CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN
8»'« JAARGANG
NUMMER 2289
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal.1 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Bureau: Hooigracht 35 Leiden Telefoonnummer 2778
Postbox 20 Postgiro 58936 Aangesloten op het Streeknei Lisse
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone Adverteatiên per regel 22'/« cent
Ingezonden Mededeelingen dubbel tariel
Bij contract belangrijke reductie
Kleine Advertentiën - bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden da
gelijks geplaatst ad. 40 cents
Dit nummer bestaat uit IWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Provisie.
De gaslucht, door den heer Van der
Stel aangeblazen, heeft reeds heel wat
rust in onrust verkeerd.
Het mouei van uen neer Van der
Stel moge beneden cniieK zijn, en voor
al de wijze, waarop nij druppelsgewij
ze zijn wraakgevoelens noi viert, is
zeer af te keuren, het is goed dat rot
te toestanden worden bloot gelegd en
w eggenomen.
Zoo hier en daar schijnt wen door
deze corruptiegevallen geheel uit het
evenwicht geslagen.
Zoo meldt de Hoiterd. liet volgende;
„Volgens mededeelingen zou het
Haagscne gemeentebestuur, op ad
vies van de directie van de Gasiabriek
aan de firma Wilson in den laatsten
tiju opdrachien hehhen onthouden.
En het gevolg daarvan moet weer
zijn, dat reeds ruim 40 arbeiders zijn
ontslagen, terwijl voor anderen door
inkrimping van de werkweek het loon
wet J 4 a 5 is verminderd.
Het onthouden van werk is nu wel
een zeer gemakkelijke methode om ie
straffen, maar of het de juiste is, valt
te betwijfelen.
Is de lirma Wilson zoo zedelijk min
derwaardig geworden, dat zij niet
meer mag leveren, dan moet eik con
tract afgebroken worden. Met kleine
rancune-maatregelen treft men wel
enkele arbeiders, maar niet de werk
geefster".
Zoo eenvoudig is het echter niet,
zegt het blad en vraagt dan terecht, of
de firma is gewaarschuwd geworuen
en oi zij inderdaad de prijzen met de
bedragen der provisie heeit verhoogd.
Inderdaad, üat gaat te vqr. Het ge
volg moet niet zijn, dat de werkloos
heid nog grooter wordt.
In andere gemeenten kwam het
voorstel ter tafel, om den heer
VtfïT der Stel of diens raadsman, Mr.
Nothorn in de commissie van onder
zoek te benoemen. Zeker gedachtig
aan het spreekwoord, dat men dieven
het best met dieven vangt. Dat is ech
ter de manier niet. Gelukkig daarom,
dat in de voorgekomen gevallen dal
voorstel als onzedelijk werd verwor
pen.
in het Weekblad van den Ned. Bond
van Gemeente-ambtenaren komt een
inzender. of is het de redactie zelf
met een betoog, dat inderdaad de
aandacht verdient. Hij wijst er op. dat
het geven van provisie op menigerlei
wijze ook in het particuliere gebrui
kelijk is.
Hij noemt tuinlieden en cnauffeurs,
maar er zijn natuurlijk nog veel an
dere te noemen.
Dat wijst er op, dat het geven van
zoogenaamde provisie eigenlijk het
groote kwaad is, dat helaas in het
leven is ingeburgerd.
Daartegen moet worden opgetreden.
In de eerste plaats door een verbod
aan de ambtenaren. Maar ook. door
van Overheidswege bij de correspon
dentie met leverende firma's er op te
wijzen dat het aanbieden van provisie
en geschenken leiden zal tot het niet
voortzetten van zaken.
Eerst dan, wanneer die twee handen
in elkaar grijpen, kan van een gron
dige verbetering 9prake zijn.
Maar ook in het particuliere moet
die strijd medegestreden worden. Dan
alleen komt er verbetering.
De veiligheid op den spoorweg
Het openbaar onderzoek naar de
oorzaak van het spoorwegongeluk bij
Rijswijk in den nacht van 15 op lö
October j.l., waarbij, zo.oals men zich
herinneren zal, twee electrische trei
nen op elkaar liepen, en verscheidene
passagiers werden gewond, ving gis
termorgen in een der bovenzalen van
„Diligentia" te 's Gravenhage aan.
