CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN ADVERTENTIE-PRIJS Belangrijkste nieuws in dit Nummer. 7"® JAARGANG MAANDAG 13 SEPTEMBER T926 NÜMfflfft 1024 COURANT ABONNEMENTSPRIJS lil Leiden en buiten Leiden waai agenten gevestigd zijn Per kwartaal i 2.50 Per week f 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 Oit nummer bestaat ui! TWEE Bladen. EERSTE BLAD. V intrekking Huurwetten. In liet j aarvers la g van den HoofcN- inspecteur der Volksgezondheid over 1925 wordt gepleit voor opheifing ge- meentegewi.jze dan wel geheele intrek king der huurwetten. Dat oordeèl is gegrond op cijfers, ver kregen van enkele groote steden en van Amsterdam met sommige rand gemeenten. Deze gemeentebesturen adviseeren nog tot handhaving der huurwetten omdat de vraag naar het goedKoopste soori woningen nog verre het aanbod overtreft. De Hoofdinspecteur verdedigt zijn standpunt aldus: „Reeds herhaalde malen had ik om trent opheifing der Huurwetten gead viseerd. Ik heb steecis de' aandacnt ge vestigd op het feit. dat de omstandig heden, die het bestaan van huurwetten noodzakelijk maken, thans niet meer aanwezig zijn. Deze omstandigheden toch bestonden niet in een tekort aan woningen dit toch is een periodiek terugkeerend verschijnsel doch in het feitj dat tengevolge van het groote risico, aan den bouw van woningen Verbonden, in het tekort niet kon wor den voorzien. Deze omstandigheden hehooren thans tot het verleden. De bouwkosten zijn sinds 19^3 stabiel, en voor valide arbeiders kan allerwegen zonder bijdragen uit 's Rijks kas wor den gebouwd. J Natuurlijk moest de mogelijkheid onder de oogen worden gezien, dat hot tekort zóó groot zou kunnen zijn, dat slechts een lange periode van "roote bouwbedrijvigheid toereikend zou kun nen zijn om het tekort in te haleli. Ook dit was niet het geval. In de koop krachtige vraag naar woningen was, globaal gesproken, in verreweg de meeste gemeenten voorzien. De verde re productie dient voornamelijk tot 'voorziening in»de toenemende behoef te en voor het vormen van een reserve De'nog aanwezige samenwoningen -zullen in de meeste gemeenten ook door verdere vergrooting van den wo ningvoorraad niet worden opgeheven, hetgeen ®.m. hieruit blijkt, dat in veie gemeenten reeds een aanmerkelijk aan tal wonin~--- leegstaat. Het is een feit, dat de voorraad van de allergoedkoopste woningen beperkt is, maar daaraan kan 't voortbestaan der Huurwetten niets veranderen. Qok vóór de crisisjaren was 't aantal wo ningen in huurprijzen van f 1 tot f 1.50 kleiner dan de vraag, omdat woningen van dien prijs niet gebouwd konden worden, evenmin als thans in grootere gemeenten woningen van f 2 tot f 3 ge bouwd kunnen worden. Nochtans is mij niipmer iets geble ken, van onredelijke huurverhoogmg van dergelijke woningen. Evenmin zal daarvoor thans gevaar bestaan om de eenvoudige reden, dat de bewoners de zer woningen niet meer kunnen beta len. De economische mogelijkheid stelt aan de huurverhooging een grens. Zou men de Huurwetten willen hand haven, totdat in alle huurgroepen een overschot aan woningen aanwezig is, dan zou zulks beteekenen, dat van de ze wetten een permanent instituut ge maakt wordt. In het belang van de woning-voorziening is het gewenscht, dat zij ten spoedigste verdwijnen. De omstandigheden, welke de aan wezigheid van Huurwetten noodzake lijk maakten, hehooren reeds lang tot het verleden. Het voortbestaan der wetten is dus niet langer noodig. Het is zelfs schadelijk, omdat zjj een be letsel zijn voor den terugkeer tot nor male toestanden en een hinderpaal voor een volledige herleving van den