CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
7d' JAARGANG
ZATERDAG 12 JUNI 1926
NUMMER 1843
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 0 i 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
▼aa ten hoogete 30 woorden, worden dage-
lij ka geplaatst ad 40 cent
dit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Onze Hoofdredactie.
Wij kunnen aan onze lezers de ver
blijdende mededeeling doen, dat in de
plaats van den heer R. Zuidema, met
ingang van 1 Sept. a.s. als hoofd
redacteur van ons blad is benoemd,
de heer
D. Huinink, te Leiden.
De heer Huinink is oud-Secretaris
der gemeente Mr.-Cornelis, en was
tijdens zijn verblijf in Indië redacteur
van „De Banier".
Moge de weldra aan te vangen ar
beid van den heer Huinink, die op
het terrein der journalistiek geen on
bekende is, onder den zegen des Heeren
strekken tot bloei van ons blad.
Directie en Commissarissen.
Godsdienst privaatzaak?
De leuze dat godsdienst privaatzaak
is, een zaak van ieders persoonlijke
overtuiging, is niet nieuw.
Wel is ze de laatste jaren inzonder
heid van Soc. Democratische zijde
meer nadrukkelijk en scherper gefor
muleerd op den voorgrond gesteld.
En dan meestal met de bedoeling
om daarmede de Christelijke arbei
ders te lokken en hunne bezwaren te
gen een zich voegen bij de S.D.A.P.
weg te nemen.
Wat gij persoonlijk gelooft, zoo heet
het dan, doet er niet toe, daarmede
bemoeit de partij zich niet, dat moet
ieder voor zich weten. Een ieder, web
ke zijne ^godsdienstige overtuiging ook
moge zijn, is welkom in de partij en
niemand behoeft achter te blijven,
want godsdienst is de zaak van ieders
persoonlijke overtuiging.
In werkelijkheid beteekent deze leu
ze echter iets geheel anders.
Toen ze voor het eerst geformuleerd
werd, bedoelde men daarmede niets
meer of minder dan het anti-Christe
lijk karakter van de S.D.A.P. te doen
uitkomen.
Toen in het Erfurter program werd
uitgesproken dat godsdienst als „pri
vaatzaak" moet worden beschouwd,
had dit geen andere beteekenis, dan
uit te drukken dat de Staat met God
en zijn dienst niets heeft te maken en
met zijn dienst niet behoeft te worden
gerekend.
Godsdienst een zaak niet van poli
tiek belang, maar van ieders persoon
lijke overtuiging^ Daarom: geen steun
aan eenige kerk, en verplicht staats
onderwijs, waarbij de invloed van den
Godsdienst zorgvuldig geweerd behoor
de te worden.
De godsdienst als voor het publieke
leven van geen beteekenis. naar de bin
nenste binnenkamer verwezen.
Hier werd geformuleerd en na
dien is dit anti-godsdienstig karakter
van de S.D.A.P. meermalen nadrukke
lijk vastgesteld, wat ook van vrijzin
nige zijde steeds is geleerd.
De godsdienst werd bruikbaar ge
acht voor de binnenkamer en de Kerk,
maar niet voor het publieke leven,
In zijn „Richting en* beleid der libe
rale partij" stelde Mr P. W A. Cort
van der Linden ep den voorgrond dat
de liberale politiek haren grond vindt
in het gezag der menschelijke redenen
dat de vrijzinnige staatsregeling en
bestuur uitsluitend richt naar de
uitspraken van het verstand, met ver
werping van iedere andere openbaring
dan rede en verstand.
In de liberale politiek dus geen
plaats voor den godsdienst. Niet het
z.g. „woord Gods" zoo verklaarde dan
ook Mr S van Houten, maar, om eens
de taal der geloovigen te gebruiken,
het geschenk Gods dat wij in onze re
de bezitten is de lamp voor onzen voet.
Bederf, zoo werd Groen van Prinste-
rer van vrijzinnige zijde toegeroepen,
met uwe Bijbelteksten ons staatsrecht
niet.
Practisch staan alle linksche partij
en, geen enkele uitgezonderd, op dit
zelfde standpunt.
