CHRISTELIJK DAGBLAD voorLEIDEN EN OMSTREKEN ADVERTENTIE-PRIJS Belangrijkste nieuws in dit Nummer. 7d® JAARGANG VRIJDAG 9 JULI 1926 NUMMER 1868 ODBANT ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f 2.50 Per week i 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 Dit nummer bestaat uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. De Onderwijscommissie. Zooals wij gisteren reeds hebben ge meld is een Staatscommissie ingesteld die zal hebben te overwegen: of in de Lager-onderwijswet 1920 wijzigingen behooren te worden aan gebracht, waardoor met volko men eerbiediging van het beginsel der financieele gelijkstelling tegen over' de openbare kassen van hei openbaar en bijzonder lager onder wijs. gelijk dit is neergelegd in arti kel 195 der Grondwet, en zonder schade te doen aan de vitale belan gen van het onderwijs aan dat be ginsel een minder kostbare toepas sing wordt gegeven; niet noodzakelijke beperkingen der vrijheid van het onderwijs worden weggenomen, en in het algemeen bezwaren, welke bij de toepassing der Lager-onder wijswet 1920 zijn aan het licht ge treden, worden opgeheven. Zoowel de opdracht aan, als de sa menstelling van de commissie waar vanMr. V. H. Rutgers voorzitter is, schijnt ons een gelukkige. Uit de verklaringen der ministers Rutgers en Wassink is wel gebleken, dat op een nieuwe onderwijswet in de eerste jaren niet valt te rekenen. t Zou trouwens ook zeer dc vraag zijn, of het verstandig moest worden geacht, om, terwijl de denkbeelden op dit gebied nog zoo weinig tot rijpheid zijn gekomen, nu reeds een poging te doen om tot een ander stelsel van onderwijswetgeving te komen. Het verdient ongetwijfeld de voor keur de bestaande wet te laten door werken en intusschen de in de prac- tijk geblekenbezwaren zooveel moge lijk weg te nemen. Er zijn de laatste jaren op dit ge bied heel wat bezwaren aan het licht gekomen. Er zijn en er moesten onbillijkheden worden begaan, waaraan echter op grond van de wet niets viel. te veran deren. Meermalen werd van officieele zijde toegegeven, dat het beginsel der 'ge lijkstelling geschonden werd, terwijl het toch niet mogelijk bleek, daarin verandering te brengen. Daarom valt het toe te juichen, dat ■thans een commissie is benoemd, om deze bezwaren onder de oogen te zien en mogelijke verbeteringen voor te stellen. Wij hebben van deze commissie goe de verwachtingen. Van mannen als Mr. Rutgers e.a. die als gedeputeerde of in een ande re functie dagelijks met de bezwaren van de uitvoering v&n de L. O.-wet in aanraking kwamen, mag worden ver wacht, niet alleen, dat zij alle fou ten en leemten hebben ontdekt, maar ook dat zij middelen zullen weten aan te geven, om deze fouten weg te ne men. En mocht het deze commissie geluk ken middelen aan de hand te doen om met eerbiediging van het beginsel der financieele gelijkstelling en zonder schade van de vitale belangen van 't onderwijs, tot een minder kostbare regeling te k'omen, dan kan dat niet anders dan worden toegejuicht. Het lager onderwijs stelt aan de pu blieke kassen zeer hooge eischen. Ver mindering der uitgaven is gewenscht. Maar dat mag niet gaan ten koste v. het bijzonder onderwijs zooals inder tijd door de commissie-Eerdmans voor gesteld werd. Het beginsel der financieele gelijk stel Ung tegenover de openbare kassen, moet ongerept worden gehandhaafd. De Staatscommissies staan over het geheel in een kwaden reuk. Meermalen worden ze, en niet ten onrechte, vergeleken met kapstokken. Wij verwachten van deze Commissie betere dingen. Moge het haar gelukken een werke lijk bevredigende oplossing van de moeilijkheden te vinden, zoodat niet langer, en met recht, van een „onbe vredigende bevrediging", zooals de heer Wirtz het indertijd uitdrukte, be hoeft te worden gesproken. STADSNIEUWS. Demonstratie met den S. I. C. L. I.