CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
8«<* JAARGANG
MAANDAG 6 FEBRUARI 1928
NUMMER 2393
N EOWE LE DSCHE CODRANT
Bureau: Hooigracht 35 Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 JfejQOjf Aangesloten op het Streeknet Lisse
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per weekf 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Dit nummer bestaat uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Niet misverstaan.
In de door Mr. van de Sande Bak-
huijzen op 23 Januari gehouden
nieuwjaarsrede, vestigde hij de aan
dacht van de Leidsche Vroedschap op
het verscheiden van het raadslid Wit-
mans.
Door de vriendelijkheid van den
Burgemeester waren wij in staat om
nog denzelfden dag deze rede in haar
geheel in ons verslag op te nemen. Wij
meenen dan ook, dat van een mis
verstaan geen sprake kan wezen.
Toch wordt de juistheid van ons
verslag in twijfel getrokken.
De heer R. de Waard merkt in ..De
mocratie en Vrije Arbeid", het orgaan
der Democratische Partij, het volgen
de op:
„Wij hebben de overtuiging, dat dit
verslag niet juist weergeeft, wat de
burgemeester heeft gezegd. Wij kun
nen ons niet indenken, dat deze bur
gemeester deze woorden heeft gespro
ken naar aanleiding van het overlij
den van onzen diep betreurden vriend
Witmans. Het lijkt ons onmogelijk,
dat een voorzitter van den gemeente
raad van Leiden op een dergelijke on-
kiesche en tactlooze wijze uiting kan
geven aan zijn gevoelens. Terwijl hij
aan de eene zijde Witmans roemt als
„een der ijverigen uit de rijen van de
vroede vaderen", zou hij van deze ge
legenheid misbruik hebben gemaakt,
om de partij, waaraan Witmans zoo
zeer gehecht was, een „Seitenhieb" uit
te deelen!
Volgens het verslag toch zou hij
zich aldus hebben uitgelaten, dat „de
doodsklok van Witmans blijkbaar ook
die was voor zijn partij, want toen de
raad in Juni van het afgeloopen jaar
vernieuwd werd, verdween zij uit de
rij". Inderdaad zou het wel hoogst on
gepast zijn geweest aan het overlijden
van een der ijverige' leden van den
Raad, een dergelijke gedachten-uit
haal te verbinden. Er zou leedver
maak uit spreken, een eigenschap van
bijzonder onaangenamen aard; vooral
bij deze aangelegenheid zou zoo iets
niet mogen gezegd worden. Over de
Communistische Partij, die niet meer
vertegenwoordigd is in den Raad,
wordt volgens het verslag door den
heer Van de Sande Bakhuijzen niet
gesproken.
Wat men hoopt en wenscht is iets
anders".
Wij hebben niet tot taak. de woor
den van den Burgemeester te verde
digen, maar willen toch even opmer
ken, dat bedoelde woorden inderdaad
gesproken zijn. Wij meenen echter ze
ker te weten, dat in geen geval hier
mede een „Seitenhieb" aan de Demo
cratische partij werd uitgedeeld. Het
was eenvoudig een opsomming van
feiten, waarbij deze twee, de dood van
den heer Witmans en het niet terug-
keeren in den Raad van de Democra
tische Partij, toevallig naast elkaar
werden genoemd.
Maar wij ontzeggen den heer de
Waard het recht om te spreken van
„een hopen en wenschen van den dood
der Democratische partij", dat uit de
ze rede of ons verslag zou blijken.
Noch het een, noch het ander is het
geval. Trouwens hier was alleen van
het verdwijnen dezer partij uit den
Leidschen Gemeenteraad sprake.
Na weergegeven te hebben, hoe op
vele plaatsen de Democratische partij
veld wint en in 1929 haar intrede
hoopt te doen in de Tweede Kamer,
vervolgt hij aan het slot:
„In den loop van dit jaar hopen wij
een vergadering in Leiden te beleggen
en wij uoo' igen thans ree Ij hoe liet
ook zij, den burgemeester uit, daar te
komen, om eens te hooren, hoe het
eigenlijk met ons gaat. Misschien heb
ben wij dan gelegenheid ook eens met
hem te debatteeren over onze begin
selen".
