CHRISTELIJK DAGBLAD voorLEIDEN EN OMSTREKEN 7de JAARGANG DINSDAG 2 NOVEMBER 1926 NUMMER 1966 COURANT ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal i 2.50 Pei week i 0.19 Franco pér post per kwartaal f 2.90 Di! nummer bestaat uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. Getemperde blijdschap. De Rotterdammer is verheugd over den uitslag van het conflict bij „Heem- af." In de eerste plaats omdat de in dustrie zulke strubbelingen slecht ver dragen kan. In de tweede plaats omdat ook hier arbitrage niet vruchteloos bleek. In de derde plaats omdat de arbei ders eenige winst iqochten boeken. Wij kunnen daarin meegaan. Toch tempert iets zeer onze blijdschap en dat is juist hetgeen de Rotterdammer aanvoert om haar laatste reden van blijdschap te rechtvaardigen. Hoewel toch de tegenwoordige bedrijfsresulta ten schenen te wettigen de oorspron kelijke afwijzende houding der Direc tie, mocht met het oog op de te hooge dividenden voor eenige jaren uitge keerd, toch een loonsverhooging ge rechtvaardigd heeten. „Wel stond vast, zegt de Rotterdam mer, dat in de dagen der hoogcon junctuur onder directie en aandeel houders onbehoorlijk hooge dividen den zijn uitgekeerd, zonder dat men voldoende reserve vormde. Deze roeke loze bedrijfspolitiek werd niet alleen van arbeiders zij de in Twente afge keurd en moest bij de arbeiders in de fabriek wrevel opwekken." Wanneer ons zu^terorgaan dan daar aan toevoegt: „De thans gevonden oplossing zal daarom naar alle zijden bevrediging geven en moet aan de economische kracht van het bedrijf ten goede ko men, al schijnt het aanvankelijk een financieel verlies." kunnen wij niet anders verklaren dan dat wij slechts getemperde blijd schap kennen. Wie de spanning in het bedrijfsleven in Twente in het algemeen, en aan deze fabriek in het bijzonder, kent, kan niet anders dan met huivering denken aan het oogenblik dat een strijd opnieuw zal oplaaien. Hier was geen schijn van recht en toch werden povingen aangewend om langs allerlei we?en aan den klem van het betoog der arbeiders te ontkomen. Werden zelfs pogingen aangewend om de beambten tegen de arbeiders te dpen positie nemen. Zin voor gerechtigheid was niet aan wezig. Eendrachtig verzet, en vooral het oordeel van de publieke opinie, spraken sterker dan het geweten. Dat stemt niet tot blijdschap. V Verbetering. Van bevriende zijde deelt men ons mede, dat de heer Struik Daim, Wet houder van Nijmegen, wiens uitlatin gen in den Nijmeegschen gemeente raad wij gisteren bespraken, niet tot de Roomsche Kerk behoort. Dit verandert natuurlijk den zin van ons betoog aanmerkelijk. Uiteraard blijft waar wat wij schre ven dat de uitspattingen van de Ker mis niet vergoelijkt mogen worden met een beroep op de H. Schrift, waarin ons de zonde beschreven wordt. Dit geldt natuurlijk even goed voor vrijzinnigen, waartoe blijkbaar de heer Struik Daim behoort, als voor anders denkenden, ook al willen zij dat niet erkennen. STADSNIEUWS. Residentie-Orkest, Eerste Abonnementsconcert. Den 11 Maart 1899 voerde Mendels sohn in het „Gewandhaus" te Leipzig voor het eerst honderd jaren na het ontstaan Bachs Mattheüs-Passion uit. Enkele dagen later begaf hij zich naar Engeland, om aan een eervolle uitnoo- diging gehoor te geven. Reeds op 18- jarigen leeftijd had hij de prachtige muziek bij Shakespeare's „Midsummer nightsdream" geschreven en in de Ou verture en de Nocturne de romanti sche phantasie van zijn ziel uitgezon gen. Nu hij zelf in Engeland kwam, trok hem vooral de woeste verheven heid van het Schotsche land en het somber gebruis van den Oceaan tus- schen de klippen en rotsen