CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN ADVERTENTIE-PRIJS
Dii nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Belangrijkste nieuws in dit Nimmer.
7d® JAARGANG
VRIJDAG 5 NOVEMBER 1926
NUMMER 1969
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
M 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Gewone edrertentiëa per regel 227» ®*nt
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bi) contract, belangrijke redactie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling -
▼en ten hoogste 30 woorden, worden dege
lijke geplaatst ad 40 cent
V Woningpolitiek.
Morgen wordt te Amsterdam een wo
ningcongres gehouden, waarop door
vooraanstaande mannen de volgende
vragen zullen worden beantwoord:
Is te verwachten, dat bij het verlee-
nen van voorschotten en bijdragen
overeenkomstig de Woningwet op den
voet van de circulaire van den Minis
ter van Arbeid, Handel en Nijverheid
aan de gemeentebesturen van 17 Maart
1926, op voldoende wijze in de woning
behoefte in de naaste toekomst zal wor
den voorzien?
Indien deze vraag ontkennend moet
worden beantwoord, welke politiek be
hoort dan te worden gevolgd?
In de aangehaalde circulaire van
den Minister van Arbeid werd op den
voet van de Woningwet voor het jaar
1926 beschikbaar gesteld een som van
twaalf millioen gulden voor de verbe
tering van de volkshuisvesting door
opruiming van krotwoningen en tot
voorziening in de behoefte aan eenvou
dige woningen in die gemeenten, waar
liet particulier bouwbedrijf volslagen
in gebreke blijft. Voorts wordt daarbij
tachtig duizend gulden beschikbaar ge
steld voor jaarliiksc'he bijdragen tot
dekking van de helft van het tekort op
de exploitatie der woninven die wer
den gebouwd tor vervanging van krot
woningen.
Door de heeren Mr. S. J. L. van Aal
ten Jr. (V.D.), H. C. Nijkamp (R.K.),
C. Smeenk (A.R) en F. M. Wibaut (S.
DAP.) zijn over bovengenoemde vraag
punten schriftelijke prae-adviezen uit
gebracht.
De heer Van Aalten wijst, vol
gens betgeen de bladen uit de prae-
adviezen hebben vermeld, erop, dat de
regeering door de voorschotverlening
te beperken tot gemeenten, waar het
particulier bouwbedrijf volslagen in ge
breke blijft met deze beperking verder
gaat dan de Woningwet eischt en dan
voor voorziening op voldoende wjjze
in de woningbehoefte in de naaste toe
komst gewenscht is.
Volgens hem zullen de beschikbaar te
stellen bedragen belangrijk booger
moeten zijn dan die welke thans door
de regeering voor 1926 en 1927 zijn uit
getrokken.
De beer N ij k a m p heeft dezelfde
meening en wijst er verder op, dat niet
is aangetoond dat Woning we tbouw
bet bouwen van arbeiderswoningen
door particulieren tegenhoudt.
In principe moet de huuropbrengst
hoog genoeg gesteld worden, om de
kosten te dekken.
De heer Smeenk acht bet stand
punt, dat de Woningwet als regel en
kel regeeringssteun wil voor sociaal-
achterlijken, voor bestrijding vatbaar.
Ook volgens hem zijn de door de re
geering beschikbaar gestelde bedragen
te laag, al laat het zich verstaan, dat
zij eenige reserve in acht nam.
B© heer Wibaut is van oordeel,
dat het stelsel der regeering ertoe zal
leiden, dat het particulier bouwbedrijf
het feitelijk in eigen hand heeft, om
het verleenen van rijksvoorschotten
aan gemeenten en woningbouwvere
nigingen te voorkomen, door slechtste
zorgen, dat het niet volslagen in ge
breke blijft.
In de behoefte, waarin het particu
liere bouwbedrijf niet voorziet, moet
worden voorzien door woningwetbouw,
hetzij alleen met voorschot, hetzij met
voorschotten en bijdragen.
Het is wel opmerkelijk dat alle vier
heeren, ook' de heer Smeenk, tot de
slotsom komen, dat het standpunt der
Regeering, dat zij alleen steunt die ge
meenten waar het particulier initiatief
tekort schiet in de voorziening in de
woonbehoeften der arme bevolking, on
voldoende is.