particulieren woningbouw. Tegen onmiddellijke opheffing der Huurcommissies kan naar mijn opvat ting vrijwel nergens bezwaar bestaan.' Het is opmerkelijk, dat niet 't denk beeld ter sprake komt van geleidelijk laten uitsterven. Dit toch zou o.i. voor de hand liggen Dit vooral over het karakter der Huur wetten. Dit was gewelddadig ingrijpen van de Overheid omdat het moest. Wordt dit plotseling losgelaten, dan wekt het reactie. Misschien wel niet in hevige mate, maar toch allicht zoo veel dat het ongewenscte gevolgen heeft. Aan de gemeenten zou o.l. de be voegdheid kunnen worden gegeven om telken jare vast te stellen het huurbe drag waarboven de bemóeienis der Huurcommissie verder zou ziin uitge sloten. Dit bedrag ware dan telken iare op een kleiner bedrag terug te brengen. Vanzelf verdient dan van Regeerings wege te worden bepaald in welk jaar uiterlijk de geheele werking moet zijn afgeloopen. De gemeentebesturen zouden het dan BUREAU: Hooigracht 35 Leiden TeL 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 in de hand hebben om in tijds de maat regelen te treffen die'plaatselijk noo dig zijn, terwijl toch het doel, de gelei delijke verdwijning, bereikt werd. V Opzettelijke misleiding. In „Het Volk" is een belangwekkende discussie gevoerd tusschen een der re dacteuren, den heer A. M. de Jong en „partijgenoot" G. van Veen „inzake sexueele moraal en nog iets." Merkwaardig is de conclusie, waar toe de heer de Jong in zijn slotarti kel komt. En alles wat van Veen gezegd heeft, bewijst niets tegen mijn stel ling, dat geen socialist er iets te- geri kan hebben, uft nioreel of maat schappelijk Oogpunt, dat een onge huwde vrouw, die een maatschappe lijke positie heeft en het moeder schap verlangt, aan dat verlangen in volle beschikking over eigen le ven, voldoet, mits zij de gevolgen het kind kan en Wil aanvaar den. Daar doet geen enkele uit spraak van de allergrootste fysio loog. mqralist, theoloog of zielkun dige iets aan toeof af. Toch gaat ditzelfde blad steeds voort, het den Christeliiken arbeiders voor te houden, dat er voor hun ge loof geen enkel gevaar aan verbon den is, toe te treden tot de S .D A. B. Begrijpt het dan niet, dat de socia listische en de Christelijke moraal te geiiover elkander staan als water en vuur 2 Of hebben we hier met opzet le lijke misleiding te doen? - STADSNIEUWS. Gemeentebegrooting 1927, Met betrekking tot dit ontwerp ver melden we voorloopig het' volgende: In de memorie van toelichting wij zen B. en W. er allereerst op, dat het opmaken der begrooting op andere wijze is geschied dan in vorige jaren Het te verwachten batig saldo van de rekening 1925 en van de rekening 1926 wordt op den kapitaaldienst overge bracht. Het totaal der inkomsten over 1927 wordt geraamd op f 7.474.449 en de uitgaven op f 7.844.034 met een nadeelig saldo van f 369.585. B. en W. besluiten met er op te wij zen, dat de financieele toestand der gemeente geen aanleiding geeft tot al te pessimistische beschouwingen. Een verlaging van de al te zeer drukkende inkomstenbelasting kan hun college vooralsnog echter niet in uitzicht stellen, hoezeer ook hun stre ,veh op belasting-verlaging gericht is. Bfj de vaststelling van het verme- nigvuldigingscijfer in Mei 1927 kan 'n en ander onder de oogen worden ge zien. «Intusschen moet niet uit betoog worden verloren, dat tal van gemeen ten tot belastingverhooging moeten overgaan, Op zichzelf stemt het dus tot tevredenheid, dat Leiden daartoe niet behoort. Het geraamd bedrag der inkomsten van de post: vroegere diensten f 825X76 waartegenover een bedrag van uitga ven staat van f800.000, geeft