ingewacht bij de Reiscommissie der A. V. S., Breestraat 41, te Leiden. THE INTERNATIONAL STUDENT IDENTITY CARD. In een door de Reiscommissie der Algemeene Senaten-vergadering ons toegezonden communiqué, wordt ge\% zen op enkele der vele practisol.< voordeelen, die de Confédération T ternationale des Etudiants den c' denten biedt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1928 | | pagina 1