CHRISTELIJK DAGBLAD voorLEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
7<f« JAARGANG
WOENSDAG 29 DECEMBER 1926
NUMMER 201*"*
OORANT
ABONNEMENTSPRIJS
BUREAUHooigracht 35 Tel 1278, Postgiro 58936
Tf^idpn - Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waai agenten gevestigd zijn
Pet kwartaal i 2.50
Pet week i 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Gewone advertentiSn per regel 23cent
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarielr'
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertent!ën bij vooruitbetaling
ran ten boogete 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Slechts betrekkelijk.
Jaren lang, en nu nog, kan men het
in allerlei toonaarden door de socia
listische woordvoerders hooren ver-
konkondigen dat het een kwestie van
vakorganisatie is om betere loonen
en arbeidsvoorwaarden te veroveren.
Als maar alle arbeiders een lijn trok
ken dan zouden de werkgevers spoe
dig de loonen moeten uitbetalen,
die gevraagd werden.
Dat het bedrijf het niet dragen kan,
gekheid; de fabrikanten mesten zich
vet. Dat allerlei economische omstan
digheden een wet daarstellen, waar
iedere organisatie voor moet zwichten
geloove* wie het wil, de eendrachtige
arbeiderswil zal het wel anders leeren
Wanneer deze theorie zonder meer
zou opgaan, dan moesten de landen
die de beste organisatie hebben, waar
de meeste werknemers georganiseerd
zijn, het hoogste loonpeil aanwijzen.
Dit nu is niet het geval.
Wij willen en hier citeeren wij de
„Maasbode" het bewijs voor deze
stelling niet schuldig blijven en leve
ren het met cijfers, welke op het we-
reldtooneel van de grootste beteeke-
nis zijn.
Wij stellen de aantallen arbeiders
op grond van globale cijfers, die ons
ten dienste staan omstreeks 1923:
in Duitschland 40 millioen,
in Engeland 18 millioen,
in de Ver. Staten 45 millioen
Voor het jaar 1023 vinden wij de
volgende aantallen georganiseerde ar
beiders
in Duitschland 9.193.000,
in Engeland 5.405.000,
in de Ver. Staten 3.600.000.
In procenten, zeer globaal, waren
georganiseerd
in Duitschland 23 proceift,
In Engeland 30 procent,
in de Ver. Staten 8 procent.
Tusschen Duitschland en de Ver-
eenigde Staten is het verschil al bij
zonder treffend. In Amerika een veel
geringere arbeiders-vakbeweging, veel
slapper ook uit strijdoogpunt in
opvattingen dan de hecht gediscipli
neerde, grootendeels socialistisch ge
schoolde Duitsche vakbeweging. Ech
ter staat de welvaart, het loonpeil in
de Vereenigde Staten verre boven dat
van Duitschland.
Ook Engeland, dat een veel sterkere
vakbeweging heeft dan de Vereenig
de Staten, kan, hoe hoog de loonen
ook zijn, bij het Amerikaansche loon
peil niet komen.
Wat strijdvaardigheid betreft, n.l.
socialistisch besef, zien wij de Engel-
sche vakbeweging toenemen naarmate
de loonen afnemen.
Deze statistiek leert, dat alleen bij
gedrukte sociale omstandigheden, bij
een laag levenspeil, de vakactie le
vendige ontwikkeling heeft.
Maar ook .komt uit een en ander
zonneklaar naar voren, dat niet de
vakaetie de hoogte der loonen bepaalt
in eerste instantie, doch de al ge
meen e economische situatie
Welke plaats een land inneemt in
het groote wereldbestel is de aller
eerste vraag, welke de geheele indus
trie, leiders of eigenaars zoowel als on
dergeschikten of arbeiders, interes
seert.
In die vraag hebben beide groepen
met dezelfde belangstelling te deelen.
Dit laatste is vooral onder den in
vloed van het Christelijk element, zoo
lang het in de ongedeelde vakorgani
satie leeft zooals in Engeland, of door
de afzonderlijke Christel, vakorganisa
tie zooals ten onzent, helder aan het
licht gekomen.