Voor het besef der prae-adviseurs
staat dus vast dat de bevolking, die
niet in staat is een zoodanige buur te
betalen, dat de exploitatie van de wo
ningen daarmede gedekt wordt, onvol
doende geholpen wordt door de parti
culiere bouwondernemers.
Wij zijn zeer benieuwd wat op mor
gen de conclusies van bet Congres zul
len zijn. Stellen deze conclusies de
prae-adviseurs in het gelijk, dan staat
daarmede vrijwel vast dat de woning
bouw niet loonend is wanneer hij voor
ziening moet brengen voor alle klassen
der bevolking. Hieruit valt dan weer
de slotsom te trekken dat wij: le. te
hooge eiscben stellen aan de wonin
gen; 2e. overheidssteun of liefdadig
heid tegemoet komen moet, niet alleen
aan degenen die ook in ander opzicht
hulp behoeven, maar ook aan degenen
Aie bij matiger eiscben de huishuur
zelf zouden kunnen betalen.
Wij wezen er reeds in ons artikel
„Onze woning" op, dat ons huis niet
steeds een weerspiegeling geeft van
onzen stands
Waarschijnlijk geeft bet congres ons
daarin gelijk.
STADSNIEUWS.
Chcpin-avciüden van Rie Batenburg.
Rie Batenburg zal dezen winter in
verschillende plaatsen van ons land,
o.a. te Rotterdam, Alkmaar, Ede, Win-
sum en hier te Leiden voor de vereeni-
ging .van vrouwelijke studenten, Clio-
pinavonden geven,' bestaande uit een
lezing over Chopin en bet spelen van
zijn belangrijkste erken. Ook zal Rie
Batenburg in dit seizoen in Leiden een
klavieravond geven, waar zij behalve
een klassiek een modern programma,
de 12 etuden van Chopin, bet tweede
beft, ten gehoor zal brengen.
Leidsche Reddingsbrigade,
Doo.r het b: stuur de I^eidscbe Zwem
club is aan bnrf-'rn van scholen, aan
onderwijzers en opvoeders der jeugd
een circulaire gezonden, waarop wij
gaarne de aandacht vestigen.
Zij" luidt:
Onze reddingf^riaterialen worden be
schadigd, vernield soms, in het water
geworpen.
En vaak is het de schooljeugd, die
hieraan schuldig is, baldadigheid, slor
digheid, onwetend, denken wij, wat de
gevolgen van hun wangedrag kunnen
zijn.
Maar g ij -wilt ons wel helpen hun
die gevolgen onder de oogen te bren
gen.
Gij' wilt hun wel vertellen, dat elke
vernielde reddingsbaak een menschen
leven kan beteeken en.
Steeds wordt het aantal haken, lij
nen, enz. door ons uitgebreid; aan de
meeste bruggen hangen haken;
een jongen te wajer. tien staopen loo-
ren daar is een reddingshaak; en de
jongen zou gered zijn, als de haak
niet verdwenen was. Een slachtoffer
van vernielzucht.
En ook zult ge de kinderen willen
vertellen, dat elk ingegooid ruitje van
de reddingskastjes de lijnen aan weer
en wind bloot stellen.
Stelt u voori bijna is. dank zij de
reddingslijn, een menscbenleven be
houden, maar de lijn knapt af;
vergeefs was de geboden hulp.
Wij behoeven u geen meerdere voor
beelden te' geven; gij weet ze zelf. Als
uw jongens en meisjes dat weten, dan
zoo gelooven wij, zullen zij eerder als
beschermers dan als vernielers der
materialen optreden.
Gelooven, neen weten. Was daar
niet een reddingshaak bij een school,
die herhaaldelijk in bet water lag of
gebroken was, totdat op ons verzoek
het hoofd van die school zijn leerlin
gen bijeen riep en hun vertelde, wat
de gevolgen van hun daad konden zijn
Sinds dien heeft de baak rust.
Dien weg moet het op, want ook on
ze financien zoudien op den duur on
toereikend zijn om steeds weer op
nieuw het vernieuwde te vervangen,
te herstellen.
