CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit 1WEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Belanorijkste nieuws in dit Hummer.
8*' JAARGANG
MAANDAG 20 JUNI 1927
NUMMER 2157
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week .......i 0.19
Franco per post per kwartaal 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Den lsten Juli a.s. vangt het
nieuwe kwartaal aan.
Zij, die zich met ingang van het
nieuwe kwartaal op ons blad abon-
neeren, ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
V Zevenjarige leerplicht.
Minister De Geer heeft Vrijdag daar
omtrent een verklaring afgelegd die
voor een week geleden door slechts
weinigen verwacht was.
Indertijd toch stond de Regeering
vrij scherp tegenover den drang die
van Socialistische en ook Roomsche
zijde werd uitgeoefend. De motie-
Suring werd door de Regeering naast
zich neergelegd.
Ook in het verleden week in de Ka
mer gevoerde debat toonde de Minis
ter van Onderwijs zich nog weinig ge
neigd tot toegeven.
De aandrang werd echter zeer groot
en het gevaar bestond dat het voorstel
Albarda zou worden aangenomen. In
die situatie dacht men zelfs een oogen-
blik aan het sneuvelen van den Minis
ter van Onderwijs, ja was het zelfs
niet denkbeeldig gezien de houding
ten aanzien van de motie-Suring door
de Regeering aangenomen dat het
leven van het Kabinet op het spel
stond.
In dat moeilijke oogenblik heeft Mi
nister De Geer met zijn verklaring do
uitkomst gebracht.
't Is geen wonder dat de Sociaal-de
mocraten juichen dat dit het gevolg is
van hun actie.
Toch gelooven wij dat het alleen een
samenloop van omstandigheden is die
hier den schijn van een zedelijke over
winning van de Socialisten brengt.
Over het algemeen begint er een ster
ke actie te komen om den druk, die op
onderwijs ligt door het stopwetje, weg
te nemen. Die uit zich op alle mogelij
ke wijzen. Ook wel eens in een rich
ting die minder gewenscht is. Door
handig daarvan gebruik te maken
schijnt het alsof de socialistische
denkwijze door anderen wordt overge
nomen.
Voor ons ligt er deze leering in dat
wij ten aanzien van onderwijs-kwes-
ties groote behoefte hebben aan het.
spoedig verschijnen van het rapport
der Commissie-Rutgers.
V Wassende invloed.
In den Indischen Volksraad zijn de
algemeene beschouwingen over de be
grooting van 1928 aangevangen.
Daar, evenals hier, pleegt men bij
deze algemeene beschouwingen ook de
algemeene politiek te behandelen.
Va;n Protestantsch-Christelijke zijde
treden daar de vertegenwoordigers der
Christelijk Ethische Partij (C.E.P.) in
liet krijt voor onze beginselen.
De heer Mr. C C. van Helsdingen, die
als voorzitter van de C.E.P. in den
Volksraad benoemd is, was ook nu de
woordvoerder.
Het trof ons wat hij zeide met be
trekking tot den invloed van de intel-
ïectueele inlandsche Maatschappij
Vooral hij, die als leeraar, waarne
mend directeur, der Inlandsche
Rechtsschool reeds geruimen tijd van
jaren gelegenheid had dit intellect te
bestudeeren, kan met kennis van za
ken spreken. Het beknopte, hoewel
reeds uitgebreide, Aneta-telegrafh
meldt er van:
„De invloed van de intellectueels
inlandsche maatschappij is wassend
en kan vergeleken worden met den
invloed, dien de kleine groep libera
len in 1848 in Nederland uitoefende.
