CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
8s,e JAARGANG
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1928
NUMMER 2352
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Bureau: Hooigracht 35 Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknet Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Advertentiën per regel 22'/» cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel t&riel
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da>
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Dil nummer beslaat uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Zedelijke afglijding.
Eenigen tijd geleden schreven wij
een driestar over de propaganda, die
op zeer voorzichtige wijze openbaar
met luider stem durft men blijkbaar
nog niet gemaakt werd voor de
moderne eugenetica. Wij wezen toen
op dit nieuwe gevaar voor ons zede
lijk leven.
Van bevriende zijde wees men er
ons op, dat in de Deputatenrede, ge
houden op 23 April 1923. Minister Co-
lijn mede hetzelfde onderwerp aan
roerde.
Dit was destijds voorzoovor
de toen wankele gezondheid toeliet,
vereischten vragen van andere orde
in Grooter Nederland onze aandacht
onze opmerkzaamheid ontgaan.
Nu ook in Leiden, nog kort geleden
sterk verontrustende symptomen van
zedelijk verval aan het licht traden,
achten wij het noodig om enkele ge
dachten, door den Voorzitter van ons
Centraal Comité, toenmaals Minister
van Financiën, naar voren gebracht,
nader te belichten.
Deze rede van den heer Colijn, op
den laatsten onzer vierjaarlijksche
toogdagen, begint met in het centrum
te stellen onzen noodzakelijken strijd
voor de handhaving van de Christe
lijke grondslagen van ons Burgerlijk
recht, meer bijzonder van ons huwe
lijksrecht. Na eerst de revolutionaire
poging geschilderd te hebben van het
wegnemen uit ons strafstelsel van de
schuldvergelding, toont hij aan, dat
op dezen wortel stoelt, elke poging om
den pilaar van ons maatschappelijk
leven, het huisgezin, weg te stooten.
Rusland met zijn communistische
revolutie en de dictatuur van het pro
letariaat. doet het op andere wijze dan
het in het vaderland van Lombroso
in 1921 werd aangepakt, maar beiden
willen van straf als vergelding niet
weten.
Op dit voetspoor komt men er loc-
om te redeneeren dat rasverbetering
en vrijheid van zeden een ommekeer
ten goede in de sociale verhoudin
gen zal brengen. Het leven van zieken
en zwa-kken wordt dan een sta in den
weg. Het monogame huwelijk wordt
verwisseld met de vrije liefde, straks
zelfs het vrije verkeer tusschen de sek
sen als bij de dieren.
In deze zedenverwilderende theorie-
en, waarin de band van het Goddelijk
gezag, van de Christelijke moraal, ja
zelfs van den eerbied voor den mede-
mensch, wordt gemist, worden ook al
lerlei buitensporigheden, ook al pas
sen ze niet in die theorie, als noodza
kelijke nevenverschijnselen aange
merkt.
Wie de grondslagen van het huwe
lijk en van het gezin loswrikt, opent
de poort voor alle abnormale ver
houdingen en misvattingen op het ter
rein van het sexueele leven en ont
wricht de basis, waarop heel ons
maatschappelijk samenstel rust. Het
zij men, als de sociaal democraten,
streeft naar een socialistische ge
meenschap, waar voor alles vrijheid
heerschen zal. hetzij men in het kunst
matig ingrijpen de genereerende
kracht aan de ongewenschte leden
van het menschel ijk geslacht ont
neemt, in beide gevallen rekent mer»
niet met de Goddelijke orde. Men mis
kent de lessen der historie, die in den
deradentietijd d. oude cultuur de mod-
derstroomen der abnormale sexuali-
teit, ons als een waarschuwing zijn
achtergelaten.
De heer Wibaut durfde in De Nieu
we Tijd over het huwelijk in de socia
listische gemeenschap reeds te schrij
ven als van een gemeenschap van an
dere beteekenis. Hij verwacht een sa
menleven van man en vrouw, tegen
overgesteld aan die van thans. De
vorm van samenleving zal dan be-
heerscht worden door neiging en tem
perament.
