CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
3*'° JAARGANG DINSDAG 23 AUGUSTUS 1927 NUMMER 2212
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
EERSTE BLAD.
V Begrijpelijke weerzin.
De N. R. Crt. laat haar licht schij
nen over de bindendverklaring van de
collectieve arbeidsovereenkomst.
Het gaat er mee aldus het libe
rale orgaan als met zooveel mode-
snufjes. In het begin.- en onder den in
vloed van eene zekere propaganda,
kreeg het denkbeeld voor niet weini
gen bekoring, doch allengs naar mate
men de innerlijke, sociale en oecono-
mische strekking van de bindendver
klaring in onderzoek nam, keerden ve
len zich weer van het nieuwtje af. en
er zijn nu nog slechts enkele groepen,
die uit onbewust, den mensch ingebo
ren conservatisme, hun eenmaal ver
klaarde voorliefde handhaven.
Wanneer we dit oordeel van het vrij
zinnige blad lezen, komt ons onwille
keurig het woord uit een oud/fragen-
boek in de gedachten, dat het hier
meer betreft een wenschen dan een
dadelijk gelooven. Uit geheel het ar
tikel blijkt de weerzin, welken de re
dactie heeft tegen het onderwerp,
waarover zij schrijft, en deze komt ook
uit in den titel „Fraseologie", waar
mede zij de argumenten der voorstan
ders betitelt.
Die weerzin is begrijpelijk. Het po
litiek liberalisme heeft practisch af
gedaan en plaats gemaakt voor het
socialisme, zijn opvolger als ongeloofs
partij. En nu heeft men zich terugge
trokken op de laatste veste: het eco
nomisch liberalisme: het vrije spel der
maatschappelijke krachten.
Doch die veste wordt al meer be
dreigd. In de plaats van de wilde con
currentie. waarvan de zwakke het
slachtoffer wordt, treedt hoe langs zoo
meer in de plaats organisatie en saam
binding. Naast het recht van den en
keling wordt ook het. recht van de ge
meenschap erkend. Het brute egoisme
en de machtsoverschatting maken
plaats voor overleg en samenspreking.
Wie inzicht heeft in het maatschap
pelijk gebeuren, merkt op, dat het al
meer gaat in de richting van het ide
aal van de Christelijke vakbeweging:
geen klassenstrijd noch van patroons
noch van arbeiders, maar toenadering
van standen en belangen.
In sommige bedrijven, zooals in de
typographie, bestaat practisch geen
klassenstrijd meer; daar worden de
kwesties die er gerezen zijn in ge
meenschappelijk overleg opgelost, al
thans zoo is de regel. En het instituut
waaraan we dit danken is de collec
tieve arbeidsovereenkomst.
Daarom is uitbouw en uitbreiding
van het collectief arbeidscontract en
bindendverklaring daarvan ook voor
de ongeorganiseerden niet een mode
snufje. waar de aardigheid reeds af
zou zijn, maar voor de rust in ons
maatschappelijk leven en de welvaart
van den arbeidenden stand een le
vensbehoefte. Natuurlijk zijn er be
zwaren aan verbonden, doch die zijn
er om overwonnen te worden.
STADSNIEUWS.
ONDERWIJS IN OOSTERSCHE
TALEN.
Het bestuur van het Instituut Kern
heeft het plan opgevat, gedurende den
academischen cursus 19271928 te
Leiden en andere plaatsen cursussen
in levende Oostersche talen te organi-
seeren, welke op de practijk berekend
zullen zijn en die in de eerste plaats
bedoeld zijn voor allen, wier werk
kring een korter of langer verblijf in
het Oosten medebrengt. Aan dit plan
ligt ten grondslag de gedachte, dat het
mogelijk is door middel van een leer
gang, die in den regel zes maanden
zal duren, een basis van taalkennis te
leggen, waarop kan worden voortge
bouwd, als men eenmaal in het land
zijner bestemming is aangekomen.
