CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Belangrijkste nieuws in dit Nnmmer.
7d® JAARGANG
DINSDAG 1 FEBRUARI 1927
NfUMMÊft 2033
LEIDSGHS CODRANT
ABONNEMENTSPRIJS
BUREAUHooigracht 35 TeL 127S' Postgiro 58936
T oiflpfl Pncfhnv 1(1
ADVERTENTIE-PRIJS
lo Leiden en buiten Leiden
waai agenten gevestigd rijn
Per kwartaal 1 2.50
Per week .1 0.19
Franco par post per kwartaal 1 2.90
Gewpae advertentiSn per regel 22fy» eest
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarlei
Bij contract, belangrijke reductie. j
Kleine advertentie» bij vooruitbetaling
van ten hoogete 30 woorden* worden dage-
itiks geplaatst ad 40 oent
V Amerikaansch.
In Amerika gaat de ondeugd, die
zich aan strafbare feiten schuldig
maakt, met sprongen vooruit, 't Is
daar niet anders dan hier.
Dat heeft ook in Amerika de oogen
geopend. v
Ook in Amerika begint men nu met
onderwijs, vooral eenvoudig godsdienst
onderwijs, daar tegenover te stellen.
Er i9 opgericht een groote vereeniging
van opvoeders, behoorende tot ver
schillende godsdienstige richting, de
„Religious Education Association".
Deze organisatie heeft zich gewor
pen op de jeugd. De eerstê arbeid is
geweest Zondagsschool onderwijs.
Amerika is overstroomd als het ware
met Zondagsscholen. Maar ook ande
ren arbeid is men begonnen. Er wordt
godsdienstonderwijs gegeven op de
scholen, op een bepaalden daarvoor
viitgetrokken middag. De oprichting
van zomer- en vacantiescholen wordt
overwogen om aldaar cursussen te hou
den.
Verblijdend is vooral dat de Kerken
dien arbeid steunen.
In een door bovengenoemde vereeni
ging uitgegeven periodiek de „Educa
tional Review" vonden wij het volgen
de overzicht van dezen arbeid in Man
hattan, een deer volkrijkste buurten
van New-York:
Volgens de laatste statistieken is
het totaal aantal Protestantsch ker
ken in Manhattan 293. Twee-derden
van deze kerken trachten, behalve
door de Zondagsschool, nog in con
tact te komen met de jeugd zoodat
men tot de volgende cijfers komt:
Alleen Zondagsschoolonderwijs
35.9 procent.
Godsdienstlessen op andere dagen
der week 35.9 procent.
Godsdienstlessen en bezoek aan
een Bible School, in vrije uren 17.95
procent.
Clubwerk met godsdienstige op
voeding 2.56 procent.
Hoeveel kinderen bereikt men nu
met dit godsdienstonderwijs?
Het totaal aantal kinderen in Man
hatan onder -zestien jaar, bedraagt
621.537. Daarvan bezochten protes-
tantsche Zondagsscholen: 71.834, R.-
K. Zondagsscholen 65.988 en Jood-
sche scholen 11.418. Het totaal aan
tal kinderen dat minstens eens per
week godsdienstlessen krijgt be
draagt dus in 't geheel 149.150.
Daar staat nog altijd tegenover
dat 472.387 kinderen in Manhattan
zonder godsdienstige opvoeding zijn.
Hier wordt inderdaad op krachtige
Amerikaansch© wijze gewerkt. Wat
ons vooral opviel was het volgende:
Een feit van groote beteekenis is
de verbetering in het gehalte der leer
krachten in verhouding tot die der
oude Zondagsscholen.
Tot voor korten tijd gold het alge
meen als een regel dat leerkrachten
bij het godsdienstonderwijs niet be
taald mochten worden. Thans wordt
vijf en veertig procent der onderwij
zers en onderwijzeressen belqpnd,
waardoor men hoogere eischen kan
stellen aan hun prestaties.
Wij zouden niet gaarne dit zonder
meer overnemen. Ons evangelisatie
werk vooral waar het van de Kerk uit
gaat, moet liefdewerk blijven. Maar er
is ook heel wat arbeid die, wanneer er
vergoeding voor gegeven kon worden,
heel wat beter zou gaan.