De monogame vorm, eenzelfde man
met eenzelfde vrouw samenleven, zoo
erkent hij, heeft iets rustigs, geeft een
zekere vastheid voor behoud van het
goede. Maar noodig is dat niet. De
ongehuwde moeder zal de vrouw zijn
die wel een of meer kinderen begeert,
maar niet noodzakelijk met denzelf
den of eenigen man zal behoeven sa
men te wonen.
Men ziet volkomen de theorie die in
Rusland in practijk gebracht is. Om
dat men al te groote verwildering
vreest, zal dan het huwelijk of
eigenlijk is het dan slechts een tijde
lijke samenleving om het begeerde
moederschap een contract zijn,
waarin men zich over en weer tot een
materieele handeling verplicht. Het
doet ons denken aan een boer, die uit
berekening zijn dieren van verschil
lende kunne tot een bepaalde rasteelt
samenbrengt.
Wij hebben hier een herhaling van
de decadentie-verschijnselen, die voor
af gingen aan het oordeel Gods, dat
kwam over de oude wereld in No-
ach's dagen. Over het oordeel, dat over
Sodom voltrokken werd. Over het ge
richt, waarin Babel. Ninevé en Rome
ondergingen.
Al de uitwassen onzer moderne be
schaving, de propaganda voor het Neo
Malthusianisme, de moderne eugene
tica, de zich steeds onbeschaamder
openbarende zonde van Sodom, moe
ten als zoodanig beschouwd worden.
Deze zedelijke pest, zooals de heer
Colijn het noemde, is het, waartegen
Paulus toornt in het eerste hoofdstuk
van den brief aan de Romeinen, Daar
ligt dan ook het eenige redmiddel. De
zonde in al haar goddeloosheid aan de
kaak stellen en het volk tot bezinning
roepen. Maar ook zelf onze gezinnen
rein bewaren, opdat er nog 'n kern ge
vonden worde om den stroom te kee-
ren.
Dat is onze hooge roeping.
Wij beginnen dan met ons te ver
zetten tegen alles, wat de heiligheid
van het huwelijk en van het recht aan
tast.
Maar wij strijden ook tegen alle hei
melijke afglijding. Tegenover het mo
derne, dat men in dezen tijd nastreeft
en dat slechts voor een zekeren tijd is
moeten wij hebben het klassieke, dat
voor alle tijden is.
STADSNIEUWS.
ASTRONOMISCH CONGRES.
Door het Comité van huisvesting
van het Astronomisch Congres is de
volgende circulaire verspreid.
„Zooals U reeds bekend zal zijn. ver
gadert van 513 Juli 1928 te Leiden
het driejaarlijksch Congres der „Inter
national Astronomical Union".
Hoezeer ook Leiden, als wetenschap
pelijk centrum, een bij uitstek aange
wezen stad is voor een dergelijke bij
eenkomst, zal u niet onbekend zijn,
dat de huisvestingsmogelijkheden hier
ter stede zeer gering in aantal zijn.
Het Comité, belast met de ontvangst
hoopt daarom op uwe gewaardeerde
medewerking.
Indien u bereid zijt, gedurende diet
bovengenoemde tijdvak aan een of
meerdere buitenlandsche deelnemers
verscheidene congressisten zullen
vergezeld zijn van hun dames gast
vrijheid te verleenen. verzoekt het
Comité u beleefd, daarvan blijk te ge
ven, door invulling en inzending van
de aangehechte strook.
Met eventueele wenschen omtrent
de nationaliteit of taal uwer gasten
20 a 30 nationaliteiten zullen verte-
gewoordigd zijn zal gaarne zooveel
mogelijk rekening worden gehouden".
De liuisvestigcommissie heeft ge
tracht met deze circulaire zooveel mo
gelijk Leidenaars te bereiken.
Natuurlijk zijn er haar adressen ont
gaan.
De commissie zou er ten zeerste prijs
op stellen, indien ook zij. die geen
circulaire ontvingen, doch lust hebben
haar dezen dienst te bewijzen, zich
wenden tot Dr. C. H. Hins, Sterre-
wacht 8.
ORTHOPAEBISCHE KLINIEK.