Bij vernieuwing bleek gisteren, de
eerste dag reeds, hoe ontzettend ge
vaarlijk of het drukke verkeer op on
ze hoofdlijn is. Zoo verklaarde de
hoofdconducteur, die dienst deed op
den trein uit Den Haag, dat in de
maand September 493 en in de maand
October 643 aanschrijvingen over den
treinenloop en de baan het personeel
bereikten. Deze aanschrijvingen be-
hooren gelezen te kunnen worden
en moeten ook gelezen worden,
maar wat te denken, als dezelfde ver
antwoordelijke persoon moet verkla
ren; „Het was zoo donker, dat ik ter
plaatse niet kon lezen".
Voeg hierbij dat een ander getuige,
de dienstdoende wisselwachter, op een
opmerking, dat hij de voorschriften
toch moest kennen, terwijl hij erken
de. ze niet geheel te kennen, antwoord
de; ,,Ja mijnheer, maar wij werken
meer op de ondervinding", dan is het
begrijpelijk, dat een aanschrijving
niet steeds de aandacht ontvangt, die
ze behoeft.
Hier is een schakel in den keten, die
niet sluit.
Van boven af worden aanschrijvin
gen en orders gegeven, die men aan
neemt, dat stipt woordelijk worden op
gevolgd, terwijl de practijk met de
omstandigheden rekent en de meerde
re veiligheid, die een maatregel steeds
omgeeft, menigmaal met gelukkige
uitkomst hanteert.
Die twee moeten in elkaar grijpen.
De aanschrijvingen moeten met de
practijk rekenen en omgekeerd moet
de praktijk zich stipt aan den voorge
schreven regel houden. Dat is op zoo n
drukke lijn tusschen A dam en Rot
terdam de eerste materieele voorwaar
de.
Ook al wordt deze stipt opgevolgd dan
zijn er nog physische en zielkundige
factoren van persoonlijken aard ge
noeg, die de veiligheid in gevaar kun
nen brengen.
STADSNIEUWS.
PRINSES JULIANA.
H. K. II. Prinses Juliana zal heden
avond in de Stadsgehoorzaal de ver
tooning bijwonen van de eerste Pro-
testantsche zeridingsfilm Waerta Sari.
UITBOUW VRIJE UNIVERSITEIT.
Gisteravond vergaderde het Comité
van Actie voor Uitbouw van de Vrije
Universiteit in het catechisatielokaal
van Ds. Thomas aan de Hooigracht.
Na het zingen van Ps. 75 1 en gebed
heet de voorzitter, Ds. Thomas, de
nieuwe leden welkom en constateert
een nagenoeg complete kring van wer
kers. Slechts een enkele, die door bij
zondere omstandigheden verhinderd
was, ontbrak.
Geen wonder, dat er een blijde stem
ming heerschte.
Maar toch ook niet alleen daarom.
Er was nog meer reden voor verheu
ging over het feit, dat er bij den aan
vang in zoo'n rijke mate succes is bij
de verzameling van bijdragen. Nage
noeg elk sub-comité rapporteerde van
zijn werk; Geen enkele weigering ont
moet.
Zie. da} vooral stemde tot blijden
jubel!
Er waren groote giften toegezegd,
maar ook giften bij de week, uit ge
zinnen waar de winter noodzaakt elk
dubbeltje tweemaal om te keeren.
Zie, dat is nog eens offervaardigheid!
De Vrije Universiteit wordt uitge
bouwd, dat is voor wat Leiden aan
gaat verzekerd!
Wij zijn er nog» niet, het gestelde be
drag is ruim voor de helft bijeen.
Maar er is ook nog zeker de helft
van onzen kring nog niet afgewerkt.
Het Comité gaat op den ingeslagen
weg voort. Bij deze 1600 komt de
volgende ook terecht.
Het Comité blijft bij ieder aandrin
gen om. wanneer het hart tot daden
dringt, niet te wachten, tot het voor
genomen bezoek gebracht wordt, maar
reeds nu een gift toe te zeggen. Het
hoeft dezen keer geen bedelpartij te
zijn. Heel veel bijdragen komen per
week en per maand binnen. De men-
schen redeneeren zoo; zes maal een
rijksdaalder gaat makkelijker, dan
een keer tien gulden en het is 50 pet.
meer.
