CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
ADVERTENTIE-PRIJS
Oil nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
STADSNIEUWS.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
BINNENLAND.
7de JAARGANG
MAANDAG 9 AUGUSTUS 1926
/TsfCTMMER 1894
«E CODKANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
TeL 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Gewone advertentiën per regel 22*/» cent
Ingezonden Mede deelingen, dubbel Uriel
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
▼an ten hoogate 30 woorden, worden dage*
lijk» geplaaUt ad 40 cent
V Modern heidendom.
Prof. Casimir schreef dezer dagen
in hot „Weekblad voor Christendom
en Cultuur:
„Onlangs ontmoette ik een kennis
een directeur van een H.B.S.
„Wat nieuws?" was mijn vraag.
„Ja zeker l" was 't antwoord, „want
ik heb nu bij de eindexamens van
de school iets beleefd, dat ik nog
niet eerder ontmoet had." Nieuws
gierig keek ik op; zou ik het verhaat
krijgen van een heel knappen of een
heel dommen leerling?
„Heb je een ster ontdekt?" vroeg
ik. „Neen" was het antwoord, „heel
wat anders. Twee candidaten gin
gen niet aan hun schriftelijk werk
vóór zij iets, keurig verpakt, uit hun
zak gehaald hadden. Natuurlijk
ging ik streng toezien wat dat was.
iHiet bleken twee zijden gelukspop-
petjes te zijn, die, door de jongelui
voor zich op een tafeltje werden
neergezet en waarnaar zij nu en dan
met devote blikken keken ais om
daar hun kracht uit te putten."
„Zoover" voegt hij er met zekere
verbittering aan toe, „zijn wij nu op
onze hoogere burgerscholen, die de
gelijke kennis en methodisch den
ken willen bevorderen."
Ineens herinnerde ik mij een pre
dikatie van wijlen ds. P. Heering,
die er op wees dat vele vliegers een
talisman meenemen in de lucht, en
dat een man van het meest moderne
beroep dus weer afdaalde tot den
godsdienst van een primitief volk.
Al deze verschijnselen zouden zoo
erg niet zijn als het speelschiheid
van kinderen was, malligheden en
grapjes, zooals ieder ze wel eens uit
haalt, maar ze ontmoeten te veel
aanverwante verschijnselen in de ge
iheele wereld, dan dat wij ze op zich
izelf kunnen beschouwen."
En dit alles is eigenlijk hierin sa-
imen te vatten, dat er een stroom
van bijgeloof door de wereld gaat.
dat niet eens als bijgeloof mag ge
noemd worden en aangeduid, om
dat men een ander daarmee in zijn
stemmingen en gevoelens zou kun
nen kwetsen."
Er gaat een stroom van bijgeloof
door de wereld.
'tls diep treurig, maar waar.
En het behoeft toch ook eigenlijk
niet te verwonderen.
Gods Woord is verlaten en wat wijs
heid zou men dan hebben?
Met God en zijn Woord mocht ook
in de inrichtingen voor middelbaar
onderwijs niet ipeer worden gerekend.
Men was te hoog ontwikkeld en te
zeer verlicht om nog te gelooven in
een almachtigen Schepper van hemel
en aarde, die alles onderhoudt en re
geert en zonder wiens wil geen haar
Van ons hoofd vallen kan.
God de He ere werd verworpen».
En toch, de meniscJh kan niet leven
zonder God.
En daarom heeft mien zichzelf een
God gevormd naar eigen beeld en ge
lijkenis.
Inplaats van op den levenden* God
zijn vertrouwen te stellen, gaat men
zijn heil zoeken bii poppetjes en beeld
jes van eigen makelij.
Zoover is het nu gekomen, zelfs in
de kringen van hen die zich op hun
beschaving en ontwikkeling laten
voorstaan.
Radio en Religie.
Dank zij niet het minst het krachtig
optreden van onze Nederlandsche
Christelijke Radiovereeniging. is er
alle reden om te verwachten dat bij
een te treffen regeling van den Radio-
omroep ook met het Christelijk volks
deel rekening zal worden gehouden.