yoor de kust, in 't bijzonder de beroemde Fin- gelsgrot van Staffa, een der Hebriden- eilandon. Hij schreef in Schotland zijn Ouverture ..Ossian in Fingalshöhle" en plianfaseerde zich den ouden Schot- schen heldenzanger in deze grot, zijn beroemde balladen vertellend. Inderdaad verhoudt zich ook de Ou verture ..Midzomernachtsdroom" tot de Hebridenotiverture als Shakespea re tot Ossian (Macpherson) „De roman tische geest zweeft er ln, zoodanig, dat men de materieel© middelen, de werjt- BUREAUHooigracht 35 Leiden TeL 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 tuigen, welke de toondichter noodig heeft, vergeet. Aldus schrijft Schu mann na de eerste uitvoering van het werk in December 1834 te Leipzig. We hooren een lieflijke inleiding, die een stemming van gespannen luiste ren wekt. Weldra komen de hobo's naar voren en stemmen een ballade aan. Dan verinnigt de muziek weer tot een stille bemijmering, een droom. Een nieuwe vertelling maakt zich los, het zij door hoorns of houtblazers. Men merkt de eigenaardige groote interval len, de balladensprongen, die zoo goed het karakter van het duister-geheim- zinnig verhaal karakteriseeren. Steeds wordt men herinnerd aan de „Pcems of Ossian" die o.a. door Bil- derdijk in onze taal zijn ifvergebracht. En terwijl de hoorns verhalen, klinkt het gegons van het strijkorkest als het geruisch der golven tegen de klippen en het diepe vibrato van de verre stem van den oceaan. Dan verstilt alles weer tot heimelijk verwachten van wat de bard nu weer verzint. Steeds nieuw is het verhaal. Plotseling schijnt het een demonische dans van wonderlijke wezens tussclien de klippen en de zee schuimt onder het witte, koüde licht der maan. Mu ziek als een droom wisselt af met den dans. Een rhythmische orgie van vio len en koper en paukgeroffel voert stringendo naar het einde. Beschaafd is deze muziek, vol poë zie, kleurig, voornaam Niet machtig en indrukwekkend, maar in hooge mate boeiend. Ze genoot een alleszins ver dienstelijke vertolking en werd met groote belangstelling aangehoord. Toen kwam de „Symphonie Concer tante' voor viool en alt met orkest begeleiding van Mozart. Trof ons de glans van Mendelssohn, dit was toch nog weer heel leis an ders; kleuriger, innerlijk fijner, dieper van sentiment, genialer. En alles mu ziek in de hoogste beteekenis van het vvoord; geen in tonen verklankte wijs begeerte, geen peinzen over levens raad selen, maar vrij uitzingende ziel. Een schil terend wisselspel van viool en alt viool, welke laatste juist door Mozart haar zelfstandig karakter gekregen heeft. Mozart doorgronddê de geheel eigen bijzondere schoonheidsmogelijk- heden, welke in dit instrument verbor gen lagen. Een wisselspel van Sam Swaap^ zich uitbundig uiiend in ro mantisch© lyriek en van Jean Devert, de solo-artist, bedachtzamer, maar in- nerlijk-brandend, lokkend uit zijn sna ren dien donkeren gloed van oud goud; beiden uitlevend hun persoon lijkheid op eigen wijze, beiden geïnspi reerd door de tintelend-klare warm- menschelijke schoonheidsvisie van Mo zart. En rond dit meesterlijk snaren spel de kleuren van t orkest, nü eens met matte glanzen, dan weer stralend en gloeiend als een zuidelijke hemel, altijd wisselend in onuitputteijke nu ances, van een zeldzaam gave verfij ning en subtiliteit van uitdrukking. Na het Allegro-moestoso het Andan te. Men heeft Mozart den Zanger der Liefde genoemd. Dit Andante recht vaardigt deze benaming. Hier is het wisselspel van viool en viola, het vrou wel ijk en het mannelijk element in een prachtig lyrisch duet, waarin de teer ste fluisteringen afgewisseld worden door uitroepen van geluk. En zachtjes ruischt 't orkest rond het spel der so listen, terwijl soms de hobo de melodie overneemt. Alles is melodie in deze roerende lyriek en men denkt aan het begin van Shakespeare's „Driekonin genavond." „Wanneer muziek der lief de voedsel is, speel dan voort speel dan voort!" 