De Christen werknemer ziet in zijn
patroon niet zijn natuurlijken vijand,
maar weet dat hij met hem. zij het in
verschillend opzicht, één zaak moet
dienen. Hij beschouwt zijn patroon als
zijn naaste.
Dit is een gedachte, welke alleen
reeds op zuiver zakelijke gronden bei
de partijen m het productie-proces tot
elkander brengt, meer dan de, toch ei
genlijk ondergeschikte, tegenstellingen
hen scheiden.
V Het aziatisch gevaar.
Met een zekeren angst wordt meer
mal m gesproken van het aziatisch ge
vaar. Soms ook genoemd het gele ge
vaar. Op andere tijden weer meer be
grensd als het Japanscho gevaar.
Met klimmende belangstelling slaat
mi-n gade de ontwikkeling van Azië.
Met name de ontwikkeling van Japan
en China, van Engelsch-Indië en van
ons Innië.
Inderdaad is het vraagstuk van de
ontwikkeling van deze Aziatische vol
keren voor ons economisch leven van
groot gewicht.
Europa's aandeel in den wereldhan
del is bezig te verminderen, Amerika's
percentage neemt nog toe. maar ook
dat van het zwarte werelddeel en al
lermeest het aandeel van Azië.
In 1913 bedroeg het aandeel van dit
oud-werelddeel in den wereldhandel
10.1 in 1923 14.2 procent.
Wel is het geheele aandeel van Azië
nog niet zoo eroot als het aandeel van
Engeland. Maar tegehover het stil
staan van het Engelsche percentage is
het toenemen van het Aziatische van
veel beteek en is.
Drie landen speciaal trekken daarbij
de aandacht: Japan, Britsch-Indië en
Cnina.
Japan heeft het voorbeeld gegeven,
dat de beide andere genoemde landen
zullen weten na te volgen. Japan met
zijn 60 millioen .inwoners, heeft een
trap van ontwikkeling bereikt, wclko
met de Europeesche landen geiijk
te stellen is, in industrieel opzicht.
Van 1913, toen het 1.7 procent van
den wereldhandel voor zijn rekening
bracht, is het opgeklommen tot 3 4
procent van den geheelen wereldhan
del Deze formidabele, ontwikkeling en
dit snelle tempo zullen naar allen
schijn het voorbeeld zijn voor Britsch-
Indië en voor China.
Bij deze landen is Japan een Lili-
putter. Met zijn 60 millioen inwoners
zinkt het weg bij de ongeveer 340 mil
lioen van Britsch-Indië en de 450 mil
lioen van China. Dit laatste rijk al
ken heeft een bevolking gelijk aan die
van geheel Europa.
Men vrees# dat de 800 millioen Azia
ten die aan het bein van een economi
sche ontwikkeling staan, zooals Ja
pan reeds heeft doorgemaakt, snel en
verbluffend zeker 'Europa van de we
reldmarkt zullen wegconcurreeren.
Wanneer deze Aziatische millioenen
bijna de helft van ,de geheele bevol
king der aarde uitmakend, hun aan
deel gaan nemen in het productiepro
ces, dan zal hef geweldige levensvraag
stuk voor de Europeesche volkeion
voor goed gesteld worden.
Dan zal Europa worden weggepro-
duceerd.
Wij gel ooven het niet.
Er zal een tijd van spanning komen.
Reeds nudeekent zich die af. Ook eco
nomisch zal Japan, zal China, zal
Britsch-Indië, om van Nederl. Indië
niet in de eerste plaats te spreken,
zijn aandeel eischen. Maar dat dit de
dood van de Europeesche productie
zou beteekenen, gelooven wij niet. Er
zal een levendig ruilverkeer blijven
bestaan.
Maar bovendien ook de WestersChe
cultuur-ontwikkeling heeft het ge
leerd, dat de productie en de consump
tie in groote lijnen naar Gods wijzen
raad in evenwicht blijven.
Wij mogen ook daaraan niet wan
hopen. Gods raad zal ook daar uit
komst- bieden.
STADSNIEUWS.
AFSCHEID BURGEMEESTER
DE GIJSELAAR.