In sommige opzichten kan Amerika
ons tot leering strekken.
laanschool blijft even hoog. De liefde
bij de ouders voor die school is bijzon
der groot.
Zoo te zien moet de nieuwe open
bare school die men in het Kooi-kwar-
tier wenscht, niet al te bloeiend kun
nen worden.
Maai* hoe 9taa-t het toen nu met die
schoolplannen. Heeft onze Wethouder
van Onderwijs geen behoefte om eens
klaren wijn te schenken?
Wij mogen tóch niet aannemen dat
er bij hem sprake is van stille tegen
werking
Intusschen, zoo'n ongekende activi
teit -van de openbare onderwijzers ls
de beste propaganda voor het Christe
lijk enderwijs. Dat mogen wij met
dank constateeren.
STADSNIEUWS.
V Ongekende activiteit.
Zaterdagavond hield do afd. Leiden
van den Bond van Nederl. Onderwij
zers haar jaarvergadering.
•Het jaar 1926, zoo zeiden Voorzitter
en Secretaris In openingswoord en jaar
verslag, ging op en neer. Aan het be
gin doodende malaise. Maar ook was
er iets anders.
Een flink opgezette actie, zoo lezen
wij in liet verslag, werd gevoerd tegen
het plan van de Gei'ef. Schoolvereeni-
ging om een nieuwe school te stichten
op 5 minuten afstands van de bestaan
de aan de Lusthoflaan.
Vele ledon ontwikkelden hij deze ac
tie een ongekende activiteit. Ze gingen
op huishozcek en een schitterend aan
tal handtcckeningen werd verzameld.
Een niouwe openbare school in de
Kooi werd in uitzicht gesteld.
Vele Je den ontwikkelden bij deze ac-
t''o een ongekende activiteit. Inderdaad
dat is gebleken. Wij meenen echter te
weten dat die actie van huisbezoek
geen blijvend nadeel voor het bijzon
der onderwijs gebracht heeft. Het aan
tal kinderen op de overvolle Lusthof-
RESIDENTIE-ORKEST.
Gisteravond hadden we het voor
recht het tweede abonnementsconcert
van het Residentie-orkest bij te wonen
Er was een groote en achteraf gezien
welverdiende belangstelling. De zaal
was vol.
De avond werd ingezet met de Sym-
phonie in Es-gr.-t. van Joseph Haydn.
De Symphonie „mit dem Paukenwir-
hel" bijgenaamd, welker betiteling al
aanstonds gerechtvaardigd wordt door
het paukgeroffel, waarmee ze begint
en at men verder van tijd tot tijd hoort
Na den „paukenschlag" een langza
me beweging der cello's; dan volgt het
heele strijkorkest. En weldra zitten
we in de rhythmische variaties. Er zat
niet veel diepte in deze muziek, maar
zo is zonnig, vroolijk, ze is argeloos en
blij in haar trippelende rhythmiek.
t Is geheel de gemoedelijke vriendelij
ke Haydn, die den geestelijken diep
gang van Mozart mist en zich overi
gens kenmerkt door dezelfde fijnheid
en eruditie. Ze is vol speelsche humor
als Haydn zelf.
Na het adagio een mooi en zonnig
andante, dat het karakter draagt van
statige dansmuziek, waarin op aller
gezelligste wijze een volksmelodie is
verwerkt. En is het thema eenmaal
aangegeven, dan bemerkt men herhaal
delijk allerlei humoristische variaties.
We teekenen in dit gedeelte nog aan
een mooie vioolsolo, door Sam Swaap
verdienstelijk voorgedragen, terwijl
het orkest heel sober en fijn begeleid
de.
Innig melodieus is het nu volgend
menuet, dat tevens tintelt van allerlei
geestige invallen. En het daarop vol
gend Allegro con spirito flikkert van
trillende zonneglansen en is een en al
argelooze blijheid. Kleurig en vol van
mousseerende rhythmiek is het werk.
Het werd onder de innig muzikale lei
ding van Dr Peter van Anrooy met
geestdriftige toewijding en uiterst be
schaafd gespeeld.
