CHRISTELIJK DAGBLAD voorLEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
7de JAARGANG
ZATERDAG 24 APRIL 1926
NUMMER 1803
COORANT
ABONNEMENTSPRIJS
Id Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentlSn per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarief.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine edrertentiSn bij Yooruilbetallng
▼an ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Oil numnter beslaat «i' TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Niet aïgeweken.
De gezautschapskwestie, die zoo lan
gen tijd het politieke leven beroerde
nu afgedaan. Het gezantschap bij
het Vaticaan wordt afgeschaft en de
Koornsch Katholieken liebben reeds
blijk gegeven, laatstelijk nog weer
door het optreden van Minister Lam-
booy in den bestaanden toestand
te willen berusten.
Het is dus niet waarschijnlijk, dat
deze kwestie spoedig weer het politie
ke pad onveilig zal maken
Maar het is evenmin aan te nemen
dat nu voortaan over dit onderwerp
za! worden gezwegen.
Voor sommige partijen die sinds
jaar en dag met het gezantschap heb
ben „gewerkt is bet nu eenmaal een
levensbelang het voor te stellen, dat
de A.H. partij door haar optreden het
„Roomsche gevaar" in de hand werkt
en dat zij van de beginselen, door
Groen van Prinsterer en Dr. A. Kuy-
per verdedigd, is afgeweken.
Het was daarom een goede gedachte
vn Mr. G. M. den Hartogb om de ar
tikelen die bij over dit onderwerp in
„Antnevolution. Staatkunde' schreef
en v\aaiin een antwoord wordt gege
ven op de vraag of de AR. partij in
zake het gezantschap bij het Vaticaan
in de lijn van Groen en Kuyper is ge
bleven, afzonderlijk uit te geven.
Gaarne willen we met een enkel
woord op deze uitgave de aandacht
vestigen.
Na eerst een overzicht te hebben ge
geven van de geschiedenis van het Ge
zantschap, wordt uiteengezet dat tot
1862 het streven van Groen was: ge
meen overleg van den Staat met alle
Christelijke gezindheden in al wat met
den godsdienst in verband staat.
Wiar echter in dien tijd de Nederl.
Herv. Kerk door de Regeering als een
ondergeschikt orgaan scheen te wor
den beschouwd en Groen het niet bil
lijk vond dat dit voorrecht aan ééne
kerk boven de andere werd gegund,
achtte hij de opheffing der missie
wenschelijk, daar tot dien tijd de be
hartiging van de belangen, voort
vloeiende uit de betrekking van den
Staat tot de Roomsche Kerk de hoofd
taak van onzen gezant te Rome was
geweest.
Na 1862 evenwel achtte hij de ophef
fing noodzakelijk en vnoeg hij
ze en daarop dient geletl niet
als protestant, maar als burger van
een constitutioneelen staat, waarin de
liberale scheiding van Kerk en Staat
gehuldigd werd.
In zulk een staat, zoo oordeelde hij,
kon geen missie met een kerkelijk ka
rakter gehuldigd worden.
„Zoo wij Protestanten afstand doen
van al wat tot de rechten onzer speci
aliteit behoord heeft, dan mogen wij
ook van onze Roomsch-Katholieke
landgenooten reciprociteit tegemoet
zien."
Groen verklaarde niet te vatten hoe
een Kabinet dat scheiding van Kerk
en Staat in top voert, de missie te Ro
me ter bestendiging voorlegt. Hij voeg
de daaraan echter toe, geen stemming
oyer het artikel- te willen vragen.
Sinds hij zijn ideaal van een Chris-
telijken Staat moest laten rusten en
zijn uitgangspunt nam in den consti
tutioneelen Staat, bleef hij zich ver
zetten tegen wat hij toen een onge
rijmdheid noemde.
Voor 'de Protestantsche leden der
Kamer was z.i. het gezantschap ver
dedigbaar uit het-oogpunt van staats
wijsheid, diplomatieken tact en actua
liteit, welke redenen echter, omdat het
wereldlijk gezag van den Paus geëin
digd was. niet meer konden gelden.
„Waren er, aldus Mr. den H., bedui
dende zuiver staatkundige belangen
bij het gezantschap betrokken dan
dit werd toentertijd als een van-
zelfsheid beschouwd waarvan men
steeds in de debatten ging dan zou
niemand, ook Groen niet tegen het
voortbestaan bezwaar gemaakt heb
ben.
De volkenrechtelijke en diplomatie
ke beteekenis van het gezantschap
was evenwel steeds gering geweest. En
het verdwijnen van het Koninkrijk der
beide Siciliën en de steeds minderen
de uitgestrektheid van den Kerkdij
ken Staat, vermeerderden de onbedui
dendheid nog. De zuiver staatkundige
belangen, die de missie te behartigen
had, waren veel te gering, dan dat
daarmee haar bestaan zou kunnen ge
wettigd worden."