Bravo!
Kuyper heeft goed gezien, toen hij
zeide; „Wat verbazing zal wekken is,
dat de uitgroeiing zal plaats hebben
gehad".
Voor wat Leiden aangaat zijn wij
met het Comité daarvan verzekerd.
De milde gevers naast God dank daar
voor.
DR. RIEMENS OVER RECHTSBESEF
EN SOCIALISME.
Voor een vergadering, belegd door
het Instituut voor Volksontwikkeling
sprak gisteravond Dr. J. Riemens over
„Rechtsbesef en Socialisme".
De zaal was stampvol.
Nadat de voorzitter, de heer J. Tjals
ma, de vergadering geopend had en
allen een hartelijk welkom had toege
roepen, daarbij dankende voor de groo
te opkomst, en er op gewezen had, dat
het Instituut met instemming heeft
begroet de bereidwilligheid van Dr.
Riemens om zich dezen avond beschik
baar te stellen verkreeg deze 't woord
tot het houden van zijn referaat.
De hoofdgedachte van den spreker
was, dat het socialisme, door de toe
standen van de vorige eeuwen, als kin
derarbeid e.d., geboren is als een kind
van wrevel en rechtsbesef. De
19de eeuw is begonnen met een schan
delijke fout van het kapitalisme. De
industrieelen hebben vergeten dat de
men9ch, de arbeider, nog iets meer
waard i9 dan een baal katoen. Dat was
geen economie, maar barbarendom.
Spr. wijst er dan verder op, dat het
rechtsbesef van het socialisme domi
neert in de Angel-Saksische landen,
de wrevel meer in Duitschland. Otis,
land heeft langen tijd geluisterd naar
Marx en minder naar Kingsley e.d., en
dat is volgens spr. een fout. Éen der
zeere plekken, die in Rusland openge
reten zijn, is geweest, dat men dacht
door geweld den wereldvrede te kun
nen bereiken, uoor het Marxisme
wordt het zoo voorgesteld, alsof de
arbeider zich schaapachtig zoet moet
houden, of door geweld uit wrok en
wrevel, tot zijn recht trachten te
geraken. Het Marxisme komt voort
uit de wrevel. Spr. noemt verschillen
de consekwenties daarvan. Een andere
fout van het Marxisme is de materia
listische onderhouw van zijn stelsel,
waarin alle ethiek onvindbaar is.
Waar ligt dan het recht van den
mensch vast. Waarom is altruïsme
beter dan egoisme, waarom wat ais
goed wordt beschouwd beter dan
kwaad? Het is de zedelijke natuur in
de menschheid en daarvan is Jezus
Christus het geweien. Als men socia
list is, dan mag men wijzen op de fou
ten van het 'Weslersche Christendom,
maar al het edele en goede komt van
Jezus Christus. Niet het Christendom
brengt spr. dezen avond, maar den
Christus. Bij Mem is het rechtsbesef
zonder wrevel. De hemel mag niet ver
laagd worden tot een dooddoener voor
wie minder bedeeld zijn. maar het
Christus-geweten is noodig voor het
juiste rechtsbesef. Spr. noemt enkele
voorbeelden, waaruit blijkt, dat Jezus
de Zijnen heeft voorgehouden dat de
materie niets is. Zoover het socialisme
uit het rechtsbesef is voortgekomen,
heeft 't niets goeds tot stand gebracht
er. hoopt spr., dat het door zal gaan
en tot veel goede dingen zal medewer
ken, met name tot den wereldvrede.
Het socialisme echter, dat uit wrevel
spruit, leidt licht tot excessen en daar
tegen moet gewaakt worden.
Nadat vervolgens eenige oogenblik-
ken was gepauzeerd, was er gelegen
heid tot debat, waaraan een vijftal
aanwezigen deelnamen.
