CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN OMSTREKEN 8s,e JAARGANG NUMMER 2179 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f 2.50 Per week #f 0.19 Franco per post per kwartaal I 2.90 BUREAUHooigracht 35 Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiën per regel 22'/» cent Ingezonden Me de dee ling en, dubbel tariei Bij contract, belangrijke redactie. Kleine advertentiën bij vooruitbetaling van ten Hoogste 30 woorden, worden dage lijks geplaatst ad 40 cent. Di! nuniiiter bestaal uil TWEE Bladen. EERSTE BLAD. V Scholenbouw. Ook de gemeente Leiden heeft se dert 1920 ettelijke honderd duizenden guldens voor bouw van nieuwe scho- 1 n uitgegeven, zegt het Manifest van van het Comité van Actie. Dat is opzichzelf juist, maar abso luut al weer geen gevolg van de split sing, want dan zou men in de bijzon dere schoolgebouwen teveel ruimte moeten hebben. Het tegendeel is waar; de Christelijke scholen tobben met plaatsgebrek en de openbare scholen hebben ruimte over. Als voorneeld mo ge dienen de school aan de Paul Kru- gerstraat, door .het Comité van Actie zelf genoemd. Doch ook algemeen is dit onjuist. Dit blijkt ook uit het feit, dat in 1919 het gemiddeld aantal leerl. per on derwijzer bij het openbaar onderwijs 28 was; bij het bijzonder onderwijs 31.4; in 1925 waren die cijfers resp. 30.3 en 32.4; ondanks de schoolsplitsing dus een stijging van het aantal leerlin gen per onderwijzer. Dat er onnoodige schoolbouw heeft plaats gehad, wordt door weinigen .ontkend. Maar ook hier is, althans aan de zijde van het bijzónder onder wijs, de zonde niet zoo groot als veel al wordt aangenomen. Men moet hier bij niet vergeten, dat waar de kosten vóór 1921 voor een groot deel voor re kening der schoolbesturen kwamen, deze genoodzaakt waren met de school ruimte te woekeren. Een M.u.l.o.-school, waar de drie hoogste klassen met 40 leerlingen in één lokaal waren gehuisvest is toch een ongehoorde toestand. Dat van de geboden gelegenheid werd gebruik ge maakt om aan deze wantoestanden een einde te maken, spreekt vanzelf. Maar de cijfers toonen al weer aan, dat, voorzoover van misbruik kan ge sproken worden, de omvang daarvan niet zoo groot is als wordt veronder steld. Zoo bedroeg het gemiddeld aantal leerlingen per school op de openbare school: 1 Jan. 1921 162 leerlingen; 1 Jan. 1926 131 leerlingen; bijzondere school: 1 Jan. 1921 177 leerlingen; 1 Jan. 1926 159 leerlingen. In 1926 was dus het gemiddeld aan tal op de bijzondere school slechts wei nig lager dan dat op de openbare school vóór de gelijkstelling. Neemt men dat laatste gemiddelde als normaal aan, dan waren er 1 Jan. 1926, gegeven het aantal leerlingen bij het bijzonder onderwijs 83 bijzondere scholen te veel. Het blijkt dus, dat op deze 83 scholen na, er slechts kan ge sproken worden van het inhalen van een achterstand. Stelt mén de gemid delde bouwkosten op 100.000 per school, en neemt dan aan dat deze/83 scholen werkelijk niet noodzakelijk waren, wat nog niet bewezen is, dan zou voor 8 millioen onnoodig gebouwd zijn: rente en aflossing van dat bedrag vormen slechts een druppel in den oceaan van uitgaven voor het lager onderwijs! Hoe men ook rekent en van welke zijde men het vraagstuk ook benadert, steeds blijkt dat n i e t de gelijkstelling maar andere oorzaken tot de groote stijging der onderwijs-onkosten heb ben geleid. V Splitsingszucht. Vooral tegen de splitsingszucht trekt het manifest- te velde. Daarvoor moeten dienen uitspraken van Dr. de Visser en van De Standaard. Nu merken wij op, dat beide uit spraken bedoelden te waarschuwen tegen splitsing onder voorstanders van het Christelijk onderwijs. Maar wat hier wel het sterkste spreekt, beide uitspraken zijn van vóór de technische herziening van de L. O.