CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN en OMSTREKEN 8s'8 JAARGANG ZATERDAG 8 OCTOBER 1927 NUMMER 2251 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaali 2.50 Per weekf 0.19 Franco per post per kwartaal f 2.90 Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Telefoonnummer 2778 Postbox 20 Postgiro 58936 yTggljy Aangesloten op het Streeknet Lisse ADVERTENTIE-PRIJS Gewone Advertentiën per regel 221/» cent Ingezonden Mededeelingen dubbel tariei Bij contract belangrijke reductie Kleine Advertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden da gelijks geplaatst ad. 40 cents Oit nummer bestaat uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. Dubbele zending. Wij staan bij ons gewone winter werk, ook weer voor een verhoogde actie voor de zending. Zoowel van Kerkelijke zijde, vooral in de Gerefor meerde Kerken, als van de zijde der Zendingsvereenigingen, gevonden bin nen de organisatie der Ned. Herv. Kerk, worden vergaderingen belegd en cursussen gegeven en wat dies meer zij. Dit eigenlijke zendingswerk ligt bui ten ons politieke veld, al kan het ook in politiek opzicht niet onbesproken blijven. Maar- er groepeeren zich vele vragen van politieken aard omheen, die wel rechtstreeks tot het politieke terrein behooren. Daar is b.v. het bekende art. 123 van het Regeeringsreglement (thans art. 177 Indische staatsregeling) dat nog steeds de gemoederen in beweging houdt. Dit art. bepaalt, dat Christen- leeraars, Priesters en Zendelingen moe ten voorzien zijn van een bijzondere toelating om hun dienstwerk in een bepaald deel van Nederl. Indië te mo gen verrichten. In deze bepaling spreekt voor een deel de historie. Voor een ander deel de regeeringspolitiek ten aanzien van de houding tegenover het Mohammedanisme. Tijdens de Oost-Indische Comnagnie was de Gereformeerde Kerk te Staats kerk. ook in Indië. De verbreiding van het Christendom werd principieel als een staatsplicht beschouwd. In de in structies van den Gouverneur-Gene raal van 1609 en 1617 werd evange lisatie dan ook dringend aanbevolen. Maar de negotie ging in Indië vaak boven de religie, al was ook de spreuk van Gouv.-Gen. van Imhoff: Eerst re ligie, dan justitie, daarna negotie. Daarom werd deze evangelisatie van den beginne af onder streng toezicht, geplaatst. Later, o.a. in de generale instructie van 1650 trad de uitbreiding van het evangelie reeds minder sterk op den voorgrond. Steeds bleef de evangelieprediking geheel afhankelijk van de Regeering. Dit bleef zoo gedurende en na het Engelsche tusschenbestuur. Ook na 1816 treedt geen verandering van prac- tische beteekenis in. al werd ook de regeling van inrichting en bestuur van de Christelijke kerkgenootschappen tot een afzonderlijk onderwerp ge maakt. Allengs is daarin verandering geko men. Sedert de grondwetsherziening van 1887, en met name sedert het be wind van minister Keuchenius, valt een kentering waar te nemen in waar deering van de zending. De bepaling van de noodzakelijkheid eener vergun ning is gebleven, maar de vrijheid van evangelieprediking is overal, met uit zondering van Atjeh, practisch ge waarborgd. Toen in 1886 de toepassing van het voorschrift van de vergunning tot de evangelieprediking ook tot de Inland- sche leeraars en hulpzendelingen werd uitgebreid, heeft dit veel ergernis ge wekt. In 1889 werd dan ook verklaard dat deze leeraaars daar niet onder zouden vallen en tevens bepaald, dat de Inlandsche bestuursambtenaren zich moeten onthouden van bemoeie nis met een godsdienst, dien zij niet belijden. Keeft deze bepaling dus een histori- schen ondergrond, de houding onzer regeering ten- opzichte van het Mo hammedanisme is practisch daarin ook aanwezig. Prof. de Louter zegt in zijn handboek over het staatsrecht van Ned.