Na Haydn volgde 't beroemde viool
concert in e.-kl.-t. op. 64 van Mendels
sohn. Wo hebben het meermalen ge
hoord, maar de visie die ons ditmaal
op het schoone werk geopend werd,
was toch wel bijzonder klaar. Viool
soliste was Noëla Cousin, een Parisien-
ne. Reeds bij de eerste maten proefde
men de vioolkunstenares uit de Fran-
sche school: die gratie van stokvoe-
ring, die klaarheid en uiterst beschaaf
de subtiliteit van toonvorming, die fij
ne sensitiviteit in de voordracht, ge
heel die sfeer van soepel-clegante
klankenweelde is Fransch. Technische
moeilijkheden bleken voor deze solis
te niet meer te bestaan. Zij speelde
met haar opdracht, die zij geheel uit 't
hoofd volbracht. Na uiterlijk verblin
dend passagespel eindigend met de
fijnst denkbare flageolets, komt een
romantisch-weemoedige melodie, en
dan is er een zeldzaam ontroerende
teerheid en innigheid in haar jpel.
Weer volgen brillante passages in snel
tempo en het is alles flikkerende goud
gloed, een magistrale bravour, waarin
ae kunstenares de virtuoze glansrijk
overwint. En dan weer de breede dei
ning van een romantische melodie,
met meesleependo overtuiging opgezet
oan weldra voortgezet te worden met
zolfvergeten verinniging.
Een openbaring is oncleze violiste
geweest. En hoe zeldzaam schoon wist
de geniale intuïtie van den heer Van.
Anrooy het orkest bij de solo-voor
dracht te doen aanpassen en een sfeer
van muzikale adoratie te scheppen.
Het applaus verhief zich tot geest
driftige ovatie.
Na de pauze hoorden we een novi
teit: Suite, tirée du Conté dans-i „1 Oi-
seau de Feu" van Igor Stravinsky.
Eigenlijk ie het werk voor onzen snel
levenden tijd al zoo jong niet meer;
het ontstond in 1910. Stravinsky is
zonder twijfel oen instrumentalist van
geniale gaven. Zijn instrumentatie is
uiterst gedurfd, maar hij weet er zeer
eigenaardige en soms buitengewoon
mooie en overtuigende kleureffecten
mee te hereiken. Daarbij komt een ge
raffineerd somengestelde rhythmiek,
die soms een voortdurende siddering
is. Men moet aan deze muziek wen
nen; maar ze bezit in ieder geval
kracht van overtuiging. Het begin von
den wo bepaald heel mooi en mystiek,
met die pizzicato's van de contrabas
sen, heel zacht en die wonderlijke ge
luiden van de fagotten en hobo's
vreemd maar niet onaannemeijk.
Prachtige orkestrale kleuren werden
soms tentoongespreid; maar men moet
alles wegdenken, wat aan de klassie
ken herinnert. Nu en dan hoort uien
de elegische weemoed van de Slavische
ziel in breede melodieën, die dikwijls
vol zijn van angstigen drang en een
vreemd verlangen. Maar er zijn ook
gedeelten, die geheel herinneren aan
de Jazz, maar dan soms heel teer. Het
slot der Suite „Danse Infernale" be
antwoordde geheel aan zijn titel, een
ware heksen-sabbath vol van gierende
fluiten, bekkenslag, het schelle gillen
van de xylophoon en spektakel van
ander slagwerk, begeleid en onder
steund door bazuingeschetter en de ra
zende chomatiek van 't strijkorkest.
Met een rhythmische orgie van alles
wat strijken, blazen en slaan kan ein
digt dit werk, dat met verbluffende ze
kerheid gespeeld werd.
Tenslotte „Carnaval Romain" van
Hector Berlioz, een werk van b dllanto
schoonheid, soms woest hartstochte
lijk, dan weer uitzingend in prachtige
breede, innig romantische melodieën.
Er is den geheelen avond met zeld
zame toewijding gemusiceerd en het
publiek wist dit telkens op hoogen
prijs te stellen.
3-OCTOBERVEREENIGING.
Gisteravond hield in Café-Rest. „In
den Vergulden Turk-' de 3-Octoberver-
eeniging haar jaarlijksche algemeene
ledenvergadering", die iets minder
druk dan gewoonlijk bezocht was.