Wij zullen ons best doen om ook
dan niet mis te verstaan en zijn
nieuwsgierig, of de heer De Waard
dan nog zoo wantrouwend zal zijn.
V Niet onbewezen.
De heer Grotenhuis heeft als voor
zitter van den Clir. Besturenbond de
leiders der moderne vakbeweging en
de S. D. A. P. van demagogie beschul
digd.
Daarop heeft de Leidsche Bestuur-
derbond den heer Grotenhuis uitge-
noodigd tot een openbaar debat, ge
daagd zou misschien juister zijn.
De Chr. Besturenbond heeft echter
geantwoord:
.,Uw schrijven, dato 24 Januari, werd
in onze bestuursvergadering bespro
ken.
Mij werd opgedragen u te berichten,
dut ons bestuur het nut van een de
batvergadering niet kan inzien, wes
halve wij daaraan niet zullen mede
werken.
Wij hebben den plicht onze men-
schen van voorlichting te dienen zoo
als dat overeenkomstig den grondslag
onzer beweging geschieden moet".
Aan het slot van dit schrijven wordt
gezegd, dat het geen verwondering
moet wekken, dat de Chr. Besturen
bond een standpunt inneemt tegen
over den Bestuurdersbond, daar laatst
genoemde een grondslag heeft, waar
op geen samenwerking mogelijk is.
De Leidsche correspondent van het
Haagsche Volk komt daar tegen op.
Hij meent, dat dit tweeërlei stand
punt nog geen openbaar debat behoeft
uit te sluiten.
Dan vervolgt hij:
„Het slot van den brief is als mo
tief voor het weigeren van de debat
vergadering al heel mal.
Als de Chr. Besturenbond meent
zich in vele gevallen tegenover onze
beweging te moeten stellen, wat voor
bezwaar is er dan, om dit standpunt
in het openbaar te verdedigen?
Ons verwijt aan de christelijke vak
beweging is, dat zij in haar taak om
op te komen voor de belangen der ar
beidersklasse, in casu voor een goede
werkloosheidszorg te kort schiet.
Daarover zou een debat, ook voor
de christelijk georganiseerden. zeer
nuttig zijn geweest.
Het weigeren van de aangeboden
debatvergadering maakt nu sterk den
indruk te zijn ingegeven door de
vrees, dat de christelijk^ arbeiders ook
eens iets anders zouden te hooren
krijgen dan hetgeen hen door hun lei
ders wordt voorgepraat.
Met dat al blijven de beschuldigin
gen van den heer Grotenhuis onbe
wezen. Wij ontleenen daaraan het
recht, hem een praatjesmaker te noe
men."
De heer Grotenhuis zal zichzelf na
tuurlijk wel verdedigen, indien hij
daartoe behoefte gevoelt.
Daarom willen wij alleen opmerken,
dat dit heele heibeltje weer zoo echt
teekenend de demagogie bevestigt. Het
volk te hoop jagen bij een openbaar
debat en daar trachten, door de aan
dacht op bepaalde dingen te vestigen,
de meening te beinvloeden, dat wil de
S.D.A.P.
Ons dunkt, de heeren bevestigen
zelf de waarheid van de ten laste
legging.
STADSNIEUWS.
Prol. Dr. H. A. LORENTZ. f
Men meldt uit Haarlem, dat Prof.
Dr. H. A. Lorentz Zaterdagmiddag te
omstreeks half vier, zacht en kalm is
ontslapen.
