Dit nummer bestaat uil TWEE Bladen.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijltsie nieuws in dit Hummer.
8st» JAARGANG
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1927
NUMMER 2198
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
EERSTE BLAD.
Een zaak van beginsel.
Er is een zekere neiging in onzen
kring om de zaak van de bedrijven
die de Overheid exploiteert, te zien
als een aangelegenheid van meer of
minder utiliteit en niet als eene van
beginsel.
Hiervoor is wel een oorzaak aan te
wijzen.
De vraag toch van de practijk, het
meer of minder winst maken, neemt
zooveel van onzen tijd en van onze
aandacht in beslag, dat wij vaak geen
gelegenheid over houden om het be
drijf op zijn noodzakelijkheid te be
schouwen.
Daar komt nog bij, dat de bedrij
ven als 't ware het eene uit het an
dere groeien. Verschillende bedrijven
zijn overblijfselen van den crisistijd.
Maar ook, en dat vooral, van links
stelt men het doorgaans zoo voor, dat
van een beginselzaak eigenlijk geen
sprake is.
Wanneer dan ook op een of ander
congres deze bedrijven besproken
worden, dan is het vraagpunt door
gaans niet meer het bestaansrecht
van het bedrijf, maar het maken van
meer of minder winst, en de bestem
ming aan die winst te geven. Nog on
langs werden op het congres van de
Vereeniging van Nederlandsche ge
meenten referaten over dit onder
werp gehouden. De heer De Boer,
Wethouder van Utrecht, oud-Libe
raal, en de heer Wibaut, Wethouder
van Amsterdam, Sociaal-Democraat,
waren prae-adviseurs.
Zij hadden deze vragen te beant
woorden:
1. Aan welke eischen heeft het be
heer van gemeentebedrijven te vol
doen?
2. Is het practisch uitvoerbaar en
is het wenschelijk om de leveringen
van gemeentebedrijven aan alle cate
gorieën van verbruikers uit te voeren
tegen kostenden prijs?
3. Indien niet geleverd wordt tegen
kostenden prijs, is het dan wensche
lijk de door de gemeentebedrijven te
maken winsten jaarlijks aan te wen
den als gewone inkomsten der ge
meenten?
Men ziet het bij geen dezer drie
vragen komt maar een oogenblik het
bestaansrecht van de bedrijven ter
sprake. Beide inleiders achtten dan
ook a priori een bespreking daarvan
overbodig.
Zoo gaat het doorgaans. Zelfs wan
neer het punt in onzen eigen kring
aan de orde komt, hebben de practi-
sche vragen omtrent de hoegrootheid
en de bestemming van de winst en
dergelijke, veel meer de aandacht
dan de beginselvraag over de be
staanbaarheid van het bedrijf.
Hoe gewichtig op het tweede plan
deze vragen ook zijn, in de eerste
plaats moet steeds weer de aandacht
gevestigd worden op de nuttigheid en
de noodzakelijkheid van het bedrijf.
Men gaat in den weg der gemeente
bedrijven allengs aan het vrije maat
schappelijk leven al meer onttrek
ken. Men wil de socialisatie brengen
door middel van de gemeente-poli
tiek. Alles, grond en huizen, water en
licht en verwarming in handen van
het gemeentebestuur Straks ook an
dere levensbehoeften: brood en klee
ding. Ook de geestelijke behoeften:
het onderwijs, de kunst. Voor de kerk
lp er geen plaats meer voor het hol
van haar voet. In alles afhankelijk
van een gemeentebestuur, dat ook in
zijn belastingheffing aan geen wet
en recht meer is gebonden, als mono
polist zijn prijzen stellen kan zooals
het dit verkiest, en een dwinglandij
kan uitoefenen zooals eertijds de ab
solute vorsten daartoe niet in staat
waren. De leer van Marx voert (Rus
land bewijst het), tot het meest vree-
selijke despotisme.