Pe 2e voorzitter, de hr. Touw, open
de de vergadering en heette de aanwe
zigen welkom. Hij deelde mede, dat de
voorzitter, de heer v. d. Laan, wegens
ernstige ongesteldheid de vergadering
dezen avond rfriet kan presideeren.
Spr. wierp vervolgens een terugblik
op het verleden jaar gevierde 3-Ocrto-
berfeest, dat naar het oordeel van ve
len in en buiten de gemeente schitte
rend geslaagd is. Spr. dankte allen die
meegewerkt hebben aan dit feest, in 't
hijzonder de onderofficieren, die aan
het tournooi hebben deelgenomen.
Ook het Avondfeest is uitnemend ge
slaagd. Dit jaar zal het feest waar
schijnlijk op ietwat bescheidener voet
opgezet worden. De definitieve plan
nen zullen pas in de Mei-vergadering
aan de orde ltomen. Het spijt spr. dat
onze oud-burgemeester Jhr. de Gijse-
laar het eere-voorzitterschap heeft
neergelegd. Spr. herdacht voorts den
dirigent van den Koraalzang, den heer
C. B. Duyster. Een gevoelig verlies lijdt
de vereeniging voorts in het nederleg-
gen van zijn bestuursfunctie door den
heer Jacob Schots.
Spr. gaf vervolgens het woord aan
den 2den secretaris, den heer Boot, tot
het voorlezen van de notulen der vo
rige vergadering, die onveranderd
werden goedgekeurd.
De secretaris de heer N. G. Spaar
garen leest de ingekomen stukken:
een schrijven van den heer J. Schots
dat hij op medisch advies zijn bestuurs
lidmaatschap neerlegt; id. van Jhr. de
Gijselaar, dat hij het eere-voorzitter
schap neerlegt; overlijdensbericht van
den heer Duyster.
Namens de Kas-Commis9ie brengt
de heer Prins rapport uit en op haar
advies wordt de penningmeester van
zijn gehouden beheer gedechargeerd.
De penningmeester, de heer R. de
Wilde, las het accountantsrapport
van den heer R. Eintema, dat de reke
ning in orde bevonden is; vervolgens
het financieel jaarverslag.
De uitgaven over 1926 bedroegen
35.746.07, de ontvangsten 34.704.46,
zoodat gesloten wordt met een nadee-
lig saldo van 1041.61.
De specificatie der ontvangsten* is:
Contributie 8255.50
Entrées Gehoorzaal 1108.20
Entrées Openluchtspel 5468.25
Entrées Schuttersland 5402.49
.Standplaatsen Schuttersland 9227.05
Subsidiën 1000.
Diversen 2923.35
De specificatie der uitgaven is:
Belasting' 2343.73
Muziek 2706.33
Ochtendfeest 1037.42
Middagfeest 16222.67
Avondfeest 7672.45
Diversen 3810.40
liet aantal ledon is thans 5136, do
nateurs 149.
De' heer N. G. Spaargaren bracht ver
volgens een uitvoerig en belangwek
kend jaarverslag over liet afgeloopen
:aar uit, waaraan wij het volgonde ont
leeuen
Het veislag begint, met een herinne
ring aan de goed geslaagde feestvie
ring in het 4Ö9te levensjaar der ver
eeniging. Meer dan eenig jaar heeft
het bestuur in het afgeloopen jaar moe
ten ervaren, dat er bij sommigen de
meening heerscht, dat de feestvierin
gen in de laatste jaren te hoog zijn op
gevoerd. Spr. verdedigt de entreeprij
zen met de opmerking, dat de duurste
entreeprijs voor het openluchtspel
3 bedroeg waarvan 0.60 voor belas
ting af gaat, terwijl in denzelfden tijd
bij een vertooning uitgaande van een
negerdansgezelschap voor 'n eenvoudi
ge part.-plaats peperdure prijzen moes
ten betaald worden. Spr. eindigt deze
algemeene beschouwing met den
wensch, dat het 3-Octoberfeest moge
blijven zooals het de laatste jaren is
geweest en zooals het bekend is in ge
heel Nederland.
Komende tot het eigenlijk verslag,
memoreert spr. allereerst het overlij
den van Mr. P. M. Trapman en Dr. F.
W. van Wijk, voorts het aftreden van
den eere-voorzitter, Jhr. de Gijselaar.