Door het bestuur is een commissie
aangewezen, bestaande uit de heeren
T. H. Damsté, prof. Vogel, en de lec
toren J. J. L. Duyvendak, R. A. Kern
en mr. J. Kramers, om een aantal com
petente personen aan te wijzen tot het
geven van onderwijs in de verschillen
de talen.
In het bijzonder zal onderwijs wor
den gegeven in het Arabisch,. Perzisch,
Nieuw-Grieksch, Hindoestani, Goedje-
rati, Chineesch, Japansch, Maleisch en
Javaansch en in de dialecten van ver
schillende dier talen.
De taalcursussen te Leiden zullen
aanvangen begin October en worden
gegeven in het Instituut Kern (Gra-
venstein) of een ander lokaal.
Het bestuur hoopt, dat het ook mo
gelijk zal zijn in andere steden der
gelijke cursussen te organiseeren, t
liefst in samenwerking met bestaande
instellingen zooals het Koloniaal In
stituut, de Handelsfaculteit en de ver-
eeniging voor Voortgezet Handelson
derwijs te Amsterdam en de Handels-
hoogeschool te Rotterdam.
Voorts zullen in dezen academischen
cursus te Amsterdam in het Koloni
aal Instituut twee avondcursussen in
het Maleisch en Javaansch worden ge
geven door de heeren J. Lamevn en
G. van der Veen, en wel gedurende zes
maanden op één avond twee uur Ma
leisch en op een anderen avond twee
uur Javaansch.
Voor deelneming aan al deze cursus
sen heeft men zich te wenden tot den
heer R. A. Kern. Witte Singel 35 te
Leiden.
Voorts zunen een aantal voordrach
ten worden gehouden, vermoedelijk na
de Kerstvacantie te 's-Gravenhage,
welke ten doel hebben de kennis van
het levende Oosten te bevorderen.
Gedurende het jaar 19271928 zul
len zes voordrachten over Ned. Indië
worden gehouden door prof. dr. Ph. S.
van Ronkel, prof. dr. N. J. Krom en
dr. W. H. Rassers.
BEZOEK VAN DEN JAPANSCHEN
GEZANT.
De Japansche gezant bij ons Hof, de
heer Koki Hiroto, heeft heden een be
zoek gebracht aan de Universiteit, het
stedelijk museum de Lakenhal en het
Rijksmuseum voor Oudheden alhier,
waar hij de Egyptische afdeeling heeft
bezichtigd.
SCHACHTENHOF.
De restauratie van het Schachten
hof aan de Middelstegracht alhier is
door de diaconie der Geref. Kerk op
gedragen aan de fa. Alberts en De
Jong voor een bedrag van f 3850.
HET MOTORONGELUK OP DE
MARESINGEL.
Omtrent het motorongeval op de
Maresingel, dat gistermiddag plaats
had kunnen we nog mededeelen:
Ongeveer kwart voor twee kwam
uit de richting Sophiastraat de mo
torrijder B. in wilde vaart aanrijden
Uit de Mauritsstraat kwam een fiet
ser, voor wien de motorrijder moest
uitwijken. Daardoor nam hij de bocht
op het Prins Hendrikplein binnendoor
Om op de Maresingel weer boven aan
den weg te kunnen komen, moest de
man toen 'n eenigszins scherpe draai
nemen.
Bij deze manoeuvre schijnt hij zijn
stuur te zijn kwijtgeraakt, met het ge
volg, dat de motor in wilde vaart te
gen het lage witte hek opvloog, dat
zich aldaar bevindt als afscheiding
van den graskant en den weg.
De motor bleef in den graskant lig
gen. maar de bestuurder kwam door
de snelheid waarmee hij gereden had.
midden in het water terecht.
Onmiddellijk was een groot aantal
menschen ter plaatse en werden po
gingen in het werk gesteld den dren
keling te redden. Tenslotte gelukte dit
aan zekere de W., die hem met een
dreg vanaf het aan den kant der gas
fabriek liggende kolenschip „Wileika"
boven water bracht, hij werd in een
roeiboot neergelegd en naar den kant
vervoerd. B. had intusschen zes volle
minuten onder water doorgebracht.