Voor die toekomst willen wijn- ons
volk gaarne bewaren. En daartoe is
ook noodig dat men de beteekenis
van de gemeente-politiek ter dege
doorziet. Dat men ook blijft zien de
beteekenis van de winsten uit de ge
meentebedrijven.
Het is duidelijk waarom de anti
revolutionaire partij, hoewel zij niet
tegen enkele gemeente-bedrijven is
en ook niet tegen winst uit die be
drijven, vooral omdat het karakter
van bedrijf en de gelijkstelling met
het particulier bedrijf zoo goed moge
lijk moet blijven gehandhaafd, deze
gemeente-bedrijven wil beperken tot
het strikt noodzakelijke. Zoo weinig
mogelijk overheidsbedrijven. En zoo
moet ook de winst uit de gemeente
bedrijven aan een regel gebonden
zijn.
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Wij moeten het wezen der dingen
goed blijven zien.
Afgescheiden van deze bezwaren,
dat de bedrijven het maatschappelijk
leven van alle pit en merg berooven,
moet ook het oog gevestigd worden
op het moreele gevaar van de aantas
ting van de rechtsgronden.
Maar al te duidelijk toch is het
reeds gebleken dat de bedrijven in
overheidshanden wapens zijn die ge
vaarlijk zijn voor onze rechtsbedee-
ling. De grenzen tusschen publiek
recht en privaat recht, dat wat de
overheid als overheid doet en dat wat
zij doet op het terrein van ieder parti
culier, zijn moeilijk te trekken.
Wij hebben nog kort geleden in het
arbitrage-proces van de Graetheide-
zaak gezien, hoe moeilijk het is om
op dit terrein de Overheid dezelfde
positie toe te kennen als een parti
culier.
Wij ontkennen, dat het particulier
bedrijf louter gegrond is op den
wensch tot het maken van winst.
Maar nemen wij eens aan dat dit wel
het geval is, dan hébben wij uit een
oogpunt van handhaving der vrijheid
liever te doen met duizend winstma
kers, en een overheid, die tegen mis
bruik kan waken, dan met ééne groo-
te winstmaker, die alle andere heeft
uitgestooten; welke ééne groote
winstmaker is: de overheid zelf.
Maar ook op het gebruik van de
belastingen voor de overheidstaak is
de groote winstmarge der bedrijven,
is in het algemeen de onberekenbaar
heid der overheidsbedrijven, een groo
te moeilijkheid.
Blijkt niet uil de winst- en verlies
rekeningen van de Leidsche gemeen
tebedrijven over 1926, welke enorme
verschillen ontstaan tusschen raming
en werkelijke uitkomst. De gasfa
briek heeft een winst opgeleverd van
210.097,24 (Raming 64.850,—); de
electriciteitsfabriek een winst van
323.399,26. (Raming 150.600,—); de
gestichten Endegeest, Voorgeest en
Rhijngeest een winst van 90.000.
(Raming 21300).
Bij die enorme verschillen wordt
de deur opengezet voor alle onbere-.
kenbare gevolgen.
Bij de winsten der gemeentebedrij
ven zien de menschen niet, wat er
gebeurt. Hun wordt verteld: van in
directe belastingen is hier geen spra
ke. Neen: leve de belasting naar
draagkracht; leve de directe belas
ting, de groote overwinning van den
nieuwen tijd. Wij zijn aan de dwing
landij van de indirecte belastingen,
dank zij vrijzinnigheid en sociaal-de
mocratie, ontwassen. Wij zijn eerlijk
en billijk in ons belasting-systeem.
Een ieder betaalt, naardat hij draag
kracht heeft. Dat is de theorie.
Maar de practijk is, dat de indi
recte belastingen, die de voordeur
werden uitgeworpen met veel ver-
vertoon, stillekens langs de achter
deur weer worden binnengehaald en
gekoesterd inzonderheid door den so
ciaal-democraat als een heerlijke uit
komst in den nood. Maar daarmee
staat de weg tot brandschatting van
de burgerij ten volle open. Een weg,
die in de toekomst gevolgd zal wor
den als men voortgaat met te eischen
dat de „gemeenschap" op de meest
royale wijze voor alles heeft te zor
gen, wat dpor het vrije maatschappe
lijk leven dient te geschieden.