In een aan den Minister van Water
staat aan te bieden rapport van de
Staatscommissie voor do radio-vraag
stukken, zal deze gedachte nader wor
den uitgewerkt.
Tot groote verontwaardiging van
de vrijzinnigheid natuurlijk.
Men kan zich in vrijzinnige krin
gen nog steeds niec wennen aan de
gedachte, dat ook met de wenschen
en verlangens van de Christelijke
volksgroepen moet worden gerekend.
Het ideaal is daar feitelijk nog al
tijd, dat de (christelijke) minderheid
maar onderdrukt moet worden.
Vandaar dan ook dat de De'ftsche
.hoogleeraar C. L. van der Bilt zich
in de vrijzinnige .„Telegraaf", welk
•blad in den strijd om een z.g. neu
trale omnoep vooraan staat, als volgt
uitlaat:
Negens ter wereld wordt er met
den draadloozen omroep zulk een
politiek gedoe gedreven als in Ne
derland. Dit is de fout, dit is de
principieele fout. De draadlooze om
roep is er voor een veel voorname
re taak.
Laat hij komen, hoe eer hoe lie
ver in den vorm van een Maatschap
pij, met steun van den staa.t; ook
die heffing van f 10 per jaar kan
ik ndet te hoog vinden, maar laat
ihij in de programma's boven alle
politieke of religieuse propaganda
verheven blijven.
Ik zelf ben ethisch-orthodox en
kan dus iederen waarachtigen gods
dienstvorm waardeeren» maar ik
ben van meening, dat de religie niet
in den radio-omroep thuis hoort.
Deze ethisch-orthodoxe professor is
dus van meening, dat de religie niet
in den radio-omroep thuis hoort.
De draadlooze omroep, zoo zegt bij,
is er voor een veel voornam»ere
taak.
Uit wat hij verder betoogt blijkt
dan, dat hij deze zaak „zakelijk" wil
2d en behandeld.
Met de religie moet niet worden ge
rekend.
Men moet zulke dingen „zakelijk"
zien.
Naar aanleiding hiervan maakt de
„Maasbode" de volgende zakelijke op
merkingen, die wij bier met instem
ming overnemen:
„Zakelijk is het volgende:
Het Nederlandsche volk. verdeeld
over vijf hoofdgroepen, ziet er, afge
rond naar zijn religies, zoo uit:
Protestanten 52 pet.
Katholieken 36 pet.
Israëlieten 2 pet.
Andere kerkgenootschappen 2 pet
Kerk-loozen 8 pet.
Ofwel, politiek gezien, is bijna een
derde Katholiek, bijna een derde ge-
loovig Protestant, bijna een derde So
cialistisch en is de rest verdeeld over
kleinere, partijtjes.
Zakelijk nu is, dat die bijna twee
derde geloovigen den godsdienst in de
radio willen hebben en des Zondags
uitzendingen van kerkdiensten ver
langen.
Zakelijk is ook, dat er bijna een der
de deel socialistisch is, dat zijn ideeën
door de radio verspreid wil zien.
Zakelijk is verder, dat er veel vrij
zinnige protestanten voor de radio wil
len spreken.
Of er nu een handje vol liberalen
zijn, die dat niet willen of een ethisch-
orthodoxe hoogleeraar die daarvan af-
keerig is, doet er weinig toe: zakelijk
dienen detze- althans rekeniing te hou
den met de wenschen vail het over-
groote deel des volks."
Sumatra-Comité.
Heden zijn bij het Sumatra-Comité
de volgende giften ingekomen:
E. L. f5; Familie W. f 25; A. K. f20;
P. G. W. f 10; W. L. D. f26; C. D. f5;
Mejuffr. D. C. f5; Dr. J. C. M. T. f10;
D. J. f 10; saldo rekening van 't thans
ontbonden Oranje-Comité f 54.42.
Giften worden nog gaarne inge
wacht hij den Penningmeester, den
heer F. Muys van de Moer Plantsoen
49, Leiden, postgiro No. 57471.
De burgemeester.
Naar wij vernemen keert de burge
meester aanstaanden Maandag van
zijn verlof hier ter stede terug.