Vandaar, dat de hulp en de mede
werking van de intellectueelen niet
ontbeerd' kan worden. Een deel van
üe Europees'che pers miskent da
beteekenis hiervan en treedt zonder
tact op. De afwijzing van den gou
verneur-generaal van de instelling
van een burgerwacht is juist. De ras
senwaan van een deel van het Euro-
peesche volk sticht kwaad. De rede
van den heer De Savornin Lohman
bedoelde de integrale verantwoor
delijkheid van den gouverneur-gene
raal vast te stellen. Het standpunt
van den gouverneur-generaal is,
blijkens het meegedeelde op een
persconferentie, daaraan parallel,
doch de rede van mr. De Savornin
Lohman was eenzijdig, omdat zij al
leen de staatsrechtelijke en niet de
politieke verantwoordelijkheid be
handelde. De gouverneur-generaal is
politiek zelfstandiger geworden en
volgens spreker is de verantwoorde
lijkheid er een achteraf. De nieuwe
taak van den Volksraad eischt, dat
de gouverneur-generaal zelfstandiger
zal optreden, anders is de staatsre
geling een paskwil. Ten opzichte
van inwendige koloniale aangelegen
heden zijn aanwijzingen niet meer
in den ouden vorm te geven".
De hier besproken rede van den
heer de Savornin Lohman is die wel
ke de heer Lohman hield in de Eerste
Kamer op 28 April.
Wij meenen dat hier in weinig woor
den zeer juist geteekend is de weg zoo
als een Christen dien in Indië voor
zich ziet.
De tijd van rassenwaan is voorbij.
Wie daar nu nog aan meedoet miskent
onze positie in Indië. Indië eischt van
ons een andere houding.
Gelukkig .dat onze menschen ginds
dat goed inzien. Dat zij doorschouwen
de beteekenis van de nieuwe staatsin
stelling die van Indië meer en meer
maakt een zelfstandig staatsdeel waar
in ook de intellectueele Inlandsche
Maatschappij een plaats inneemt.
Dat is naar onze meening de veilige
rem voor communistisch en socialis
tisch drijven.
De wassende invloed geleid in de
banen van een geordend lever- in sa
menhang met het Moederland.
V Daar als hier.
In den Indischen Volksraad is het
ook al net als hier, dat de mannen van
Christel ijken huize doorgaans scherp
positie moeten kiezen tegenover de
sociaal-democratie.
In de vergadering van Zaterdag
treeft de heer Van Helsdingen bij de
voortzetting van zijn rede van, Vrijdag
o.m. dit gezegd:
„Volgens spreker moet gratie uit
zondering blijven en hij acht over
dracht van de bevoegdheid tot inter-
neering aan den rechter verwerpe
lijk. Hij protesteert scherp tegen de
worgplaat van „Het Volk" die als
communistisch propagandamateriaal
gebezigd is. Socialisten en commu
nisten stoelen op denzel^den wortel
en verschillen slechts in de methode
en het tijdstip, waarop zij een greep
naar de macht willen doen. Het ver
schil tusschen Tan Malakka en Stok
vis is gering".
De heer Stokvis (Sociaal-Democraat)
interrumpeerde met de vraag: Meent
U dat nu Werkelijk?
De heer Van Helsdingen diénde daar
op den heer Stokvis van antwoord en
critiseerde zeer uitvoerig de socialisti
sche propaganda, en aan het sloö van
deze critiek gaven de leden van den
Volksraad teekenen van instemming.
Gelukkig dat de Indische Volksraad
niet doof bleek voor het ernstige woord
van den heer Van Helsdingen.
Gelukkig bovenal dat de Chr. actie
in Indië op zoo uitnemende wijze
wordt uitgedragen in de volksvertegen
woordiging.
STADSNIEUWS.
DE PRIJSVERLAGING VOOR DE
PASPOORTEN.
Wie meent, dat na het inwerking
treden der nieuwe wet inzake de pas
poorten de prijs, die voor een paspoort
moet worden betaald, ƒ1.zal bedra
gen, -zal teleurgesteld uitkomen.
Wel verlaagt de desbetreffende wet
den prijs tot ƒ1.maar de provincie
Zuid-Holland heft oji een paspoort een
belasting van ƒ0.50 en de gemeente
Leiden een van 1.Na inwerking
treding van de nieuwe wet zal hier ter
stede dus voor een pas ƒ2.50 moeten
worden betaald.
Voor verlenging van éen pas wordt
ook een gemeentelijk recht van ƒ1.
geheven, maar geen provinciale belas
ting, dit zal dus op ƒ2.komen.