- Snelblusscher. In den tuin van „Zomerzorg 1 is gis termiddag een belangrijke demonstra tie gehouden door de N.V. S.I.C.L.I - Snelblusscher Maatschappij te Amers foort. Deze maatschappij importeert n.l, een nieuwen hand-snelblusselier van Franschen oorsprong, in de construc tie, waarvan vele beduidend., wrhep- ringen zijn opgenomen De handblusch-apparalun, zooals I jlie tot heden in gebruik waren, had- BUREAUHooigracht 35 Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 den reeds hun groote verdiensten, daar 'zij uitnemend kunnen dienen om een brand in den aanvang te stuiten en dus op het gewichtigste moment hulp verleenen. De statistieken heb ben reeds uitgewezen, dat er 80 pet. der beginnende' branden mede werd gebluscht. Echter waren de bestaande model len nog in meerdere opzichten vatbaar voor verbetering. Die verbeteringen zijn in den C.I.C. L.I. opgenomen, zooals de proefne ming van gistermiddag heeft doen zien. Met de C.I.C,L.I. behoeft men niet hang te zijn, dat na jaren van rust het apparaat juist weigert als men het noodig heeft, omdat er pijpen verstopt of pennen vastgeroest zijn. Voor een groot deel is deze verbete ring te danken aan de zeer vereen voudigde en doelmatige constructie. Het geheele apparaat, dat gemak- 'kelijk te hanteeren is, wordt tot even onder den rand gevuld met water, dat door vermenging met een zeker poeder verandert in schuim. Deze op lossing blijft zooals ze is en bezinkt niet, zelfs al laat men het apparaat 20 of 30 jaar ongebruikt hangen. Evenmin is er kans op roesten of aanzetten, zoodat het apparaat steeds kan func- tionneeren. In den kop hangt een metalen buis, die onderaan met esu eenvoudi ge bajonetsluiting wordt gesloten en waarin een glazen buisje met gecon denseerd zwavelzuur is opgehangen. De werking van het apparaat is zeer eenvoudig. 'Men behoeft geen kop af te schroeven en geen pennen in te slaan, doch slechts hét apparaat van den haak te nemen en het om te keeren. Daardoor loopt liet zwavelzuur in de schuim-op- lossing, die nu onder sterken druk komt en met geweldige kracht door een zij-opening naar huiten dringt. De straal kan een lengte van 10 12 M. bereiken, wat voor een beginnenden brand als regel meer dan genoeg is. Bij de demonstratie gistermiddag, kwamen de eigenschappen van den C.I.C.L.I. goed uit.» Zij werd bijgewoond door den on- der-comm. van de brandweer, den heer v. Lith; den heer A. J. Kat, vuurwerk- fabr.; den heer Chr. v. Spall en an dere vooraanstaande personen op dit gebied. De eerste proef gold een groote teer- massa in welks midden een ton was geplaatst die met benzine werd over- gotep. Gewacht werd totdat de massa flink brandde. Op een teeken van den onder comm. van den brandweer werd een apparaat omgekeerd en op het vuur gericht, waarna dit binnen eenige se conden geheel was gedoofd. Opnieuw met benzine overgoten en aangesto ken werd het een tweede maal even spoedig gebluscht. Daarna werd een krachtproef geno men met een hoog opgebouwde krat- tenstellage, die duchtig met teer en benzine was overgoten. De hitte van dit brandende gevaarte was van dien aard dat wel niet veel beginnende branden die zullen verspreiden. Maar eenmaal in werking gesteld, bluschte het apparaat op een afstand van eenige meters zelfs in eenige tientallen se conden den geheelen brand. Tenslotte vroeg