Men verzoekt ons de aandacht te
willen vestigen op een voordracht met
film, welke Dinsdag, 14 Februari a.s.,
in den foyer der Stadsgehoorzaal zal
worden gehouden door Dr. M. D. Horst
als lid van het bestuur der Vereeni-
ging voor Misvormden.
Het doel van dezen avond is, de aan
dacht te vestigen op de hulpbehoeven
den onder lichamelijk gebrekkigen in
Nederland, terwijl de film, opgenomen-
in het Oscar Helenenheim bij Berlijn
een duidelijk beeld geeft van alles,
wat voor deze ongelukkigen kan wor
den gedaan.
De opbrengst is bestemd voor den
bouw eener chirurgisch-orthopaedi-
sche Kliniek te Leiden en de film werd
reeds met groot succes te 's Graven-
hage en Utrecht vertoond.
De leiding berust hier ter stede bij
een Comité, opgericht op initiatief van
de afdeeling Leiden van het „Groene
Kruis", onder eere-voorzitterschap van
Mevr. A. van de Sande Bakhuyzen. ter
wijl Mr. P. M. Trapman, Plantsoen 79,
gaarne bereid is nadere inlichtingen
te verstrekken.
Voor verdere bijzonderheden zie
men de advertentie, die later zal wor
den geplaatst.
MAATSCHAPPIJ DER
NEDERLANDSCHE LETTERKUNDE.
In de gisteravond alhier gehouden
maandeliiksche vergadering der Mij.
Ier Ned Letterkunde, heeft Prof. Dr
H. T. Colenbrander, hoogleeraar te
Leiden, over: „Eduard Meyer en de te
genstelling tusschen anthropologie en
geschiedenis" een voordracht gehou
den.
Prof. Colenbrander begon met aan
te toonen, dat Mever in het aan deze
kwestie gewijde boekdeeltje, dat de
nieuwere drukken van zijn „Geschich-
te des Altertums" voorafgaat, een zeer
scherpe scheiding tusschen anthropo
logie en geschiedenis maakt, en feite
lijk de geschiedenis tot de duiding der
geschreven overlevering beperkt. Dit
acht spr. echter in theorie niet logisch
eTi in de praktijk niet houdbaar. Ook
overgebleven kunst- en verbruiksvoor
werpen lichten het verleden toe en de
historische musea stellen ons in staat,
onze, uit de studie der overlevering ge
vormde voorstelling, uit te breiden, en
soms te herzien. Nu zijn er afbeeldin
gen en voorwerpen afkomstig uit tijd
perken, waaruit ons geen letteschrift
is overgeleverd. Ook dit zijn documen
ten omtrent den, in zekere richting en
bij zekere menschengroep bereikten
ontwikkelingsgraad: zij behooren tot
het „concrete en individueele", dat
Meyer het eigenlijke gebied der ge
schiedenis noemt in tegenstelling tot
deze algemeene gegevens, waarmede
de anthropologie werkt. Als de Stier
van Potter historisch document is.
waarom de bison van Fout-de-Gaume
dan niet? Of de afbeeldingen van ne
groïde bewoners van Europa, geduren
de het aurignacien, gevonden in de
grotten van Grimaldi te Villendorf in
Neder-Oostenrijk, te Laussul (Dor-
domne) in Frankrijk en elder? Ook 't
voorkomen van letterschrift lijkt geen
bruikbaar criterium; lang niet alle
schrift is ontcijferd en de oudste her-
inneringsteekens gaan tot het palaeo-
lithicum terug.
Meyer's afwerende houding schijnt
volgens spr. uitgelokt door de mate-
looze overschatting hunner weten
schap, waaraan zich aanvankelijk ve
le anthropologen. die zich aan een
historische constructie waagden, heb
ben schuldig gemaakt. Zij legden voor
alle schriftelijke overlevering, die niet
bevestigd kon worden door opgravin
gen uit den bodem, een souvereine
verachting aan den dag, Een nieuw ge
vonden cultuurgrond, moest van een
nieuw volk afkomstig zijn, alsof onze
nazaten een trekschuitenvolk moch
ten laten verdwijnen door een locomo
tiefvolk, en dit weer door een automo
bielvolk. Die zelfoverschatting was
groeikoorts eener jonge wetenschap;
zij komt bij de besle beoefenaars der
anthropologie thans niet meer voor.