Naar wij vernemen, is er sprake
van, dat het perceel Breestraat 31,
vroeger bewoond door de familie Coe-
bergth en thans in gebruik bij de fa.
Waals, overgaat in handen van de di
rectie van het Casino-theater.
Koninklijk bezoek.
H. M. de Koningin-Moeder is van
morgen omstreeks half 12 per auto
door Leiden gereden, komende uit de
richting Utrecht en gaande in de rich
ting Den Haag. Zij ging langs de Hoo-
gewoerd en de Breestraat. Weinigen
hebben de koninklijke auto opgemerkt
R. K. Kamer-Centrale Leiden.
De heer J. H. Kaale te Bleiswijk,
heeft wegens drukke bezigheden, als
mede om gezondheidsredenen bedankt
bestuurslid van de R.-K. Kamer-Cen
trale Leiden en van de R.-K. Kring-
kiesvereeniging „Statenkieskring
Gouda".
In het bestuur van de R.-K. Kamer-
Centrale Leiden, wordt de heer Kaale
opgevolgd door den heer Mr. E. J. M.
H. Bolsius te Leiden.
Parkconcert.
Het programma van het concert in
het Kooipark, morgenavond te 8 uur,
luidt: No. 1. Marsch Militair, Schu
bert; 2. Ouverture'„Giralia", Adam; 3.
„Woronzo", Wals. Lobitzkij; 4. Fanta
sie uit „Ein Walzertraum", Strauss;
5. „Les Gnomes" Eilenberg; 6. „Ueber
Land und Meer", Wals, Gung'l; 7. „Die
Ehrenwache", marsch, Lehab&rdt.
Gemeente-Archief.
Wij ontvingen het door den Archi
varis Mr. Dr. J. C. O vervoor de uitge
bracht verslag over den toestand van
het Gemeente-archief gedurende het
jaar 1925 en ontleenen daaraan het
volgende:
Na het voorloopig afsluiten der be
schrijving van de archieven van de
tresorie en van de fabricage, werd.
voortgegaan met de bewerking van de
hierbij aansluitende afdeelingen van
het stadsarchief en van eenige later
naai* het gemeente-archief overge
brachte kleinere arcieven. O.a. werden
bewerkt de archieven der jaag- en
trekpaden, die van de bonnen en buur
ten, de afdeeling militaire zaken en
inkwartiering, de collectie De la L.ourt
en de daarbij gevoegde stukken over
diet zoeüen naar de Noord-Ooslelijke
doorvaart naai* China, de bescheiden
over de abdij van Egniond, enz. De
uitgebreide afdeeling over stadsarmen
zorg en de daarbij aansluitende archie
ven der op dit gePied werkzame ge-
meng ue inrichtingen werden nader ge
ordend en ingedeeld. Een groote col
lectie varia werd uitgezoout en be
schreven.
De adjimct-archivaris, ds. J. W. Ver-
burgt, die in het verslagjaar met goed
gevolg het doctoraal examen m de
reemiswetenscnap heeft afgelegd, be
schreef voorloopig het archief van het
departement Leiden van de Maatsch.
tot Nut van het Algemeen. Nadat de
beschrijving nader werd nagegaan,
weiden de bescheiden definitief inge
deeld.
Hij bewerkte daarna voorloopig de be
scheiden betreffende ae Hoogeschooi
en begon met het vergelijken van een
groote verzameling reeds vroeger voor
loopig beschreven eigendomsbewijzen
van verschillende herkomst, tot een
aantal van 500 charters.
Verder verrichtte hij eenige onder
zoekingen en regelingen, waaronder
een onderzoek naai* de geschiedenis
der vro uw en kraam moe dei*snaar de
brug- en liggelden en enkele van ge-
nealogischen aard en sorteerde een
paar honderd brieven betreffende han
dels- en familierelaties, aangetroffen
in het dossier De la Court.
De volontaire mej. Cravannes begon
aan de voorloopige bewerking van het
archief van de Leidsche Maatschappij
van Nijverheid en Handel.
De ambtenaar W. P. van Rhijn col
lationeerde de doopbriefjes van de Lu-
thersche kerk over de jaren 1677—1811
en bracht het afschrift van het doop
boek der Jezuietenkerk over 1670
1756 en van het trouwboek dier kerk
oven* 16941750 op fiches.