Hendrik Antoon Lorentz is in 1853 te
Arnhem geboren. In 1875 promoveerde
hij te Leiden met een dissertatie: „The
orie van de reflectie en breking van
het licht", waarin een later veel ge
bruikte formule wordt afgeleid, die
nog zijn naam draagt. Reeds daarin
wordt de grondslag gelegd voor zijn
later levenswerk: de eleetronen-theo-
rie, waarin de structuur der electrici-
teit atomistisch wordt opgevat. Het
„Zeemanverschijnsel" kon hij er mee
verklaren. Nobelprijs in 1903 voor Zee
man en Lorentz). Tevens heeft hij door
zijn talrijke onderzoekingen op liet ge
bied der electro-dynamica bijgedragen
tot het leggen van den grondslag van
de relaviteitstheorie. Behalve onder
zoeker was Lorentz ook een schitte
rend docent. Zijn leerboek: „Beginse
len der Natuurkunde" bereikte reeds
vele herdrukken. Met de uitgave van
zijn colleges in boekvorm door zijn
talrijke leerlingen was na 1919 een
aanvang gemaakt. Verscheiden deelen
daarvan zijn verschenen.
In 1878 aanvaardde Lorentz het pro
fessoraat te Leiden, waar hij zoowel
theoretische als experimenteele physi-
ca heeft gedoceerd.
In 1912 werd hij curator aan Teylers
Stichting te Haarlem, maar bleef als
buitengewoon hoogleeraar aan de Leid
sche Universiteit verbonden.
Van 1881 lid der Koninklijke Acade
mie van Wetenschappen, was hij vele
jaren secretaris en later voorzitter
van de Wis- en Natuurkundige Af-
deeling.
Prof. Lorentz had een wereldnaam.
Hoe groot zijn bekendheid in het
buitenland is, bleek ondubbelzinnig
den llden December 1925, bij de her
denking van zijn gouden doctoraat,
toen zich onder voorzitterschap van
wijlen Prof. Kamcrlingh Onne9 een in
ternationale commissie had gevormd,
waarin de meest bekende hoogleera
ren uit nagenoeg alle landen der we
reld hadden zitting genomen en uit
wier naam hij. nadat Prof. Kamer-'
lingh Onnes hem het eerst had toe
gesproken, door Prof. Einstein werd
geluk gewenscht.
Bij deze gelegenheid werd door deze
commissie een groote som gelds bijeen
gebracht, waaruit het Gouden Lorentz
doctoraat-fonds werd gevormd, dat ter
beschikking van Prof. Lorentz werd
gesteld, om het voor de studie in de
natuurkunde te bestemmen op een
wijze, die hem goeddacht en welk
fonds toen onder beheer is gesteld van
het Leidsch Universiteitsfonds.
H. M. de Koningin liet zich bij de
herdenking van dit gouden doctoraat
vertegenwooij^igen door Prins Hen
drik en ook verschillende ministers
waren daarbij tegenwoordig.
Namens de regeering overhandigde
minister Colijn hem toen het Groot
kruis in de Orde van Oranje Nassau.
Reeds bij gelegenheid van zijn zilve
ren doctoraat was hern 11 December
1900 een grootsche hulde gebracht.
Ook toen had zich een commissie
gevormd en in zijn toespraak tot den
jubilaris mocht Prof. Kamerlingh On
nes toen verwijzen naar het „Livre
Jubilaire", dat te zijner eer als natio
naal huldeblijk was verschenen. En
nog slechts enkele dagen geleden, toen
Prof. Lorentz het feit herdacht, dat hij
vijftig jaar geleden werd benoemd tot
hoogleeraar aan Leiden's Universiteit,
bleek uit den stroom van gelukwen-
schen, die hem dien dag uit geheel de
wereld bereikte, hoe hoog hij staat
aangeschreven in de hoogste weten
schappelijke kringen.
Voor zijn promotie in 1872, was hij
reeds leeraar aan de burgeravond
school te Arnhem, in welke functie hij
werkzaam bleef, tot hij, nauwelijks 24
jaren oud, werd geroepen tot het be
zetten van den nieuwen leerstoel in
de theoretische natuurkunde aan de
Leidsche Universiteit. Hij aanvaardde
dit ambt met een rede over: „De mo
leculaire theorieën in de natuurkun
de".
