ABONNEMENTSPRIJS
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
ADVERTENTIE-PRIJS
Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
BINNENLAND.
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
7i» JAARGANG
DINSDAG 30 NOVEMBER 1920
"NUMMER Ï99Ö
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal I 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal 2.90
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
TeL 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Gewone advertenti&a per regel 22'/t cent
Ingezonden Me de deelingen, dubbel tarief»;
Bi] contract, belangrijke re due tier
Kleine advertentlSn bi] too rui'betaling
▼an tea hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Woningtoestanden.
In de verschillende gemeenteraden
worden thans de gemeentebegroótin-
gen voor 1927 behandeld.
Van Sociaal democratische zijde
wordt daarbij doorgaans met nadruk
oetbogd. dat nog meer voor de volks
huisvesting moet worden uitgegeven.
Van dankbaarheid, dat we al zoo
ver gevorderd zijn, dat we vrijwel aan
de spits staan van Europa, is daarbij
doorgaans geen sprake.
Toch hebben we zooveel reden tot
dank als we letten op de toestanden-
in het buitenland.
Zoo lazen we in de Belgische
Standaard, een beschouwing over dc
woningtoestanden in Boedapest, waar
aan we het volgende ontleenen:
Van welken aard hier nogsteeds
.le woningtoestanden zjjn. daarvan
geven eenige cijfers een zeer aanschou
welijk beeld. Die cijfers dagteekenen
van het jaar 1924. Latere cijfers zijn
niet bekend. Sedert is echter op het
gebied van arbeiders- en midden-
standswoningen zoo weinig bijge
bouwd, en de nood is nog zoo groot,
dat volgens mededeelingen van het
ministerie van volkswelvaart voor 58
staatswoningen, die dezer dagen ge
reedkomen. zich reeds meer dan 2300
liefhebbers hebben aangemeld.
Wanneer men nu die cijfers van *24
goed beziet, dan ziet men dat in dat
jaar op het gebied van de gemeente
Boedapest in het geheel 206.467 wo
ningen waren, waarvan 739 z.g. keu
kenwoningen, d.w.z., dat de geheele
woning in welke in doorsnee 3 men-
schen huizen, uit 'n keuken bestaat,
waarin die menschen slapen, eten,
ïezen, kortom hun geheele leven door
brengen.
Van die woningen bevonden zich dan
nog 31 in 'kelders. Verder waren er
108696 woningen, z.g. keuken-kamer
kamerwoningen, waarvan 1C70 in kei
ders. In het geheel bevonden zich m
Budapest in dat jaar 1230 kelderwo
ningen, met een bevolking van 4111
personen, waarbij men inoet beden
ken, dat deze kelders geen souster-
rains zijn, maar echte, diepe kelders,
Sousterrainwoningen daarentegen
heeft men er nog 911 met 3.213 perso
nen, zoodat in het geheel in het jaar
1924 in Budapest 7.330 menschen on
der den grond woonden. In die z.g.n.
kamer-keukenwoningen, woningen die
dus ten onzent voor gemiddeld vier
menschen zeker voor bewoning zou
den worden afgekeurd, woonden
403.343 menschen, dat is ongeveer 45
c.h. van de geheele bevolking. Voor
diegenen, die met schrijver dezes van
meening mochten zijn, dat voor ge
trouwde menschen met een of twee
kinderen een woning eerst met vier
kamers begint een woning te zijn, die-
ne, dat van de totaliteit der woningen
in Budapest in 1924 slechts iets meer
dan 8 t.h. vier of meer kamers bezaten
Dat in dezen toestand ook wel niet
spoedig een verandering zal komen,
kan men zich voorstellen, wanneer
men bedenkt, dat de huishuur voor
de nieuwe kamer-keuken woningen)
die de staat en de stad Budapest bou
wen, gemiddeld 100.0CO kronen of 50
frank per week bedraagt, terwijl de
verdienste van den arbeider in door
snee 504.674 kronen per week is. Dat
onder die omstandigheden reeds een
twee kamerwoning ver boven de
krachten van de groote meerderheid,
zelfs der beter stellende arbeiders gaat
spreekt wel vanzelf.
Als vj&e hierop letten, hebben we Zie
ker reden tot grooten dank.