Inmiddels was een auto van den
eersten hulpdienst gealarmeerd en
verscheen Dr. Delbaere ter plaatse.
Aanstonds werd kunstmatige adem
haling toegepast en werd een zuur
stofapparaat in werking gesteld. Na
drie kwartier was hiermede nog zoo
goed als geen resultaat bereikt, waar
na B. naar het Acad. Ziekenhuis werd
overgebracht.
Nader vernemen wij, dat de pogin
gen om bij B. de levensgeesten weder
op te wekken, na bijna anderhalf uur,
moesten worden opgegeven, zoodat de
man bij dit noodlottig ongeval om het
leven is gekomen.
SCHIETEN.
Voor de deelname van de a.s. Zater
dag te houden Bekerschietwedstrijden
uitgeschreven door de B.W. Oegstgeest
op Katwijk, is het vijftal der L. B.W.
als volgt samengesteld: J. H. v. Stave
ren Jr.. H. v. d. Velden, J. v. Leeuwen,
D. de Gunst en J. de Lange; res. D.
Bergman.
Bij de wedstrijden der Prov. Schiet
wedstrijden der B.W. te 's-Gravenhage
die op 3 Sept a.s. worden gehouden,
komt bovengenoemde B.W. met 3 vijf
tallen uit, als volgt samengesteld;
Afd. B.: H. v. d. Velden. J. de Lange,
J. H. v. Staveren, W. Alphenaar en D.
de Gunst
Afd. C. Ie vijftal: Barendse, O. F.
Kooreman, D. Bergman, D. Haverkorn
J. P. Kooreman.
2e vijftal: J. v. Leeuwen ,C. P. Kok,
P. Broekhuizen. J. Devilee en W. F.
Kooreman; reserves zijn; J. Haasnoot.
M. C. J Lindenhof, J. v. d. Steen en
B. Hageman.
Op Dinsdag a.s. zal de Ond. Off.
Srhietvereeniging ..Generaal Snijders"
deelnemen aan de wedstrijden der
Volksweerbaarheid afd. 's-Gravenhage
op de banen te Waalsdorp. Het vijftal
is als volgt samengesteld; Mej. W.
Kuhne, maj. A. Luppes. maj. J. Èecke-
laart, sergt. D. Blotkamt en sergt. R.
Middelkoop.
DOOR EEN AUTO OVERREDEN.
Gistermiddag is de arbeider B.,
werkzaam aan de Constructie-werk
plaats aan den Heerenweg alhier,
door een auto van de lirma Wernink
overreden.
Het slachtoffer werd ernstig aan
het hoofd gewond en nadat hij door
den E.H.D. verbonden was, naar het
St., Elizabethgesticht vervoerd.
EEN FELLE BRAND
Dat een brandje voor verschillende
menschen een groote aantrekkelijk
heid heeft werd vanmorgen weer be
wezen toen de brandweer zelf de
brand stak in een tweetal houten
noodwoninkjes achter aan de Schel
penkade. Hoewel zulk een brandstich
ting meestal aan niemand bekend is
als aan enkele ingewijden stonden
toch heel wat menschen het aardige
tafereel gade te slaan. De houten
huisjes brandden ondanks de stroo
men regen, die den laatsten tijd ge
vallen zijn, als droog stroo en vooral
als de brokken neergestooten werden
en de vlammen hoog oplaaiden ging
een klein hoeraatje op van de lieve
straatjeugd. De wind was naar de
huizen toe en alzoo niet erg gunstig.
Maar met vier stralen op de brand
spuit werd het gevaar voor de belen
dende perceelen geweerd. Een half
uur nadat ze in brand gestoken wa
ren lagen de krotjes reeds tegen den
grond.
Te 's-Gravenhgae slaagde voor 't
examen hoofdakte: Mej. A. Zuidema.
onderwijzeres asfn de Geref. School
Stadhouderslaan.
Bij onderhandsche aanbesteding
is de verbouwing van liet huis van
c!en heer Bulthuis, Botermarkt 23,
door den heer J. W. Reyneveld, ar
chitect alhier, opgedragen aan de fa.
Alberts en De Jong.