Meer en meer wordt erkend, dat de
gemeente-politiek, die vooral de So
ciaal-democraten voeren willen, kost
baar is zoodat de directe belastingen
daarvoor ontoereikend zijn. Daarom
moet men langs indirecten weg inko
men voor de gemeenschap winnen.
Zelfs Wibaut schroomt niet om daar
toe beslag te leggen op de winsten uit
de bedrijven.
Maar daarom is daartegen ons prin
cipieel bezwaar.- Bezwaar vooral uit
een oogpunt van de vrijheid van de
burgerij, dat groote goed, dat voor
ons in de politiek vooraan staat.
Daarom bij de bedrijven allereerst
telkens op het beginsel gelet.
V Ook stoffelijke ellende.
Reeds herhaaldelijk wezen ook wij
er op, dat het in Rusland zedelijk en
maatschappelijk verkeerd gaat onder
het bewind der Sovjets.
Gestolen goed gedijt niet.
De ongerechtigheid straft zich zelf.
Het is noodig om daarop te wijzen,
omdat nog maar al te velen niet in
zien dat dit waar is, en met name niet
gelooven willen, dat het Socialisme
vanzelf tot Communisme voert.
Daarom deed de N. Prov. Gron.
Cour. goed om nog eens als volgt
daarop de.aandacht te vestigen:
„Voor den anti-revolutionair staat
het principieel vast, dat het revolu
tionaire beginsel, dat geen rekening
houdt met God en Zijn ordinantiën, uit
den booze is en falikant moet uitko
men. Hij behoeft geen profeet te zijn.
om dat te voorspellen. Gods Woord
zegt uitdrukkelijk, dat wie Hem ver
laat smart op smart te vreezen heeft.
Smart in geestelijk opzicht.
Maar ook smart in stoffelijk op
zicht.
De practijk wijst dat uit. We zien
het thans weer in Rusland, waarop
steeds de aandacht moet worden ge
vestigd.
Allerlei „zegeningen" werden be
loofd. De beloften der sociaal-demo
cratie (en die zijn vele, als het zand
aan den oever der zee!) zijn niets ver
geleken bij de verlokkingen van het
communisme, de consequentie van
het socialisme.
Maar als de practijk een woordje
gaat meespreken, dan beleeft men in
een land als Rusland, we noemen nu
maar iets op, dat een behoorlijk cos-
tuum er moet worden betaald met
een bedrag tusschen de 180 en 300 gul
den, gerekend in Nederlandsch geld.
Dan zien wij, hoe bij de pas vastge
stelde salarisregelingen onderwijzers
verdienen 10.80 14.40 per week;
leeraren bij het M. O. 15.60 21.60;
artsen, veeartsen 21.60 a 27.
tandartsen 10.80 h f 15.60. Enzoo-
voort.
Dit zijn maar enkele cijfers. Zij
zeggen veel meer dan een kolom
woorden.
Negen jaren communistisch be
wind! En tot gevolg een geestelijke
en zedelijke verwildering, die ontzet
tend is; een werkloosheid, die onge
kend is; salarissen aan intellectuee-
len, die nu niet bepaald vorstelijk
kunnen worden genoemd.
Nog eens: voor den anti-revolutio
nair biedt dit troostelooze beeld niets
verwonderlijks. Hij kon het, als vast
staand, voorspellen.
Maar het is goed, de practijk te
doen spreken.
Die toont smart aan allen kant.
Smart, als vrucht van het revolu-
beginsel".
STADSNIEUWS.
GEMEENTERAAD.
In de vergadering van den Gemeen
teraad op Maandag 8 Augustus zal
alsnog worden behandeld het prea-
advies op het verzoek van Mej. C. M.
Ribbink om eervol ontslag als leera-
res aan het Gymnasium.