Hierbij kwam onder meer ter sprake
de figuur van Marx als mensch, waar
hij Dr. Riemens opmerkte, dat hij er
van overtuigd was, dat zijn persoon
beier was dan zijn dogmatiek. Verder
w erd scherp naar voren gebracht door
de debaters dat het officieele Chris
tendom dikwijls met het kapitalisme
hand aan hand is gegaan, terwijl ook
als gedachte werd uitgesproken, dat
de godsdienst privaatzaak is. Wat het
eerste betreft merkte Dr. Riemens op,
dai het echte Christendom hierin be
staat, dat men zich richt naar Jezus
Cl'iistus. Anders is men geen Chris
ten en wanneer dan 46 kerkelijken te
gen het kinderwetje van Van Houten
gestemd hebben, dan mag men dat
niet als norm voor het Christendom
nemen, De godsdienst als privaatzaak
is voor spr. een onmogelijkheid. Hij
moet in het sociale leven de kern zijn.
De voorzitter zei, dat z.i. het socia
lisme en het Christendom hij elkaar
hooren zooals een der partijgenooten
het gezegd heeft: Naast het Krui9 .le
Roode Vaan. Tenslote dankte spr. nog
maals Dr. Riemens en alle aanwezigen
en sloot daarna de vergadering.
DE HEER MADRIAGA OVER
ONTWAPENING.
Op uitnoodiging van de Leidsche
Vereeniiging voor Wetenschappelijke
Voordrachten en van de Studenten
vereniging voor den Volkenbond,
heeft gisteravond de heer Madriaga,
van den Volkenbond te Genève, in het
klein auditorium gesproken over;
Ontwapening, haar hinderpalen, haar
resultaten en haar perspectieven.
Na een korte inleiding van prof.
Byvanck, ving de heer Madriaga aan
met op te merken, dat de Volkeunond
reeds sedert haar stichting aan ont
wapening arbeidt. kan moeilijk
zeggen dat men op dit gebied reeds
ver is gevorderd. De critiek is echter
gemakkelijk wanneer zij geïnspireerd
wordt door een minder goede gezind
heid. Wie echter deze aangelegenheid
van nabij beschouwt, zal erkennen,
dat men hi§r met een ingewikkeld
vraagstuk té doen heeft.
Spreker onderscheidt dan twee ca
tegorieën van hinderpalen, n.l. die
welke het probleem zelf biedt op een
wijze, welke samenhangt met de na
tuur ervan, en de uitwendige.
Spreker staat dan eerst stil bij de
uitwendige hinderpalen. Als zooda
nig noemde hij o.a. den toestand,
waarin de geheele wereld op dit
oogenhlik verkeert. De ontwapening
zou de naiuurlij'ke consequentie zijn
van een staat, waar vrede en rust
heerscht: Duitschland en Rusland.
Voorts noemt hij Amerika, waar een
ernstig vraagstuk wordt gesteld: die
van het evenwicht tusschen de twee
vijandige beschavingen en Azië, waur
de oorspronkelijke Europeesche twee
dracht in de massa's Oostersche ras
sen voortwerkt. Men ziet het, overal
heerscht onrust.
Spr. noemde verder als hinderpaal
voor de ontwapening de voortdurende
veranderingen in de nationale poli
tiek, welke de harmonieuze ontwik
keling van den Volkenbond ernstig
belemmeren, zooals spr. nader uiteen
zet.
Vervolgens komt hij tot de inwen
dige belemmeringen. Allereerst wijst
hij daarbij op de twee categorieën
van ontwapening: nationale en in
ternationale.
De school voor internationale ont
wapening denkt, dat het de wapenen
zijn, die den oorlog veroorzaken. Er
is, van zeker standpunt bezien, voor
deze opvatting wel iets te zeggen,
zooals spr. nader uiteen zet. Omtrent
deze school komt spr. tot de slotsom,
dat zij de ontwapening aanprijst als
het beste middel om den vrede te ver
zekeren.
Na dez« conclusie nader te hebben
gemotiveerd, komt hij tot de tweede
school, welke van meening is, dat het
de oorlogen zijn, dat wil zeggen de
vrees voor de oorlogen, die de oor
zaak voor de bewapening zijn. Spr.
onderwerpt ook deze opvatting aan
een beschouwing, waarna hij uiteen
zet, dat het Pact in wezen bestaat uit
een systeem, dat er op gebaseerd is
aan het vraagstuk een vreedzame op
lossing te brengen.