Zooals het Uitvoerend Comité giste
ren in een advertentie reeds meedeel
de zal morgenmiddag 3 uur in de
Stadsgehoorzaal het gedenkboek aan
den Burgemeester worden aangeboden
Daarna zal te vier uur aan inge
zetenen, vereenigingen en corporaties
gelegenheid worden gegeven om van
den sympathieken Burgervader af
scheid te nemen.
Waar de heer De Gijselaar, meer
dan een ander stadgenoot, het leven
van verschillende organisaties in onze
stad heeft meegeleefd, veronderstellen
wij, dat niet één dier organisaties zal
achterblijven om op dit gedenkwaar
dig tijdstip zijn hulde en dankbaar
heid te bewijzen.
De dag van morgen moet voor den
heer De Gijslaar tot een onvergetelij
ke worden gemaakt.
MR. A .VAN DE SANDE BAK-
HUYZEN.
In verband met de te verwachten
benoeming van Mr. A. van de Sande
Bakhuyzen tot burgemeester van Lei
den, kunnen wij nog mededeelen, dat
hij de Christelijk Historische beginse
len is toegedaan.
Dit in tegenstelling met ons bericht
van gisteren, waarin wij zeiden, dat
Mr. v. d. S. B. van liberalen huize is.
HET OORT—KNAPPERT-FONDS.
De aanbieding aan Prof. Oort.
Met het oog op den 90sten verjaar
dag van prof. dr. H. Oort heeft zich,
zooals indertijd reeds gemeld, een com
missie gevormd, bestaande uit perso
nen uit vrijwel alle deelen des lands,
om den oud-hoogleeraar, die onge
veer 35 jaar geleden, dus in een tijd,
toen volksontwikkeling en volksop
voeding nog slechts door enkelen alls
een gemeenschapspliclhit werd be
schouwd, in samenwerking met mej.
E. C. Knappert, tot voor kort direc
trice van het Tehuis voor Maatschap
pelijk Werk te Amsterdam, in het
hartje'van een fabriekswijk te Leiden
een inrichting in het leven riep, die
met haar endagmajisch-godsdienstiig
en met haar maatschappelijk werk
heeft bedoeld menschenwaarde en
menschengeluk te bevorderen, in staat
te stellen, door het bijeenbrengen van
een fonds een waardige voortzetting
van dit werk mogelijk te maken. Im
mers de financieele toestand van het
Wijkgebouw, zooals de stichting heet,
verkeert sedert eenigen tijd in een min
der rooskleurigen financieelen toe
stand.
Ho© nuttig de instelling ook thans
nog werkt, kan hieruit blijken, dat on
geveer 600 personen, volwassenen zoo
wel als kinderen, wekelijks bet Wijk-
gebodw van den Ned. Protestanten
bond voor ontwikkelings- en -ontspan
ningsavonden, voor verschillende clubs
voor "Zondagsschool- en godsdienston
derwijs, voor zang-, naai-, verstel-,
handwerk- en slöjdlessen, voor biblio
theek en spaarkas, bezoeken.
De commissie had zich met een op
roep tot de Protestanten in den lande
gewend en medewerking verzoent voor
het bijeenbrengen van een fonds van
f 40.000, teniende de renten daarvan te
besteden voor bet werk der stichting,
welker voortbestaan aldus verzekerd
was, en de aldus bijeengebrachte som
ter beschikking te stellen van prof.
Oort, bij diens 9üsten verjaardag, om
daaraan de bestemming te kunnen ge
ven, door de commissie beoogd en
.waartoe de directrice van het Wijkge
bouw, die thans de inrichting gaat ver
laten, mej. Wilh. Snellen te Leiden,
het initiatief had genomen.
Ofschoon het bedrag nog niet ge
heel bijeen is, heeft de commissie ge
meend het fonds, dat tot dusver reeds
is bijeengebracht, namelijk f9000, aan
prof. Oort ter hand te steller Dit
heeft hedenmorgen, tenhuize van prof.
Oort plaats gehad. De aanbieding ge
schiedde bij monde van prof, dr. L.
Knappert Jzn., die daarbij uiteenzette
boe buitengewoon nuttig de door prof.