-Indië, dat men zou wanen dat de bepaling ten opzichte van de Chris ten-zendelingen en ten opzichte van de inlandsche priesters, die onder het toezicht van de eigen vorsten zijn ge plaatst, door een noodlottig toeval wa ren verwisseld of door een Moslimsche regeering gemaakt. Dit nauwgezet, schier angstig, ontzien van alles wat op inmenging in den Mohammedaan- schen godsdienst zou gelijken, is, voor al onder het liberalisme en zijn bond- genooten, in zonderlinge banen geleid. Wij noemen slechts de politieke rede voeringen van 1913 van Mr. Pleite: „De bezem in den mast" en Mr. Mai- chant: „De dweeper op den troon van Buitenzorg". Zelfs nu nog, ondanks de zwenking ten goede in het alge meen rêgeerbeleid, zijn er ambtenaren, die angstig waken dat niets de rusti ge ontwikkeling van het Mohammeda nisme in den weg sta. Zou deze tendenz in art. 123 (177) ge lezen moeten worden, dan staat onzer zijds daartegenover dat een Christen- natie niet het zendingswerk mag be lemmeren, maar integendeel moet be vorderen. Doch er is in de bepaling, vooral om de wijze waarop zij de laatste jaren wordt toegepast, ook te lezen een wa ken tegen dubbele zending. Daaromtrent nu bestaat verschil van gevoelen. Het is vooral de R.K. Staatspartij die ijvert voor geheele op heffing en geheele vrijheid van zen- dingdi'ijven. Het zijn vooral de Chr. Hist, die plei ten voor het behoud, omdat het een rem vormt voor dubbele zending. Daarentegen willen de Staatk. Geref. opheffing, en bevoorrechting van de protestantsche zending. Onzerzijds wordt erkend dat de be woording van thans dient te verdwij nen, maar dat tevens regelen ge- wenscht zijn om te waarborgen, dat dubbele zending zooveel mogelijk wordt voorkomen. Practisch heft de bepaling dubbele zending niet geheel op, vooral nu hulp middelen als medische zending en on derwijs belangrijk het zendingswerk steunen. Ook nu komt dubbele zen ding voor. In het Alg. Weekblad voor Christen dom en Cultuur heeft Zendingsdirec- tor D. Crommelin daar onlangs nog een belangrijke verhandeling over ge schreven. Nog kort geleden kwam het Soerabaiasche Handelsblad met mede deelingen hoe op het zendingsterrein van de Geref. Kerken in de afdeeling Koeion Progo de Katholieke missie van uit Moentilan op verschillende wijzen de Geref. zending concurrentie aandoet. De eene school na de andere werd geopend en nadat de school er was, kwam een hulppastorie. Inter naten werden geopend enz. Dit nu leidt tot ongewenschte toe standen, omdat de eerbied voor den godsdienst daardoor wordt aangetast. Op de Inlandsche bevolking heeft het nog niet dadelijk denzelfden invloed, omdat in de eerste plaats de overgang tot het Christendom iets negatiefs is, het loslaten van heidendom of Mo hammedanisme, al gaat dat ook dade lijk met iets positiefs, het aannemen van iets beters, gepaard. Het blijft met dat al beschamend, dat een dergelijk optreden van de Re geering noodig is. Het herinnert aan de wacht bij het Heilige graf betrok ken, om te voorkomen dat de verschil lende Christenen in onderlinge on- eenigheid tot heiligschennis zouden overgaan. Er