uit dien hoofde een batig slot van f25.176. De ontvangsten van den post alge meen beheer worden geraamd op f 220.181, die der uitgaven op f 332.930, zoodat het nadeelig slot f 112.749 be De uitgaven voor de openbare veilig heid worden geraamd op f 667.426, de inkomsten op f 14.5p0, zoodat het na deelig saldo f592.926 bedraagt. Voor de volksgezondheid wordt ge raamd aan uitgaven een bedrag van f128.885 en aan inkomsten f95.750, het nadeelig slot bedraagt dus f41.135. Voor de volkshuisvesting worden de uitgaven geraamd op f996.371, de in komsten op f 895.050, zoodat het na deelig saldo op.f 101.321 wordt ge raamd. De uitgaven voor openbare werken worden geraamd op f 657.805. waarte genover de raming der inkomsten f 192.554 bedraagt, zoodat het nadeelig saldo f 465.252 geraamd wordt. De uitgaven van ondersteuning aan behoeftigen en werkloozen worden ge raamd op f537.749, de inkomsten op f 101.320, zoodat het nadeelig saldo op f 436.429 geraamd wordt. Bovendien wordt geraamd voor steun aan uitgetrokken-.werkloozen een be drag van f 130.000. De uitgaven ten bate van handel en nijverheid worden geraamd op f79,876, de ontvangsten op f5000, zoodat het nadeelig saldo op f74.876 geraamd wordt. De totaal opbrengsten van de belas tingen worden geraamd op f2.522.115, verdeeld o.m. als volgt: 80 opcenten op de hoofdsom der belasting op de ge bouwde eigendommen f 125.359; 50 100 opcenten op de hoofdsom der per- soneele belasting f190.000; uitkeeriug van het rijk wegens opcenten op de hoofdsom der divid. en tantième bel. f 55.C00; 15 opcenten op die der vermo gensbelasting f12.500; plaatselijke be lasting ntiar het inkomen f2.Ó70.000; belasting op honden f 3600; op tooneel- vertooningen en andere vermakelijk heden f55.000; opbrengst van het ver gunningsrecht wegens verkoop van sterken dra-nk in het klein f9000. De gemeentebedrijven. De inkomsten van de gasfabriek worden geraamd pp f 50.727, de uit gaven op f 333.448, zoodat het voordeo- lig saldo geraamd wordt op f 167.279, waarvan f 120.640 als exploitatie winst. Het batig slot van de electriciteitsfa- briek wordt °eraam<d op f427.469, waar van een bedrag van f 237.000 als batig saldo f van het bedrijf. Het' batig saldo van de gestichten Endegeest, Voorgeest en Rhijngeest is geraamd op f 10.719, van het openbaar slachthuis f40.755, van het grondbe drijf een nadeelig saldo van f5519 van den reinigings- en ontsmettingsdienst een nadeelig saldo van f 242i>61, van den keuringsdienst van waren voor het district Leiden f8405, (nadeelig) van de gemeentelijke Bank van Lee ning f 10.101 (nadeeljg). De uitgaven na aftrek van de inkom sten van het openbaar gewoon lager onderw worden geraamd op: f197.786 van het openbaar vervolgonderwijs f7660, van het openbaar uitgebreid la ger onderwijs f36.563, van het open baar buitengewoon lager onderwijs f 11.163, van het openbaar voorberei dend lager onderwijs f 61.722, van het bijzonder gewoon lager onderwijs f 207.240 van bijzonder vervolgonder wijs f 7000, van bijzonder uitgebreid la ger onderwijs f17.029, van bijzonder voorbereidend lager onderwijs f31.200, van het Lager Onderwijs niet onder bovengenoemde vallend f 52.765. Nadeelig slot van het Middelbaar onderwijs f 172.063 van het Hooger On derwijs f 43.212 van het Nijverheidson derwijs f77.460. Voor verdere instellin gen van onderwijs, kunsten en weten schappen wordt een nadeelig saldo be groot van f 51.622. Dahliaweek „Centrum Belong". De winkeliers in het „Centrum" heb ben niet te klagen over het winkelend publiek. Was hei Vrijdag nog niet zoo druk. Zaterdagavond was bij sommige etalage's