Zijn onderzoekingen op theoretisch-
natuurkundig gebied, waarvan de
voornaamste gepubliceerd zijn in de
Verslagen van de Kon. Academie van
Wetenschappen, verwierven hem wei
dra t en Europeeschen naam.
Groot is het aantal buitenlandsche
onderscheidingen, hem ten deel geval
len. Niet alleen de Leidsche Universi
teit, doch ook enkele andere buiten-
landsche Nniversiteiten. o.a. die te
Madrid, benoemden hem tot doctor
honoris causa.
Nog maakte hij zich jegens ons land
verdienstelijk door zitting te nemen in
verschillende Rijkscommissies.
Glide zijn werk van internationaal
ma at si bappeli.iken aard valt vooral te
noemen zijn voorzitterschap van de
door den Volkenbond ingestelde com
missie voor Internationale Intellectu-
eele Samenwerking. Voorts was hij oa
liet of i c-rrespondeerend lid van de A-
cademies van wetenschappen te Parijs
Turijn en Upsala en directeur van de
Teyler-stiehting te Haarlem.
De begrafenis van Prof. Lorentz zal
plaats hebben a.s. Donderdagmiddag
12 uur op de begraafplaats aan den
Schoterweg te Haarlem, ingang Cle-
verlaan.
De Leidsche Universiteit zal verte
genwoordigd worden door den rector-
mag nifieus Prof. Wensinck en den
secretaris van den Academischen Se
naat, Prof. v. Eysinga.
Ten teeken van rouw zullen de Uni
versiteit en het collegebouw in de
Ivloksteeg gesloten zijn en zullen er
geen colleges worden gegeven, noch
examens worden afgelegd.
Prof. Dr. P. Zeeman uit Amsterdam
die indertijd tezamen met Prof. Lo
rentz den Nobelprijs voor Natuurkun
de verwierf, zal aan het graf het
woord voeren.
De Leidsche diosviering.
In vevland met het overlijden van
Prof Lo.entz, zijn voor de diesviering
der Li.i.lM.be Universiteit op 8 Febr.i
ari a.s., met uitzondering van de rec
torale rede, alle feestelijkheden afge
last.
Ook bij de studentenverenigingen
is zulks bet geval, zoodat de geco9tu-
meerde rijjool niet doorgaat.
Van het Natuurkundig Laboratori
um zijn ten teeken van rouw de gor
dijnen neergelaten en hangt de vlag
halfstok.
De verschillende studentenvereni
gingen hebben 14 dagen rouw aange
nomen. Van de gebouwen dezer ver-
eenigingen hangt de vlag halfstok.
Ds. F. C. VAN DORP. f
Deelden wij j.l. Vrijdag mede, dat
de toestand van Ds. F C. van Dorp
vooruitgaande was, zóó zelfs, dat er
hoop was, dat hij binnen enkele da
gen zou kunnen worden overgebracht
naar zijn woning te Santpoort, deze
hoop is helaas niet in vervulling ge
gaan.
Zaterdagavond is Ds. van Dorp, ten
gevolge van een ingetreden longont
steking, in het Ziekenhuis te Wor-
merveer overleden.
In plaats van naar zijn woonhuis,
is deze eenvoudige trouwe dienaar
des Woords ingegaan in het eeuwig
Vaderhuis met zijn vele woningen.
Ds. F. C. van Dorp werd 30 Sep
tember 18G0 alhier geboren.
Na opgeleid te zijn aan de Theol.
School te Kampen, slaagde hij in 1889
voor het candidaatsexamen in de
Theologie en deed in hetzelfde jaar
zijn intrede als predikant bij de Chr.
Geref. Kerk te Laar (Gr, Benthpim).
In 1894 vertrokken 'naar Uelsen,
waar hij 4 jaar werkzaam was, deed
hij 16 Mei 1897 zijn intrede bij de
Geref. Kerk te Driesum. Ook hier ar
beidde de overledene slechts een vier
tal jaren en werd den 24sten Novem
ber 1901 bevestigd als predikant bij
do Geref. Kerk te Andiik (classis Enk
huizen).