Maar we hebben niet alleen reden
tot dank, we mogen ons wel eens be
raden of we niet gekomen zijn aan het
eindstation met onze wenschen inzake
volkshuisvesting.
V Sterke behoeitenbeperking.
Dezelfde berichtgever van de Belgi
sche Standaard, wiens betoog wjj bo
ven aanhaalden, geeft ook nog een
staaltje van de zeer ver doorgevoerde
behoeftebeperking die de Hongaren
zich opleggen.
Hij vertelt het volgende:
Dat de woningen nog steeds zoo
duur zijn in de huizen door parti
culieren gebouwd zijn de huren nog
hooger. is in hoofdzaak ©en gevolg
van het vredeverdrag, dat Hongarije
vrijwel van al zijn hout beroofd heeft
en dientengevolge staat te vreezen,
dat de toestand wel niet spoedig beter
zal worden. Intusschen gaan de cul
tuurbehoeften van den Hongaar, wat
betreft zijn huiselijke omgeving, niei
ver. Zoo hoorde ik juist weer dezer da
gen van een mijner buurlui, van wien
men mij vertelde, dat hij een zeer
^ed gesteld barbier is, die aardig geld
verdient en die 't er» wat eten en drin
ken aangaat, goed van schijnt te le
ven. De man bewoont met echtgenoo-
te, een volwassen en een halfwassen
dochter een woning met twee kamers,
heeft echter van die twee kamers er
een verhuurd, vermoedelijk opdat men
nog een beetje beter eten of opdat de
vrouwen zich nog wat beter kunnen
kleeden.
Behalve de groote behoeftebeper
king, die hier tot uiting komt. spreekt
dit bericht ook nog van een schrij
nend nationaal leed.
Het vredesverdrag heeft Hongarije
wijwei van al zijn hout beroofd. Een
schrijnende aanklacht tegen de diplo
maten, die de kaart van Europa wil
lekeurig hebben verknipt om zooge
naamd den vrede van Europa te ver
zekeren.
De gevolgen openbaren zich in groo
te ellende.
STADSNIEUWS.
„SURSUM CORDA."
Op Vrijdag, 17 December, hoopt
Sursum Corda" zijn eel's te uitvoering
te geven in dit seizoen. Reeds vroeger
is medegedeeld, dat twee werken van
Mozart in studie zijn genomen, n.l. de
„Kröningsmesse** en de „Vesperpsal-
rnen".
Er zij nog medegedeeld, dat beile
werken in Nederland zeer weinig be
kend zijn. De „Vesperpsalmen" waar
onder te verstaan de psalmen 110. 111,
112, 113, 117 en de Lofzang van Maria,
Lucas I vs. 4655 waren tot voor cu-
kele jaren alleen bekend in klavier-
uittreksel. Een Utrechtsch musicoloog
vond, snuffelende in het „Mozarteum"
te Salzburg het orkestmateriaal en
kreeg verlof van dit, benevens van het
materiaal eener litanie, afschrift te
doen nemen.
Een en ander had tengevolge, dat
het vorige jaar te Utrecht onder lei
ding van Ant. van der Horst, een paar
nieuwe, oude werken van Mo-zart
voor het eerst in ons land werden
uitgevoerd. Een evenement dus! Niet
minder een evenement is het, dat Lei
den de tweede aan de beurt is, en nog
wel onder leiding van Hubert Cuyper§
wiens sterke voorliefde voor de mu
ziek van Mozart bekend is.
We zullen over beide sublieme wer
ken niet uitweiden.
Men kome en luistere.
DE TREINONTSPORING TE LEIDEN
Van alleszins bevoegde zijde deel
de men ons gisteren mede, dat de be
richten, die gisteren en vandaag in
enkele bladen zijn versohenen omtrent
de oorzaak van het spoorwegongeluk
dat Donderdag bij Leiden heeft plaats
gehad, kant noch wal raken. Zoo be
vatten Zondagmorgen enkele bladen
de mededeeling, dat met aan zeker
heid grenzende waarschijnlijkheid del
oorzaak van het ongeluk gezocht moet
worden bij den Duitscben spoorwegwa
gen, die net eerst is ontspoord. Hoej
onzinnig deze bewering is, kan weli
hieruit blijken, dat tal van buitenland
fiche wagens, en nog wel van ver
schillende nationaliteit, geregeld in
goederentreinen zijn gekoppeld en al
zou de mogelijkheid bestaan, dat er
bij een dier wagens iets niet in orde)
was, dan zou zulks in dit geval toch!
hoogstens een secundaire, geen pri
maire beteekenis kunnen hébben.