't Is of de toondichter in dit Andante heel zijn vroom-hlijde en innig beminnelijk gemoed heeft uitge stort. Het Presto brengt een opstuwing van trippelende rhythmen, fijn humo ristisch,, zonnig, geestig en toch ligt in de melodische lijn een tikje droefgees tigheid. Zoo algemeen menschelijlc is deze muziek. Zoolang er nog schoon heidsgevoelen zullen leven op deze .wereld, zoolang zal deze muziek niet verouderen. Het is bij al haar zonnig heid, muziek die ernstig stemt, die met het leven verzoent, wanneer de zwaarmoedigheid haar looden vleuga len over het menschelijk gemoed heeft uitgespreid, muziek die innerlijk door tin teld is van geloof in het leven. Met gratie en enthousiasme wist de heer Van Anrooy Mozart* werk te lei den. De beide solisten ontvingen een langdurig en dankbaar applaus, waar in zij hun leider lieten deel en. Na de pauze voor Leiden een novi teit: de 1ste Symphonie van Gustav Mahler. Herhaaldelijk kan men opmerken, hoe weinig de waarlijk grooten noodig hebben, om iets van onvergankelijke waarde te scheppen. Het allegro-motief van Beethoven's „Eroïca" berust op den z.g. reinen drieklank do-fni-sol; vier noten vormen het beroemde klop- motief van zijn 5e Symphonie. Bij Gus tav Mahler is het niet anders. De aan vang van zijn Eerste Symphonie is heel mystiek. Heel zacht een lang or gelpunt op A in de hoogte alsof 'tuit oneindige verte komt door flageolets van violen en alten, heel diep door cel lo's en bassen. Dan komen daartus- schen steeds omgonsd door die aan gehouden A een drietal quarten-inter- vallen, aangestemd door houtblazers, hobo en fagot. Men hoort in dit kwar- tenmotief. weldra in sneller rhythme volgend den roep van den koekoek. Alles schijnt natuurimpressie. Het na eenigen tijd volgende hoofdmotief is een allerlieflijkste melodie; maar hoe eigenaardig is de functie der andere partijen die het motief omspelen. Ge heel anders is deze muziek dan die van de klassieke meesters. Ze is vol van natuurgeluiden en toch .geen imi tatie. ze is inderdaad wat Beethoven noemde „Ausdruck der Empfindung" maar heel anders dan w© dit bij hem zelf gewoon zijn. Het is lente; de koe koek roept, vogels jubileéren; de wind suizelt; een lied van verwachting; me lodieën bloeien als bloemen; een zwer vend „Wandervogel" heft zijn roman tische strophen aan; maar weldra breekt de vreugde uit in een jubilee- rende lyriek, gedragen door bruisende rhythmen. Wonderlijk is deze muziek, maar zeer mooi, niet zoo diep ontroerend als Mozart en soms toch weer heel innig; altijd in hooge mate boeiend, vol van verrassingen. Alles is ongewoon; de kleureffecten, de grilligheden, maar bij al zijn wonderlijkheid toch voor naam. grootsch van structuur. Er komt telkens iets anders dan men ver wacht en toch is de bouw geweldig en logisch. Wij zullen geen overzicht der composite geven; 't programma gaf een zeer mooie analyse, waarvoor w© dankbaar zijn. Maar de finale is door haar onstui migheid toch een aparte vermelding waard, Tegen het slot heerlijke lyriek breede accoorden dj.e uit etherische hoogte schenen aan te zweven, maar weldra gaat het dringender en drin gender crescendo. Weer verstilling. Dan geven de al ten het sein en „stürmisch bewegt'* worden we aangegrepen door een or gie van geluid. Alles werkt samen, ge schetter van hoorns en trompetten, 'n wilde passie