Zes maal achtereen in een kort tijd
bestek werd de reddingshaak op een
der bruggen vernield; wij hebben er
van moeten afzien op die plaats op
nieuw reddingsmateriaal aan te bren
gen.
Voor dat de winter komt, voor dat
onze grachten met die vaak verrade-
lijke ijslaag bedekt zijn, willen wij on
ze reddingsmiddelen in orde hebben,
willen wij ook graag zekerheid,t dat
het materiaal veilig is. Beveelt g ij dat
materiaal in de bescherming van de
jeugd aan, dan worden wij geholpen.
Wij brengen u bij voorbaat onzen
dank.
Chr. Jeugdhulp.
De schaalcollecte ten bate van de
toevlucht der vereeniging „Chr. Jeugd-
hulp, (Utr. Jaagpad), gehoulden op 3 en
4 November j.l. beeft opgebracht de
som van f448.06.
Trcpisch-Kolomale staathuishoud
kunde.
Gistermiddag heeft de heer J. van
GeTderen, boord van het Centraal Kan'
toor voor de Statistiek van Neder-
Iandscli Indië te Weltevreden, diemett
verlof hier tel aride is, in. Ihet klem
auditorium der Leddsche Universiteit'
de eerste van een reeks van vijt le
zingen gehouden over tropisch-koloni-
ales taathuiskunde, waartoe hij doofl
het Leidsch Universiteitsfohds wasuit-
Spr. ving aan met ©en korte uiteen
zetting te gleven van die plaats!, Welke
dit leervak ten aanzien van de theo
retische economie inneemt en van die!
taak, welke dieze nog betrekkelijk wei
nig beoefende wetenschap te vervul
len heeft. Het middelpunt der leerstof
vormt de behandeling van de vraa^,,
m hoeverre de algemeen aanvaarde
schemata der economie geldigheid be
zitten voor het tropisch koloniale mi
lieu, en welke aanvullingen ot wij
zigingen zij behoeven om voor de ver
klaring van de daarin optredende eco
nomische verschijnselen te kunnen die
nen.
Spr. zeide hiervan, dat de twee eer
ste lezingen zullen gewijd zijn aan
een karakteristiek van dit tropisch-
koloniaai milieu, dat in twee deelen.
uiteenvalt, en wel: Het uitheemschei
bedrijfsleven en de verschillende vor
men, waaronder' dit optreedt, en ver
volgens de inlandsche sfeer Ynet haar
eigen aard. „Vervolgens moet wor
den onderzocht in hoeverre het eerst
genoemde deel er in slaagt dit laat
ste te leiden en te doordringen. Ho©
moor de economische functies m het
arbeidsproces der kolome zijn opge
nomen, hoe sterker het koloniale ka
rakter daarvan wordt. De „intensi
teit" der kolonisatie valt in dezen ge
dacht engang te meten. In de kolonie
zelve doen zich tal van gVaden en vor
men voor. Feitelijk vormt economisch
de ko'onie zelf een hoogtepunt in een
graadsgev/ijze ontwikkeling en wel van
do zuiver nationaal cn homogeen ge
organiseer' l.s tho .dirg'in. lanes
tal van tus?vhenvormen, tot de tro
pisch heterogene hu saouding der ko
lonie. Met een vergelijking van het
economisch leven van verschillende
volken illustreerde spr. dezen gedach-
tengang.
Spr. behandelde hierna de verschil
lende „intensiteitsgraden" van de ko
lonisatie in verschillende streken en
bedrijfstakken van Ned.-Indië, welke
hij in het kort naging. Ook hierbij,
1 dus spr., is een trapsgewijze ontwik
keling te bcsj. "iren van productietak-
ken, waarbij L\ aanderi cl ;r zuiver in
landsche productiefactoren minimaal
is tot zulke v/aar do mthe^msche on
dernemer o i hot inheemsche kapitaal
zich tot opkoop van inlandsche pro
ducten bepaalt.
Java, aldus besloot spr., blijkt het
kerngebied te zijn, waar de weder-
zijdsche beinvloednig van het in- en
uitheemsche element tot de meest ur
gente problemen aanleiding geeft.
De volgende lezing zal plaats heb
ben Donderdag 11 November des na
middags 4.45 uur.
BINNENLAND.