PROTESTVERGADERING.
Zaterdagavond heeft in het Nutsge-
bouw een openbare protestvergadering
plaats gehad tegen de voorstellen van
B. en W. betreffende het bewaarschool
onderwijs.
De vergadering, die druk bezocht
was, vooral door belanghebbende bij
het bewaarschoolonderwijs en door en
kele leden van Jen gemeenteraad,
werd geopend door den heer Lauten-
bach, voorzitter van het comité van ac
tie voor de c, enbare school, die er op
wees, dat er in breeden kring ontstem
ming heerscht over de voorstellen van
B. en W. inzake het bewaarschoolon
derwijs.
De eerste spreekster, mej. B. Perné,
hoofd van een bewaarschool te Dor
drecht, ving haar rede aan met er op
te wijzen, dat het desbetreffend prae-
advies geheel en al staat in het teeken
der bezuiniging. Het gemeentebestuur
blijkt geen oog te hebben voor het
openbaar bewaarschoolonderwijs. In
dit verband vestigde spr. ook tie aan
dacht op dep h.i. meer dan treurigen
toestand, waarin de gehouwen, waar
het bewaarschoolonderwijs te Leiden
wordt gegeven, verkeeren.
De gemeente diende te hebben een
modelschool, doch daarvoor is noodig
dat zij zich van haar roeping bewust
is. Dit is te Leiden niet het geval. In
A'dam, Den Haag, Utrecht en Dor
drecht hebben de gemeentebesUurep
goede gebouwen voor de bewaarscho
len gegeven in tegenstelling met het
gemeentebestuur van Leiden. Gewerkt
moet worden voor een wettelijke rege
ling van het bewaarschoolonderwijs,
Vooral in de eerste zes jaren is het
noodig dat de kinderen onder tucht
staan en gedurende dezen leeftijd doet
de gemeente niets. B. en W. bevorde
ren met hun voorstellen het bijzonder
onderwijs.
Het gemeentebestuur blijkt niet te
weten wat het bewaarschoolonderwijs
wil, anders zou het niet komen met
het voorstel de kinderen eerst met 3K-
jaar tot de bewaarscholen toe te la
ten, en de minimum grootte der klas
se, om voor een vergoeding in aanmer
king te komen, op 50 leerlingen te stel
len.
Wat 't ambulantisme aangaat wordt
door B. en W. een verschil gemaakt
tusschen het bijzonder onderwijs en
het openbaar onderwijs.
Vervolgens sprak de heer J a c.
T j a 1 s m a, lid van de plaatselijke
schoolcommissie alhier.
Spreker begon met te wijzen op den
datum, waarop het praeadvies is ver
schenen, n.l. 27 Mei. juist even na de
.verkiezingen te Leiden.
Spr. gaf vervolgens een overzicht
van de voorgestelde bezuinigingsmaat
regelen. Spr. en het comité zijn niet
tegen afschaffing van het ambulan
tisme op de bewaarscholen.
Ten sterkste verzette spr. zich tegeh
de verschuiving van den leeftijdsgrens
van 3 tot VA jaar en nog meer tegen
den zachten drang om de kinderen
reeds op 534 jaar naar de lagere school
te laten gaan, vooral klemt het eer
ste in hooge mate bij de arbeidersbe
volking. Ook op de verhooging van het
minimum aantal leerlingen dat noodig
is om tot de oprichting van een be
waarschool te komen, n.l. tot 60, werd
door spr. de aandacht gevestigd.
Vervolgens wees spr. op de steeds
hoogere eischen, die de besturen der
bijzondere bewaarscholen hebben ge
steld. Spr. betreurt het ten zeerste, dat
er thans zelfs het bewaarschoolonder
wijs bij betrokken wordt.
Spreker zou er desnoods nog vrede
mede kunnen hebben, dat ook aan het
bijzonder bewaarschoolonderwijs zulk
een ruime plaats werd ingeruimd, als
B. en W. tegenover het openbaar on
derwijs hun plicht hadden gedaan. Uit
voerig zette spr. uiteen, dat dit geens
zins het geval ist geweest. In dit ver
band wees hij ook op het gebeurde
met de Plantsoenschool te dezer stede.