Natuurlijk, zoo zei de men ons, strekt
het ambtelijk onderzoek vanwege de?
spoorwegen zich uit over alles, wat
waara is te worden onderzocht. Uit*
het simpele feit, dat er een onderzoek
is verncht aan een der Duitsche spoor
wegwagens, de conclusie te trekken,
dat hieraan de ontsporing zou zijn te
wijten, is een gevolgtrekking, welkel
alleen voor rekening blijft van den
berichtgever.
Dat de snelheid van den goederen
trein geringer was dan die van den
voorafgeganen personentrein en dat'
deze geringer snelheid de oorzaak van
het ongeval, is geweest, zooals vanoch
tend een der bladen meldde, aohttei
onze zegsman absoluut onjuist. Im
mers deze conclusie wordt door de
practijk gelogenstraft. Juist ter plaat
se, waar iets aan den weg hapert,
wordt als regel met geringe snelheid
gereden.
Toen wij de opmerking maaktein,
dat de ontsporing van zeer ernstigen
aard was, antwoordde onze deskundi
ge zegsman ons dat een vergelijking
met een personentrein niet opgaat,
omdat bij een goederentrein de mate
rieel© gevolgen dadelijk erger zijn. Im
mers deze hebben geen Westmghouse-
rem, waarmede iedere wagen is ver
bonden. In de goederentreinen wor
den de remmen bediend door rem
mers en dit slechts in enkele wagens.
De overige wagens staan niet met een
rem in verbinding. Daardoor zullen bij'
plotseling remmen, daargelaten ot dit
in dit geval wel heeft gekund, dé
niet geremd wordende wagens blijven
idoorloopen en zoo de voor hen uit
gaande nog voortduwen. Dit maakt;
de gevolgen altijd ernstiger.
Als oorzaak mag men dan ook voor*
Ioopig gerust blijven aannemen, hett
te ver gedemonteerd zijn van de rails)
voor het leggen van een nieuwen wis
sel.
Toen wij vroegen, of de rails teil
plaatse reeds was losgemaakt voordat
-ae personentrein, \yelke te 2 tuj. 9 mm.
Leiden had verlaten, daar ter plaatse)
was gepasseerd, dus 6 min. voor dé
goederentrein er overheen ging, ant
woordde men ons, dat dit inderdaad!
het geval 'is geweest. Doch niet alleen
deze personentrein, doch alle tremen,
welke na 's morgens 10 uur Leiden
hebben verlaten, zijn daar over de ge
demonteerde rails gegaan.
Ten slotte deelde men ons mede, dat
de ontspoorde goederentrein 10 minu
ten vroeger uit Leiden is vertrokken)
dan de officieele tijd, welke 2 u. 25'
aangeeft. Met goederentreinen is er ai-
tijd een speling van 10 minuten, dat zij
eerder mogen vertrekken en daarvan
heeft men dien middag te Leiden ge
bruik gemaakt, teneinde den tijd, die
beschikbaar was foor het leggen van
den nieuwen wissel, voordat de volgen
de trein passeeren. zou, zoo groot mo
gelijk te kunnen doen zijn.
CHR, LETTEPX. ERING.
(Corrigendum).
De-zetter heeft in ons verslag van
gisteren Lou doen opfleuren ,,in cle
bergen." Dit moet zijn: „in Bergen."
Voorts is Jo niet de dupe. maar de
diepe, melancholische figuur.
HOOG BEZOEK.
Do Koningin-Moeder, vergezeld van
freule Van de Poll en jhr. Van Tets,
bracht gistermorgen een langdurig be
zoek aan de tentoonstelling van wer
ken van den' Nederlandschen Kring
van Beeldhouwers in de Kon. Kunst
zaal Kleykamp to 's-Gravenhage.
MR. H. C. HRESSELHUY8.