Vervolgens behandelde spr. Meyer's
opvatting omtrent den voortdurenden
strijd tusschen nivelleerende en indivi
dualiseerende tendentiën in de geschie
denis der menschheid en haalde een
jonger geleerde Max Scheler, hoog
leeraar te Bonn aan. die onlangs
gewichtige opmerkingen maakte over
de vormen, waaronder deze overoude
strijd zich voordoet in het heden. De
nivelleerende invloeden schijnen
thans hijzonder sterk en van cultuur-
verbasterenden aard en vervullen vele
onzer tijdgenooten met afschuw. Zij
komen spr. voor als een noodzakelijke
reactie tegen het eenzijdige intellectu
alisme van voorbij gegane perioden.
Zij zullen zeker nog geruimen tijd aan
houden en harmonie in het menschen-
bestaan zal gedurende dien tijd niet
worden bereikt. Eerst wanneer de le
venswaarden, die onder eeuwen van
intellectualisme en mechanisme bedol
ven waren geraakt, niet als thans, als
een nieuw opgedolven schat worden
aanvaard, zal een nieuw evenwicht
mogelijk zijn. Als soortwezon met die
pe wortels stekend in de natuur en te
gelijk als persoon, hoog er boven tro
nend, met geestelijk zelfbewustzijn,
beleve eenmaal de menschheid de één
wording van geest en van drift. Het
groote gemis schijnt spr., dat voor den
Westerling het begrip eener metaphy-
sica verloren is gegaan. De overgele
verde begrippen hebben weinig raak
punten meer met de werkelijkheid. De
voeding der religieuse voorstellingen
uit het reëele menschheidsleven, is
verstopt geraakt. Zij moet heropend
worden; immers het is gebleken, dat
religie en kennis geen substituut heeft
Geen geesteswetenschap, of zij voelt
zich eerlang geroepen mede te werken
tot de oplossing van dit ons centrale
levensvraagstuk. Hoe verder naar het
duister doorgetrokken de historie is,
hoe dichter zij de oorsprongen vermag
te naderen, hoe grooter haar hulp hij
dit werk zal zijn. Ook hiervoor al
dus besloot spr. is haar aan het
eenzijdig intellectualisme van het ver
leden herinnerende, beperking tot de
geschreven oorkonde veroordeeld.
jaren oude corps en van zijn gezel
schappen en vereenigingen. Het zou
ons te ver voeren, zelfs maar hier en
daar een greep te doen uit de vierhon
derd voorwerpen, die hier zijn bijeen
gebracht.
Stellingen van mannen als Buys en
Heemskerk getuigen van naarstigen
arbeid aan Leiden's Hoogeschool. Tal
van wetten, ledenlijsten, notulenboe
ken enz. geven een beeld van opge
wekt vereenigingsleven. Een reeks van
maskerade-foto's en platen, costumes
en attributen van hoofdpersonen bren
gen ons tal van luisterrijke lustrum
feesten in herinnering, vanaf den in
tocht van Ferdinand en Isabella in
Granada in 1835 tot het A. L.-spel in
1925. De „IJzeren Ploeg'' van Arena
het model van de beroemde race-boot
„Sans Nom" van Njord, getuigen van
de triomphen der Leidsche studenten
op sportgebied. En het zijn weer tal
van andere voorwerpen de corps-
gezelschappen en -disputen leverden
hier toch wel een belangrijk aandeel
die wijzen op vreugd en jolijt in den
gulden studententijd. Bontgeteekende
menu's, pokels in velerlei vorm en
grootte en wat al niet meer, doen zien
dat de spreuk:
Gebruickt jolijt. Terwijl ghij zijt
In uw jonge jaren,
geen ijdele klank was en is voor Lei
den's studentendom.
En dat de Nederlansche, en in het
bijzonder de Leidsche jongedochteren,
door jaren heen belang stelden in de
studentenmaatschappij, blijkt oök op
deze tentoonstelling uit vele archief
stukken.