De vereeniging verliest in dezen als
eere-voorzitter en als persoon veel. Hij
was de man die zeer veel voor de ver
eeniging voelde en waarvan gezegd
kan worden dat door en met zijn steun
de vereeniging veel heeft bereikt. Spr
uit den wensch, dat in vervulling mo
ge gaan, hetgeen Jhr. de Gijselaar dd.
21 Dec. schreef, dat hij hoopt nog meer
dere malen den 3 Octoberdag, zij het
dan ook gedeeltelijk, mede te maken,
(applaus).
Tenslotte memoreert spr. hetgeen de
vereeniging aan den heer J. Schots
verliest.
De secretaris gaf vervolgens een
overzicht van de v rnaamste gebeur
tenissen in 1926. Op Jdei, den datum
waarop de vereenigk "werd opgericht
werd op initiatief var. V. V. V. een se
renade gebracht aan le jubileêrende
vereeniging.
47 vereenigingen namen daaraan
deel.
Spr. gaf vervolgens een uitvoerig
overzicht van de feestelijkheden op 3
October en bracht hulde aan den heer
van Rossum du Chattel, en zijn me
de helpers, de heeren ter 'Kuile en Jan
de Quack.
De opvoering van de 3 October re
vue mislukte jammerlijk doordat de
heer Hageman slachtoffer werd van
het spoorwegongeluk op 14 September
Het verslag eindigt met eenige bij
zonderheden, waarin er op gewezen
wordt, dat het bestuur gaarne een
open oog en oor houdt voor goede wen
ken en aanwijzingen, doch protesteert
tegen de noodelooze bemoeiingen van
ambtelijke zijde.
In het licht werd voorts gesteld de
onbillijkheid van de belasingheffing
door de gemeente van een feest, dat
de herdenking is van het eens voor
geheel Nederland zoo belangrijke feit
van Leidens ontzet. De 3 Octoberver-
eeniging neemt door de organisatie
van dit feest de taak over, die anders
het gemeentebestuur zou hebben te
vervullen. De vereeniging spaart op
die wijze aan de gemeentekas zeer be
langrijke uitgaven, terwijl zij duizen
den vreemdelingen uit geheel Neder
land naar Leiden lokt, wat voor vele
neringdoenden een voordeel beteekent
De Secretaris vraagt, of de Leidsche
verordening niet kan aangevuld wor
den met dezelfde zinsnede, die de
Alkimaarsche verordening bevat, n.l.
dat geen belasting wordt geheven op
den dag der officiëele viering van Alk-
maar's ontzet.
Het verslag besluit met een verzoek
om aller steun om den groei en bloei
van de 3-October-Vereeniging te hel:
pen bevorderen
De Voorzitter dankte den Secretaris
'voor het mooie en kernachtige jaar
verslag en sprak een hartelijk woord
van dank aan hem voor zijn arbeid
als Secretaris.
De contributie '27 blijft gehand
haafd op 1.30 plus 0.20.
Hierna had de verkiezing van be
stuursleden plaats; in de vacature-
Schots zal niet voorzien worden.
Herkozen werden de Heeren: E. W.
Wichers Rollandet, M. Koert en Mr. F.
J. J. Trapman.
Bij de rondvraag stelde de heer Aar-
se een motie voor, behelzende de in
stemming der vergadering met het
door het bestuur der vereeniging in te
dienen request bij den raad tegen de
vermakelijkheidsbelasting die op de
feestviering der vereeniging drukt.
De heer v. d. Heyden stelde wijziging
van het strikje bij de feestviering voor
De heer Questroo vraagt pogingen
in het werk te stellen de 22 vermake
Ujkheid9belasting terug te krijgen die
betaald zijn voor het gezellig avondje
dat aan de medewerkers bij de jong
ste feestviering door het bestuur is
aangeboden.
Nadat de voorzitter geantwoord had
dat deze zaak de aandacht van het be
stuur heeft, sloot hti jnet een woord
Binnenland.
Is de polite de daders van den moord
Te 's-Gravenhage op het spoor?
Buitenland.
Het kabinet-Marx is na voltallig.
De militaire controle in Duitschland
is gisteren geëindigd.
De regeering te Peking vraagt te
rugtrekking der Britsche troepen.
van dank aan de aanwezigen voor
hun belangstelling, de vergadering.