Het Koninklijk Paleis.
In een nota, naar aanleiding van
het verslag der Tweede Kamer over
het wetsontwerp tot verhooging van
het eerste hoofdstuk der Staatsbegroo
ting voor 1925, zegt de minister, dat
de toestand van het paleis op den Dam
te Amsterdam, wat het uitwendige be
treft en daarover alleen strekt zicli
de zorg der regeering uit van dien
aard is, dat er geen gevaren voor on
gelukken zijn te duchten. Voor de be
waking draagt de regeering geenerlei
verantwoordelijkheid.
Onderhandelingen omtrent een even
tueele teruggave van het paleis aan
de gemeente Amsterdam, zijn niet
aanhangig.
Rrorganisatie van den dcparïemen-
talen dienst.
Gemeld wordt: In de gisteren te Den
Haag door de af'd. Den Haag van den
Centralen Ned. Ambtenaarsbond beleg
de huishoudelijke vergadering, heeft
de heer L. J. Wolthers. secretaris van
de vakgroep departementsambtenaren,
een inleiding over het onderwerp „Re
organisatie van den departementalen
dienst" gehouden. Spr. kwam daarbij
tot de volgende conclusies: le. reorga
nisatie van d. dopartementalen dienst
is noodzakelijk, zoowel in 't algemeen
belang, als voor de toekomst der depar
tementsam'htenaren2e. iedere reorga
nisatie is tot mislukking gedoemd, in
dien getracht wordt die zonder de me
dewerking van de ambtenaren tot
stand te brengen; het is derhalve voor
de regeering van het grootste belang
die maatregelen te treffen, die haar de
medewerking der ambtenaren aan de
reorganisatie verzekeren; 3e. de taak
van den G A.N.B. zal zijn de regeering
te overtuigen van de juistheid van zijn
inzichten, ter zake van reorganisatie
en de volle medewerking van den hond
toe te zeggen, onder voorwaarde, dat:
a. het stelsel van twee groepen van
wachtgelders wordt losgelaten en er 'n
alleszins billijke wachtgeldregeling
komt, die leidt* tot vorming van een
ambtenarenreserve; b. de rechtstoe
stand van de ambtenaren onverwijld
wettelijk wordt geregeld, waarbij de
grondslag worfcd gelegd voor ae mede
zeggenschap der ambtenaren, ten aan
zien van de inwendige organisatie van
den dienst; c. een vaste formatie ach
terwege blijft zoolang de reorganisa
tie niet tot stand is gebracht; d. na de
totstandkoming van een deugdelijke
reorganisatie, de gelden, die ten gevol
ge daarvan worden bezuinigd, in de
eerste plaats, althans ten deele wor
den besteed aan verbetering van den
financieelen toestand der ambtenaren.
Het Drentsclie Veenkind.
Men schrijft ons:
H.M. de Koningin-Moeder heeft een
gift doen toekomen aan Mr. A. J. M.
Leesberg, penningmeester van de pro
paganda-commissie van het Landelijk
Comité, fusie van onderwijzers-corpo
raties en vereenigingen voor gezond
heidskolonies van alle gezindten.
Woensdag 3 November is het „Noor
derhuis" te Hoogeveen, waar onge -
veer 80 zwakke kinderen zijn opge
nomen bezocht door den directeur-ge
neraal van de volksgezondheid, Mr. J.
Lietaert Peerbolte en den heer Com
missaris der Koningin in Drenthe, Mr.
J. T. Linthorst Homan, vergezeld van
den inspecteur voor de volksgezon 1-
heid, Dr. J. H. Tuntler.
Met groote belangstelling werd ken
nis genomen van de wijze van verple
ging en van de werkelijk schitterende
resultaten, die in zes weken van ver
blijf zijn bereikt, waardoor heden
reeds 23 kinderen als geheel hersteld
konden worden teruggezonden en
door andere vervangen
Enkele mede-aanwezigen. leden
van het Landelijk Comité drukten hun
groote bezorgdheid uit over d.it
stand der geldmiddelen. Skvi.'s dank
zij een gift van f 2000. verkregen door
bemiddeling van den Commissaris
der Koningin in Drenthe en enkele
andere giften kan de verpleging in
het Nocrderhuis en in de huizen van
de Katholieke en Protestantsch Chris
telijke vereenigingen nog enkele we
ken doorgaan.