Meer amusant, dan getuigend van
een groot dichterstalent is hier wel
de ontboezeming, die wij vonden in
den eersten studentenalmanak van
1815:
Nu zaamlen wij uit wijsheids voor
raadschuren
Ons vlijtig kennis saam,
Om eens, waneer wij 't vaderland be
sturen
Te sieren zijnen naam.
En zijn wij eens met kennis rijk be
schonken
Teii dienste van .'t vaderland
Reik, meisje! dan aan ons van liefde
dronken
Uw Nederlandsche hand.
DE HANZE.
Donderdag hield de afd. Leiden
van de R. K. Middenstandsvereeniging
de Hanze haar jaarvergadering in café
restaurant „In den Vergulden Turk".
Notulen en jaarverslag werden goed
gekeurd.
Het financieel verslag gaf aan in
komsten en uitgaven een bedrag aan
van 2077,71.
Tot bestuursleden werden herkozen
de heeren J. L. C. Perquin, P. J. Sleg-
tenhorst en G. J. van Deene, terwiji
hij in de vacature van den heer B. E.
Feld, die zich niet meer verkiesbaar
stelde, werd gekozen de heer P. van
Berge Henegouwen.
DE TENTOONSTELLING VAN
ARCHIEVEN VAN HET LEIBSCH
STUDENTENCORPS.
Wij zullen niet trachten, zelfs niet
heel vluchtig, een beschrijving te ge
ven van deze tentoonstelling, die een
uitstekend beeld geeft van de. geschie-
lenis v^n het thans bijna negentig
VAC AN TIE R. H. B. S.
Bij besluit van den 19den Januari
1928, waarbij artikel 27 van het regle
ment voor de Rijks Hoogere Burger
scholen, zooals dit is vastgesteld bij
Kon. Besluit van 10 Juli 1926 (Staats
blad no. 231), wordt gewijzigd, is be
paald, dat het derde lid van artikel 27
wordt gelezen als volgt:
„De eerste vacantie begint op den
23sten December na afloop van den
schooltijd of, indien de 23ste December
op Maandag of Zaterdag valt, respec
tievelijk op den 20sten of 22sten De
cember. na afloop van den schooltijd
en eindigt den avond van den 6den
Januari, of indien de 6de Januari op
een Vrijdag, een Zaterdag of een Zon
dag valt, op Maandagavond daarop
volgend".
VAN HUN BED GELICHT.
Hedennacht zijn door de recherche
alhier van hun bed gelicht de 21-ja^
rige J. v. E.. de 28-jarige A. v. d. W.
en de 25-jarige N. R„ allen wonende
alhier in verband met de in den laat
sten tijd alhier plaats gehad hebben
de inbraken. Enkele artikelen van dé
inbraken afkomstig, zijn reeds in be
slag genomen. De gearresteerden wor
den tevens verdacht van inbraken en
diefstallen te Voorschoten. Wassenaar
en Noordwijk. Het onderzoek is nog
in vollen gang.
INBRAAK.
G'f teravond is ingebroken bij P. op
het Levendaal. Men is langs de a h-
terkant binnengekomen en heeft ge
tracht de hranxikast te forceeren, even
wel zonder succes. Niets wordt ver
mist.
S h. eft aangifte gedaan van hot
feit, dat uit zijn rijwielbewaarplaats
in de St. Aagtenstraat een jas is ont
vreemd, waarin een portefeuille met
een klein bedrag aan geld.
Gisteren had op Oude Vest een
botsing plaats tusschen een wielrijder
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Buitenland.
De uitvaart van Maarschalk Haig.
De Grieksche regeering is afgetre
den.
Ongeregeldheden in Britsch-Indië.
en.een koe. De wielrijder reed
daarop het water in maar werd spoe
dig door een boer, die hem zijn wan
delstok toestak, er uitgehaald.
BINNENLAND.
BURGEMEESTER VAN LEKKER-
KERK.
De lieer C. G. Roos, wethouder van
Vlaardingen, is benoemd tot burge
meester van Lekkerkerk.