-wet van 1923. Deze technische herziening, die door Dr. de Visser met medewerking van rechts, doch met tegen werking van links werd tot stand gebracht, maakte juist een ein de aan de te ver gaande splitsing. Doch voor Leiden geldt tot heden absoluut niet, dat ieder sectetje haar eigen school wil hebben. Hier zijn slechts drie bijzondere (confessioneele) schoolvereenïgingen, n.l. die van de ,1-Iervormden, de R.-Katholieken en de Gereformeerden. In hoeverre of thans de pogingen tot schoolstichting nabij den Haagweg van anderen uitgaan we ten wij niet. Ons bereikten daaromtrent wel geruchten maar dan zou dat toch het eerste splitsings-symptoom zijn. Alle andere Protestantsche scholen hebben een sterk groeiende gemengde bevolking, en bewijzen düs in een uit gesproken behoefte te yoorzien. Zijn wij, zijn alle exploiteerende ronfessioneele school vereenigingen hier ter plaatse, dus tegen noodelooze splitsing, wij zijn niet en kunnen nooit zijn, voor het standpunt van het Comité van Actie. Dat de openba re school de school zou zijn, waar ieder ouder, hetzij Katholiek, Christe lijk of Gereformeerd, zijn kinderen heen zou kunnen zenden, ja waar do opvoeding tof alle Christelijke en Maatschappelijke deugden in betere handen is dan op de bijzondere scholen, is een stelling die wij ten sterkste bestrijden. Wij achten het onnoodig om veel daarvan te zegen. Wij willen alleen opmerken, dat niet tevergeefs 80 jaar is gestreden voor de vrijheid en ge lijkheid van onderwijs. Dat wij blij zijn met de gelijkstelling van 1920 en dat de bevolking van Leiden op ondubbel zinnige wijze zich uitsprak voor het bijzonder onderwijs. De geheele onsympathieke actfe tegen het Christelijk onderwijs dient dan ook teruggebracht te worden tot de ware verhouding: de angst voor het geheel te gronde gaan van de openbare school. Maar dan moet de strijd zich beper ken tot een propaganda voor de openbare school en niet tegen de bij zondere school. STADSNIEUWS. D2 NIEUWE KAASMARKT. Het was vanmorgen vroeg reeds in de buurt van de Hooigracht te zien dat er iets bijzonders ging gebeuren in onze goede stad. Er was reeds heel wat volk op de been en tegen half acht begonnen de kaasbrikken over de straten te ratelen, die alle de Kop- penhinksteeg insloegen, waar een doek gespannen was, dat met groote letters het woord „Welkom1 bevatte. Het nieuwe marktterrein liad een feestelijk aanzien. Rondom waren om de beurt de nationale driekleur en de Leidsche vlag aangeLracbt en ook van enkele particuliere woningen in de buurt waaide de driekleur. De eerste kaasboer die het markt terrein opreed was de heer J. C. Wes- seling van Zoeterwoude, die hiervoor een aandenken zal ontvangen, hoevvej dat niet officieel was bekend gemaakt. Hij zou echter niet lang de eerste blijven, want spoedig kwamen de boeren in bijna ononderbroken rij het marktveld opgereden en toen 0111 even over acht de officieele opening plaats vond was bet terrein bijna geheel be zet en stond op de Hooigracht een file van wagens te wachten tot er weer voldoende plaats open zou komen. Voor de officieele opening was zeer veel belangstelling. Naast den burgemeester, den lieer Mr. A. van de Sande Bakbuyzen, die de opening volbracht, merkten we o.a. op den oud-burgemeester, Jhr. Mr. Dr. N. C de Gijselaar, de wethouuers de heeren A. L. Reimeringer, J. B. Meynen en J. Splinter; den