De lichte verbetering in den ziekte
toestand van Mr. H. C. Dresselhuys,
heeft zich niet doorgezet. Naar wij
vernemen was gisteravond de toestand
van den patient weer minder gunstig.
DE STROOCARÏONFABRIEK TE
GOEVORDEN.
In antwoord op de vragen van den
heer van der Heide betreffende spoe
dige behandeling van de aanvrage
der stroocartonfabriek te Coevorden,
cm een Hinderwet-vergunning, deelt
de heer Slotemaker de Bruine, Minis
ter van Arbeid, Handel en Nijverheid
het volgende mede:
In verband met een ingekomen aan
vrage om een Hinderwetvergunning
voor een op te richten stroocartonfa
briek, heeft het gemeentebestuur van
Coevorden op 30 Augustus j.l. het ad
vies gevraagd omtrent de eventueel
in zake de zuivering van het afval
water dier fabriek te stellen voorwaar
den. Dit advies is 8 November j.l. uit
gebracht, dus na twee maanden en
tien dagen. Neemt men in aanmer
king den aard en den omvang van het
hier noodige onderzoek, alsmede dat
zoowel de inspectie van de Volksge
zondheid als het Rijksinstituut voor
zuivering van afvalwater met werk
zaamheden overladen zijn, dan kan
niet worden gezegd,dat de adviesaan
vrage van het gemeentebestuur van
Coevorden niet met voldoenden spoed
behandeld is.
Wat betreft de ter sprake gebrachte
samenwerking tusschen de Inspectie
van de Voksgezondheid en het Rijks
instituut voor zuivering van afval
water, moge overigens verwezen wor
den naar het medegedeelde op blz. 22
der Memorie van Antwoord op het
Voorloopig Verslag der Tweede Kamer
omtrent hoofdstuk X der Staatsbe-
grooting voor 1927.
VISSCHERS EN ZEELIEDEN EN HET
STEMRECHT
In antwoord op de vragen van den
heer Vliegen betreffende het aantal
personen uit gemeenten, waar veel
visschers en andere zeelieden wonen,
dat bij de laatste verkiezingen niet
heeft kunnen stemmen wegens afwe
zigheid ten gevolge van de uitoefe
ning van hun beroep deelt de heer
Kan, Minister van Binnenlandsche
Zaken en Landbouw mede, dat de door
den heer Vliegen gewenschte gege
vens door hem worden opgevraagd
door tusschenkomst van de Commis
sarissen der Koningin in de betrok
ken provinciën. Zij zullen zoo spoedig
mogelijk worden overlegd.
Reeds thans wordt er op gewezen,
dat, ingevolge 's ministers toezegging
in de vergadering van de Tweede Ka
mer van 21 Mei j.l. aan het Centraal
Stembureau een denkbeeld is voorge
legd, hoe kiezers, als in de vragen be
doeld, aan d estemming zouden kun
nen deelnemen, ook al zijn zij op den
dag der stemming afwezig.
SAMENSTELLING VAN BRAND
SPIRITUS.
De Minister van Financiën heeft be
paald:
a. De resolutie van 4 October 1921,
no. 158, wordt met 1 Januari 1927 in
getrokken.
b. Met 1 Januari 1927 zal de vermen
ging van gedistilleerd tot brandspiri
tus plaats hebben door aan het gedis
tilleerd, voor iederen hectoliter zui
veren alcohol, dien het bij een tempe
ratuur van 15 gr. C. bevat, toe te voe
gen vijf liter houtgeest en vijf centi
liter van eene kleurstofoplossing.
c. De prijs van het gewijzigde meng-
middel blijft ook na 1 Januari 1927 tot
nader order bepaald op het bedrag,
genoemd in de resolutie van 17 Maart
1925, no. 50.
GED. STATEN VAN ZUID-HOLLAND
Gieteren is door Ged. Staten van
Zuid-Holland behandeld het beroep
van cle gezondheidscommissie te Ba-
renclrecht inzake de niet onbewoon
baarverklaring van de woning Lange-
weg 51 te 'Zwijndrecht. Rapporteur de
heer van Boeijen.
De hoofdinspecteur van de volksge
zondheid, die geadviseerd heeft het be
roep te ve.werpen, daar de woning z.i.
wel geschikt is voor bewoning, lichtte
dit standpunt nader toe.