Zij hebben, de een meer, de ander
minder, respect voor den godsdienst,
ze willen daaraan niet alle waarde ont
zeggen, mits die godsdienst dan ver
bannen wordt naar de binnenkamer
en het politieke en sociale leven daar
mee niet „onveilig" wordt gemaakt.
De godsdienst mag goed zijn voor
het gemoedsleven, en in dagen van
ziekte en rouw een zekere troost bie
den, in het openbare leven is zjj on
duldbaar.
Wie daar van God en zijn dienst
durft spreken, wie heel het leven wil
doen beantwoorden aan den eisch van
Gods Woord, en op alle terrein des le
vens dé volstrekte souvereiniteit Gods
wil zien erkend en beleden, bij wordt,
zoo bet a\ niet mogelijk is hem van
den katheder of het platvorm te weren
met smaad overladen of met een on
verschillig schouderophalen voorbijge
gaan.
Godsdienst een zaak van ieders per
soonlijke overtuiging.
Wie mocht meenen dat dit een leuze
is van den laatsten tijd, vergist zich
ten zeerste.
Reeds dadelijk nadat onder de eer
ste Christenen de Heilige Geest met
kracht was uitgestort werd, zij het met
andere woorden, hetzelfde betoogd.
Tegenover den Geest des Heeren
plaatste zich de geest uit den afgrond.
Aan de Apostelen, die de groote wer
ken Gods verkondigden, werd het zwij
gen opgelegd.
Al te krasse maatregelen durfde
men aanvankelijk niet nemen. Zeker,
de Apostelen werden gevangen gezet,
en gegeeseld, maar zoo erg onver
draagzaam was men toch niet.
Men wilde anderer overtuiging tot op
zekere hoogte nog wel eerbiedgen, mits
de godsdienst als privaatzaak werd
beschouwd.
De Apostelen zouden vrijuit gaan,
maar eerst werd hun scherpelijk gebo
den, dat zij niet zouden spreken in den
naam van Jezus.
Wat zij willen gelooven moeten zij
zelf weten, maar dan in de binnenka
mer. De godsdienst alzoo verbannen
uit het publieke leven.
Maar dan staat Petrus op met Jo
hannes.
'Toen hij in eigen kracht stond, werd
hij door een eenvoudige dienstmaagd
tot zwijgen gebracht, maar nu bezield
met den Heiligen Geest, nu spreekt hij
het zonder aarzelen uit, dat hij dit ge
bod niet ka n en niet za 1 opvolgm.
Wij kunnen niet laten te spreken,
zoo zegt hij, hetgeen wij gezien en ge
hoord hebben.
En als ze dan tot bloedens toe zijn
gegeeseld, dan nog zwijgen ze niet,
maar dan gaan ze heen om o-veral Je
zus Christus te verkondigen.
Wij kunnen niet nalaten te spre
ken, zoo moet het ook bij ons zijn.
Waal de godsdienst is geen „Privat-
saché" geen zaak voor de binnenka
mer alleen.
Wanneer wij te mid'den van de we
reld kunnen leven, zonder'dat naar
buiten blijkt of wij- Jezus Christus als
Koning erkennen, dan ie er iets niet
in orde.
Wij moeten spreken met woorden
en niet bet minst ook door onze
daden.
„Waart gij een stille partij, zoo werd
Groen van Prinsterer door Thorheck?
toegevoegd, die enkel zoekt God op
hare wijze te dienen men zou. al hield
men uwe meaning voor dwaling, u
eerbiedigen."
En zoo wil men het nog.
Wij moeten zijn ean stille partij".
Maar wij mogen niet zwijgen.
F.n als het goed is met nns, dan kun
nen we niet zwijgen, maar dan zijn
we. op elk gebied, levende en spreken
de getuigen van Jezus Christus
V Na een kwart eeuw.
12 Juni 1901 was voor de Provincie
Zuid-Holland in 't bijzonder en voor
ons land in het algemeen een dag van
meer dan gewone beteekenis.