de heer Kat nu ook een proef te nemen met de blussching vaii Bengaalsch vuur, omdat daarte gen nog geen bluschmiddel was 'opge wassen gebleken. De proef werd genomen, en ook deze viel in het voordeel van den C.I.C.L.I. uit. Een paar seconden en de wit-gloei ende massa- was door het schuim ge doofd. De aanwezige deskundigen betuig den dan ook hun' groote tevredenheid over het nieuwe apparaat. Wij vernamen nog, dat voor groote instellingen het gebruik van den C.I. C.L.I. zeer voordeelig is. Daar de apparaten door het Ta- riefeeringsbureau te Utrecht goedge keurd zijn, kunnen de C.I.C.L.I.-klan- ten, indien zij hunnerzijds aan de be palingen van genoemd T. B. voldoen, op hun brandassurantiepremie een kor ting van^> pet. verkrijgen, hetgeen spe ciaal voor bedrijven die een hooge pre mie betalen van groot belang is. In vele gevallen zal de jaarlijksche buur prijs der apparaten door deze reduc tie betaald kunnen worden. De vullingen die in den loop van het abonnements-contract gebruikt worden om een brand te blusschen worden gratis vervangen, en de apparaten die gedurende bet abonnements-contract defect bevonden mochten worden, wor den gratis vervangen. Een hijzonder waardevolle garantie voor de abonné's is dat ieder jaar, op en bepaalden datum, een der figenten <ie apparaten naziet en die welke de fect mochten blijken, vervangt. Om zeker te zijn dat de apparaten niet ten gevolge van nieuwsgierigheid, balda digheid of kwaadwilligheid geiedigd worden, kunnen zij van een zekerheid' koordje voorzien worden, om het aan raken der apparaten onmogelijk te maken, zonder het koord te verbraken. Wat zijn werking betreft vermelden we ten slotte als een der grootste voor- deelen van den C.I.C.L.I., dat bet bluschpoeder de bespoten voorwerpen, van welke stof ook, geheel onaangetast laat. De Landdag van de Vereeniging „Groningen." De vereeniging „Groningen" een lan delijke organisatie, die de bevordering ten doel heeft van de kenpis van het dialect, de geschiedenis en folklore van Groningen, alsmede de beharti ging van algemeen Groningsche be langen. houdt hier vandaag en morgen hear aigemeene jaarlijksche ledenver gadering en landdag. De voornaamste punten van het uit-* gebreide programma hebben wij reeds eenigen tijd geleden vermeid. De deelnemers, het Hoofdbestuur, de afgevaardigden en sprekers, werden hedenmiddag óm half twee ontvangen in „Zomerzorg." Om half drie werden de gasten ont vangen ten Stadhuize door het Dagel. bestuur der gemeente. Daarbij werden zij allereerst toege sproken door den burgemeester, Jhr. Mr. Dr. N. C. de Gijselaar, die als volgt sprak: Dames en Heeren, aldus de burge meester, het verheugt mij. dat gij onze stad hebt gekozen voor het houden van den Groiiinger Landdag en voor uw aigemeene vergadering. U allen, die uit schier alle dee>len van ons land hier samen gekomen zijt in dit aloude Stad huis, heet ik, uit naam van fyet Ge meentebestuur, hartelijk welkom. Al 'zijn er dan geen historische ge beurtenissen aan te wijzen, welke Lei den en Groningen gemeen hebben, zoo is er toch tusschen beide wel een pa rallel te trekken. De geschiedschrijver heeft met be trekking tot het ontzet van Leiden vermeld: „Leiden ontzet Holland gered!" Dat dit historisch feit#ook voor Groningen van belang was,* behoeft wel geen betoog. Omgekeerd was het voor geheel Ne derland en dus indirect ook voor Lei den van groote beteekenis, dat Gro ningen zich in 1672 staande wist te houden. Ik wees op het ontzet van Leiden; van aigemeene bekendheid is het, dat Prins Willem I, ter belooning van de heldhaftige