geen doorkomen'aan. Nu is er door vele winkeliers dan ook wel werk "van hunne etalage's gemaakt Vooral des avonds als in alle etalage's lichten branden is het zeer aangenaam winke len. Vrijdagavond waren de meeste etalage's verlicht tot s avonds 10 uur. Echter willen wij de deelnemende win keiiers er op attent maken, toch voort aan vooral hun vlaggen uit te steken, daar dit altijd een feestelijk .aanzicht geeft en ten goede komt van den win kelier, want waar treft men meer pu bliek aan dan -waar feestvreugde heerscht. Zaterdagmiddag had de keu ring der etalage's plaats. Het Bestuur van „Centrum Belxng had daartoe uitgenoodigd de 3 secretarissen der Mid denstandsvereenigingen, echter hadden deze bericht van v?i hindering ingezon- d- r en Waren 3 andere bestuursleden daarvoor aangewezen. De Chr. Middenstands-Vereeniging had als afgevaardigde gekozen den Heer H. Buurman, de Neutrale Mid- denstandsvereeniging den Heer Joh Geijtenlfeek, en de R. K. Middenstands- Vereeniging „De Hanze" den Heer v. Noort. Voorwaar hadden deze Heeren geen gemakkelijke taak. De jury had als opdracht te beoordeelen de meest verkoopbare étalages, met als hulp middel de „Dahlia". Wij zijn zelf ook al eens langs geloopen, maar de goede étalages loopen, wat verkoopkracht aangaat, niet v.eel uit elkaar. Het is van het Bestuur van C. B. goed gezien de verkoopkracht naar voren te bren gen, want wat is een beter en een goed opbrengende étalage voor den winke lier? Een verkoopkrachtige! Te 2 uur met de keuring begonnen, waren de heeren Juryleden met de keuring ge reed te 5 uur en werden de diploma- winnaars in „den Burcht" uitgenoo digd. De voorzitter van C. B. heette de aan wezigen welkom, memoreerde de werk zaamheden van het Bestuur en gaf een pluim aan alle deelnemende win keliers, vertrouwende dat een volgen den keer all enCentrum-bewoners spon taan zouden deelnemen. Vervolgens reikte de heer Geijtenbeek met een zeer toepasselijk woord de Diplomas uit, doch kon niet nalaten alvorens daartoe over te gaan, namens de Jury een woord van hulde te brengen voor datgene wat de winkeliers in 't Cen trum van hunne etalage's hadden ge maakt. De etalage's, welke voor een Diploma in aanmerking kwan\en wa ren die van de Firma s: J. P. Meyer's Rietmeubelen, Nieuwe Rijn 14; E. Hol- lants schoenmag., Vischmarkt 2; Wed. P. de Wilde en Zn. s Beddenhande), Nieuwe Rijn 39; B. Rippe, „Het huis der stoffen", Botermarkt 18; H. C. J. de Haan, Parfumerieën. Nieuwe Riin 44; A. Th. Cahen, Heerenmode-artikelen, Nieuwe Rijn 32. Een speciaal woord werd gericht tot den heer Cahen voor de zeer goed ge zochte Dahlia. Genoemde Firma heeft in zijn etalage een zeer mooie bruinge- tinte Dahlia, een nieuwe aanwinst van de firma Ballego, Witte Singel 22, n.l „Rapollo". Nadat de voorzitter van C. B. de Jury had bedankt voor hunne nauw keurige beoordeeling, want werkelijk het is niet> gemakkelijk, en de Diploma winnaars had gecomplimenteerd na mens de Commissie, was deze plech tigheid na nog enkele toasten afgeloo pen en dankte de heer Cahen namens de Diplohia-winnaars de Jury en com missie voor de beoordeeling en werk zaamheden aangaande deze zoo schit terende „Dahlia-week", ook hij ver trouwde dat een volgenden keer alle winkeliers zouden deelnemen en het Bestuur kan rekenen op hun voortdu rende medewerking. In ons blad van Zaterdag^staat, dat de fa. Cahen een mooie etalage van heerenconfecties heeft; dit moet zijn stoffen. Chr. Onderw. Leiden e, o. Vergadering van de afd. Lelden van de Vereen, vart Chr. Onderw en On- derw.essen in Ned. en O-i. bezittingen. Zaterdagavond 6 uur in de