Na jaren langen strijd gelukte he*
toen aan het vrijzinnige bewind ia de
ze provincie een einde te maken en d?
meerderheid in de Staten van dit ge
west van links naar rechts te ver
plaatsen.
Onder de kiezers waren de linksche
partiien sihds lang in de minderheid
maar verschillende omstandigheden
w.o. ook het gebrek aan samenwer
king bij de rechtsche partijen maakten
het mogelijk dat deze meerderheid in
de Staten niet tot uitdrukking kwam.
En daarvan maakten de vrijzinni
gen een, om geen ander woord te ,be-
zigep, vrijmoedig gebruik.
Met de minderheden werd zoo goed
als niet gerekend.
In het College van Ged. Staten werd
slechts bij utizondering 'n niet-linksch
statenlid geduld en bij benoemingen
werd de rechtsche meerderheid, maar
die in de Staten minderheid was, een
voudig genegeerd.
Zóó sterk werkée het liberale uit
sluitingssysteem, dat naar de „Rotter
dammer" herinnerde, in die dagen be
halve in Lier geen enkele Antirevolu
tionaire burgemeester in Zuid-Hol
land gevonden werd. In Lier vond men
de uitzondering om te bevestigen den
regel dat in Zuid-Holland de Antire
volutionairen als niet-benoembaar, als
onbekwaam en ongeschikt terzijde ge
steld werd,,
Aan die ergerlijke onderdrukking
van de minderheden is in 1901 een ein
de gekomen.
Toen de rechtsche partijen eendrach
tig slag leverden, werd aan het libe
rale bewind niet één slag een einde
gemaakt. Als vermolmd stortte het li
berale bolwerk ineen, om nooit meer
te verrijzen.
Maar deze overwinning had niet al
leen provinciale beteekenis.
Want met de Staten van Zuid-Hol
land werd ook automatisch de Eerste
Kamer omgezet en werd ook de libe
rale burcht genomen.
Het waren mooie dagen, toen na een
schitterende overwinning bij de Twee
de Kamerverkiezingen, ook de Staten
van Zuid-Holland en in beginsel ook
de Eerste Kamer werd omgezet.
Welk een geestdrift heerschte er
toen in onze gelederen. Hoe werd over
al God gedankt voor de geschonken
verlossing en de uitredding uit het
vrijzinnige diensthuis.
Die geestdrift is langzamerhand be
koeld.
Omdat wij teleurgesteld zijn in onze
mannen? Niemand die dit op goede
gronden zal kunnen beweren. Het
rechtsche bewind is voor Zuid-Hol
land evenals voor ons geheele land
van groote beteekenis geweest.
Neen, de zaak is dat wij aan de ze
geningen gewoon zijn geraakt.
Dat wij niet meer voelen het juk
van den overheerscher, en dat wij
maar al te zeer geneigd zijn om te ver
geten hoe voor dezen ons de Heer
heeft gunst bewezen en de wonderen
gade te slaan, die Hij heeft van ouds
gedaan.
Daarom kan het goed zijn bij de ge
beurtenissen van 1901 een oogenblik
stil te staan, allereerst om te danken
voor wat toen werd verkregen op zoo
menigerlei gebied maar ook om straks
weer met nieuwe bezieling aan het
werk te gaan en te voorkomen dat wat
in 1901 na zooveel strijd en gebed ver
kregen werd, in 1927 door eigen onver
schilligheid en onderlinge verdeeld
heid zou verloren gaan.
7 H. de Wilde.
Vandaag is het 25 jaar geleden, dat
de heer H. de Wilde tot lid van de Sta
ten van Zuid-Holland gekozen werd.
Een kwart-eeuw ook, dat de Provin
ciale Staten om gingen en dat dank
zij de samenwerking van de rechtsche
partijen aan de liberale overheersching
in deze Provincie een einde werd ge
maakt.
Daartoe heeft de heer de Wilde niet
weinig mogen bijdragen.
Hij behoort tot het kloeke geslacht
der voortrekkers, die evenals een Pe
trus en Johannes niet kori laten te ge
tuigen van zijn Koning en te propa-
geeren de beginselen die zijn naar het
Woord van God.