verdediging in 1574. aan onze stad een Hoogeschooi schonk, docb niet zoo algemeen is bekend, dat die Hoogeschooi aan de Groningsche Hoogeschooi veel te danken heeft. Hoe vele jonge eminente mannen toch heeft de Leidsche Hoogeschooi niet aan oe uwe onttrokken. Nog wil ik even het. feit relevecren, dat mogen geschiedkundig Groningen en^ Leiden niet zoo bijzonder eng aan elkander verbonden zijn, te verklaren uit de ligging der beide plaatsen en uit den vrij lossen band, die de vroe gere souvereine provinciën met elkan der verbond, economisch daarentegen reeds sedert jaren her een relatie tus schen de Provincie Groningen en Lei den met omgeving schijnt te hebben bestaan, een relatie, .d'e nog tot heden voortduurt. Tiet Groningsche veeslag toch is het veeslag, dat langs den Ouden Rijn van Leiden tot Bodegraven het meest voor komende veeslag is. De weiden zijn hier overvuld met uw Groningsche blaarkoppen, die tevens het grootste aandeel vormen in het hier ter markt aangevoerde vee, terwijl Groningsche kooplui in flinken getale regelmatige en gewaardeerde bezoekers van onze weekmarkten zijn. Uit het programma zag ik, dat uwe vereeniging zich tot taak heeft gesteld de bevordering van de kennis van het dialect, de geschiedenis en de folklore van Groningen, alsmede de beharti ging van algemeen Groningsche belan gen. Dat gij uw Gronigsch dialect in oere houdt is begrijpelijk, daarin toch hebt gij een bezit, dat de bevolking van vele andere provinciën mist. Uw streven om de kennis van de geschie denis en folklore van Groningen te be vorderen, heeft mijne volle sympathie en dat gij bij een en ander niet zult vervallen in eng provincialisme, daar van houd ik mij overtuigd. Dames en Heeren, ik eindig met den wensch, dat de Landdag en de Aige meene Vergadering bevorderlijk mo gen zijn aan het doel, hetwelk gij u voor oogen hebt gesteld en dat gij, in uwe woonplaatsen teruggekeerd, met veel genoegen zult terugdenken aan de dagen in onze goede Sleutelstad doorgebracht. Namens de vereeniging „Groningen"' werd de rede van den burgemeester door den voorzitter beantwoord. Na afloop van deze officieele ont vangst begaven zich de deelnemers naar „Zomerzorg" waar ouder leiding van den voorzitter, Mr. A. T. Vos uit Appingedam, om kwart over drie de landdag aanving. Na de opening gaf de voorzitter het woord aan Dr. J. B. Schepers uit Haaricm, die een rede hield over: „Het dialect en de School." Dr. J. B. Schepers uit Haarlem, hield hierna een rede over. Het dialect en de 'school. Spreker begon met een beschrijving van een Nederlandsch bosch, waar overal kleine boompjes zijn opgescho ten, hier een Vlaamsche ratelpopulior, die echter last heeft van een naburige Fransche kastanje; daar de Zeeuw- sche abeeltjes, die hetzelfde ondervin den van de schaduw van een hoog op- gegroeiden beuk van achter de dui nen in Holland wijd uitschaduwend: naar 't Noorden, waar een veel oudere Friesche iep worstelt met zijn blader dak, naar 't Oosten, waar een Saksi sche eik er niet tegen op kan; en on der dien beuk groeien laag tal van kleinere beukjes, die alleen in 't Zuid- Oosten hooger uitgegroeid zijn in t Limburgsche. Zaden van deze boomen zijn over de zee gevlogen en schoten wortel in Zuid-Afrika, waar zij tot een merkwaardige variëteit opgroeiden. Daarna het beeld latende varen ging hij den groei van het aigemee ne beschaafd Ned. na sedert pl.m. 1800 waar echter gaandeweg het individuee- le van de kanttalen zich tegen verzet ten ging. Het begon in Friesland met het werk der Halbertsma's sedert 1820 Het doel van 't onderwijs was