B. en W. laten het bewaarschool on
derwijs over aan het particulier initia
tief. B. en W. willen niet erkennen, dat
zij moreel verplicht zijn even goed te
zorgen voor openbaar bewaarschoolon
derwijs als dat zij de verplichting er
kennen voor openbaar gewoon lager
onderwijs.
Veel succes ziet spr. in deze actie
niet in, voor wat betreft de heden in
den Raad te behandelen voorstellen
van B. en W., maar spreker hoopte,
dat een en ander het gevolg zal heb
ben dat men in de toekomst front zal
maken voor het openbaar onderwijs.
Ten slotte voerde nog*het woord de
heer W a 1 k 11 e r, voorzitter van den
Centralen Ouderraad, die eveneens 'n
lans brak voor het openbaar bewaar
schoolonderwijs,. dat volgens spr. aan
de kinderen van 3 tot 6 jaar gegeven
moet worden.
Deze spreker kan zich niet indenken
dat de raad dezen aanslag op de vrij
heid der burgers zal toestaan.
Met algemeene stemmen werd ten
slotte een' motie aangenomen, waarin
de overtuiging wordt uitgesproken, dat
doof- de voorstellen van B. en W. aan
het openbare bewaarschoolonderwijs
en middelijk ook het openbaar lager
onderwijs een gevoelige slag wordt toe
gebracht en de meening wordt uitge
sproken, dat het dringend noodig is,
dat B. en W. in dezen hun houding
herzien, tot uitbreiding van openbaar
bewaarschoolonderwijs voorstellen zul
len doen, en dat de raad in geen geval
met de tegenwoordige plannen van B.
en W. meegaat.
DE STORMRAMP.
Vrijdagavond is het uitvoerend Co-
miié samengesteld voor het te geven
steunconcert ten bate der slachtoffers
van de stormramp.
Aan dit concert werken de volgende
vereenigingen mede en wel:
Mannenkoor de Vereenigde Zangers,
idem Kunst en Vriendschap, Gem.
Koor Hallelujah en idem Zang zij on
ze leus, idem Amicitia, on het dames
koor Euphonia, terwijl de Stem des
Volks nader bericht van deelname zal
zenden.
Uit de besturen dezer koren is bo
vengenoemd uitv. Comité gevormd: W.
Kreeft, voorzitter, C. B. v. d. Zeeuw, se
cretaris (Houtstraat 4, Leiden), J.
Schild, penningmeester.
Men stelt zich voor het concert te
doen plaats vinden op Maandag 4 Juli
a.s. in de Stadsgehoorzaal.
Programma's zullen einde volgende
week verkrijgbaar zijn bij de leden
van bovengenoemde vereenigingen.
Nadere aankondigingen per adver
tentie en biljetten zullen eerstdaags
volgen.
Toen indertijd tot het Toonkunst
koor het verzoek kwam, ten voordeele
van noodlijdende kunstenaars een col
lecte met straatzang te houden, heeft
het koor daaraan gaarne voldaan. En
het verzamelde bedrag was zeer groot.
Nu door de ramp op 1 Juni velen in
ellende gedompeld zijn, heeft het Toon
kunstkoor besloten, weer een collecte
met straatzang te houden.
Waar de directeur, Anton H. Tierie
en de leden zich spontaan beschikbaar
stelden, mag verwacht worden, dat de
Leidsche burgerij groote offervaardig
heid aan den dag zal leggen, zoodat
een belangrijke som aan hetj Storm
ramp-Comité kan worden afgedragen.
De straatzang-collecte zal plaats heb
ben a.s. Donderdag 23 Juni, 's avonds
van 79 uur. De plaatsen, waar ge
zongen zal worden, zullen nader be
kend gemaakt worden.
COMMUNISTISCH COMPLOT?
Het bestuur der Perhim Poenan In
donesia beklaagt zich in een aan het
Nederlandsche volk gericht geschrift
over den inval bij haar op 10 dezer.