O. het 4s hem weieens moeilijk ge
maakt Ook hij is -waardig geacht om
voor den naam van Jezus smaadheid
en gebrek te lijden.
Maar met groote kracht en zeldzame
geestdrift heeft hij getuigd en ook in
zijn latere leven, tóen hij meer tot re
eeeren werd geroepen, eerst als wet
houder van Den Haag en daarna als
lid van Gedeputeerde Staten, is hij
„niet afgeweken'' van de beginselen,
door Groen van Prinsterer verdedigd
en door hem met eroot talent onder
het volk verbreid.
Van harte, en wij weten daarbij te
spreken namens onze' lezers, bieden
wij den heer de Wilde onze gelukwen-
schen aan.
Hij heeft voor de beginselen die hij
liefhad gestreden als weinigen.
Aan vijandschap pn smaad heeft het
hem niet ontbroken.
Maar God heeft hem deze gedenk
dag getuigt er van ook willen geven
genade en eere.
V Commentaar overbodig.
Een Nederlandsehe Socialistische
Zangvereeniging gaf op den Eersten
Pinksterdag te Remscheid een uitvoe
ring.
„Het Volk" gaf daarvan een verslag
waarin de volgende critiek voorkwam,
die wij hier zonder commentaar over
drukken:
„Een ding mag niet onvermeld blij
ven. De „Stem" koos voor haar con
cert in Remscheid bijna uitsluitend
godsdienstige liederen of zoodanige,
die in nauw verband staan met de
christelijke mythologie. Dit mag ten
deele daarop gegrond zijn, dat het
der „Stem" te doen was om zooveel
mogelijk veelzijdigs te brengen. Mis
schien kan men den sterken inslag
aan godsdienstige liederen daarme
de verontschuldigen, dat in Neder
land de klassetegenstellingen nog
niet in zoodanige scherpte naar vo
ren komen, als het in landen mdt
een sterke industriebevolking het
geval is. Maar, de Hollandsche
vrienden moeten zich toch beijveren,
zich van het zingen van zoodanige
liederen los te maken, die uit de ge-
dachtenwereld onzer klasse-tegen
standers komen. Ook de arbeiders-
zangvereenigingen moeten naar de
hooge kunst streven, zich daarbij
echter steeds bewust blijven, dat de
kunst er voor ons niet om haarszelfs
wille zijn kan, maar door ons in
dienst van den striid voor de bevrii-
ding der arbeidersklasse gesteld
moet worden. Dat kan toch ongetwij
feld niet geschieden door den eiscb
aan de proletarische toehoorders:
Verscheurt uw harten en bekeert u
tot God."
De kunst gesteld in dienst van don
klassenstrijd.
De kunst gebruikt in den strijd te
gen G o dl
Alle verdere commentaar kan hier
als overbodig worden beschouwd.
STADSNIEUWS,
S. Gaasterland.
De heer S. Gaasterland, hoofd van
de school aan de Stadhouderslaan der
Gereform. Schoolvereeniging hoopt op
I Juli a.s den dag te herdenken waar
op hij 25 jaar geleden zijn loopbaan
begon ais onderwijzer bij het Gerefor
meerd lager onderwijs hier ter stede.
De aanstaande jubilaris genoot zijn
opleiding aan de Normaalschool te
Dokkum en begon zijn arbeid als on
derwijzer aan de school met den Bijbel
te Heeren veen.
Na hier zes jaren te hebben gewerkt,
nam de heer Gaasterland een benoe
ming aan naar Leiden, waar hij werk
zaam werd als 1ste onderwijzer aan
de toenmalige Geref. M.U.L.O. hoofd
de heer Schaap, die later vervangen
werd door den heer W. Vros.
In 1915 volgde de reorganisatie der
Hooigracht-school waarbij deze lagere
school werd en de M.U.L.O. school
naar de Hoogl. Kerkgracht werd ver
plaatst. Bij deze gelegenheid werd de
heer Gaasterland benoemdtot hoofd
van do school aan de Hooigracht. In
deze functie bleef hij werkzaam totdat
de Geref. Schoolvereeniging de nieu
we school aan de Stadhouderslaan,
opende, waarvan het hoofdschap hem
werd opgedragen.