Te Andijk heeft Ds. van Dorp ge
durende 26 jaar de Geref. Kerk als
herder en leeraar gediend en mocht
den 4den December 1927 van deze
kerk emeritaat ontvangen.
Na bekomen emeritaat vestigde de
overledene zich metterwoon te Sant
poort. Slechts enkele maanden heeft
hij van zijn welverdiende rust mogen
genieten.
Ds. van Dorp zal te Andijk, de ge
meente waar hij zooveel jaren heeft
gearbeid en zooveel lief en leed heeft
doorleefd, worden begraven.
PROF. VAN DER VLUGT.
De toestand van Prof. Van der Vlugt
was heden aanmerkelijk verbeterd.
De koorts is sterk afgenomen en de
pols is weer normaal. De pijn is geheel
verdwenen en er bestaat gegronde
hoop, op een geheel herstel. De pa
tiënt voelt zich echter nog zeer zwak
en zal nog geruimen tijd in het Dia-
conessenhuis moeten worden ver
pleegd.
INTREEREDE VAN
PROF. DR. J. ROOS.
De leer van het alles-of-niets.
Dr. J. Roos te Leiden, benoemd tot
Hoogleeraar bij de faculteit der ge
neeskunde, aan de Rijksuniversiteit
te Utrecht, om onderwijs te geven in
de veterinaire physiologie, heeft he
denmiddag zijn ambt aanvaard met
het houden van een rede in het groot
auditorium der Universiteit over het
onderwerp: De leer van 't alles-of-niet9
Na een korte historische inleiding
over prikkel en prikkelbaarheid, wel
ke laatste als een der meest karakte
ristieke eigenschappen van alle leven
de substantie besproken wordt, wijst
spr. op de afhankelijkheid, die er be
staat tusschen de sterkte van den prik
kei eenerzijds en het effect anderzijds.
Sedert 1871 doet zich op dezen regel
welker bruikbaarheid men voor de ge-
heele levende natuur heeft trachten
te bewijzen, en die door Weber, Fech-
ner, en Pfeffer onderzocht en deels tot
wet verheven werd. een uitzondering
voor. In dat jaar toonde Bowditch aan
dat het stilstaande hart door kunstma
tige prikkels weer kon worden opge
wekt tot samentrekkingen, welker
groote echter afhankelijk is van den
prikkel. Reageert het hart, dan doet
het dit maximaal en kan het door
sterkere prikkeU niet tot sterkere con
tractie worden gebracht.
Dit beginsel is sedert het begin de
zer eeuw uitgegroeid tot een leer, wel
ke men als de leer van het alles of
niets aanduidt. Niet alleen de hart
spier, doch ook de skeletspier beant
woordt volgens de onderzoekingen
van Gotch, Keith, Lucas, Adrien, Lod-
hotz, Kato en anderen aan dit begin
sel mits men de spiervezels beschouwt
En verschillende onderzoekers achten
het dan ook van de functie van het
zenuwstelsel bewezen.
Spr. gaat dan na, tot welke voorstel
ling omtrent het vraagstuk der zenuw
geleiding deze proeven hebben geleid,
om vervolgens de moeilijkheden te be-
ADVERTENTIE-PRIJS
G«wone Advertentiin per regel 22'/» cenl
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling -
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Belangrijksle nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
Prof. Dr. H. A. Lorentz is over
leden. *t
Doodelijk spoorwegongeval te Haar
lem.
Bnltenland.
Een verdrag tegen het gebruik van
onderzeeërs?
Roemeensch-Bulgaarsch verdrag tot
regeling der oorlogskwestfes.
De brand te Fall River.
spreken, welke het beginsel bij toepas
sing voor het zenuwstelsel oplevert.
Acht spr. zijn geldigheid hier niet be
wezen, hij wijst op de moeilijkheden,
die dit bewijs van een zuiver experi
menteele wet noodzakelijk ondervin
den moet; zij is echter vereenigbaar
met de wet van Johannes Muller en
met die van Weber-Flechner.