gemeentesecretaris, den heer Mi*. Di\ C. E. van Strijen, den directeur van Gemeentewerken, den heer G. L. Driessen; en vele raads leden. Even 8 uur besteeg de burgemeester de katheder, welke op het marktter rein was opgesteld, waarvoor een groote drom volks zich verzamelde, zoowel verkoopers en koopers als be langstellenden, en hield de volgende rede: Rede van den Burgemeester. Zooals gij allen die hetzij als kooper of als verkooper van het bij uitstek nationale artikel/kaas, elkaar hier ge regeld zult gaan ontmoeten in vreed- zamen strijd, zien zult, heeft de ope ning van de nieuwe kaasmarkt bij ve len buiten U belangstelling gewekt en hei zal U dan ook niet verwonderen, dat ik als burgemeester van deze stad er hoogen prijs op stel daarbij tegen woordig te zijn en een enkel woord te spreken, alvorens ik U namens 1e ge- meente dit terrein, dat voor U in ge reedheid is gebracht, ten gebruike overdraag. Gij zult U met mij erover verheugen, dat mijn hooggeschatte ambtsvoor ganger, onder wiens bestuur het ini tiatief voor deze verbetering genomen werd, hier tegenwoordig is. Hij niet minder dan wij deelt in de algeineene dankbaarheid, dat vandaag de nieuwe marktplaats kan worden ingewijd. Het is voor Leiden een heugelijke dag, een dag waarop het gemeentebe stuur kan wijzen op een daad, die ver betering en die vooruitgang beteekent, een dag van vreugde, omdat wij in uit voering zien gaan tvn plan, waarvan wij ons vee* goeds voorstellen. Ik hoop, dat gij, die dit terrein gaat gebruiken, U met ons verheugt en dat Uwe blijdschap gerechtvaardigd moge blijken. Toen nu bijna 40 jaren geleden de Leidsche kaasmarkt werd ingesteld, h(H-ft men, in de buurt van de mooie Waag, waar de boter al lang ter markt kwr.m, een terrein gezocht en gevon den m Visihmorkt en Botermarkt. Vele jaren heeft dat terrein min of nv-er voldaan, maar thans blijkt de vestiging van een kaasmarkt te Lei den zoo goed gezien geweest te zijn, dat het te-rein te klein voor Uwe be hoeften bleek. Op zichzelf is dat een gelukkig verschijnsel, maar het vief niet zoo gemaKkelijk aan de hoogere eischen, die gij stellen mocht, te vol doen Het gemeentebestuur heeft gemeend dat aan eenige voorwaarden in de al lereerste plaats voldaan moest Wor den. Wij moesten een terrein vinden, waar gij allen tezamen en tegelijker tijd ongestoord moest kunnen bande len. Het was duidelijk gebleken, dat hoewel de Botermarkt ook als markt terrein was aangewezen, daarvan door U geen gebruik gemaakt werd, omdat het van de Vischmarkt, al was het maar door een overgang, gescheiden was. Een eisch vonden wij het ook, dat het terrein zoo moest zijn, dat gij met Uwe wagens daarop kondt komen en die wagens ingespannen kondt laten staan, om straks door te rijden naar de Waag. Gij weet, dat Leiden zich beschouwt als het middenpunt van het geheele Rijnland en het gemeentebestuur heeft dan ook niet geaarzeld te erken nen, dat gij inderdaad zekere aanspra ken kondt doen gelden. Een van onze oude monumenten, het Invalidenhuis, heeft de plaats moeten ruimen voor de eischen van den mo dernen tijd en midden in de stad is 'n open ruimte geschapen, die, naar wij hopen, U een rustige, ruime en goed gelegen gelegenheid biedt Uw eeuwi gen strijd over de. waarde van de kaas te voeren. Ik weet niet, wien ik bij dien strijd de overwinning moet toewenschen, den verkooper of den kooper, maar ik weet wel, dat ik hoop dat gij steeds beiden met goede verwachtingen hier binnen moogt komen en met tevreden gevoel liet terrein weer zult verlaten. Doch ik hoop ook nog wat anders en dat is, clat