Groote Zaal (beneden) van het „NutSteens chuur te Leiden. De voorzitter, de beer Zijlstra, open de deze goed bezette vergadering, die in het toeken der natuurwetenschap stond met het zingen van Ps. 19 1 en ging voor in gebed. Hierna las hij Ps. 104 10—27 en ver bond daaraan een openingswoord, waarin hij er op wees, hoe in de natuur de doelmatigheid zoo sterk naar voren treedt en daarin juist de wijsheid des Scheppers uitkomt. Dit lezen we ook in dezen natuurpsalm. <y Om den aard van het in te leiden on derwerp had de voorz. dit Schriftge deelte gekozen. Hierna gaf de voorzitter bet woord aan den heer Schilp, eeraar der Chr. Kweekschool alhier, om zijn onder werp in te leiden getiteld: „Iets over „Erfelijkheidsleer". Spreker begon met op te merken, dat niet elke overeenkomst tusschen indi vidu en nakomeling een kwestie is van erfelijkheid. Zoo kunnen twee boomen in uiter lijk verschillen, wat het gevolg van uit wendige omstandigheden is. Maar erfelijkheid houdt in niet al leen het uitwendige, maar vooral ook de aanleg. J Omstreeks het jaar 1865 nam een abt van het Augustijner klooster te Brienen in Oostenrijk (niet ver van Weenen) kruisingsproeven met plan ten. Zijn naam was Gregor Mondei. De tijd, waarin hij zijne buitengewoon be langrijke proe\en nam, was nog niet rijp om het groote gewicht van de door hem verkregen resultaten in te zien en rijn arbeid geraakte dau ook in het vergeetboek; Toen werden de door hem verkregen resultaten omstreeks 1900 cjï ituw oil-d •*-.♦ door Hugo de Vries, Ccrrens en JTs;vrmeck. Nu trokken de ze proeven en resultaten de aandacht en gaven aanleiding tot het onstaari van uitgebeelde onderzoekingen, die aan de oorspronkelijk door Mondei voor het eerst gevonden wetten een hui tengewone betekenis hebben verleend Ter eere van den ontdekker, die in 1884 overleed, spreken we nu van de Leer van Mendol cf van het Mendelis- me. Mendel dan. nam proeven met ver schillende erwten vormen, die sleriits in één eigenschap van elkaar verschil den, o.a. in de kleur van hunne zaden. Hij overtuigde zich eerst, dat beide vormen, die met gele en die met groe ne erwten beide „zuiver" waren voor hunne eigenschap, d.w.z., dat de groe ne erwten met hun eigen stuifmeel be stoven steeds weer groene erwten ga ven en de gele steeds weer gele. Toen hij zich van de „zuiverheid" omtrent de kleur bij beide erwten over tuigd had, ging hij beide vormen krui sen, hij bestoof groene planten met geel stuifmeel en gele planten met gToen stuifmeel en verkreeg toen een zeer opvallend resultaat. Deze proeven werden ook genomen met schapen. Wanneer wij ooien met witte wol, die zuiver zijn voor de witte kleur van de wol, kruisen met rammen met zwarte wol, die zuiver zijn voor de zwarte kleur van de wol, dan krijgen we geen grijze, zwart- of wit gepikkel- de, of zwart of wit gevlekte of bonte lammeren (iets wat we natuurlijk ver wachten zouden) maar juist iets wat we niet verwachten zouden, nl. witte lapnmeren. Do jr het Mend eten kan men ook nieuwe soorten krijgen Met verschillende voorbeelden licht te spreker cijn onderwero toe. Ten*na G«won« «drertentiën per regel 22'/i eeat lage zonden Mededeelingen, dobbel Uriel Bij contract, belangrijke redactie. Kleine adrertentiën bij vooroitbetaiing ran ten hoogste 30 woorden, worden dage lijks geplaatst ad 40 cent Binnenland. Het verslag van de commissie van voorbereiding uit de Tweede Kamer in zake de nieuwe belastingwetten. Een aardbeving op Midden-Java. Koninklijk bezoek aan Leiden. Buitenland Op Mussolini is weer een aanslag gepleegd. De dictator bleef ongedeerd. Spanje heeft zich oit den