Vervolgens gaf hij een overzicht
van de resultaten, welke de Volken
bond reeds met betrekking tot de
ontwapening heeft bereikt. Hij onder
scheidde daarbij de directe en de in
directe methode.
Komende tot de perspectieven in
de toekomst, zeide spr., dat deze voor
namelijk afhangen van de uitwerking,
welke de openbare meening op het
werk van den Volkenhond kan heh
hen. 't Is nutteloos te hopen op merk
bare resultaten zoolang er niet een
grondige verandering in de openbare
ineening ontstaat. Men moet echter
tweeërlei methoden toepassen. De in
directe methode om de vermeerdering
der bewapening tegen te gaan: trach
ten een internationale regelir.g te krij
gen voor haar begrenzing en de op
voeding van de publieke opinie te be
vorderen door het volhardende werk
over deze kwesties.
De indirecte methode besprekende,
zegt spr., dat deze alleen kan uitloo-
pen op een resultaat, den Volkenbond
waardig. Dit resultaat kan echter
slechts verkregen worden indien de
ontwapening stevig gegrondvest is in
een internationale stad met een in
ternationale justitie, die over de ge
heele wereld gerespecteerd wordt.
MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING
DER TOONKUNST.
Afdeeling Leiden.
Wij vernemen, dat de afdeeling Leiden
van de Maatschappij tot Bevordering dei-
Toonkunst zich voorstelt dit jaar uit te
voeren op 9 December „Hongaarsche
Psalm" van Kodaly, met het wereldsehe
Oratorium „Acis und Galathea" van Han
del, en op 28 April 1928 „Die Matthiius
Passion" van J. S. Bach, onder leiding
van haren directeur, den heer Anton
Tierie, en met medewerking van het Re
sidentieorkest. Als solisten zullen optie
den in het eerste concert Mevrouw Jo v.
IJzer-Vincent en de heeren Louis van
Tulder en Willem Herckenrath en bij de
tweede uitvoering o.a. Mevrouw A. Noor-
dewier-Reddingius en de heer Loui9 van
Tulder.
Het bestuur rekent er op de belangstel
ling van het Leidsche publiek en van dat
der omliggende gemeenten te mogen blij-,
ven ondervinden, ten einde in staat te
zijn deze aloude Leidsche afdeeling met
haar zoo bekend koor, dat een der beste
gemengde koren uit. het land is, en dat
voor Leiden moet geacht worden een zeer
te waardeëren bezit te zijn, in stand te
houden.
Zooals bekend, mag worden veronder
steld, heeft een lid dezer afdeeling toe
gang tot alle concerten der 39 afdeelingen
der Maatschappij, waarvan de program
ma's steeds worden bekend gemaakt, en
zijn de diploma's, alhoewel op naam uit
geschreven, in geval van verhindering
van den houder, niet persoonlijk vooj? de
uitvoeringen te Leiden.
HERSTEL VAN HET DOOR BRAND
VERNIELDE KADASTER IN HET
WEENSCHE PALEIS VAN JUSTITIE.
Het üostenrijksche Gezantschap in Den
Haag heeft aan de Kamer van Koophan
del en Fabrieken voor Rijnland te Lei
den het volgende bericht gezonden.
Door den brand in het Paleis van Jus
titie te Weenen zijn vernield het kadas
ter van de gemeente Weenen, wat betreft
sectie I tot IX en XX, verder het kadaster
van Neder-Oostenrijk, het „Eisenbahn-
buch" en het „Bergbuch" met bijbehoo-
rende documenten.
Het Landesgericht für Zivilrechtssa-
chen, Wien I, Herrengasse 17, heeft van
ambtswege het herstel van het archief
ter hand genomen.
Alle eigendoms- en andere burgerlijke
rechten, in 't bijzonder de hypothecaire
rechten, zullen vseer worden geregistreerd
voor zoover zij door gerechtelijke akten,
kadastrale uittreksels of andere dergelij
ke documenten kunnen worden bewezen.
Niettemin wurdt aan belanghebbenden
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Binnenland,
Mevr. Roland Holst is uit de C. P.
getreden.
Verschillende gevolgen van den
ijzel en laag water.
Het onderzoek naar h6t spoorweg
ongeluk bij Rijswijk.