De uitspraak volgt later.
HET NEDERLANDSCH-BELGISCHE
VERDRAG.
Het Zeeuwsche Statenlid Mr. J.
Adriaanse heeft aan Gedep. Staten
van Zeeland verzocht, aan de Staten
mede te deelen, of en zoo ja, welke
schadelijke gevolgen naar hun oordeel
speciaal voor Zeeland en bijzonderlijk
ten opzichte van de waterstaatbelan
gen, zijn te wachten van eventueele
ratificatie van het verdrag met België
Gedep. Staten hebben thans aan de
Staten bericht, dat mede naar aanlei
ding van deze vraag een deputatie uit
hun midden j.l. Woensdag een onder
houd heeft gehad met de ministers
van buitenlandsche zaken en water
staat. In dit onderhoud is er bij ge
noemde bewindslieden nogmaals op
aangedrongen toestemming te verlee-
nen tot het bekend maken van de door
Gedep. Staten aan de regeering uitge
brachte adviezen, doch ook deze be
sprekingen hebben er slechts toe ge
leid, dat de regeering bezwaar blijft
maken tegen publicatie. Evenwel is
machtiging verleend, de bedoelde ad
viezen vertrouwelijk ter inzage te leg
gen voor de leden der Provinciale Sta
ten van Zeeland.
De Studentenbeweging.
Het te Amsterdam gevormde comi
té, dat zich ten doel stelt, een nationa
le studentenbeweging tegen het Ne-
derlandsch-Belgische verdrag in het
leven te roepen, is als volgt samenge
steld: C. N. de Boer, voorzitter; L.
Joles, secretaris; K. van der Knoop, F.
C. Noordhoff, H. H. Sillevis Smitt en
A. Wensing.
Er worden stappen gedaan om con
tact te verkrijgen met de studenten
der verschillende hoogescholen, en er
zijn plannen in voorbereiding om tot
een massale actie te geraken. Waar
schijnlijk zal in Amsterdam spoedig
een bijeenkomst worden gehouden,
waarin de studenten zich over het
verdrag zullen kunnen uitspreken.
DE MOTIE-BULTEN.
„De Katholieke School", onder re
dactie van de heereri G. Bulten en M.
R. Teyssen, had naar aanleiding van
de. aanneming van de motie van het
Kamerlid Bulten, waarin voor. 1926
een bijslag van 5 pet. was gevraagd,
als voorschot op de geëischte salaris-
verhooging, geschreven, dat de be
handeling van de begrooting dus wel
niet zou afloopen zonder dat de heer
Bulten of een ander deze vordering
zou voordragen in een concreet voor
stel, en dat de regeering dan zou heb
ben te kiezen of te deelen. Dat had
wel wat weg van het mes op de keel,
en „De Gelderlander" had aan die
aankondiging dan ook reeds de moge
lijkheid van „de verst denkbare poli
tieke gevolgen" verbonden
De dreigende crisis zal echter moe
ten worden afgewimpeld. De N. R.
Crt. heeft er namelijk den heer Bulten
naar gevraagd en in antwoord een
ontkenning van de hem toegedichte
voornemens otvangen. Hij zeide ter
nadere opheldering, dat de twee redac
teuren van De Katholieke School vrij
van elkaar kunnen schrijven en al
thans in dit geval hij niets uitstaande
had gehad met wat in genoemd or
gaan was verkondigd.
OLYMPISCHE SPELEN 1928.
De Centraal Bond voor Inwendige
Zending en Christelijke Philantropi-
sche inrichtingen schrijft ons:
Naar aanleiding van het feit, dat
Binnenland. v
Een dramatisch geval van amok te-
Batavia, vier dooden.
Ds. S. P. Vermeer te Ondemirdum
heeft zich aan de gemeenschap der
Geref. Kerken onttrokken en heeft een
nieuwe gemeente gevormd.
Buitenland.
Ernstige ontploffing te Giurgiu.
(Roemenië).
Een verklaring van Sir Austen
Chamberlain over de actie tegen de
vreemdelingen in China.