Met ernst en nauwgezetheid heeft
de heer Gaasterland steeds de belan
gen gediend van het onderwijs, dat
aan zijn zorg en leiding was toever
trouwd.
Voor alles wenschte hij zijn eigen
school op peil te houden en tot meer
deren Woei te brengen, en bij dat doel
stelde hij alles achter. Daaruit moet.
mede worden verklaard dat hij in het
openbare leven liever wat op den ach
tergrond bleef en geen nevenfuncties
zocht. Dit wil echter niet zeggen lat
hij zich in alle'gevallen onttrok. Voor
al in den aanvang van zijn loopbaan
nam de a.s. jubilaris in meerdere licha
men van plaatselijke of locale betee
kenis óp onderwijsgebied een plaats
in; en thans nog maakt hij deel uit
van de plaatselijke commissie van toe
zicht op het Lager Onderwijs, en van
de permanente commissie voor de
Schoolkinderfeesten op 31 Augustus
Toenemende werkzaamheden, die er
bovendien met de talrijke wijzigingen
in de uitvoering der L.O. Wet niet ge
makkelijker op werden .hebben den
heer Gaasterland, gelijk meerdere
schoolhoofden, de handen vol gegeven
om het onderwijs zijn gewonen gang
te laten traan Meermalen kwam het
voor, dat hij persoonlijk de leiding no
men moest van twee of drie klassen.
Het lijdt geen twijfel of in den kring
tier Ger^f. Schoolvereeniging en van
alle ouders wier kinderen het onder
wijs onder leiding van den heer.Gaas
terland genoten, zal zijn werk en tie
toewijding waarmede het verricht
werd ten hoogste worden gewaardeerd
en zal daarvan op den dag van het ju
bileum ook blijk wordeh gegeven.
De asphalteerinq met „Dammann."
De opmerkzame voorbijganger zal
bij het asphalteeringswerk in 't Noord
einde en op de Wittepoortsbrug een
systeem zien toegepast, dat nog wei
nig bekend was en bijzondere aan
dacht verdient om de eenvoudige en
toch degelijk soliede werkwijze.
Het systeem dat de Amsterdamsche
cement-ijzerfabriek „Wittenburg" die
met de asphalteering is belast, hier
volgt, is het z.g. „Dammann"-asphalt
wegen dek.
De bestaande straat wordt niet
eerst uitgegraven, doch eenvoudig
waar nóodig aangevuld totdat een
egale oppervlakte is verkregen. Daar
overheen komt dan de voornaamste
bedekking, bestaande uit een uit hoog
ovenslakken en teer verkregen poeder.
Is het dek geheel effen gemaakt, dan
wordt het met wals aangedrukt, waar
na nogmaals een laag asphaltpoeder
van dit soort over den weg wordt ge
bracht en met een zwaarderen wals
wordt ingeperst, en daarmede is het
geheele proces voltooid.
De fabriek Wittenburg maakt hier
ongetwijfeld een mooie reclame.
Examens krankzinnigenverpleging.
De examens krankzinnigenverple
ging zijn voortgezet met de cand. uit
Endegeest enz. te Oegstgeest. De uit
slag is: Eerste overgangs-ex. 26 cand.
Gesl. H. Amersfoort, J. D. J. Artmann,
T. Bazel, C. J. van den Burg, P. Erades
H. Gemelig, J. II. v. Grol, J. E. C. Kor-
ver. A. L. Kraak, N. Kuneman, D. Mey-
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De Koninklijke Familie naai Zwit
serland.
Buitenland.
Een Britsche protest-nota aan
Moskon.
Brazilië trekt zich nit den Volken
bond terng.
De positie van Bethlen in Hongarije
is door het incident te Genève versterkt
De uitvoer van opium uit üiitsch-
Indië zal binnen tien jaar geheel ver
boden zijn.
er, F. Neuteboom, J. M. L. Rieden, W.
Scheper, J. P, Schroder, H. Smid, H.