Gisteren vervoegde zich bij den
opkooper B. alhier een onbekend per
soon, die een pak wilde verkoopen.
De opkooper had hier evenwel geen
zin in en zoo moest de onbekende on-
verrichterzake vertrekken. Hij deed
dit echter niet zonder van den opkoo
per eenige broodjes te helden mee
genomen, wat deze eerst na zijn ver
trek bemerkte.
A. F. heeft bij de politie aangifte
gedaan dat uit zijn reclamewagen 5
grosdoozen Amstel-schoencrême zijn
ontvreemd. De politie houdt daarom
momenteel alle menschen jn de gaten
die opvallend mooi gepoetste schoe
nen hebben
BINNENLAND.
MINISTER LAMBOOY.
De minister van Oorlog zal Woens
dag en Donderdag, vergezeld van het
hoofd van de tweede afdeeling van het
Departement van Oorlog, den luite
nant-kolonel van den Generalcn Staf
van der Harst en den kapitein-adju
dant van Weel, de oefeningen bijwo
nen, welke onder leiding van den
Commandant van het Veldleger in de
omstreken van Ede worden gehouden.
OM SACCO EN VANZETTI.
Relletjes in Den Haag.
Gisteravond had in het Volksge
bouw aan de Prinsegracht te 's-Gra
venhage een vergadering plaats om
te protesteeren tegen de terechtstel
ling van Sacco en Vanzetti.
Deze vergadering was belegd door
het plaatselijk Comité van Actie.
Naar schatting waren ongeveer 1000
menschen aanwezig. Als sprekers tra
den op de heeren Bosma uit Sneek,
Schenk uit Den Haag en Albert de
Jong, eveneens uit Den Haag.
Om ongeveer 10 uur was de verga
dering ten einde en onder het zingen
van de nlternationale begaf men zich
naar buiten.
Een stoet werd geformeerd en on
der het geroep van .„Sacco en Vanzet
ti moeten vrij" trok de vrij groote op
tocht naar de Wagenstraat met het
doel zich naar het Voorhout, waar de
Amerikaansche gezant woont, en
naar het Legatie-gebouw aan de Prin-
cessegracht te begeven.
Toen de kop van de optocht echter
genaderd was tot aan de Groote
Markt, kwam plotseling uit de
Schoolstraat een groot aantal politie
ruiters, die niet zonder moeite
den stoet uit elkaar dreven. Eenige
charges moesten worden uitgevoerd,
waarbij de sabel werd getrokken en
verschillende klappen werden uitge
deeld.
Het publiek verspreidde zich toen
in de verschillende op de Prinse
gracht uitkomende straten, welke
echter ook door de motorbrigade en
bereden politie werden schoonge
veegd.
Nog menigmaal moest de sabel of
gummistok door de agenten worden
getrokken en eenige arrestaties wer
den gedaan.
In de omgeving van Princesse-
gracht en Voorhout is het rustig ge
bleven, daar de betoogers hier niet
konden komen. Een groote politie
macht was op de been en de verschil
lende gebouwen stonden den gehee-
len avond onder strenge bewaking.
In de binnenstad bleef het nog ge-
ruimen tijd onrustig en telkens weer
moest de politie troepjes uit elkaar
drijven.
Eenige personen, die aan de som
matie der politie om door te loopen
geen gehoor gaven, werden naar het
bureau aan de Prinsestraat gebracht.
Relletjes te Amsterdam.
In den namidda^ en ook gister
avond zijn er in de hoofdstad meetin
gen gehouden in verband met de af
faire Sacco en Vanzetti.
In den laten namiddag werd een
bijeenkomst gehouden op 't Park
schouwburgterrein. Tegen 8 uur werd
opnieuw vergaderd door de C.P.H. in
den Handwerkers Vriendenkring.
Nauwelijks een half uur heeft deze
bijeenkomst geduurd. Men trok daar
na met doeken door de stad naar het
Waterlooplein, waar de stoet ontbon
den werd. De menigte wilde vervol
gens naar de Jodenbreestraat trek
ken, doch werd hierin door de politie
verhinderd, die enkele malen van
gummistok en sabel gebruik moest
maken, waarbij twee betoogers ge
wond werden. Eén kon zich na ver
bonden te zijn huiswaarts begeven.