Bnltenland
Kabinetscrisis in België.
De verdediging van het gebied bij
Luik.
Italiaansche ontstemming tegen
Joego-Slavië.
Mijnwerkersonlusten in Colorado.
aanbevolen hun rechten, en in 't bijzon
der hun hypothecaire verorderingen, bij
het gerechtshof voornoemd kenbaar te
maken, zoo mogelijk onder overlegging
van de noodige documenten.
Bovengenoemde kennisgevingen met
bijbehourende bijlagen zijn vrij van zegel.
Dit bericht is van belang zoowel voor
de binnens- als voor de buitenslands
wonende vreemde en Oostenrijksche recht
hebbenden.
PROF. VAN EYSINGA.
Prof. Jhr. Mr. Dr. W. J. M. van
Eysinga, hoogleeraar in het volken
recht aan de Universiteit alhier, die
ens land heeft vertegenwoordigd op
de dezer dagen te Straatsburg ge
houden Rijnvaartconferentie, is giste
ren hier ter stede teruggekeerd.
POLITIECURSUS VOOR INDOLOGEN
De Indologenvereeniging alhier heeft
den minister van koloniën verzocht
om een politiecursus voor Indologen
in te stellen, en wel naar aanleiding
van een excursie, die de Indologische
studenten hebben gemaakt naar het
Haagsche Politiecorps.
LOCARBITS.
Dit woord heeft men reeds enkele
malen in onze advertentiekolommen
kunnen lezen.
Hedenmorgen omstreeks tien uur
werd in de stad onze aandacht ge
trokken door een pakkende reclame
van de „London Caramel Works", fa
brikanten van de bekende „Locarbits-
Groene Kruis Hoestbonbons", be
staande uit een kleinen optocht. Voor
op ging een ruiter, gekleed in de geel
groene kleuren van dit artikel, ge
volgd door twee dames onder een
parapluie van dezelfde kleur, waar-
tusschen een groene-kruis-verpleeg
ster. Daarachter reden nog twee re
clamewagens, waarvan in de eerste
twee poppen (manspersonen) zich be
vonden, die het publiek de „Locarbits"
aanboden.
Wij wenschen de fabrikanten van
dit artikel veel succes met deze re
clame.
JUBILEUM.
De haltechef van de N. Z. H. T. M.
D. Bol, vierde gisteren zijn zilveren
jubileum in dienst der maatschappij.
Gistermorgen te 11 uur werden de
jubilaris, zijn echtgenoote en kinderen
in het kantoorgebouw ontvangen,
waar ambtenaren en beambten waren
samengekomen om hem te huldigen.
Het eerst werd het woord gevoerd
door den heer Ir. Modderman, chef
van de exploitatie. Deze wees er op,
hoe Bol een buitengewoon gelukkige
carrière achter den rug heeft; van
wegwerker bij de Ned. Spoorwegen is
hij opgeklommen tot wagenvoerdèr.
tot remise-chef, en bij zijn jongste pro
motie tot haltechef le klas. Deze po
sitie bereikt men niet, wanneer men
daartoe niet de capaciteiten bezit en
niet stipt zijn plicht betracht heeft.
Spr. wen9chte hem geluk namens de
directie en bood hem een enveloppe
met inhoud aan.
Namens het geheele personeel werd
het woord gevoerd door den heer Mul,
die eveneens den feesteling geluk
wenschte met de kwarteeuw, waarin
hij met zooveel voldoening zijn taak
heeft vervuld. De jubilaris heeft zich
door plichtsbetrachting in gelukkige
omstandigheden geplaatst. De moei
lijkste tijd, de eerste 25 jaren van zijn
loopbaan, heeft hij thans met succes
beëindigd, de moeilijke jaren van be
ambte en huisvader, waarin hij zich
zoowel de achting zijner superieuren
als de vriendschap van het personeel
moest verzekeren. Daarin is hij dank
zijn aangename persoonlijkheid, ge
heel geslaagd. Van alle kanten was
spontane belangstelling voor de vie
ring van dit feest, en de feestcommis
sie, de heeren L. Smits, afrekenaar,
en H. v. d. Berg, controleur, had over
de medewerking geen klagen. Namens
het geheele personeel bood spr. aan