EEN SPOORWEGTUNNEL.
Sinds geruimen tijd ondervindt, ge
lijk men weet, het verkeer tusschen
Leiden, Katwijk, Noordwijk en Haar
lem enormen overlast door het veel
vuldig en dikwijls geruimen tijd ach
tereen gesloten zijn van de afsluit-
boomen van den spoorweg aan den
Rijnsburgerweg vlak bij het station.
Van verschillende zijden is reeds
menigmaal op verbetering van den
toestand op dit drukke verkeerspunt
aangedrongen. Ook het gemeentebe
stuur van Leiden en de K. v. K. voor
Rijnland hebben reeds herhaaldelijk
pogingen tot verbetering van den toe
stand aldaar bij de directie der Ne-
derl. Spoorwegen aangewend, tot dus
ver echter zonder resultaat.
Naar we thans vernemen heeft ook
de directie^ van de Spoorwegen inge
zien, dat vooral met de op handen
zijnde algeheele electrificatie van den
Spoorweg RotterdamAmsterdam de
toestand daar ter plaatse niet besten
digd kan blijven en zou zij bereid zijn
er toe mede te werken, dat een af
doende oplossing van dit verkeers-
vraagstuk wordt verkregen.
Het zou dan in de bedoeling liggen
daar een tunnel te maken.
In verband daarmede hebben er
vanwege de Spoor* egen gisteren op
metingen plaats gehad.
DE KINDER-ORANJEBOND.
De Haagsche vereeniging Kinder-
Oranjebond heeft gisteren een 200-tal
kinderen een prettigen dag bezorgd.
Des morgens omstreeks halfnegen
kwamen de kinderen samen in het
gebouw De Dageraad aan de Assen-
delftstraat, waar ook de eere-voorzit-
ter der vereeniging, burgemeester
Patijn, en mevr. Patijn verschenen.
Zij maakten met verschillende der
kleinen een praatje.
Nadat de voorzitter der vereeniging
de heer C. W. Kettenich, den eere
voorzitter en de kinderen had toege
sproken en een dochtertje van den
heer Kettenich aan mevr. Patijn bloe
men had aangeboden, vertrokken de
kleinen in optocht, voorafgegaan door
't muziekkorps Klein maar Dapper,
naar het Holl. Spoor en van daar
ging het per trein naar Leiden. In on
ze stad zijn zij onthaald en den ge-
heelen dag aangenaam bezig gehou
den. Omstreeks 5 uur keerde men
naar de Residentie terug; in De Da
geraad werden de kinderen nogmaals
getrecteerd, terwijl zij ten slótte bij
het afscheid allemaal
deautje meekregen.
nog een ca-
DE OPVOLGER VAN PROF.
SCHELTEMA.
Naar wij vernemen, komt mr. R. P.
Cleveringa, rechter bij de arrondisse-
ments-rechtbank te Alkmaar, ernstig
in aanmerking om te worden be
noemd tot hoogleeraar in het han
delsrecht en de burgerlijke rechts
vordering aan de Universiteit alhier
als opvolger van prof. mr. F. G. Schel-
tema.
GOUDEN JUBILEUM I. VAN RIJN.
Heden is het vijftig jaar geleden,
dat de heer I. v. Rijn als borstelma
ker in dienst kwam bij de fa. G. Mizee
aan de Haarlemmerstraat.. De heer v.
Rijn heeft achtereenvolgens gewerkt
onder leiding van den grootvader en
den vader van den heer C. Mizee, den
tegenwoordigen firmant en heeft al-
zoo drie geslachten in de firma mee
gemaakt. Steeds heeft hij zich onder
scheiden door ijver en trouwe plichts
betrachting en de huldiging was he
denmorgen dan ook spontaan en har
telijk.