Het schrijft daarin o.m. niet te weten,
waarom deze inval is geschied. Het
noemt den inval „een ongehoorde daad
welke als een typische voortzetting
van de onderdrukking, waaraan het
volk in Indonesië sinds jaar en dag
blootstaat aangemerkt moet worden."
Men moet maar durven!
EET MEER BROOD.
Op initiatief der Leidsche Bakkers-
patroonsvereeniging zal a.s. Woensdag
22 Juni, een optocht van versierde wa
gens door Leiden's straten worden ge
houden, waarbij gedemonstreerd wordt
voor het eten van meer brood.
Over het algemeen is het publiek te
weinig bekend met de hooge voedings
waarde van brood, als dagelijksch
voedsel. Vandaar dat de Leidsche Bak-
kersvereeniging de „Eet meer brood
campagne" beeft georganiseerd om het
publiek aan te sporen meer brood te
gebruiken als tot dusver geschiedde,
zoowel des middags als des morgens
en des avonds.
Over de samenstelling van den op
tocht en wat te zien zal zijn, ontvingen
we nog geen bijzonderheden, maar dat
het gebruik van meer brood op pak
kende wijze zal worden gedemon
streerd, daarvan houden wij ons over
tuigd.
Aan het publiek zal tijdens den op
tocht een circulaire worden uitgereikt
waarop' analytisch de meerdere voe
dingswaarde van brood, vergeleken bij
andere spijzen, wordt uiteengezet.
Een origineel e reclame dus, waarvoor
het Leidsche publiek wel belangstel
ling zal toonen.
PROF. KRISTENSEN.
Prof. Dr. W. Brede Kristensen. hoog
leeraar in de geschiedenis der gods
diensten in het algemeen en de pliae-
nomenologie van den godsdienst hoopt
morgen zijn 60sten verjaardag te vie
ren.
EXAMEN APOTHEKERS-ASSIST.
Opgeroepen 4 candidaten. Geslaagd
mej. A. A. van den Bos, geboren te
Rotterdam.
EXAMEN ONDERWIJZER.
(Gem. Kweekschool, 4de groep). Ge
slaagd de dames: J. C. G. de Thouars,
C. P. C. Verheul, D. Vermond en G. H.
M. Walenkamp. Afgewezen geen. De
examens zijn afgeloopen.
De collecte, gehouden 13, 14, 15
en 16 dezer voor oude en gebrekkige
Militairen en Weduwen heeft opge
bracht 161.58.
Zaterdagavond is voor de tweede
maal ingebroken in de school Schut
tersveld. Een bedrag van 5 is uit een
lessenaar weggenomen; ook zijn en
kele voorwerpen vernield.
In de Boerhaavestraat is Zater
dag bij een twist een vrouw door eet:
onbekend persoon een niet-ernstigo
wond met een mes toegebracht.
BURGERLIJKE STAND.
Ondertrouwd: H. Ouwersloot,
jm. 29 j. en D. Weeber, jd. 22 j. L.
R. Schreinemacher, jm. 27 j. en M. J.
A. Bots, jd. 27 j. J. A. v. Leeuwen,
jm. 22 j. en J. Th. Uiterdijk, jd. 23 j.
J. H. v. Dieren, wedr. en H. E! Sam-
pion, jd. J. J. Lezwijn, jm. 29 j. en
M. B. K. Brittijn, jd. 26 j. O. J. B.
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 22*/> cent
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van tan hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Binnenland.
Stormweer op Zondag te Amster
dam en Den Haag.
Minister Vandervelde over de nieu
we onderhandelingen met ons land.
Buitenland.
Vandervelde over de jongste zitting
van den Volkenbondsraad.
Tengevolge van een aardverschuiving
zijn in Columbia 60 iabrieksarbeidsters
omgekomen.
Politie-inval bij de Vlaamsche front
partij te Antwerpen.
Herziening der Duitsche tarieiwet.
Bayer, jm. 22 j. en J. C. Verschragen,
jd. 23 j. A. Hogewoning, jm. 25 j. en
A. Teljeur, jd. 21 j. J. G. Willebrand,
jm. 32 j. en G. Lakemond, jd. 27 j.