Oort in het leven geroepen stichting
voor de lagere volksklassen heeft ge
werkt en nog werkt en daarbij deed
uitkomen, dat een aantal vrienden en
vereerders van prof. Oort, over bet ge
beele land verspreid, hadden gemeend
den 90sten verjaardag van den oud-
boogl. te moeten benutten v. h. ver
richten van een grootsche daad, het
bijeenbrengen van een fonds ten be
hoeve van de voortzetting van het zoo
heilzaam gebleken werk. Wel is waar,
was het bedrag, dat men noodig heeft,
nog niet geheel bijeen, doch spreker
verwachtte, dat nog velen in den lan
de aan den oproep om een bijdrage zul
len" gevolg geven, -waardoor het be-
noodigde bedrag geheel bijeen zal zijn,
waarvoor een aparte stichting met een
afzonderlijk bestuur zal worden ge
vormd.
Prof. Oort verklaarde zich zeer in
genomen met het werk, dat de com
missie heeft verlicht. Men had 'hem
op zijn 90sten verjaardag geen mooier
geschenk kunnen geven. Met de com
missie hoopte hij ook, dat het ontbre
kende bedrag spoedig bijeen zou zijn.
Gaarne voldoen wij aan het verzoek
dei* commissie door mode te deelen,
dat giften kunnen worden gezonden
aan mej. W. Snellen, Witte Singel 107
Leiden, Giro 43930).
NED. VER V. PIOENENKWEEKERS.
De Ned. vereeniging voor Pioenen-
kiweekers heeft gisteren, Dinsdag, te
Leiden haar jaarvergadering gehou
den. Besproken werden om. de uit
stekende resultaten van de te Boskoop
gehopden tentoonstelling. In verband
hiermede w-erd besloten in 1929 te 's-
Gravenhage een groote tentoonstelling
te houden.
Den handel vani deze zoo specifiek
Nederlandsche cultuur zal men trach
ten te bevorderen door uitplanting
van pioenen in buitenlandsche parken
en het exposeeren van afgesneden
bloemen.
GRIEP- EN ROODVONK-GEVALLEN.
Naar wij vernemen heerschte hier
ter stede de griep in vrij sterke mate.
De ziekte draagt echter een goedaar
dig karakter. Er doen zich ook enke
le gevallen van roodvonk voor. Het
aantal gevallen beweegt zich echter in
dalende lijn. Bedroeg het ongeveer
een maand geleden 16 en de vorige
week 12, thans zijn er slechts 5 ge
vallen.
DE GIST-TAMINETABLETTEN.
De Kantonrechter heeft heden uit
spraak gedaan in de zaak van den
drogist C., die terecht had gestaan
wegens den verkoop van Gist-tamine-
tabletten als geneesmiddel in een ge
ringer hoeveelheid dan is toegestaan.
De Kantonrechter heeft den drogist
vrijgesproken, op grond dat de ta
bletten zijn afgeleverd aan een agent
van politie voor onderzoek, dus niet
als geneesmiddel en verder op grond,
dat het scheikundig onderzoek is ge
schied door één persoon, wat niet het
wettig bewijs der samenstelling op
levert.
Op den hoek van de Watersteeg
en de Hoogewoerd had gistermiddag
•half Vier een aanrijding plaats van
een handwagen door een paard en wa
gen, bestuurd door P. v. d. H.
De handwagen werd bestuurd door
het 12-jarig meisje M. S. Zij stond in
de Watersteeg te wachten tot de tram
gepasseerd was en toen kwam plotse
ling de met een paard bespannen
wagen de Watersteeg inrijden. Deze
reed tegen den handwagen, die een
halven slag omdraaide en de spiegel
ruit van de fa. B. vernielde. Het meis
je werd aan haar rechterarm gewond
en in het St. Elisabeths-gasthuis ver
bonden, vanwaar zij naar de ouder
lijke woning werd vervoerd. De koet
sier van den vrachtwagen reed snel
door, doch later gelukte het de poli
tie zijn naam te noteeren.
Vani den melkwagen van den
melkhandelaar V. G., is in de Janvos-
sensteeg een wit metalen melkbus ter
waarde van f5 ontvreemd.