gij van mij deze verzekering zult willen aannemen, dat het gemeen tebestuur aan den bloei van de Leid sche kaasmarkt zeer veel gelegen is, dat bet niet schroomt om voor de be langen van die markt in den zak te tasten en zich veel moeite en arbeid ervoor getroost heefi, en eindelijk dat het gemeentebestuur U van harte hier welkom heet. Mag ik dan ook nog een beroep doen op Uwe medewerking bij ons streven, om de Leidsche kaasmarkt groot te doen worden, mag ik een beroep op U doen om die markt te steunen en in wijder kring bekend te maken-? Gij kent onzen voortreffelijken marktmeester, zijne hulpvaardigheid, zijne belangstelling in Uwe zaak. Aar zel niet met hem Uwe belangen, Uwe wenschen te bespreken. Gij vindt in hem een goed pleitbezorger bij net be stuur. Ik wil thans eindigen, want gij ver langt er naar de klok te hooren, die voor het eerst Uwe markt zal openen én straks zal er nog rustiger gelegen heid zijn de blijde gebeurtenis te her denken. Moge de nieuwe Leidsche kaas markt hier een goed tehuis vinden, iüoge zij gedijen tot voordeel van stad en lande. Hierbij knipte de Burgemeester het lii-t door dat voor de uitgang gespan nen was, welke handeling met bravo's werd begroet en verzocht den markt- opzichter, den heer L. Mennes de bel te luiden als teeken dat dè markt een aanvang nemen kon. Hiermede was de offcieele plechtig heid afgeloopen en waren de kaasboe ren reeds dadelijk druk aan het han delen, zoodat de bel nauwelijks koud was toen de eersten het marktterrein reeds weder verlieten en daarmede plaats maakten voor de wachtenden. (Zie vervolg op pag 3). INSTALLATIE VAN EE COMMISSIE TER BESTRIJDING VAN DEN WOEKER. Gisteravond had ten stadhuize de installatie plaats van de Commissie ter bestrijding van den woeker, inge steld door bet bestuur van den Armen raad. i In tegenwoordigheid van de leden van den Armenraad (de secretaris.Mr. van der Goes was door ongesteldheid verhinderd aanwezig te zijn) had de installatie der commissie plaats door den voorzitter den heer G. A. Smit, pastoor bij de Oud-Katholieke gemeen te alhier. Na opening der vergadering heette de voorzitter de leden van den Armen raad en in het bijzonder de leden dei* commissie ter bestrijding van den woeker, hartelijk welkom. Reeds lang bestond het voornemen bij den Armenraad, ernstige studie te maken van het woeker vraagstuk, dat vooral in onze dagen met recht een vraagstuk genoemd mag worden. Toch is door het bestuur van den Armenraad niet aanstonds in deze zaak handelend opgetreden omdat het terugdeinsde voor de vele moeilijkhe den welke bij het vraagstuk van den woeker aan den dag treden. Eigenlijk achtte het bestuur zich voor dezen om vangrijken arbeid niet competent. Alhoewel de bestrijding van den woeker door de Nederlandsehe wetge ving niet wordt tegengestaan is door haar toch geen enkel wetsartikel ge formuleerd waarin omschreven wordt, wat woeker is, en welke wettelijke maatregelen er tegen kunnen worden genomen. In Leiden werd de woeker tot dus ver niet geheel onbestreden gelaten. Dank zij de medewerking der plaatse lijke pers, die op verzoek van den Ar- meüraad verschillende advertenties van .woekerbanken weigerd,e te plaats sen, werd reeds iets bereikt. Ook heeft de Bank van Leening met het verstrekken van voorschotten te gen matige rente veel woeker voorko men. Toch meent de Armenraad dat met deze-maatregelen niet kan worden volstaan. Den vollen omvang van den woeker moet men kennen en de verschillen de vormen waarin hij zich openbaart onderzoeken. Men moet kennen: na men, personen en feiten. Daartoe