De andere werd door den G.G.D. naar
't Binnengasthuis overgebracht.
Inmiddels was een gedeelte der be
toogers de binnenstad ingetrokken.
Amstelstraat, Rembrandtplein, Regu-
liersbreestraat waren daarop het too-
neel van enkele onregelmatigheden.
Een steen, die naar een politie-inspec-
teur geworpen werd, was de aanlei
ding van eenige charges. Ook hier
werden 2 burgers gewond, die met
hoofdwonden naar 't Binnengasthuis
vervoerd werden. In de Reguliers-
breestraat werden door enkele opge
schoten jongens de remmen van een
auto losgemaakt, waarna deze aan
het rijden werd gebracht. De wagen
kwam bijna in botsing met de tram,
doch kon juist bijtijds door een re
chercheur tot stilstand gebracht wor
den. In de omgeving van den Dam
was het den geheelen avond rumoe
rig. De politie moest enkele malen
handelend optreden. Tot ernstige bot
singen is het evenwel niet gekomen.
Relletjes te Rotterdam.
Het is gisteravond weer vrij rumoe
rig in Rotterdam geweest. Al bij ach
ten waren vele opgeschoten jongens
en enkele op relletjes beluste nieuws
gierigen naar den Goudschen Singel
gekomen. Voor het Alg. Verkooplo
kaal dromde men samen en in op
tocht ging het over het Oostvestplein
naar de Hoogstraat. Onder het zingen
van liederen en het doen van uitroe
pen trok de troep langs de Korte
Hoogstraat, den Boymannhall, den
Binnenweg en de Zwarte Paarden
straat naar den Schiedamschen Sin
gel, met de bedoeling te gaan demon-
streeren voor de woning van den
burgemeester. Bij den Hol naar het
Vasteland ontmoette de troep een
aantal agenten. Er is toen met stee-
nen naar de politie geworpen, waarna
met gummistok en sabel een charge
is uitgevoerd. Het gelukte haar de
bende een beetje te verspreiden, en
hoewel het nog eenigen tijd rumoerig
bleef in de buurt van den viersprong
WestersingelScheepstimmermans
laanWest Zeedijk, trokken de deel
nemers langzamerhand weg.
Even later werd op den Schiedam
schen dijk verzameld en opnieuw
ging het in optocht de stad door. We
derom trok men langs de Korte Hoog
straat en de Hoogstraat. Door de
Goudsche Wagenstraat en over den
Goudschen weg ging het nu naar het
Goudsche Plein. Onderweg zijn enke
le ruiten ingegooid, o.a. bij de fa. Har
te en Jamin aan de Hoogstraat. Ook
op den Goudschen Weg moesten een
paar ruiten het ontgelden. Op het
Goudsche Plein heeft de politie op
nieuw ingegrepen en enkele charges
uitgevoerd. Daarbij is opnieuw met
steenen naar de politie geworpen.
Een van de steenen trof een verslag
gever, die op dat oogenblik vrij dicht
bij een inspecteur van politie stond,
voor wien de steen klaarblijkelijk
was bedoeld.
De groep raakte opnieuw verspreid.
Een aantal deelnemers trok naar de
Jonker Fransstraat, anderen gingen
naar den Goudschen Singel en de rest
trok naar de Zeemarkt. Maar weder
om was er een punt van verzamelen
afgesproken en korten tijd daarna
waren allen weer op het Noordplein
tezamen. Daar was inmiddels het
door enkele van de deelnemers tre-
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 22'/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tariei.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Binnenland.
Nadere bijzonderheden over het
vliegongeluk op de lijn LondenAm
sterdam.
Sacco en Vanzetti-relletjes te Am
sterdam, Rotterdam en Den Haag.
Buitenland
Sacco en Vanzetti zijn terechtge
steld.
Bij den storm in Oost-Siberië zijn
honderd menschen om het leven ge
komen.