zou hier een mooie oplossing te vinden zijn, als met Rome ook een overeenstemming ware te bereiken, zooals tusschen de Protestantsche Zen dingscorporaties feitelijk reeds bestaat dat men elkanders terrein ontziet. De Roomsche missie is daartoe echter niet bereid, omdat zij de suprematie van de Katholieke kerk leerende, geen andere kerk erkennen kan. Zoo staat thans practisch de vraag te beantwoorden welke bepaling zal waarborgen dat geen ongewenschte concurrentie optrede, zonder nochtans aan de vrije evangelieprediking te kort te doen. Een moeilijk zendingsprobleem. V Cuxhaven-Duinkerkeii. Wanneer wij als Christenen den strijd aanbinden op politiek gebied te gen het socialisme en op het terrein van het sociale leven tegen de moder ne vakbeweging, doen wij dit om tweeërlei oorzaak. In de eerste plaats uit principieele overwegingen, omdat beide uitgaan van beginselen, die in lijnrechten strijd zijn met Gods Woord. Doch ook nog om een andere reden. Ook omdat wij bezwaar hebben tegen de tactiek onzer tegenstanders. Met andere woorden: omdat zij niet zijn wat zij voorgeven te zijn: de ware ar beidersvrienden. Men lette, wat dit laatsto betreft, maar eens op de houding der moder ne en syndicalistische vakbeweging in het havenbedrijf, speciaal te Rot terdam. De Centrale Bond van Transport arbeiders heeft den laatsten tijd de leuze aangeheven: „een actie van Cuxhaven tot Duinkerken". Men wil alzoo een staking beginnen om te ko men tot een gelijk loon voor alle ha vensteden aan de Noordzee, waarbij het dan in de eerste plaats gaat om Hamburg, Antwerpen en Rotterdam. Nu is in het afgetrokkene een der gelijke actie zeer wel mogelijk. Letten wij evenwel op de wijze waarop met deze leuze „Cuxhaven—Duinkerken" geschetterd wordt, dan staat te vree zen, dat we niet met ernstige vakver- eenigingsleiders, die zich de draag wijdte van hun daden bewust zijn. te doen hebben doch met avonturiers. Een dergelijke avonturierspolitiek is ook in 1920 door de moderne en syndicalistische leiders gevoerd. En met welk resultaat? Dat de arbeiders ile nederlaag leden en de strijd be slecht werd ten gunste der werkge vers. Het gevolg wa9 dat voor de Rot- terdamsche havenarbeiders allerlei verslechteringen werden ingevoerd, niet alleen in de loonen en den ar beidstijd maar ook ten opzichte van toegezegde of ingevoerde sociale maat regelen. Ook de werkgevers, die op niet min der felle wijze den klassenstrijd voer den, gaan in dezen niet vrij uit. Maar toch, veel ware nog te redden ge weest, indien men van arbeiderszijde bereid ware geweest door samenspre- king tusschen de beide partijen tot overeenstemming te geraken. Doch de havenarbeiders hebben be grepen dat zij van dergelijke leiders niets goeds te verwachten hebben, en hebben zich van hen afgewend. En wanneer straks (de verwachting is in 1930) Brautigam de arbeiders zal op roepen voor de actie CuxhavenDuin kerken, zal hij er rekening mee heb ben te houden, dat de invloed van den syndicalistischen bond en haar strijd baarheid vrijwel tot nul zijn gere duceerd, terwijl mede tengevolge cler roekelooze stakingen het aan tal ongeorganiseerden zeer groot is. De arbeiders beginnen in te zien wie de leiders zijn en wie de mislei ders zijn, en het is een gelukkig tee- ken, dat de Christelijke bonden hoe langs zoo meer het vertrouwen krij gen oi herkrijgen. Men gaat het vooze der leuzen inzien en weigert zich op te offeren aan den