van 't strijkorkest, gebons en geschetter van 't slagwerk. Inderdaad vreemde muziek, maar in hooge mate belangwekkend en ook grootsch. We zijn heel dankbaar hier eindelijk «eer eens een werk van Mahler in zijn geheel op prachtige wijze te heb ben hooren vertolken. Apologetische voordrachten. Zooals hier ter stede van katholieke zijde conferenties voor „katholieken en niet-katholieken" georganiseerd zijn, worden thans ook protestantsche apo logetische voordrachten voor „protes tanten en niet-pivotestanten" gehouden Gisteravond heeft in de Hoogland- sche kerk Dr. J. Riemens Jr. Ned. Herv. predikant alhier, een populair- wetenschappelijk© uiteenzetting gege ven van oorsprong en wezen der R.K. Hiërarchie en protestantsche kerkop vatting. Spr. schetste, hoe geleidelijk de bis schop van Rome zich het primaat over de geheel© Christelijk© kerk aanma tigde en zijn macht steeds grooter werd, vooral nadat de Romeinsche kei zers de kerk niet meer vervolgden, doch haar begunstigden. Terwijl om streeks 600 de paus nog den titel „uni-" versalis papa" (algemeene vader) af wees en zich op dezelfde lijn stelde als de bisschoppen van Alexandrië en An- tiochië, verklaarde Iünocentius III om streeks 1300, in zijn bul „Unam Sanc tum", dat het voor elk mensch nood zakelijk is, voor de zaligheid zijner ziel, dat hij zich onderwerpt aan den Opperherder te Rome. Spr. wees er vervolgens op, hoe in 't begin der 16e eeuw de hervormers weer terugkeerden tot den eenvoud van Gods Woord. Calvijn brak 't meest consequent met alles, in den eere- en kerkedienst, wat niet geboden is in de Heilige Schrift; ook stond bij hem meer de gehoorzaamheid, bij Luther meer de vrijheid van den Christen- mensch op den voorgrond. In de tweede helft der 16de eeuw werden vele misbruiken, die de Room sche kerk waren ingeslopen weer af geschaft, dé hiërarchie bleef echter be staan. Het is tegen Gods Woord, dat de eene mensch over den ander zou heerschen. Wel is er in het Nieuwe Testament sprake van een ambtelijk gezag, doch dit bestaat alleen in den zin van handhaving der sleutelmacht door de prediking des Evangelies en het toezicht op het leven der geloo- vigen. In het licht der geschiedenis en der Heilige Schrift is het ons onmogelijk aldus concludeerde spr. in der. Paus den Stedehouder van Christus te zien: alleen kunnen wij eerbied hebben voor de verheveqp en grootsche gedachte der kerkelijke eenheid. En de onfeilbaarheidsverklaring des pau sen van 1871 maakt het den pausep onmogelijk, zich los t© maken van de uitspraken hunner voorgangers. Rome predikt h.i. de ware leer, doch deze kan ons ndet zalig maken, wel de prediking des Evangelies: alzoolief heeft Gocl de wereld gehad, dat Hij zijn eeniggeboren Zoon gegeven heeft. Rome wil den nardus des Evangelies alleen maar als hij in de pauselijke vaas is vervat, doch het Protestantis me heeft die vaas van Roomsche in stellingen stukgebroken, het is haar om den nardus te doen. De kerk is naar Protestantsche op vatting in hoofdzaak de groepeering der geloovigen en wij zijn dankbaar dat we de vrijheid hebben, dagelijks tot Gods Woord te gaan. Spr. citeert het woord van Augustinus. dat er ver schil is tusschen het lichaam en de ziel der kerk: er zijn er, die behooren tot het lichaam en niet tot de ziel der kerk. Om die ziel der kerk gaat het ons. Nadat spr. het „Onz.e Vader" ge beden had, werd staande gezongen Gez. 264: 2: „Geen aardsche macht be- geeren wij." De volgende samenkomst zal gehou den worden op Dinsdag 16 Nov. als de temperatuur het toelaat, in de Hoogl. Kerk, anders in de Oosterkerk. De kerk was flink bezet en de aan wezigen