Net. is echter geheel onmogelijk oni
zonder onmiddellijke en zeer groote
financieel© steun het hygiënisch en
economisch opbouwend werk der kin
derverzorging voort te zetten.
De Lemmer nachtboot op do
Zuiderzee voor anker.
De kapitein van de salonboot „Fries
land" der Holland-Friesland-Gronin
gen lijn, die gistermorgen te Lemmer
van Amsterdam binnenkwam, rappor
teerde, dat hij in den nacht omstreeks
2 uur tusschen ürk en Lemmer de
Lemmer nachtboot „Groningen 3"
aantrof, die wegens een defe t aan de
schroef voor anker lag en om hulp
seinde.
Dez-e boot was gisteravond met pas
sagiers en goederen van Lemmer naar
Amsterdam vertrokken. Gistermorgen
is de „Groningen 4" van Lemmer ter
assistentie vertrokken.
Limburgscbe kolen voor Ned.
Bedrijven.
Het Eerste Kamerlid, de heer Wi
baut, heeft den Minister van Water
staat o.m. gevraagd, of de mededeeling
in het antwoord cp de door hém vroe
ger gestelde vragen, „dat de Limburg
sche mijnen alleszins in staat zijn, om
voor levering van 1 Jan. 1927 ai aan
Nederlandsche bedrijven, die voor het
aanstaande jaar zich de levering van
kolen wenschen te verzekeren, aanbie
dingen te doen", aldus moet worden
opgevat, dat op den datum, dat de Mi
nister dit deel van zijn antwoord vast
stelde, de geheele productie dezer mij
nen over de maanden Nov. en Dec.
1920, voor zoover die niet vroeger in
Nederland was verkocht, voor uitvoer
naar het buitenland was verkocht.
Zoo niet, aldus de heer Wibaut,
welke hoeveelheden waren dan op
dien datum nog beschikbaar voor le
vering aan Nederlandsche bedrijven
gedurende de maanden November en
December 1926?
Aanvaringen tijdens den mist.
De Nederlandsche motorboot „\Ieu-
se" van de firma W. H. Mulder en Co.
op weg van Rotterdam naar Parijs is
gisternacht in den Nieuwen Water
weg nabij Maassluis tijdens dikken
mist in aanvaring geweest met het
Engelsche uitvarende stoomschip
„Maindycourt". De „Meuse' is met be
langrijke schade naar Rotterdam te
ruggekeerd. De „Maindycourt moet
nog geïnspecteerd worden.
De uitgaande Harwich vrachtboot
„Sheringham" is tusschen Hoek van
Holland en Maassluis in aanvaring
geweest met het Noorsche Stoomschip
„Rentaria". De „Sheringham' heeft le
reis voortgezet, de „Rentaria" is met
9chade naar Rotterdam teruggekeerd.
Het inkomende stoomschip „Waal
dijk" van de Holland-Amerikalijn is
nabij Vlaardingen aan den grond ge
varen. De „Waaldijk" is met hoog wa
ter weer vlot gekomen.
Prof. Dr. A. D. Fokker*
Prof. Dr. A. D. Fokker, hpofdleeraar
aan de Technische Hoogeschool te
Delft, wien als zoodanig eervol ont
slag is verleend op verzoek, is be
noemd tot conservator aan de Teyler-
stichting te Haarlem.
De positie der pachters in het rent
ambt Zwaluwen.
Het Tweede Kamerlid Van der Sluis
heeft den min. van Binuenl. Zaken en
Landbouw gevraagd, of de min. kan
mededeelen, hoeveel grond in het rent
ambt Zwaluwen in pacht Is gegeven,
en aan welke personen. Voorts hoeveel
Binnenland.
Minister Van Karnebeek verklaart
in do Tweede Kanver, dat, indien de
Kamer nopens het Belgisch tractaat
nieuwo onderhandelingen wil openen,
hij niet met haar zal kannen meegaan
Inbraak In het Prinsenhof te Delft.
Buitenland
Kansen op een spoedig einde van
do Britsche mijnwerkersstnking.