op schrift de volkomen taaigelijkheid te krijgen; het doel van 't verzet was het kleurige eigene in de klanken der niet Hollandsche streken tot zijn recht te doen komen. Gaandeweg wint het individueeje veld ook in Holland en de Nieuwe-Gids-beweging, het nieuwe onderwijs („Taal en Letteren") en Troelstra's optreden („For Hus en Hiem") zijn drie gelijksoortige ver schijnselen. Onder deze is ook de eisch van de kanttaai, om in school gehoord te mogen worden. Ons onderwijs moet toch herzien in de richting van de le vende taal-; daarheen moet eerst de opleiding van den onderwijzer herzien worden, waarvoor de boeken al begin nen te komen: en dan zal regel moe ten worden, dat overal, waar er be hoefte aan bestaat, een paar uur per week besteed worden aan het lezen van de eigen litteratuur der streek, een paar uur les, leesles alleen maar en zangles dus, in het Friesch, Gro- ningsch, Limburgsch, Zeeuwsch om te tyeginnen. Nu al gebeurt dit met het Friesch, maar alleen buiten de school uren en zoo is het toch maar krum- melwerk. Men bereikt door het weren uit de school, dat de kinderen de eigen taal niet kunnen lezen of schrijven. Zij moeten in Groningen bv. met de schoon heden van het werk van Geert Teis, Mevr. De HaasOkken op de hoogte gebracht worden en dat als prijs mee naar huis kunnen krijgen. Een akte met eraan verhonden geldelijke beloo ning, zooals die nu al door It Sel9kip for Fryske Teal en Skriftenkennisse wordt uitgereikt na afgelegd examen zal spoedig in de leemte kunnen voor zien en in Groningen de dialet-studie bevorderen. Maar dat niet alleen: met en door het Friesch worden de Friezen enger aan hun geboorteland verbonden (bv. in de Vereenigde Staten), met het Groninsch gaat ons denken 'de gren zen over, de Noord-Duitsche Laag vlakte in. zooals de stad Groningen in de 17e eeuwe het punt was, van waar de Nederlandsche geleerdheid Duitschland instraalde; het Lim burgsch kan bemiddelaar zijn tus schen taal der Rijn-Provincie en Vlaan deren. Spreker wees hierbij op de be teekenis in de M. E. van een Hendrik van Veldeke. En ook de Zeeuwen voe len zich door eigen taal overal ter we reld aan elkaar verknocht. Het niet- kennen van de kanttalen werkt ons schaamtegevoel voor 't eigene in de hand. Op de Middelbare Scholen kan men ze maar zelden brengen wegens de vermenging daar van allerlei lands kinderen, die voor een groot deel ook nog dialectvrij zijn, geen dialect zelfs kennen. Deze eischen gelden natuurlijk niet voor de Hollandsche stadsdialecten noch voor het Hillegomsch, Purme- rendsch of Baarnscb, Jordaansch noch Kattenburgsch. Daarin wordt door Ne derlandsche schrijvers wel eens iets geschreven („Jordaan", „Geertje"), maar niet om de boeken voor de be woners daarginds leesbaarder te ma ken; die dialectsprekers lezen zulke boeken juist niet. Johan de Meester zou een gat in de lucht slaan, als men op grond van een theorie zijn „Geer tje" op de Lagere scholen te Rotter dam ging lezen. Maar „Tiepelwark' en „Hoppersvolk" zijn voor breede krin gen geschikte volkslectuur. Die krin gen moeten door de school verbreed worden; dit kan het best bet eerst ge beuren met het Friesch, dat geheel rijp ifljm*. juethode, met boeken en Gewone advertentién per regel 22V» cent Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief. Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiên bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden dage- lijka geplaatst ad 40 cent Binnenland. Ernstig tramongeluk te Gulpen. Buitenland. De Belgische regeering wil trachten den ixank op 8 cent te stabiliseeren. De havenstaking te Antwerpen is geëindigd. Het Britsche Hoogerhuis heeit de wet op den Surendag in derde lezing aangenomen. CaiManx' antwoord op de czltiek van Blum. al) om op de school te worden ge bracht. Het aannemen van het beginsel is echter geen plaatselijk, maar een al gemeen belang, aldus besloot spreker zijn voordracht,* die aan het slot warm werd toegejuicht. Jubileer&nde raadsleden. Zooals reeds eerder gemeld, is het vandaag 25 jaar geleden, dat de heeren Wethouder A. Mulder en K. Sytsma voor het eerst door de Leidsche kie zers tot leden van den gemeenteraad werden aangewezen. Hoewel de eigen herdenkng van dit feit in hoofdzaak zal plaats hebben in September, op den dag der beëediging, is toch ook de dag van heden niet ge heel onopgemerkt voorbijgegaan. Het college van Burgemeester en Wethouders zond beide heeren een schriftelijken gelukwensch. Do* heer Sytsma ontving vanmorgen van de plaatselijke afdeel ing der Vrij zinnig democratische partij een bloe menhulde, 'die vanmiddag te vier uur werd gevolgd door een huldiging ten zijnen huize, waarbij namens dezelfde politieke organisatie werd gesprokep door Mevr. v. Itallie-v. Embden. Gem. Dienst voor Sociale Zaken. Naar wij vernemen, bedraagt, het aantal Piaatsingen, hetwelk d«or be middeling van den Gemeentel ijken Dienst voor Sociale Zaken is tot stand gebracht over bet le halfjaar van '26 751, tegen 451 over het le halfjaar van 1925, alzoo een vooruitgang van 300. Bij beschikking van den minister van financiën is, met ingang van de 443ste Staatsloterij, benoemd tot col- lectrice der Staatsloterij te Eindhoven mevr. M. C. van der Velden, gebor.m van der Vlugt, te Lelden. Toen hedenmiddag te 2 uur de 20-jarige Wi zich aan zijn werk bij de Z.-H. Construnctiewerkplaatsen be gaf, had hij het ongeluk dat de vork zijner fiets brak, tengevolge waarvan hij over de straat werd geslingerd. Met oogenschijnlijk niet ernstige kneuzingen aan dé borst werd hij op genomen en naar het Academisch ^Zie kenhuis gebracht. BINNENLAND. Reeders Harlngvisscherij. De aigemeene vergadering der Ree- dersvereeniging voor le. Nederland sche Haringvisscherij zal op 28 Juli a.s. te 's-Gravenhage worden gehou-" den. In de aigemeene 1-? lenvergadering der Katwijksche Reederij-Vereeniging „Vuurbaak" is de heer Th. Haasnoot herkozen als lil via het hoofdbestuur der Reedersvereeniging voor de Neder landsche Haringvijsthenj. Tot afge vaardigden naar de aigemeene jaar veigadering van laatstgenoemde ver eeniging werden benoemd: de hoeren I' Taat en L. Pari vliet Nzn. In de algeir.e me ledenvergadering an de Reedersvcreenig v te Vier dingen en Maassluis voor de Ned. Haringvisscherij de heer Joh A Wan- Mke te Vlaardigen. rit afgevaardig den naar de algemeen i jaarvergale- r iig van laatstgenoemde vereeniging werden benoemd: voor 1 aardingen de heeren I. J. Hoogendijk en Joost Pot Fzn., en voor Maassluis de heeren Nico M. Dirkzwager en Joh. Poortman Radio NederlandIn die. Het radioverkeer Nederland—Neaer- landsch-Indië #(rechtstreeks en via Amerika) heeft voorzooveel het aaa Nederland toekomende aandeel be treft, over het tweede kwartaal 1928 rond f 180.000 opgebracht tegen rond f 152,300 over het tweede kwartaal 1925. Chr. Oranje Vereeniglngen. De jaarvergadering van dcu Bond van Chr. Oranje-vereenigingen zal 15 Juli a.s. in hotel Hof van Hoiiand te Hilversum gehouden worden. Op de agenda staat o.m. een bezoek aun het paleis te Soestdijk en ontvangst er afgevaardigden door H. M. de Konin gin-Moeder.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1926 | | pagina 1