Om 10 uur werd de jubilaris met
zijn echtgenoote per auto van zijn
huis gehaald door zijn oudsten col
lega, die onlangs 65 jaar bij de fa. Mi
zee in dienst is geweest. De jubilaris
werd daarna op het kantoor van de
firma ontvangen en toegesproken
door zijn patroon, den heer C. Mizee,
die in zijn speech mededeeling deed
van een missive van het departement
van Binnenlandsclie Zaken waarbij
den jubilaris wordt toegewezen de
huisorde van Oranj e - Nas-
sa u in brons. Tevens werd de jubi
laris mooi in de bloemen gezet. f
Nadat de jubilaris in enkele woor
den zijn dank gebracht had aan zijn
patroon, keerde hij huiswaarts om
den dag verder in familiekring door
te brengen. Ook het overige personeel
had een dag vrijaf gekregen.
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone adverientiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dnbbel tariei
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adverientiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Binnenland.
Be Koningin en Prinses Juliana zijn
te Fefor aangekomen.
Ondegeest is afgetreden als secreta
ris van het I.V.V.
Buitenland
De indruk van de mislnkking der
vlootconferentie in de verschillende
landen.
Zweedsche protesten tegen het dood
vonnis van Sacco en Vanzetti.
Een brief van Briand aan den Vol
kenbond in verband met de militaire
controle in Dnitschland.
J. N. heeft bij de politie aangifte
gedaan van het feit, dat zijn rijwiel
dat hij op de Zoeterwoudsche Singel
tegen een boom had gezet, ondanks
zijn voortdurende observecing ont
vreemd is.
Gistermiddag heeu bij de Blauw-
poortsbrug een aanrijding plaats ge
had tusschen de transport-wielrijder
P. J. F. en de blauwe tram, bestuurd
door M. de B., waardoor dat rijwiel
zoo goed als geheel werd vernield.
Mej. S. W. heeft bij de politie
aangifte gedaan, dat zij in de Dillen
burgerstraat mishandeld is door mej.
Z.
Ten nadeele van W. K. is op de
Boommarkt een handwagen ont
vreemd.
De winkel in het postkantoor
alhier is sedert eenige dagen opge
heven. Het bedrijf bleek niet loo-
nend.
Onze stadgenoot, de heer J.
Overduin, slaagde te Utrecht voor het
Staatsexamen, diploma A, tot toela
ting aan de Universiteit.
Onze stadgenoote, mej. L. Diks-
hoorn, slaagde te Utrecht voor het
examen Engelsch M. O. akte A.
BINNENLAND.
KONINGIN EN PRINSES TE
FEFOR.
De Koningin en Prinses Juliana heb
ben met hun gevolg gisterochtend een
wandeling van een half uur door Oslo
gemaakt. Omv 1 uur 55 zijn ze ver
trokken. Het was prachtig weer.
Koningin Wilhelmina en Prinses Ju
liana zijn, na een voorspoedige reis, te
Fefor aangekomen. Koningin en Prin
ses zagen er goed uit.
De hooge gasten betrokken onmid
dellijk de appartementen van haar ho
tel, dat vol gasten is. Het weer is
schitterend.
HET OPGEZEGDE CONTRACT MET
VAN GEND EN LOOS.
Het geval, dat de directie der Ne
derlandsche Spoorwegen aan de firma
Van Gend en Loos, voorheen Collignon
en Co., heeft kenbaar gemaakt, dat zij
het bestaande contract met deze firma
tegen 1 Juli van het volgend jaar niet
meer wenscht te verlengen, wekt in
breede kringen groote belangstelling
De „spoorwegmedewerker" van de
„Avondpost" vestigde dezer dagen er
de aandacht op, dat dit beteekent. dat
de firma Van Gend en Loos. die voor
de Spoorwegen een zoo belangrijke
taak vervult, op een zoo uitmuntende
wijze en die in den loop der jaren zoo
prima bij het publiek is ingevoerd,
over eenige maanden wordt uitge
schakeld uit het goederenvervoer der
Spoorwegen.
De Spoorwegen zullen daartegen
over moeten stellen een organisatie
voor dezen tak van vervoer, die niet
minder accuraat werkt en die het pu
bliek even coulant behandelt als Van
Gend en Loos.