De inrichting van het archief blijft
alle aanleiding geven tot tevredenheid
al wordt meer en meer behoefte ge
voeld aan uitbreiding van de berg
ruimte. Voorloopig wordt geregeld ge
tracht om ruimte te winnen door ver
eenvoudiging in de indeeling, in af
wachting dat het ontruimen van de
door de politie in hot stadhuis in ge
bruik genomen lokalen ingrijpender
verbetering zal mogelijk maken.
'De toestand der archiefstukken en
der overige in het ar chief gebouw ge
plaatste verzamelingen is zeer bevre
digend, behalve die van een gedeelte
van het oud-rechterlijk en oud-notari
eel archief, hetwelk voor de overbren
ging naai* 't gemeente-ai*chief veel
door vocht heeft geleden. V erbetering
kon niet worden aangebracht, daar
Let oorspronkelijk or voor door het
Rijk verleende crediet na 1924 niet is
veriengd. (In 1926 werd iiet erddiet op
nieuw verleend)
Een druk gebruik werd door ver
schillende bezoekers gemaakt van de
gelegenheid om bescheiden uit andere
verzamelingen te raadplegen, terwijl
wederkeerig naai* een groot aantal ar
chieven in ons land Gescheiden uit
Leiden gezonden werd
Inlichtingen werden gevraagd of ge
zocht door 233 personen, waarvan 74
uit Leiden, 136 uit andere gemeenten
in Nederland en 23 uit het buitenland,
waai-van 8 uit plaatsen huiten Europa.
Verschillende malen werd gelegenheid
gegeven tot het reproduceeren van be
scheiden of afbeeldingen.
Het Departement Leiden van de
Maatschappij tot Nut van het Alge
meen gaf het oud-archief in bruikleen
hetzelfde deed de Leidsche Maatsch.
van Handel en Nijverheid. Ook werd
het archief van Nederlansch Mettray
te Leiden over 18^1 tot 1879 overge
nomen.
Een zeer gewaardeerde aanwinst
ontving het archief door de overbren
ging van de collectie De la Court,
waarin naast vele bescheiden van in
hoofdzaak genealogisch belang ook
een paar 17 de en 18 de eeuwsche reis-
beschrijvfngen voorkomen en aantee-
keningen over de schilderijencollectie
van Pieter de la Court, van der Voort
en Allard de la Court. Ook voor de
economische geschiedenis bevat deze
collectie belangrijke gegevens.
Verscheiden aanwinsten werden ver
kregen door schenking of aankoop,
waaronder 728 biblotheeknummers en
816 voor de prentenverzameling.
Voor Leiden en omgeving is ook
zeer belangrijk de aankoop van een
serie schetsboeken en teekeningen van
A. J. Kouwels en J. E. Kikkert, welke
aansluit bij de reeds vroeger verwor
ven serie.
Een paar films, door den directeur
van het Luxortheater te Leiden aan
de gemeente afgestaan, werden ter be
waring toevertrouwd aan 't Centraal
Filmarchief te 's-Graventtiage.
Belasting-ophaaldienst.
Naar aanleiding van het verslag van
den ophaaldienst van den Christelij-
ken Besturenbond van 1 Januari tot 26
Juli 1926 merkt in „Ons Schild',' de
heer Grotenhuis het volgende op:
„Een ieder die dit verslag behoorlijk
beziet, zal moeten erkennen, dat onze
Belasting-Ophaaldienst niet bedoelt
te zijn een instituut waar onze bestu
renbond geleidelijk gewin uit slaat.