luisterden met aandacht naar het goed gedocumenteerd betoog van den spreker. Het Natuurkundig Laboratorium. ,De verbouwing en uitbreiding van het Natuurkundig Laboratorium der Rijksuniversiteit, waarmede men on geveer 8 jaar geleden begonnén is, na deren haar voltooiing en, als alle tee kenen niet bedriegen, zal de geheele uitbreiding nog in de eerste helft vau 1927 voltooid, zijn. Dezer dagen is men gereed gekomen met de verbouwing van het vroegere Anatomisch Kabinet, dat aan bet Na tuurkundig grensde. De bovenverdie ping is bestemd voor administratieve doeleinden. Daar worden onderge bracht de gemeenschappelijke biblio theek van de hoogleeraren De Haas en Keesom en eenige spreekkamers. In de benedenverdieping zal de nieuwe glasblazerij worden gehuisvest. Voorts zullen er o.m. vijf vertrekken als werk kamers worden ingericht. D[it nieuw ingerichte gedeelte hoopt men reeds de volgende maand geheel in gebruik te kunnen nemen. Thans zijn nog aan de beurt de bouw van een kamer voor de groote magneet, de machinekamer en de ka mer voor de pompen. Pref. van Cal car. In den toestand van Prof. van Cal- car 'is 'n belangrijke verbetering inge treden, welke uitzicht geeft op volle- lig herstel. Het zal echter nog gerui- men tijd duren voordat d© hoogleeraar het Diaconessenhuis zal kunnen ver laten. Di. H. R. Wolf jer. Naar wij vernemen zal dr. H. R. Woltjer, conservator aan het Natuur kundig Laboratorium, zich met het geven van eenige colleges belasten, welke tot dusver werden gegeven door de hoogleeraren Keesom en de Haas, ten einde aldus deze hoogleeraren van een deel hunner drukke werkzaamhe den te ontlasten. Electrlficatie LeldenHaarlem. Van gisteren af staat ook het baan vak der Ned. Spoorwegen LisseHaar lem onder stroom (440 volt). In verband hiermede is door de di rectie een speciale dienstorder uitge vaardigd, waarin' er op gewezen wordt, dat aanraking van den draad doode- lijk is. Als er niets tusschen komt zal de volgende week op het baanvak Lei denHaarlem worden proefgereden. W aar schuwingen. D© Commissaris van Politie te Apel doorn vestigt d© aandacht'op een als heer gekleed persoon, zich noemende Martin van Hesteren Jr., zeggende te Enschedé woonachtig te zijn. Sign flink postuur, leeftijd pLm. 34 jaar, bruinachtig haar, roode gelaatskleur,, gekleed als heer, gel© gabardine regen jas, bruin colbertcostuum, bruine hoo ge schoenen, dubbel boord, grijs ge streepte das, waarop vermoedelijk gouden dasspeld, voorstellende een hondje of leeuwtje, grijsachtigen slap pen hoed, draagt een bril met schild pad of hoornmontuur. In bet bezit van een bruinlederen aktentasch. Van hem is gebleken, dat hij ver schillende pensions, hotels en wellicht ook café's bezoekt, verteringen maakt en zonder betaling vertrekt. De Commissaris van Politie te Venlo brengt ter kennis, dat drie on bekende manspersonen verdacht wor den zich te hebben schuldig gemaakt aan oplichting. Zij gaven op t© zijn genaamd: le. Mazor J., geboren te Antwerpeij ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiën per regal 22'/» cent Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief. Bij contract, belangrijke reductie. a Kleine edvertentiën bij vooruitbetaling van tan hoogste 30 woorden, worden dage lijks geplaatst ad 40 cent Belanerijksle nieuws in dit Hummer. Buitenland. Betoogingen en gelukwenschen voor Mussolini. De Litausche regeering heeft een verklaring openbaar gemaakt, waarin gezegd wordt, dat Litauen de beslis sing van den gezanienraad inzake Wilna niet erkent. Het gevaar voor een verkeersstaking te Berlijn afgewend. Cook over de bemiddelingspogingen inzake het Britsche mijnconflict. (B) 20 October 1907, koopman, wonen de te Borgmont (B); 2e. Mazor K., geboren te Antwerpen. 