H. C., chauffeur van V. S., uit
Rotterdam heeft bij politie aangifte ge
daan, dat gisteravond tusschen 8 en
9 uur een reisdeken uit zijn auto, die
op den Stillen Rijn stilheild, is ont
vreemd.
BINNENLAND.
PROVINCIALE STATEN VAN
ZUID-HOLLAND.
Gisteren werd de winterzitting der
Prov. Staten van Zuid-Holland voort
gezet onder leiding van den Commis
saris der Koningin E. C. bar. Sweerta
de Landas Wyborgh.
Aan de orde was het voorstel aan
de gemeente Delft toe te kennen een
provinciaal subsidie in de kosten van
de verbetering van den Delftweg vari
f300.000.
Hieromtrent was in de jongste ver
gadering een motie-Verhoeven inge
diend tot aanhouding van dit voorstel
en nader overleg met het Rijk.
De heer VERHOEVEN (A.R.) lichtte
de motie toe en sprak twijfel uit of
het provinciaal belang wel in zoo hoo-
ge mate bij de verbreeding van dezen
weg betrokken is, daar de weg voor
namelijk van locaal belang zal zijn.
Ook in verband met de plannen tot
spoedigen aanleg van den Rijksweg is
het noodig, dat de tolkwestie op de
juiste wijze haar beslag krijgt.
De heer V. VOORST VADER (C.H.)
meent, dat over drie mnanden precies
evenveel over de zaak te zeggen zal
zijn als thans. Er zijn onteigeningspro
cedures hangende, waarvan niet te
zeggen is wanneer zij zullen zijn afge
wikkeld. Spr. ziet dus niet in, dat er
met een uitstel van drie maanden re
sultaat bereikt wordt. Er is echter een
andere kwestie: Is het provinciaal be
lang zoodanig gemoeid met het be
houd van dezen weg, dat de provincie
daaraan 3 ton moet geven?
De heer V. VOORST TOT VOORST
(R.K.) is niet voor een subsidie voor
den druksten weg van ons land, wan
neer daarmede gepaard gaat de In
standhouding der tollen. In 1926 zijn
de tol gepasseerd 551.000 auto's op 4
wielen ,36.000 niet voorzien vani lucht-
bandeh, 12.000 met 6 banden, 40.600
motorrijtuigen en andere vervoermid
delen, tezamen 700.000 vervoermidde
len.
Spr. zou voor de motie stemmen,
hoewel hij het met de toelichting niet
geheel eens is.
De heer V. SANDICK (V.B.) gaf
ook den raad de motie aan te nemen.
De heer V. BAREN (A.R.) meende,
dat men eerst Ged. Staten gelegenheid
had moeten geven over de zaak een en
ander te zeggen, alvorens een motie
in te dienen.
Wat aangaat de plannen tot aanleg
van den nieuwen Rijksweg Den Haag-
Rotterdam, waarvan het gedeelte Den
Haag-Delft het eerst ter hand geno
men zal worden, meende spr., dat eerst
het gedeelte Rotterdam-Delft gemaakt
zal moeten worden en dat in het be
lang van een snelle verbinding Den
Haag-Rotterdam de verbreeding van
den bestaar den weg moet worden ter
hand genomen.
In 't bijzonder wees spr .op den zeer
slechten toestand van de brug bij
Delft, die eeni belemmering voor het
zakenleven is.
De heer HOVY (A.R.) betoogde, dat
het verkeer zich voor een groot deel
op Delft oriënteert en dat dus ook als
de nieuwe Rijksweg er komt, verbe
tering van den ouden .weg noodig zal
Binnenland*
De Prov. Staten van Znld-Holland
verleenen een subsidie voor de verbe
tering van den Delftweg.
Buitenland.
Een bericht, dat het Rijnland 31 Jan.
1928 volkomen zal worden ontruimd.
Een staatsgreep in Albanië aan
staande?
Dnischland is bereid tot ratificatie
der conventie van Washington zoodra
de nieuwe arbeidswet is aangenomen.