De daders van den aanslag op den
Kenlschen sneltrein bij Leiilerde zijn
ter dood veroordeeld.
Te Stockholm is het burgerlijk hu
welijk tusschen den Belgischen kroon
prins en prinses Astrid voltrokken.
H.A. bij elk der wachters in pacht is,
voor hotfvelb jaren rie, pacht is cange-
caan cn tes-en welken priri Wat er
wordt gedaan, zoo wordt' verrler ge
vraagd. als de pachttermijn is geëin
digd, of de pachter overlijdt, vertrekt
of om welke redenen ook van de pacht
afziet, en hoe worden even tueele moei-.
lijk he den overwonnen?
Inbraak In „Hef Prinsenhof" te JDelft.
In den afgeloopen nacht is ingebro
ken in het historisch gemeentemuse
um „Het Prinsenho: aan het Oude
Delft. Door het indrukken van een
glas-in-loodraam de achterzijde
van het gebouw hebben de daders (of
dader) zich toegang verschaft tot de
historische zaal in het oude paleis van
Willem I.
De vitrines, waarin de muntverzame
lingen zijn geborgen, zijn opengebro
ken en daaruit wordt een 2Ö0-tal gou
den munten vermist. Deze hebben een;
groote historische waarde en dagtee-
kenen uit de 16e, 17e en 18e eeuw.
Het ges tol ene vertegenwoordigt een
waarde van eenige duizenden guldens.
De recherche stelt een uitgebreid on^
denzoek in.
Bestrijding der werkloosheid.
Het bestuur van het N.V.V. heeft in
verband met de nog steeds hcerschen
de werkloosh eid een adres gericht tot
de regeering, waarin het, om zoodoen
de die werkloosheid belangrijk te
doen verminderen en de toenemende
bevolking van ons land blijvende
werkgelegenheid te verschaffen er
ten sterkste op aandringt, de uitvoe
ring van voor het economische leven
van belang zijnde groote werken te be
spoodigen of met spoed te doen aan
vangen Het bestuur denkt daarbij al
lereerst aan een snellere uitvoering
der Zuiderzeewerken, voor zooverre
dit technisch mogelijk is, de verbete
ring en uitbreiding van ons wegennet
het tot uitvoering brengen van de wer
ken, noodig voor het Rijn-Twente-ka-
naal, Merwedekanaal, kanalisatie van
West-Friesland, kanalenplan Gronin-
gen-Friesland; voorts dc ontwatering
en ontginning van het Peelgebied, le
verdere ontwatering en ontginning
van daarvoor in aanmerking komen
de woeste gronden in verschillende
deelen van ons land.
Mijuopziener aangevallen en gewond.
Een dwangarbeider in de Ombiliiv-
mijnen heeft den mijnopziener Chatte-
lin met een mijnlamp een zware hoofd
wonde toegebracht.
Het kind na de puberteit.
Over bovenstaand onderwerp heeft
Maandagmiddag mr. Max Stibbe, 2e
voorzitter van het Anthroposopisch
paedagogisch congres, in een der za
len van Pulchri te Den Haag een voor,
dracht gehouden.
Om te schetsen wat er in een kind
omgaat in de puberteitsjaren, het sta
dium van de zich baanbrekende ziel,
vergeleek spr. de werk mg van de beel
dende en de muzikale kunst op den
menscb in het algemeen. Wanneer
men voor een mooi schilderij staat,
dat men begrijpt, dan werkt* in het bij
zonder de ademhaling, terwijl wan
neer men muziek aanhoort, meer de
neiging tot beweging der ledematen
ontstaat. Dit laatste geldt zoowel
voor harmonieerende als voor dis-har
monie eren de klanken.
De muziek werk op de ledematen,
soms in agressieven rin, terwijl de
beeldende kunst in de eerste plaats
tot het hoofd, tot de gedachte werkt.
Het kind gaat omstreeks zijn 14de
jaar ala het ware van de sprookjeswe
reld in het maatschappelijke rieven
over.
Voor het 14e levensjaar kan men
bij het onderwijs aan een kind vol
staan met feitelijke mededeelingen.
Voor beschouwende zaken bestaat
nog weinig of geen aandacht. Deze
komt eerat na hot 14de jaar in dan