Het le jaar hebben de deelnemers bo
ven het bodeloon 2 cent per week be
taald voor bestrijding van de noodza
kelijke kosten verbonden aan het in
richten en instandhouden van een be
hoorlijke administratie. Nadien beta
len de deelnemers niets meer als het
bodeloon en is de Commissie van on
zen ophaaldienst verplicht er voor
zorg te dragen dat de kosten van dezen
Dienst zóó miniem zijn dat een extra
betaling van de deelnemers niet meer
behoeft gevraagd. In deze zeven maan
den, waarover dit verslag loopt is dan
ook slechts f 1.50 uitgegeven aan ad
ministratiekosten, terwijl al het werk
aan dezen Dienst verbonden, en die
het gezien heeft stemt gaarne toe dat
dat er heel wat werk aan verbonden is,
geheel belangeloos geschiedt. Dit werk
bedoelt dan ook te zijn de bij onze be
weging aangesloten leden in de gele
genheid te stellen op zeer gemakkelij
ke wijze de belastingen te betalen
Die eenmaal bij onzen Dienst is aan
gesloten erkent dan ook gaarne het
goede dat er in zit en stelt ook hoogen
prijs op het blijven voortbestaan van
dezen Dienst. Toch wil het ons voor
komen dat er in onzen kring nog
meerderen zijn die zich bij dezen
Dienst moesten aansluiten.
Met wat hier gezegd wordt, betuigen
wij gaarne onze instemming.
Laten allen die daarvoor in aanmer
king komen zich bij dezen nuttigen
dienst aansluiten.
Jubileum.
Vandaag heeft de heer J. C. van
Valderen onder veel blijken van be
langstelling het feit herdacht dat hij
25 jaar geleden zijn kapperszaak,
Kloksteeg 16, opende.
Burgerlijke stand.
Ondertrouwd: A. Haiieveld. jm. 27
j. en A. Hurink, jd. 25 j; J. de Leeuw,
jm. 26 j. en E. Sjardin jd. 27 j; E. H.
Piepers, jm. 59 j. en C. M. Ruigrok, 44
j; A. Valkenburgh, jm. en D. Voor-
brood, jd; M. v d Kaay, jm. 29 j. en
E. Spaanderman, jd. 25 j; P. P. Devi-
lee, jm. 25 j. en P. J. Juffermans, jd.
23 j; W. Brouwer, jm. 23 j. en S. M.
Linschooten, jd. 24 j; J. C. P den Hol
lander, jm. en C. E. de Heiden, jd;
J. Monteba, jm .33 j. en G. C. Verkaik,
jd. 21 j; A. van Es, jm. 25 j. en M. H.
van Berkel, jd. 19 j; H. N. Smit, jm.
21 j. en M. van Eijgen, jd. 20 j; J. Kuk-
lei* jm. 25 j. en C. Boudry, jd. 21 j;
F. J. de Jong, jm. 26 j. en M. S. Meijer
jd. 24 j; H. de Bolster, jm. 19 j. en M.
J. Zitman ,jd. 20 j.
In een café aan de N. Beesten
markt is Zaterdagavond bij een vecht
partij C. A. door H. v. H. met een bier
glas in het gezicht geslagen. De mis
handelde heeft aangifte gedaan.
Op het kruispunt tusschen Haar
lemmerstraat en Blauwpoort sbrug
werd gistermiddag om kwart voor 2
n luxe auto aangereden door de Haag
scixc iram. i^e schuld lag bij den auto
bestuurder, G. W. K. uit Hengelo, die
zonder het sein van den verkeersagent
te volgen, trachtte door te rijden toen
de tram in aantocht was. Gelukkig
gebeurden er geen persoonlijke onge
lukken. Van de auto werd een der
spatborden zwaar beschadigd.
Zaterdagmorgen is een bewoon
ster van de Kaiserstraat, de 65-jarige
Mej. de G. van een trapje gevallen,
terwijl zij bezig was de ruiten te was-
schen, doordat het touw brak, dat de
trap aan het steunsel verbindt. De
juffrouw bleek door den val het be
wustzijn te hebben verloren. Door de
Eerste Hulpdienst werd een onderzoek
ingesteld, waar gelukkig geen letsel
kon worden geconstateerd.
In de Lange Agnietenstraat is Za
terdagmiddag een vierjarig meisje,
Mientje Sp. ternauwernood aan een
Binnenland.
De gezondheidstoestand van de Ko
ningin-Moeder
De Luthersche predikant Ds. P. van
Wijk overleden.