is noodig grondige bestu deering. De Armenraad achtte zich niet com petent tot dezen arbeid maar meen de, dat dit moest worden opgedragen aan een speciale commissie. Spr. dankt de zeven heeren, die hier voor werden aangezocht voor hun be reidwilligheid, en in het bijzondei Prof. Mr. D. v. Blom, die zich met het voorzitterschap heeft willen belasten. Uw taaü, mijne heeren, is iiiet licht, - naar zal een dankbare zijn. Met den wensch dat de arbeid der commissie rijke vruchten zaJ dragen, verklaarde de voorzitter de commissie voor geïnstalleerd. (Applaus). De heer Prof. van ulom dankt den voorzitter voor zijn vriendelijk en waardeerend woord. Het is onmogelijk de taak welke de commissie op zich nam, te overzien. .De bestrijding van den woeker is een moeilijk werk; de voorzitter heeft dn reeds in zijn rede aangetoond. Uit alles valt af te leiden dat er voor de commissie werk aan den winkel zal zijn. Moge het baar gelukken iets nuttigs tot stand te brengen. Nadat de voorzitter, de heer Smit, nog heeft medegedeeld, dat hij in, zijn kwaliteit als voorzitter van den Ar menraad ambtshalve in de commissie zal zitting nemen, wordt de vergade ring gesloten. De leden der commissie bleven on der voorzitterschap van Prof. v. Blom nog eenigen tijd bijeen. GEREF. SCHOOL VOOR U.L.O. Hoogl. Kerkgrachf 29a. Vandaag heeft aan bovengenoemde school (Hoofd de heer W. G. Ahlers- hoff Jr.) de overgang plaats gehad. Van klas 1 -naar klas 2 werden be vorderd: J. Blok, L. M. Boekkooi, D. Brederveld, W. van den Brink, S. van Egmond, J. Elzenga, M. Gaasterland, H. de Graaff, D. de Groot, A. Karstens, J. Koet, G. Kuypers, J. Meilof. I. v. d. Most van Spijk, J. M. Mulder, W. de Rooy, P. Uitendaal, H. J. van der Ven, A. Groeneveld, F. Nijboer, G. Elzenga, J. Brederveld. voorwaardelijk: J. H. Goslinga, C. de Graaf, C. Witte. Niet b.evorderd 6. Van klas 2 naar klas 3: D. Aldershoff, H. Appelmelk, B. Baars, P. van den Haak, G. Haspers, M. van Ingen Sche- nau, A. de Jong, J. Schoneveld, L. v. d. Sijs, Ph. van der Tas, J. Thomas, S. van Wezel. Niet bevorderd 6. Van klas 3 naar klas 4: M. van den Berg, V. Hartelt, J. Kuperus, M. G. van der Zwart. Met 1 Sept. zijn tot klas 1 toegela ten: G. J. M. Goslinga, J. Laman, P. v. Rooyen, J. Volbeda, N. Siljée, P. van der Most van Spijk, A. Penseel, Chr. van Wingerden, W. Raadsen, C. van der Born, A. v. d. Most v. Spijk, A. Blok, J. M. Elzenga, M. W. van Iterson, J. P. de Kort, E. Spilker, D. van Wee- ren, A. Arbouw, J. Arbouw, L. Bake- ma, J. P. van Hove, A. Keyzer, M. van der Mark, N. Snel, te Leiden; J. G. Schilder, Piet Smit, A. Smit, A. den Ouden, H. Groenendijk, te Oegstgeest; J. de Bruyn, J. M. van Cuilenborg, C. Verhoog, te Voorschoten; J. W. Kim- mel, te Sassenheim; C. Koning, te Lei derdorp; C. Kralt, te Rijnsburg. Klas 1 zal met 1 September worden gesplitst in twee parallelklassen. ZILVEREN JUBILEUM. Heden herdacht de heer J. R. Koore man den dag waarop hij voor vijf en twintig jaar als bakker op de Leidsche Broodfabriek kwam Door ijver en trouwe plichtsbetrachting heeft hij in die jaren de achting van zijn superieu ren zich waardin gemaakt, zoodat dezen dag voor hem niet onopgemerkt is voorbijgegaan. Vanmorgen werd hij ontvangen op Belangrijkste nieuws in dit Hummer. Binnenland. Be opening der nieuwe kaasmarkt te Leiden. De Leidsche huurverordening is hlf de Kroon ter vernietiging voorgedra gen. Gebleken moet zijn dat er een gere gelde verbinding bestond tusschen de Sovjet-regeering en enkele vooraan staande figuren uit de nationalistisch- Indonesische studentenkringen