Spr. behandelde tenslotte haar toe
passelijkheid voor de zintuigen, het
oog en het oor.
Met de gebruikelijke toespraken,
waarin hij hulde bracht aan de nage
dachtenis van wijlen de Leidsche hoog
leeraren Prof. De Jong en Einthoven,
besloot spr.
CHR. KWEEKSCHOOL.
Bij het gehouden examen voor de
acte Bijbelkennis aan de Chr. Kweek
school alhier zijn de volgende candi-
daten geslaagd.
Dames: N. Israel, Koudekerk; \V.
Jansen Schoonhoven, M. J. de Jeu, Al
phen; J. v. d. Niet, Noordwijk; J. van
Rijn, Leiderdorp; A. Siderius, Katwijk
a. d. Rijn; en J. van Straten, Wasse
naar.
Heeren: W. J. de Tombe en N. v.
Zuilen te Leiden, C. van Pijlen en J. B.
van Wieringen te Hazerswoude, J.
Minnee en J. v. Elk te Katwijk a. d.
Rijn, C. Kwakernaak, A. v. d. Berg en
A. J. v. Wijk, te Alphen, L. Dompeling
te Wassenaar, M. J. Kaashoek, Benthui
zen, J. C. Kroon te Woubrugge en P.
Kuit te Katwijk aan Zee.
GODSDIENSTONDERWIJS
CHR. H. B. S.
Naar wij vernemen heeft Dr. D. K.
Wielenga, predikant van de Geref.
Kerk van Voorschoten, de benoeming
tot tijdelijk leeraar in Godsdienston
derwijs aan de Chr. H. B. S. alhier
aangenomen.
Dr. Wielenga zal reed? spoedig de
plaats van Dr. van Katwijk, die naar
Velsen vertrekt, innemen.
STADSBRIEFPORT.
De Directeur van den Postpers-
dienst deelt ons mede:
Gebleken is, dat de met ingang van
1 Februari j.l. ingegane verlaging van
de porten der brieven en briefkaarten
in locaal verkeer, op ruime schaal
door bet publiek wordt beschouwd als
een verlaging van bet binnenlandscbe
tarief.
Hij doet een beroep op onze mede
werking, er nog maals de aandacht op
te willen vestigen, dat de ingevoerde
tariefsverlaging, voorzooveel de brie
ven en briefkaarten betreft, uitslui
tend van toepassing is voor de corres
pondentie, gewisseld tusschen perso
nen. die in dezelfde stad wonen.
Op de postkantoren kan desge-
wenscht worden nagevraagd tot boe
ver de grenzen van deze „stadsbestel-
ling" zich uitstrekken.
Wij vestigen er nog de aandacht op,
dat de verlaging voor de stadsbrieven
alleen geldt voor een gewicht van 20
gram.
De tarieven luiden aldus:
Voor briefkaarten, Stadsverkeer, 3
cent; binnenlandsch verkeer 5 cent.
Voor brieven, stadsverkeer, tot 20
gram 5 cent, boven 20 gram tot 250 gr.
15 cent; voor binnenlandsch verkeer
tot 20 gram cent, boven 20 gram
tot 250 gram 15 cent.
KAMER VAN KOOPHANDEL.
De Kamer van Koophandel en Fa
brieken voor Rijnland alhier ontving
d.d. 2 Februari 1928 van het Hoofdbe
stuur der Posterijen en Telegrafie te
's-Gravenbage een schrijven, melden
de, dat in het vervolg automatische
afschrijving van postrekeningen we
gens verschuldigde abonnementsgel
den (telefoon-aansluitingen, enz.) we
der in Januari en Juli zal geschieden.
DE GLETSCHERWERELD.
Morgenavond zal Prof. Escber,
hoogleeraar m de geologie en de mi
neralogie alhier, voor de Nat.-Hist.
Vereen, te Breda een lezing met licht
beelden houden over: „De gletscher
wereld van Zwitserland".