GEREF. ZANGVEREEN. „HOSANNA".
Wij herinneren onze lezers aan de
uitvoering der Ge-ref. Zangvereen. „Ho-
sauna" op morgenavond (2 Febr.) in de
Kerk aan de Heerengracht. Aanvang
8 uur.
Behalve zang van het Koor krijgen
wij te hooren solo-zang en viool-solo.
Om half acht zullen de deuren ge
opend worden.
Het belooft een mooien avond. Het
batig saldo zal e-enenuttige bestemming
ontvangen door de Oudervereeniging.
die werkt onder onze rijpende jeugd.
BLOEMENTENTOONSTELLING
In café „Zomerzorg" had een verga
dering plaats vanwege de afdéeling
Oegstgeest der Alg. Ver. voor Bloem
bollencultuur, waarin o.m. de kwes
tie van de te houden tentoonstelling
uitvoerig werd besproken. Geizien de
groote belangstelling, welke voor deze
tentoonstelling blijkt te bestaan, be
sloot het bestuur nlle zalen van ..Zo
merzorg" af te huren en als expositie
ruimte in te richten. Reeds zijn vele
gouden en zilveren medailles beschik
baar gesteld, terwijl bijna alle stands
zijn verhuurd.
Op het gebied van geforceerde bollen
zal deze tentoonstelling veel belang
rijks bieden, zoodat het aan belangstel
ling wel niet zal ontbreken.
CHR. BESTURENBOND.
De Christelijke Besturenbond alhier
vergaderde gisteravond in het Gebouw
„Prediker" ter bespreking van 'een aan
tal Politiek-Sociale wenschen.
Deze „wenschen", die verzonden zijn
aan alle rechtsche kiesvereemgingen
in Leiden, met het verzoek bij de vast
stelling van een program van acti#
voor de a.s. Gemeenteraadsverkiezin-'
gen hiermede rekening te houden, lui
den als volgt:
De Christelijke Besturenbond te Lei
den waarin georganiseerd 1602 perso
nen, werkzaam in onderscheidene be
drijven en van verschillende politieke
richtingen;
hoewel hij zich als zoodanig behoort
te onthouden van deelname aan poli
tieke verkiezingen, heeft een aantal
wenschen geformuleerd, waarvan het
op hoogen prijs gesteld wordt, indien
daarmede bij het samenstellen van een
program van actie voor de a.s. Gemeen
teraad9verkiezingen wordt rekening ge
houden.
Onderwijs.
De Gemeentelijke Overheid passé op
loyale wijze de Lager Onderwijswet toe
en werke krachtig mede aan de uitvoe
ring van de Nijverheids-Onderwijswet.
Aan on- en minvermogenden worde
de gelegenheid geopend de verschillen
de onderwijsinrichtingen kosteloos, te
gen verminderd schoolgeld of met be
hulp van een beurs te volgen.
De samenstelling der Schoolcommis
sies zij strikt onpartijdig.
Eveneens worde bij de keuze reke
ning gehouden met de verschillende
sociale groepen.
De Gemeente steun e financieel, on
der billijke voorwaarden die het ka
rakter van het onderwijs niet raken,
het bijzonder voorbereidend of bewaar-
schoolonderijs op zoodanige wijze, dat
het niet bii het openbare ten achter
sta.
De sociale taak.
De Overheid eerbiedige zooveel mo
gelijk de vrije ontwikkeling der maat
schappij,
Bij het nemen van. maatregelen raad
plege zij met de organisaties der be
trokkenen.
De Gemeentelijke Overheid handele
in het algemeen zóó. dat zij als werk
geefster in elk opzicht ten voorbeeld
kan gesteld worden aan particuliere
ondernemers en veronachtzame niet
het ethisch element bij de loonsbepa-
llngen.
De Gemeente trede niet op als han
delaarster, tenzij-zeer bijzondere om
standigheden dit tijdelijk dringend
noodzakelijk maken. Uit dien hoofde
is krachtige bestrijding van de exploi
tatie van gemeentewinkels noodzake
lijk.
Cfcmeeirte-bedrijven.
De Gemeente exploiteer© zelf ale re
gel alle oiytemamlngen en inriebtto-