De werking aer Vesuvius neemt toe.
met de Olympische Spelen in 1928,
blijkens de ervaring in het buiten
land opgedaan, voor Amsterdam een
groot gevaar bestaat voor allerlei toe
standen op moreel gebied, hij den on-
gewonen stroom bezoekers, die onze
stad zal herbergen, hebben een aantal
personen met elkander overlegd en
een comité gevormd, dat zich ten doel
stelt die gevaren zooveel doenlijk te
keeren.
Dit comité stelt zich voor:
le. de bevordering van goede huis
vesting door middel van vereenigin-
gen en particuliere instellingen;
2e. de zorg voor gepaste ontspan
ning;
3e. de voorziening in de godsdien
stige behoeften.
Het comité is samengesteld uit de
volgende dames en heeren:
Jonkvrouwe C. M. van Asch van
Wijck (Federatie van Christelijke
Yereenigingen van en voor vrouwen
en meisjes); Fred. G. Beekman (Herv.
Stadszending); H. A. Boer Azn. (Ned.
Jongeligsverbond); Ds. J. B. van Brug
gen (jeugdpredikant van de Ned.
Herv. Gemeente); A. J. da Costa (Am-
sterd. Christelijke Jeugdcentrale);
Mej. W. Druyvesteyn (Nederl. Ver-
eeniging ter behartiging van de Belan
gen der Jonge Meisjes); Dr. J. Eyk-
man (Amsterd Maatschappij van Jon
ge mannen); Luit.-kolonel J. Feenstra
en P. Schuurman en brigadier Chr.
Rönitz (Leger des Heils); Dr. W. G.
Harrenstein (Geref. predikant); Mevr.
T. Hoogeboom (Tehuis voor vrouwen);
Ds. A. G. H. van Hoogenhuijze (Evan
gelisatie Commissie, der Ned, Herv.
Gemeente); Ds. A. Klinkenberg J.Azn.,
Jhr. M. C. T. van Lennep,4 Dr. O. Norel
(Centraal Bond voor Inwenidge Zen
ding en Chr. Philantropische Inricht-
tingen); Ds. J. Henri Ledeboer (Natio
nale Christen Geheel Onthouders
Vereeniging) en G. Velthuijsen (Ned.
Middernachtzending Vereeniging).
Het comité houdt bij de uitvoering
van een en ander samenspreking met
het Nederl. Olympisch Comité en ziet
met belangstelling uit naar andere
personen en organisaties van on ler-
scheiden aard, die zich op dit terrein
bewegen en zal hun medewerking gaar
ne aanvaarden.
Men wende zich daartoe tot het se
cretariaat, dat gevestigd is in het ge
bouw der Amsterdamsche Maatschap
pij voor Jonge Mannen, Wanning-
straat 10, Amsterdam (Telefoon 26900)
EEN BELGISCHE LOODS
GEWENSCHT
Aan den kapitein van het Noorsche
stoomschip „Ostara" dat dezer dagen
van IJmuiden naar Antwerpen vér-
trok, werd gevraagd, of hij een Belgi
schen of wel een Neder lands chen
loods aan boord wilde nemen.
De kapitein antwoordde, dat hij de
voorkeur gaf aan een Hollandschen
loods, mits deze de reis meemaakte
tot Vlissingen en daar vervangen
werd door een Belgischen loods, die
het schip ook van Antwerpen naar
zee zou brengen. Als hij n.l. werd bin
nengebracht door een Nederlandschen
loods en zou uitvaren met een Belgi
schen, meende hij tegenwerking te
ondervinden bij het in- en uitvaren
der dokken.
Naar wij vernemen staan dergelijke
gevallen niet alleen; meerdere gezag
voerders hebben dezelfde ondervin
ding opgedaan. Het schijnt dus in Ant
werpen noodzakelijk te zijn, met een
Belgischen loods binnen te komen>
wil men voor belangrijke vertraging
gevrijwaard blijven.
HET ONGELUK BIJ „DE VINK".
„Voorwaarts" meldt, dat de heer
Moltmaker Zondag op een vergadering
van de afd. Rotterdam der Nederl. Ver
eeniging van Spoor- en Tramwegper
soneel mededeelde, dat het rapport
van het onderzoek, dat doer den Per-
soneelraad bü de NedL SDOorwegen