Steringa, J. W. Stieding, A. L. Stokvis,
G. H. Lewis, C. J. Teljeur, K. F. van
Venetien, A. Vonk, M. J. Wagenaar,
E. de Wal, M. Wasohle en Z. v. Zetten.
Tweéde overgangs-ex. 24 cand. Gesl
Z. A. van Bochove, E. T J. Dieltjens,
F. van Dijk, M. C. den Hollander. M.
J. C. Klaaszen, H G. Kloppenburg, \V.
P. van Loenen, J. T. C. van Schie. G.
Schuth, S. Simons, F. C. W. Tiet,ge,
F. van -Urk, B. H. van der Vlier en
P. H. Weideman.
Aanvullings-ex. Gesl één cand. A.
J. Voorwinden.
T. M. Hoosendoorn.
Aan den heer T. M. Hoogendoorn is
op zijn verzoek eervol ontslag verleend
als accountant der directe belastingen.
Examen* Apothekersassistent.
Opgeroepen 4 candidaten Geslaaed.
de dames A. C. J. Boot, Hoorn en. L.
G. M. van -Weerelt, Rotterdam.
De Leidsche Reddingsbrigade.
De Reddingshaak Bethlehemsbrug
(LevendaalRijnstraat( is gebroken.
Dader, onbekend.
De haak Volmolengracht is bescha
digd door een werkman van het werk
aan de Lichtfabrieken.
De haak Schrijversbrug is gebroken
door den 12-jarigen jongen v. R. Ko>i-
laan
Helpt ons materiaal beschermen!
Opgaven bij beschadiging of vermis
sing van het materiaal der R.B. wor
den gaarne ingewacht bij A. J. v d
Lijke. Oude Singel 14, tel. 889 en W F.
v. Ingën Schenau Jr Aalmarkt No.. 7
tel. 421
Indische Dienst.
De heer P. F. van Bemmel, die on
langs voor 't arts-examen is benoemd
tot officier van gezondheid 2e kl. bij
het Ned. leger in O. Indië.
Pi of. J. Ph. Vogel.
Prof. J. Ph Vogel, hoogleeraar in
het Sanskrit aan de Universitf.it al
hier, is gisteren voor geruimer: tijd
naar Cambridge (Engeland) vertrok
ken met het oog op de voltooiing van
zijn bijdrage in het door Engeis.be ge
leerden samengesteld wordend verza
melwerk: „Cambridge History of in-
dia".
Prof. Vogel denkt ongeveer hall Sep
tember naar ons land terug te keertn.
Voor de benoeming van een Jee-
rares in de Engelsche Taal- en Letter
kunde aan de Gem. H.B.S voor meis
jes te 's-Gravenhage wordt door B n
W. dier gemeente voorgedragen Mpj.
G. J. de Vries alhier.
Op het beroep van den heer W.
J. de Konink alhier tegerr het besluit
van den Alphenschen gemeenteraad,
houdende zijn ongevraagd eervol ont
slag als onderwijzer wegens opheffing
van zijn betrekking, is door Ged. Sta
ten afwijzend beschikt.
BINNENLAND.
De Koninklijke familie.
Naar wij vernemen heeft de Konink
lijke familie het voornemen, ou, even
als ieder jaar den 18en Juni zich op
reis te begeven.
H. M. zal worden vergezeld door
haar dame du palais honoraire jkvr.
L van der Poll en door haar adjudant
majoor de Jonge van der Halen, van
het Indische Leger. Mej. OoslerPc,
gouvernante van de Prinses zal H. K.
H. op de reis vergezellen.
Wij vernemen, dat de Kon familie
van plan is ditmaal eenigen tli .i te ver
toeven in Frankrijk en Zwitserland.
Baron Van Wijnbergen.
Naar de „Maasbode' verneemt, is le
toestand van mr. A. baron van Wijn
bergen, die, gelijk gemeld, in het St
Antoniusga8thuis te Utrecht eer. ope
ratie heeft ondergaan, goed joruit-
gaande. Hij bracht een rustigeu nacht
door.
Uit de 8. D. A. P.
Het partijbestuur der S.D.A Pdat,
blijkens een communiqué In „Het
Volk", dexer dagen Tergaderde, beeft