De Iersche arbeiderspartij wil geen
regeering-De Valera steunen.
De intergeallieerde contröle-com-
missie heeft haar werkzaamheden in
Hongarije gestaakt.
Uitbreiding van de Japansche
luchtvloot met 300 machines.
waarschuwd raadslid v. Burink
verschenen. Deze vroeg en kreeg van
de politie vergunning de menigte toe
te spreken. Hij bracht den deelnemers
dank voor de in de stad teweegge
brachte agitatie, welke een protest
moest beteekenen tegen het vonnis
tegen Sacco en Vanzetti en verzocht
allen rustig naar huis te gaan, aan
welk verzoek de meesten voldeden.
In den loop van den avond heeft
een sterke politiemacht de woning
van den burgemeester bewaakt. Ook
bij het Amerik. consulaat was veel
politie samengetrokken.
J. A. VAN DELDEN f
Te 's-Gravenhage is in den ouder
dom van 75 jaar overleden de heer J.
A. van Delden, oud-directeur van cui-
tuur-maatschappijen, ridder in de ór
de van den Ned. Leeuw en comman
deur in de orde van Oranje Nassau.
VRAGEN AAN DE REGEERING.
Door den heer S. J. Aay werden de
volgende vragen bij de regeering inge
diend:
Bij herhaling komt het voor, dat per
sonen die in Nederland of elders ver
blijven er belang bij hebben een ver
zoek te richten tot de bevoegde mach
ten in Nederlandsch Indië: welke be
voegdheid hun echter niet toekomt als
zij geen „ingezetene" v. Nederlandsch
Indië zijn. Is de regeering bereid te be
vorderen, dat de aanhef van artikel
166 van de Wet op de staatsinrichting
van Nederlandsch-Indië, thans lui
dend: „Ieder ingezetene heeft het
rechtwordt gewijzigd in „Ieder
heeft het recht....", welke redactie
ook in art. 8 van de grondwet en in
art. 9 van de reg. reglementen voor
Suriname en Curacao gebezigd wordt?
Is de regeering bereid te bevorderen,
dat artikel 2 lid 2 van de overeenkom
sten voor het vervoer van landsreizi-
gers met de stoomvaart-maatschappij
en „Nederland" en „Rotterdamsche
Lloyd" dusdanig wordt uitgelegd, dat
onder een afdoende reden, welke het
reizen van landsreizigers met andere
schepen dan die van evengenoemde
maatschappijen mogelijk maakt, óók
wordt verstaan; de kennelijk gebleken
niet-handhaving aan boord van bo-
paalde schepen van de bevelen der be
trokken Stoomvaartmaatschappij in
zake de aanwijzing van speelplaatsen
voor kinderen, waardoor het reizen
der ouderen tot een ergernis wordt
gemaakt?
Is de regeering bereid te bevorderen
dat van buitenlandsch verlof terug-
keerende landsdienaren bijtijds, uiter
lijk te Sabang, in kennis worden ge
steld met hun plaats van indeeling?
WETHOUDERSVERKIEZING TE
ENSCHEDé.
De R.-K. raadsfractie te Enschedé
heeft aan de sociaal-democratische
fractie medegedeeld, dat zij genoegen
neemt met de bezetting van twee wet
houderszetels door laatstgenoemde,
nu deze zich bereid heeft verklaard
op een katholiek te zullen stemmen.
oor de bezetting van den vierden
wethouderszetel zullen de sociaal
democraten zich van stemming ont
houden. zoodat het zeer waarschijn
lijk is, dat door samenwerking van de
christelijke raadsgroepen inplaats
van den vrijzinnig-democraat, die in
het vertrekkende college zitting had.
thans een anti-revolutionair als vier
de zal worden gekozen.
GEEN BUSDIENST AMSTERDAM—
SCHEVENINGEN.
Zooals reeds gemeld hebben Ged.
Staten der Prov. Zuid-Holland afwij
zend beschikt op het verzoek van den
heer J. P. E. Walbeek te Rijswijk, di
recteur der Nederlandsche Reisauto
Mij. om vergunning tot het in werking