machtswellust der moderne of syndicalistische bonden. STADSNIEUWS. PATRIMONIUM. De afdeeling Leiden van „Patrimo nium'' hield gisteravond een leden vergadering in baar gebouw, onder presidium van den heer Slegtenhorst. Deze opende met gebed en las daarna een gedeelte van Lukas 12. De heer J. Hollander van 's-Graven- hage sprak hierna over: „Ons dage lijksch Brood Hij wees erop, dat de moderne, de „bewuste" mensch in dezen tijd niet meer bidt. Hij heeft daaraan geen be hoefte, want immers hij eischt. Spr. schetste de tegenstelling van dat eischen met wat ons geleerd wordt in de bede van het Onze Vader: Geef ons heden ons dagelijksch brood! De ze bede van Christus is een kostelijke, die ons veel leert. Spr. toonde aan, dat de Heiland met ons dagelijksch brood bedoelt heel onze stoffelijke nooddruft,, zoowel die van hooger als van lager orde. Daarbij moeten en mogen wij bid den en wij ontvangen ons dagelijksch brood als een gave uit Gods hand. Ten laatste ontwikkelde Spr. de ge dachte, dat wij, als Christenen, mogen en moeten strijden voor wat naar Gods bestel ons als ons bescheiden deel toekomt. Daarvoor mogen wij strijden met het beroep op het recht Gods in het sociale. Spr. ontwikkelde elk dezer ge dachten uitvoerig. Na deze rede volgde nog een korte bespreking. Na het doen van enkele mededee lingen werd de vergadering op de ge bruikelijke wijze gesloten. HERV. (GEREF.) STAATSPARTIJ. Voor een talrijk gehoor sprak gis teravond Ds. K. H. E. Gravemeijer, Ned. Herv. predikant te 's-Gravenha- ge, in het gebouw ,L,Prediker" over: „Als in de dagen van Noach" Spreker liet zingen Ps. 851 en 2 en ging daarna voor in gebed. Vervol gens las hij Lucas 17 2037, waarna nog gezongen werd Ps. 99 1 en 2. Aan de hand van het voorgelezen Schriftgedeelte bepaalde spreker zijn gehoor allereerst bij de dagen van Noach, in het kort de geschiedenis vanaf de schepping schetsende. Spr. wees daarbij op de verschillende le vensrichting van Kaïn en Abel; op den uitroep van Eva ik heb een man van den Heère ontvangen; op den broedermoord en op de geboorte van Seth. 't Ie de doorgaande lijn van het dienen dezer wereld en het zoeken der gerechtigheid Gods. Zoo is het ook nog in onze dagen. Misschien zou den geheelen avond de naam Herv. (Geref.) Staatspartij niet worden genoemd; want het gaat niet om een partij, en niet om ons zelf, zegt Spr. Wij moeten niet meenen door een partij iets te kunnen worden. 't Was in de dagen van Noach een twisten van den Geest en een troosten van den Geest. Zoo is het ook nu. Gezongen werd nu Gez. 171 9. Spr. bepaalde zijn gehoor vervol gens bij dezen tijd. In verband hiermede besprak hij Luther's ervaring, dat de rechtvaardi ge uit het geloof zal leven en hoe God ons door dezen eenvoudigen mon nik uitleidde uit het diensthuis van Rome. Thans meent men met behulp van Rome het politieke regeerkasteel te moeten bezetten, doch, zegt Spr.. het is zooals Prins Willem V bij zijn vertrek naar Engeland zeide: „God heeft een twist met Nederland"; dit geldt ook van het politieke Nederland van onze dagen. Nadat gezongen was Ps. 68 17 sprak Spr. den zegen uit. Spr. scheen niet te kunnen of willen begrijpen, dat het streven zijner par tij tot consequentie heeft, dat het po litieke regeerkasteel weer door de linksche partijen zal bezet worden, wier doel toch zeker niet is de gerech tigheid Gods te zoeken doch veeleer ligt in de lijn van de „kinderen der menschen" in Noachs dagen. Belangrijkste nieuws in dit Nummer. MAATSCHAPPIJ DER NEDERL. LETTERKUNDE. In de gisteravond gehouden maan- delijksche vergadering van de Maat schappij der Ned. Letterkunde heeft mevrouw M. C. van Zeggelen uit Haarlem een voordracht gehouden over: Uit het oude Indië. De voordracht van spreekster was gekleed in den vorm van een novelle, getrokken uit het volgende histori sche feit: In 1606 werd een der Boegineesche vorsten uit het landschap Gowa (Z.