18 October 1908, koopman, wonend© te Borgmont (B); 3e. Studonborg Z., geboren te Ant werpen (B), 10 Juni 1899, koopman, wonende te Antwerpen (B.). Bij een steënkolenhandelaar daar ter stede gaven zij zich uit als te zijn leden van de firma Waas, steenkolen groothandel te Rotterdam. Bedoelde personen dreven aldaar een steenko lenhandel en verkochten aan meerde re aldaar wonende personen steenko len, ventende langs de huizen met een sleeperswagen. Zij dischten bij do menschen verschillende verbalen op en verkochten de steenkolen (anthra- ciet) op monster. Zij gaven meermalen voor dat zij een schip steenkolen al daar in de Maas hadden liggen, of wel dat een wagon steenkolen voor heil daar aan het station stond, die dien zelfden dag leeg moest, daar er an ders staangeld op kwam. Meerdere door hen geleverde zakken steenkolen bleken later mindere kwaliteit te be vatten. Ook bleken de zakken van ver schillend gewicht te zijn. De zakken waren jjoodanig op den wagen gela den, dat dit niet direct te zien was. Het signalement van bedoelde per sonen luidt als volgt: le. groot pl.m. 1.65 M., naar schat ting 28 a 30 jaar, flink gezet,, blond uiterlijk; gekleed met. blauw colbert costuum-, donker wollen vest, bruine schoenen, en gele gabardine regenjas; 2e* groot pl.m. 1.75 M., naar schat ting 35 jaar, slank postuur, zwart, uiterlijk, gebogen neus; gekleed met blauw colbertcostuum, donker vest en gele regenjas; in zijn hals ter rech terzijde heeft bedoelde persoon een vetknobbel ter grootte van een cent, (Joodsch type); 3e. groot plm. 1.75 M., naar schat ting 32 a- 35 jaar, slank postuur, don ker uiterlijk, Joodsch type; .gekleed met gele regenjas, donker vest en bruine schoenen. Graaf Albert Apponyi, de Hon- gaarsche staatsman, die naar Neder land komt tot het houden van lezingen te 's-Gravenhage, Leiden en Amster dam over de ontwikkeling van het Hongaarsche staatswezen, zal 24 No- vember te 's-Gravenhage spreken, 26 November te Leiden en 29 November te Amsterdam. Gistermorgen is op den Stations weg het tramverkeer gedurende tien minuten gestremd geweest. De oorzaak was een tractor van den expediteur V., -die door slippen dwars op den weg kwam te staan en, daar de motor weigerde, niet meer weg te krijgen was. Het onhandige meubel werd met kettingen aan een tramwa gen vastgemaakt en werd zoo in de rechte koers getrokken, waarna de motor weer ging werken en het ver driet voorbij was. Als gevolg eener ontijdige inmen ging van een sleeperswagen, kwamen gistermiddag tegen vijl uur op den hoek Haarlemmerstraat en Hoogland- scbe kerksteeg 2 wielrijders tegen M- grambesteller P. H. en de 13-jarige M. P.„ die er beiden persoonlijk goed af kwamen. Het rijwiel van den tele grambesteller evenwel geraakte onder den sleeperswagen en werd daar ln een ietwat gewijzigden vorm onder vandaan' gehaald. De uit Haarlem afkomstige koop man J. F. is door de politie tijdelijk op genomen om een hechtenisstraf te on dergaan, die hij zich op den hals had gehaald, door bij herhaling te veel Kaagwater- te drinken. Gevonden voorwerpen, Portemonnaie met inhoud, portret broche, rijwielbelastingplaatje in étui, rijwielbelastingplaatie aan koperen huls. rijwielbelastingplaatje aan ijzer draadje, rijwielbelastingplaatie. krui wagen, bril, zilveren rozenkrans iii étui, doublé bril in étui. wandelstok, sleutels, ziLveren armband, zwart kin derschoentje, kindertaschje van W. Tyssen, zilveren horloge met doublé

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1926 | | pagina 1