Zal dat mogelijk zijn? vraagt de
„Spoorwegmedewerker".
Hij meent van niet, want van een
organisatie van dit vervoer is voorloo-
pig nog niets te bekennen; materieel is
er evenmin.
Als men bedenkt, dat de spoorweg-
autobusonderneming de A.T.O. dertien
maanden noodig heeft gehad voor stu
die, organisatie, enz. voor een paar
buslijntjes, waarvan de eerste nu pas
geopend is, dan houdt men zijn hart
vast, als men bedenkt, dat diezelfde
A.T.O. het als een klok werkend be
drijf van Van Gend en Loos zal moe
ten overnemen.
Tot de mogelijkheden behoort dat de
A.T.O. het heele bedrijf van Van Gend
en Loos met personeel, materieel, ge
bouwen enz. overneemt, en dezen goe
derendienst al dan niet gewijzigd
voortzet.
Een tweede mogelijkheid is, d£t
slechts een gedeelte van het bedrijf
van Van Gend en Loos wordt overge
nomen, en dat men tot overeenstem
ming met die firma komt, dat zij het
andere gedeelte blijft uitvoeren
Nog een derde mogelijkheid is, wel
ke voor het publiek een minder geluk
kige zal zijn. maar toch niet geheel on
waarschijnlijk, dat Van Gend en Loos
met de opzegging geen genoegen neemt
en zelf een goederendienst in ons land
gaat exploiteeren in concurrentie met
de Spoorwegen.
Van Gend en Loos heeft bij het Hol-
landsche publiek altijd een groote po
pulariteit genoten.
Zooals wij bij Hildebrand al hebben
kunnen lezen, reed de wagen van van
Gend en Loos al, alvorens de eerste
spoorlijn binnen ons land was aange
legd.
't Is een wondere „Kreislauf des Le-
bens" de dilligence werd verdrongen
door den spoorwagen, de spoorwagen
krijgt weer een heftige concurrentie
van de autobus, en thans zou moge
lijk het goederenvervoer per spoor
weer een zwaren mededinger krijgen
in den vrachtauto, ook weer van Van
Gend en Loos.
HERHALINGSOEFENINGEN.
Het Volk weet mede te deelen. dat
Donderdag in de Rolzaal te 's-Graven-
hage een persconferentie is gehouden
met ongeveer 20 journalisten uit de
verschillende deelen des lands. Gespro
ken zou zijn over de herhalingsoefe
ningen. Gesproken is door den gene
raal Muller Massis en door den of
ficier van den Generalen S af S<*huur
man. Aan de journalisten is verzocht
zoo deelt Het Volk mede, de conferen
tie als vertrouwelijk te beschouwen, en
gezegd, dat er alleen voor waren uit-
genoodigd de bladen, van welke kan
worden aangenomen, dat zij niet bij
voorbaat tegen herhalingsoefeningen
zijn gekant. De conferentie heeft eerst
geduurd van 12 tot 1 uur; daarna heeft
men den journalisten een lunch in
„Riche" aangeboden en daarna is op
de conferentie gelegenheid aan de jour
nalisten gegeven, vragen te stellen.
Gisteravond bevatten enkele groote
dagbladen artikelen over de herha
lingsoefeningen die inderdaad in die
richting wijzen.
SUITSCHE SPOORWEGEN.
Evenals voor het winterseizoen
1926/'27, is ook voor de Zomer het
boekje „Schnellste Beförderung von
Frachtgutladungen auf der Deutschen
Reichsbahn von Ausland zu Ausland"
(vlugste vervoergelegenheden bij de
Duitsche Rijksspoorweg-Maatschap
pij van buitenland naar buitenland)
verschenen. Nevens een kaart der
Duitsche Rijksspoorweg Mij. van de
gunstigste vervoergelegenheden voor
transporten van elk soort, welke als
aanvulling bij bovenbedoeld boekje is
bedoeld, wordt deze uitgave gaarne
kosteloos verstrekt.