hier te lande. Buitenland Te Genève is nog geen overeenstem ming bereikt ever de kwestie der kruisers. Bridgeman gaat naar Engeland om overleg te plegen met zijn regeering. Een heftig incident in de Belgische Kamer. De Amerikaansche landbouwers nit het Noordwesten nemen een motie van afkeuring aan degen president Coolidge het kantoor van de Leidsche Brood fabriek en daar, bij ontstentenis van den directeur toegesproken door den procuratiehouder, den heer J. C. Goe- koop, die hem naast een bouquet met bloemen en een taart, een enveloppe met inhoud aanbood. Van het perso neel ontving de jubilaris eveneens zulk een Enveloppe, waarna hem voor het verdere van den dag vrijaf werd gegeven om het jubileum verder in familiekring te hordenken. ONZE HUURVERORDENING. Naar wij vernemen is bij het Ge meentebestuur bericht ingekomen, dat- Gedeputeerde Staten dezer provincie de op 11 Juli j.l. vastgestelde Verorde ning ter voorkoming van onredelijke opdrijving van huurprijzen, ingevolge de artt. 150 en 153 der Gemeentewet, aan Hare Majesteit de Koningin ter vernietiging hebben voorgedragen. cna- EE BOEKHANDELAAR HET KIND VAN DE REKENING. Men schrijft ons: In de bladen lazen wij een bericht je. waarin wordt medegedeeld, datl Toséphine Baker haar „Souvenirs" heeft geschreven. Een uitgever is gevonden en hij' is aan het werk. Toséphine is van plan de boeken; zelf te verkoopen ,,en costume da théatre," dat zéér luchtig is. De boe ken zullen dus wel worden verkocht; Mochten er onder de lezers van ditl stukje zijn, die al eerdei; van. Josephine Baker hoorden, dan behoeven wij er voor hen niets aan toe te voegen. Enj zij, die nooit van deze beroemde dan seres hoorden, zullen als ze dezen zo mer naar Parijs gaan, misschien door haarzelf worden aangeklampt om haar „Souvenirs" te koopen. Uit dit boekl zullen ze dan alles kunnen vernemen, wat Josephine vertellen wil. Vóór ons is, op dit oogenblik/alleen het berichtje van belang, niet de per soon. Want hier is een geval, dat door een schrijver zelf de boeken worden verkocht "en dus de boekhandel heel of gedeeltelijk wordt uitgesch keld. Dit is niet de eerste keer Wii Lerm- neren ons een geval, onsze'f voor eeni gen tijd overkomen, dat en re zi er van eén zeer bekende uitgev eri» iu uus land, ons een bezoek bracht, om le trachten enkele boeken te verknopen buiten den boekhandel om. Nu v. is hij niet aan. een bijzonder ge'.ukkrg adres. Toch kochten wij iets van hen., om daardoor de noodige ervaring op te doen. De reiziger beweerde, dat hij na tuurlijk niet goedkooper was dan de boekhandelaar, maar dat hij veel vlug ger leveren kon. Want d'e boekhande laren leveren traag, meende hij. Nu, het werkje was vlug in ons be zit. hoewel, wij moeten het onzen boekhandelaar nageven, niet vluggen dan wij het van hem gewend zijn. vV ij moesten echter behalve de prijs, ook! nog de kosten betalen en toen wij hier over reclameerden, na te hebben be taald, kregen wij op onzen eersten brief een onduidelijk antwoord en ons tweede schrijven bleef geheel onbe antwoord. Wij hadden immers betaal dl en dat was het voornaamste. En wij' betaalden juist prijs en kosten omj recht van spreken te hebben. Nu zal wel niet ieder, die recht streeks van den uitgever koopt, deze ervaring opdoen, doch wij vragen ons af, wat voor voordeel heeft het dan nog voor den kooper? De uitgever haalt er de reductie aan den boekbad delaar mee uit. Maar de kooper be taalt .de vastgestelde prijs en is dus geen cent vocxrdeeliger uit

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1927 | | pagina 1