- Celebes) door een Menankabausch handelaar, tevens Mekkaganger, be keerd tot den Islam. De vorstin weigerde echter tot de zen godsdienst toe te treden, ont vluchtte haar huis, maar na vele we derwaardigheden den handelaar ont moetende, liet zij zich ook bekeeren en nam op den heuvel Bola Radja den Islam aan. De toestanden in Z.-Celebes waren, toen spr. daar vertoefde in den tijd na de Boni-expeditie (1906) ongeveer dezelfde als eeuwen geleden. Zeden en gebruiken, door haar waargeno men, heeft zij dus met een gerust hart in „S. Madinra's vlucht" kunnen bren gen. Wat de historie aangaat heeft zij geput uit de Chrestomatie van Dr. Matthes en bij A. Ligtvoet in het tijd schrift van het Bataviaasch Genoot schap. ERNSTIGE TREIN VERTRAGING. Gisteravond omstreeks halfacht is de stroomdraad van de geëlectrificeer- de spoorbaan naar Amsterdam op het baanvak LeideniHaarlem onder Voorhout gebroken. Het treinverkeer ondervond hiervan een zoodanige vertraging, dat eerst om 9 uur de eerste trein uit Leiden vertrekken kon. DE PROMOTIE VAN ALI SASTRO AMIDJOJO. Naar wij vernemen, zal den ge arresteerden Indonesischen student Ali Sastro Amidjojo, die vorige week met gunstig gevolg doctoraal examen Indisch recht aflegde, binnenkort ook gelegenheid worden gegeven om aan de Universiteit alhier te promoveeren. LEIDSCHE RADIO-TF.NTOON- STELLLING. Aangemoedigd door de successen van verleden jaar heeft bet Bestuur der Leidsche Radio-Vereen., afdeeling Leiden N.V.V.R. besloten ook dit jaar weer een tentoonstelling te organisee- ren tegen November in de beide zalen van Oud-Hortuszieht, Witte Singel. Op deze tentoonsteling zal den be zoekers en Amateurs meer naar vo ren worden gebracht het selectief ma ken van de ontvangtoestellen. Het veel besproken Anro-schema zal op verschillende wijze gemonteerd te zien zijn. Schema en werkteekening zullen gratis worden aangeboden. De laatste nieuwtjes op Radioge- bied, b.v. Ultra Kortegolftoestellen, Wisselstroomtoestellen, zullen worden gedemonstreerd. De Technische Commissie zal weer komen met een schakel- en experi menteer-tafel. Het inlichtingen- en ad viezen-bureau, dat verleden jaar zeer de aandacht trok. wordt ook weer een plaat9 gereserveerd. Eenige handelaren zullen tentoon stellen wat op handelstoestellen en onderdeelen voor nieuwigheden op de markt worden gebracht. Men leze de komende advertenties en aankondigingen in dit blad. RELIGIEUS-SOCIALISTISCHE VEREENIGING. De Religieus-Socialistische Vereeni- ging alhier heeft acht samenkomsten georganiseerd in het Nutsgebouw. Op de eerste samenkomst. Zondag avond a.s. zal Ds. A. R. de Jong uit Bussum spreken over 's Levens Be devaart. Den 18den Nov. a.s. spreekt prof. dr. H. T. de Graaf, hoogleeraar aan de Universiteit alhier, op een samen komst der vereeniging over het hoek van De Man: De Psychologie van het Socialisme. DE INDONESISCHE STUDENTEN. Een dezer dagen is wedei» door Jus titie en politie een huiszoeking ge daan in het