Buitenland,
De Fransche Senaat heeft Poincaré's
ontwerpen inzake de amortisatiekas
en de overeenkomst met de Banque da
France aangenomen.
Morgen komt te Versailles de Natie-
nale Vergadering bijeen.
Mislukte aanslag op Pangalos.
Spanning tnsschen Joegoslavië en
Bulgarije
Geruchten over een opstand in de
Oekraïne
ernstig ongeval ontkomen. Het kind
liep uit de ouderlijke "woning komen
de, rechtuit de straat over, juist toen
een vrachtauto passeerde. Het geraak
te tusschen de wielen van het zware
voertuig, doch werd tot aller verwon
dering, ongedeerd opgenomen.
Op den Hoogen Rijndijk, even
voor de Roomburgerbrug, is gistermid
dag van de bestelauto van de bode G.
uit Haizerswoude een voorwiel losge
raakt. Het wiel liep van de as. waar
door de auto, die geladen was, naar
één kant overhelde, en als gevolg daar
van de vooras brak.
Persoonlijke ongelukken kwamen
er niet bij voor.
De Koningin-Moeder.
Zondag zegt de Telegr.. liepen te
Amsterdam zeer verontrustende be
richten over den gezondheidstor tand
van H. M. de Koningin-Moeder.
Tot onze groote voldoening kunnen
wij echter mededeelen, dat deze ge
ruchten absoluut eiken grondslag ont
beren en dat Koningin Emma zich nog
steeds in een uitstekende gezondheid
mag verheugen.
De herhalingsoefeningen.
Naar de „Stand." verneemt heeft de
regeering de volgende predikanten op
geroepen om dienst te doen als reser
ve-veldprediker tijdens de dit jaar te
houden herhalingsoefeningen:
Ds. C. G. Wagenaar, Ned Herv. pre
dikant te Usquert (van 19 Aug. a.s. af
voor 17 dagen, met standplaats Amers
foort).
Voor 17 dagen met ingang van 9 Sept.
a.s.: Ds. M. van Empel, Ned. Herv.
predikant te Middelburg (standplaats
Ede); Ds. J. W. Geels, Chr. Geref. pre
dikant te Apeldoorn (standplaats Does
burg); Ds. B. C. Koolhaas, Ned. Herv.
predikant te Utrecht (standplaats As
sen); Ds. J. P. van Melle, Ned. Herv.
predikant te Kralingen (standplaats
Breda); Ds. C. G. Wagenaar te Usquert
(wederom standplaats Amersfoort).
De „Prins Hendrik" terug.
Het Instructievaartuig „Prins Hen
drik" van het onderwijsfonds voor de
Binnenvaart, aan boord waarvan de
Directeuren en Leeraren der Binnera-
vaartscholen en vertegenwoordigers
van de Binnenvaart- en Zuiderzeevis-
scherij-organisaties en van den Zuider
zeeraad een vacantiecursns naar Bel
gië hebben gemaakt, is Zaterdagmid
dag te Dordrecht teruggekeerd.
De tocht is, naar wij vernemen', in
alle opzichten geslaagd: het gewensch
te en noodzakelijk geachte contact
met alle betrokken Belgische organi
saties is tot stand gebracht. Te Sel-
zaete aan de Nederl.-Belgische grens
ontving de directeur van het Onder
wijsfonds voor de binnenvaart, de
heer G. de Jong het volgende telegram
van de vereenlging van Eigenschip
pers te Antwerpen: „Bij verlaten Bel
gischen bodem zender wij u pn uw
reisgezellen besten dank voor het aan
gename en het nuttige aan boord van
,De Prins Hendrik" genoten. Bieden u
beste wenschen tot vooruitgang Onder
wijsfonds, alsook krachtdadige hulp
tot eenmaking leerprogramma en roe
pen u een gulhartig tot wederzien»
toe."
Van de Belgische grens.
Men schrijft- uit Roosendaal aan de
„N. R. Crt,
Gedurende den lagen stand van de
Belgischen franc stroomden al degenen
uit de grensplaatsen, die iets hadden
aan te schaffen, naar de dito gemeenten
aan Belgische zgde.
Op den duur ging men daar rekenen
met den lagen koers en gingen de prü-