Mussolini over de vrijgezellenbelas
ting.
blijven. Spr. was dan ook tegen uit
stel, waarvan afstel komt.
De heer DiREES (S.D.A.P.) achtte de
motie een belemmering voor een re
gelmatige discussie. Spr. stelde zich
voor, dat Ged. Staten alsnog zoo nauw
keurig mogelijk hebben geïnformeerd
en dat zij mededeelingen hebben te
doen, die een element in het debat zou
den kunnen vormen
Na de discussie is het nog mogelijk
tot nader overleg te hesluiten.
Het lid van Ged Staten, de heer von
Fisenne sloot zich bij den heer Drees
aan.
De voorzitter deelde mede, dat de
heer Verhoeven de motie heeft inge
trokken.
De heer TEN HOPE (V.B.) besprak
de tol der gemeente Delft die van
19191926 een netto-winst maakte van
f400.000. De heer v. Baren had er op
gewezen dat hij alleen de vette jaren
in aanmerking genomen had. Maar uit
een onderzoek is spr. gebleken dat
over de jaren 19001918 een winst is
gemaakt van f llö.COO. Deze winst is
opgebracht door bewoners van de pro
vincie.
Spr. zou zich met het gevraagde sub
sidie kunnen vereenigen indien daar
mee gepaard ging de afschaffing van
de tol. Over de eerste 9 maanden vani
1926 is f 63.000 winst gemaakt, over
bet geheele jaar zal de winst f90.000
zijn. Op deze wijze betaalt het inter
nationale verkeer mee in de gemeente
huishouding van Delft.
Spr. diende een amendement in om
aan de voorwaarden voor subsidiever-
leening een voorwaarde te verbinden
volgens welke voor 1 Jan. 1928 bet tol
tarief met 1/3 verminderd moet wor
den, vóór 1 Jan. 1929 nog eens met 1/3
en vóór lJan. 1930 geheel moet ver
dwijnen. Intusschen moet gezocht wor
den naar een oplossing der verdeeling
van de onderhoudskosten van den weg
tusschen Rijk en gemeente.
De heer COLTOF (C.P.) betoogde,
dat naast den nieuwen Rijksweg een
behoorlijke weg over de bestaande
route noodig is.
Spr, meende, dat een oplossing van.
de tolkwestie urgent is en als voor
waarde aan bet subsidie moet worden
verbonden. Spr. steunde het amende
ment-Hope.
De heer HOVY achtte het amende
ment staatsrechtelijk een vergissing,
daar de Kroon beslist over de tollen.
De tolheffing is slechts telkens voor
één jaar goedgekeurd en het eenige,
dat men doen kan is er te zijner tijd
op aan te dringen dat de goedkeuring
Wiet opnieuw zal worden verleend. Spr
zou voor het voorstel van Ged. Staten
stemmen.
De heer DE BRUIN (S.D..AP.) meen
de, dat het gevolg van een zoo be
langrijke bijdrage voor een gemeente
lijken weg zal zijn, dat tal van andere
gemeenten, die geen tollen plaatsen,
ook om subsidie bij de provincie kun
nen komen.
De heer V. AALTEN (V.D.) had met
verbazing de rede van den heer de
Bruin gehoord, daar de sociaal-demo
craten steeds voor vrijheid van ver
keer opkomen.
Voorts had spr. de argumentatie ge
mist in de rede van den heer Hovy,
ten bewijze van zijn bewering, dat het
amehdement-ten Hope een staatsrech
telijke monstrum is.
De heer DE JONG SAAKE'S waar
schuwde ertegen, dat aan de baten,
welke de provincie uit het Wegen
fonds zullen toevloeien, reeds thans,,
nog voordat het Wegenplam is vast
gesteld, een bestemming zal worden
gegeven.
Te 1 uur werd de vergadering voor
een uur geschorst.
Na heropening der zitting betoogt
de heer DREES, dat een subsidie voor
den Delftweg volkomen verantwoord
is, ook als de nieuwe rijksweg tot
stand komt. Spr. hoopt, dat Ged. Sta
ten krachtige maatregelen zullen tref-
ffen om tot Qjabeffing van den tol to
komen