ontruimde perceel Was- straat 1, dat bewoond is geweest door enkele der Indonesische studenten. Binnenland. Treinstoring door het breken van een bovendraad van de electrische lei* ding op de spoorlijn Amsterdam—Rot* terdam. Luitenant Koppen te Calcutta. Buitenland. De opmarsch der Chlneesche natio- nalistenlegers. Verscherping van het Joego-Slavlscn Bulgaarsch geschil. Chamberlain en Briand hadden te Parijs een onderhoud. Tsang Tso Lin heeft een vredesaan bod van den gouverneur van Sjanst afgewezen. JUBILEUM. In December zal het 25 jaar geleden zijn, dat de heer Koeberg tot directeur van „Sempre Crescendo" werd be noemd. Het in het begin van die maand te geven concert van dit Studentenmu ziekgezelschap zal in verband hiermee een bijzonder feestelijk karakter dra gen. EXAMEN APOTHEKERSASSISTENT. Opgeroepen 4 candidaten. Geslaagd Mej. J. A. Schaap, geboren te Rotter dam. DE 3 OCT OBER-INBRAKEN. De twee aangehoudenen te Haarlem die debet zijn aan de inbraken op 3 October alhier, zijn gisteren naar onze stad overgebracht en daarna naar Arnhem, waar ze ook iets op hun ge weten hebben. B. te Ter Aar heeft bij de politie aangifte gedaan, dat op de gisteren ge houden veemarkt ten zijnen nadeele twee graskalveren ontvreemd zijn. In de Max-garage in de Pelikaan straat is gisteravond een auto van „Het Stadsverkeer" in brand geraakt. Door voorbijgangers is de brand ge- bluscht. BINNENLAND. BIJEENKOMST EERSTE KAMER. Naai* gemeld wordt, staat het thans vast, dat de Eerste Kamer, omtrent wier bijeenroeping-nog geen definitie ve datum in de jongste vergadering op 27 September j.l. kon worden vast gesteld, bijeengeroepen zal worden op Dinsdagavond 18 October. Het is te verwachten, dat in eon openbare vergadering op Woensdag 19 cl.a.v. zal worden overgegaan tot de benoeming van een commies-griffier der Kamer. Ook zal nu hoogstwaarschijnlijk kun nen overgegaan worden tot het afdee- lings-onderzoek van het wetsontwerp, betreffende de wetgeving op de naam- looze vennootschappen, waaromtrent thans bij de Eerste Kamer ontvangen is de leidraad, onontbeerlijk voor de behandeling van dit onderwerp. DE GASDIRECTEUR TE WOERDEN. NEEMT ONTSLAG. De heer J. Baas, directeur van de gasfabriek te Woerden, heeft om ge zondheidsredenen per 1 November a.s. als zoodanig ontslag aangevraagd Door den heer Zon, wethpuder van Bedrijven, was een onderzoek inge steld naar de wijze, waarop diverse le veranties voor de gasfabriek geschied den, welke kwestie bij B. en W. aan hangig was gemaakt. DE GROEN VAN PRINSTERER- STICHTING IN DRENTE. Voor rekening van de Groen van Prinsterer-stichting voor den weder opbouw van Drente, gevestigd te Kla- zienaveen. is onder directie van den architect W. van Straten, te Koevor- den, 't bouwen van twee enkele land arbeiderswoningen met 9chuuiTuimte, opgedragen aan den aannemer J. De ters, aldaar, voor 1636 per woning. WERKEN ALS DEMONSTRATIE. Te Haarlem vergaderde Donderdag avond het Werkloozen Agitatie-Comi té. In deze bijeenkomst werd een be spreking gehouden over de demping van de Paul Krugerkade aldaar. Men toonde zich verontwaardigd, dat het voormalige gemeentebestuur van Schoten en- nu het bestuur van Haarlem, de demping van de Paul Krugerkade steeds op sleeptouw houdt „Wij loopen zonder werk, werd er ge zegd, willen graag aan de demping gaan beginnen, maar 't zal nog wel een poos duren."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1927 | | pagina 1