Volken bond teruggetrokken. Japan weer door overstroomingen geteisterd. Churchill's voorstellen ziju door de Britsche mijneigenaars ongunstig ont vangen. liet hij geen middel onbeproefd om deze moeilijke stof voor zijn gehoo~ zoo duidelijk mogelijk te maker- Door overzichten en tekeningen op het bord won de lezing bijzonder in helderheid Aan de bespseking namen deel de heeren-de Boer, Gaasterlani, Plooy en Witte. De discussie was zeer levendig. Onder meer merkte de beef Schilp nog op, dat andere landen bij ons voor zijn, wat toepassingen van de leer deer erfelijkheid betreft. Zoo laat men bepaalde misdadigers castreeren, om de voortplanting onmo gelijk te maken en zoo de samenleving te bewaren voor nieuwe misdadige jonge wezens. De voorz. dankte dea heer Schilp zeer voor de eenige wijze, waarop bij dit moeilijke onderwerp had behan deld. In het huishoudelijk deel, dat nu aan de orde kwam waren aan de,beurt van aftreden en niet herkiesbaar de heeren Plooy (secretaris) en Bakema (alg. ad junct). In hunne plaats werden res pectievelijk gekozen de heeren Zand- stra en De Witte. De heer Plooy eindigde met dank zegging, waarop de voorz. de vergade ring sloot. De feesten der 3 Octobir-Vereeniging. De 3 October-T^vue vervaltl Tengevolge van het spoorwegonge luk kan deze niet doorgaan. De ont werper, schepper en regisseur is de heer Hageman, die zoo ernstig werd gewond. In zijn grooten ijver en on vermoeid pogen, om het succes zoo groot en volledig mogelijk te doen zijn èn voor de 3 October-Vereeniging en voor zijn eigen Vereeniging, Litteris Sacrum, trof hem 't ongeluk eigenlijk te midden van zijn arbeid. Immers, ten einde nog even gelegenheid te heb ben, te Leiden een repetitie van een zangkoor persoonlijk bij te wonen, nam hij een trein vroeger dan gewoon lijk en helaas met zoo n treurig gevolg Hef vele reeds gedane werk, alles tevergeefs, en dat in deze omstandig heden de mede-spelers de lust is ont nomen, nu htm leider en ziel van het werk zoo ernstig neder ligt. is niet al leen begrijpelijk, maar geheel vanzelf sprekend. Door het Bestuur der 3 October-Ver. zijn inmiddels reeds stappen gedaan, den avond van 4 October op andere .wijze te vullen. In den Schouwburg zal het kinder feest doorgang hebben. Het Bestuur mocht er in slagen een overeenkomst te treffen met het concertbureau, dat de kinderklucht Tyl Uilenspiegel doet uitvoeren. Dit komische kluchtspel ging gedurende drie weken achtereen voor uitverkochte zalen in het Cen traal Theater te Amsterdam, en speel de later (in December '26) gedurende eenigen tijd in Circus Carré en Flora. De opvoering zal plaats hebben op Zaterdag 2 Oct. en Maandag 4 Oct. Met het Ridderspel worden goede vorderingen gemaakt. De heeren onder-officieren van het 6e Reg. V.A. die welwillend hebben aangeboden, het Steekspel uit te voe ren, oefenen veelvuldig en 't geheel be looft een zeer Interessante vertooning te worden. Er zit pit in het spel en met groot enthousiasme wordt op de vurige paarden geoefend. Door de Nederlandsche Spoorwegen zullen bij gelegenheid van de op Maan dag 4 October a.s. te houden feesten weder uitgebreide maatregelen voor 't reizigersvervoer worden genomen en zullen als dan omstreeks 12 uur des nachts (dus na afloop van het vuur werk) extra treinen, welke aan alle sta tions en halten stoppen, vertrekken naar Haarlem. Hoofddorp, en Utrecht, terwijl na aankomst van laatstgenoem den extratreinen te Alphen a.d. Rijn, vandaar een extratrein naar Uithoorn zal vertrekken. Boyend&a zal de laatste trein naar

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1926 | | pagina 1