DE WINKELSLUITING TE
ROTTERDAM.
Do Rotterdamsche gemeenteraad
heeft gisteren het voorstel van B. en
W. tot vaststelling van de ontwerp
verordening op de winkelsluiting en
betreffende het rondbrengen van melk
en melkproducten op Zondag, na uit
voerige bespreking met 24 tegen 17
stemmen aangenomen, nadat het met
dezelfde stemmenverhouding geamen-
demeerd was volgens amendementen
van den heer Dutilh. De amendemen
ten-De Visser werden verworpen met
25 tegen 16 stemmen.
PEST TE ADEN.
De Minister van Arbeid, Handel en
Nijverheid heeft de haven van Aden
besmet verklaard wegens pest.
DE WIJZIGING DER ZIEKTEWWET.
Zooals reeds werd gemeld is tus
schen de besturen van het Verbond
van Nederl. Werkgevers, het Alg.
R.-K. Werkgeversverbond, de Chr.
Werlcgevers-vereeniging en het Cen
traal overleg in arbeidszaken voor
Werkgeversbonden onlangs overleg
gepleegd over het ontwerp tot wijzi
ging van de Ziektewet. Eenparig wa
ren deze besturen van oordeel, dat te
gen dit ontwerp zeer ernstige bezwa
ren bestaan en tevens werd het denk
beeld van een congres ter bespreking
van een en ander aan de orde gesteld.
In verband hiermede hebben ge
noemde besturen een aantal centrales
en vereenigingen uitgenoodigd tot een
voorloopige bespreking op Dinsdag 7
Februari a.s. te 11 uur in het gebouw
van de Alg. R.-K. Werkgeversvereeni-
ging, Lange Voorhout 19, te 's-Graven-
hage.
Tot deze bespreking zijn uitgenoo
digd de Ondernemersraad voor Ned.-
Indië, de Ned. Mij. voor Nijverheid en
Handel, het Kon. Ned. Landbouw-
Comité, de B. K. Ned. Boeren- en
Tuindersbond, de Christ. Boeren- en
Tuindersbond, de vereeniging voor den
Chr. handeldrijvenden en industriee-
Ten Middenstand, de Kon. Ned. Mid
denstandsbond, de Ned. R.-K. Midden
standsbond, de Ned. Vereeniging van
Huisvrouwen, de R.-K. Vrouwenbond
en de Ned. Chr. Vrouwenbond.
PROF. MR. A. S. OPPENHEIM.
Deze week is in ons land aangeko
men prof. mr. A. S. Oppenheim, lid
van den Volksraad van Ned.-Indië en
hoofdvertegenwoordiger van de Ba-
taafsche Petroleum Mij. in Indië.
Prof. Oppenheim vertoeft eenigen
tijd hier te lande om eenige bespre
kingen met de directie der Bataafsche
te voeren en zal zoo spoedig mogelijk
naar de Oost terugkeeren.
EEN FILMUNIVERSITEIT.
Na schoolbioscopen krijgt Nederland
nu een filmuniversiteit in den vorm
van een Volksuniversiteit.
Het behoeft geen betoog meer. dat
de film een machtig middel is, niet al
leen bij het onderwijs aan kinderen,
maar ook bij de verdere uitbreiding
van kennis aan ouderen.
Dat middel willen Les Universités
Cinégraphiques Internationales han-
teeren, een nationale organisatie, die
zich wijdt aan het onderwijs van de
breede massa door middel van het
witte doek. Het middelpunt van de or
ganisatie is gevestigd te Brussel. Daar
heeft men nu in 60 plaatsen onderaf-
deelingen. met een totaal van onge
veer 50.0CO leden. Maar de vereeniging
werkt ook reeds in Bulgarije, Grieken
land, Polen, Roemenië, Frankrijk, En
geland en nog eenige landen. Thans
wil men de werkzaamheden ook over
Nederland uitstrekken. De eerste voor
bereidingen zijn reeds getroffen. Een
comité, van aanbeveling is in wording.
De werkwijze van de vereeniging U
als volgt: Elk jaar worden ongeveer 2