A. Paalvast, jm. en W. J. A. Mensen,
jd. G. W. v. d. Water, jm. 24 j. en
H. C. Hanno, jd. 22 j. Th. H. D.
Bousie, jm. 25 j. en J. Klinkhamer, jd.
22 j. W. Lasschuyt, jm. 24 j. en
M. C. Arbouw, jd. 19 j.
BINNENLAND.
THEE OP HET LOO.
Zaterdagmiddag half vijf beeft H.M.
de Koningin ten Paleize Het Loo een
thee aangeboden aan tal van dames en
heeren uit de omgeving van Apeldoorn
Behalve verschillende leden van de
Hofhouding behoorden tot de genoo-
digden, de voorzitter der Eerste Ka
mer, luitenant-generaal, baron van
Voorst tot Voorst, de burgemeester
van Apeldoorn, mr. Roosmale Nepveu
en eenige andere burgemeesters van
gemeenten in den omtrek, leden van
de rechterlijke macht, militaire auto
riteiten en notabelen uit omliggende
plaatsen.
Z. K. H. DE PRINS.
Z.K.H. de Prins, die wegens zijn ver
trek heden naai' Zwitserland daartoe
geen gelegenheid meer zou vinden,
heeft Zaterdag een bezoek afgelegd bij
Jhr. J. D. Six te 's-Gravenhage, staats
raad in buiténgewonen dienst, oud-
Raad-adviseur bij bet Departement v.
Koloniën, ten einde Jhr. Six bij voor
baat geluk te wenschen met diens 80en
verjaardag, welken hij op Zaterdag 25
dezer hoopt te beleven.
Z. K. H. de Prins begaf zich Zater
dagmiddag van Den Haag naar Het
Loo.
HET NOODWEER VAN VRIJDAG.
De Koningin heeft haar deelneming
doen betuigen aan de nabestaanden
van de vijf werklieden van de Am-
sterdamsehe Droogdok Mij., die door
het noodweer van Vrijdag j.l. bet le
ven verloren.
De andere getroffen, die verpleegd
worden in de gasthuizen, maken het
allen goed. Vermoedelijk zal geen van
hen blijvende nadeelige gevolgen on
dervinden van lfet ongeval.
JULIANA VAN STOLBERG
Het was Zaterdag 347 jaar geleden,
dat te 8 uur in den morgen Juliana
van Stolberg, de doorluchtige Stam-
vrouwe van ons Vorstenhuis zacht en
kalm ontsliep op Dillenburg, waar die
verhevene Moeder en Christinne zoo
veel en zoo zwaar geleden en gestre
den, maar ook zoo innig gebeden had.
Nu. op 30 April j.l. door de eerste
steenlegging van 't gedenkteeken te ha-
rer eere, de eerste openbare handeling
verricht is om in steen, onvergankelijk
ook voor het verre nageslacht deu
dank aan die verhevene Vrouwe te
vertolken, meent het Nationaal Comité
nogeens te mogen oproepen degenen
in het Moederland, die nog niet daad
werkelijk van hunne belangstelling
deden blijken.
Waar de Nederlanders, èn in onze
Indiën, èn in den vreemde van uit al
le oorden der wereld zóó krachtdadig
steunden, en ook reeds in Nederland
van sommige Comité's van vele een-
voudigen, met aardsche goederen min
der gezegenden, en van vele scholen
en corporatiën, giften werden ontvan
gen, moge een oproep tot degenen, die
nog niets van zich deden hooren, ze
ker niet achterwege blijven.
Wie niet weet aan wie of wien zijn
bijdrage te zenden, wie dus niet kent
het gewestelijke of plaatselijke Comité,
waaronder hij of zij ressorteert, kan
die bijdrage rechtstreeks zenden aan
den eersten Penningmeester van het
Nationaal Comité, den heer P. D.
Schuller tot Peursum, Directeur van
het Bankierskantoor van Lissa en
Kann, Lange Vijverberg 3 te 's-Graven
hage. postgiro 2040.