Zelfs de Minister van Buitenland-
Mr. G. M. den Hartogh. Eén uit
gangspunt, éen weg, éen doell Kam
pen, J. II. Kok.
9che Zaken moest toegeven dat de
missie te Rome objectief beschouwd
voor ons niet noodig was; hij kon het
behoud slechts bepleiten met een be
roep op de teederheid der aangelegen
heid.
Hieruit blijkt en in het geschrift
van mr, den H. wordt dit meer breed
voerig aangetoond dat de A R. par
tij wat dit punt betreft, niet overstag
is gegaan.
Aan een gezantschap ter beharti
ging van kerkelijke aangelegenheden
zou zij nooit haar steun hebben ge
geven.
Het was voor onze voormannen
om met Groen te spreken een kwes
tie van staatswijsheid, diplomatieken
tact en actualiteit.
Had de regeering dan ook verklaard
uit dien hoofde op 't gezantschap geen
of betrekkelijk weinig prijs te stellen,
onze fractie zou met vreugde aan de
afschaffing hebben meegewerkt.
Maar juist het omgekeerde was het
geval.
Niet eens, maar herhaaldelijk ver
klaarde de Minister van Buitenland-
sche Zaken het gezantschap van veel
belang te achten, omdat het Vaticaan
nu eenmaal is een belangrijk middel
punt van diplomatiek verkeer.
Dót en dót alleen was de reden,
waarom de A.R. Kamerfractie het ge
zantschap steunde, en waarom ook
Ghr. Historische ministers bereid wa
ren het met hunne verantwoordelijk
heid te dekken
En daardoor zijn ze gebleven in de
lijn van Groen van Prinsterer.
Ze zijn niet afgeweken!
Let op België.
In ons land, waar zij tot nu toe geen
i-egeerin^s verantwoordelijkheid dra
gen, slaan de sociaal-democraten een
hoogen toon aan als bet gaat over het
behoud van de weermacht.
Wie den moed beeft daarvoor te
ijveren wordt beschuldigd van het
gruwelijkste militairisme.
Verdediging van onze vrijheid, hand
having van onze neutraliteit, bescher
ming van onze Koloniën, larie.
Dat beteekent alles niets.
Ja, in den oorlogstijd toen het ga-
vaar dreigde, toen stemde men dap
per voor de oorlogsbegrootingen, maar
nu het gevaar geweken is, nu is er
weer een roepen om ontwapening.
Steeds wordt de indruk gewekt, dat
men, als men 't voor het zeggen had,
vandaag den dag leger en vloot zou
afschaffen.
Voor hen die onder den indruk van
deze propaganda moc-hten zijn geko
men, kan het goed zijn te letten op de
p r a c t ij k bij de Belgische socialis
ten.
In de Kamerzitting van Donderdag
kwam daar een ontwerp-militiewet
aan de orde, waarbij door de Regee
ring, waarvan ook de socialisten deel
uitmaken, werd voorgesteld den mili
tairen diensttijd voor de infanterie op
10 en voor de cavalerie op 12 maan
den te stellen.
Nu zou men mogen verwachten dat
de socialisten tegen zulk een voorstel
de meest scherpe oppositie zouden
voeren. Immers de diensttijd is daar
ongeveer tweemaal zoo lang dan in
ons land, waar voortdurend op zoo
heftige wijze tegen het „militairisme"
gefulmineerd wordt.
Het omgekeerde gebeurde echter.
Een der socialistische leden, die
voorgesteld had voor alle wapens den
diensttijd op 10 maanden te stellen
een weinig beteekenende verminde
ring dus kwam verklaren dat hij,
om te voldoen aan de bevelen der so
cialistische linkerzijde, zijne amende
menten introk.
Zijn voorstel door een der Commu
nisten overgenomen, werd daarna met
bijna algemeene stemmen verworpen.
Een ander voorstel om den duur van
den diensttijd op 6 maanden te stellen
werd eveneens met behulp van de roo-
de garde om hals gebracht.
Hier heet een diensttijd van ze9
maanden en minder, militairisme van
de ergste soort.
Daar mag aan een diensttijd van
10 maanden niet getornd worden.
Bij de 1 Mei-viering zal het land
weer daveren van het geroep om ont
wapening.
Maar let dan op België 1
STADSNIEUWS.
Vereeniging voor Vreemdelingen
verkeer.
De Leidsche Vereeniging voorVreem
delingenverkeer die dezer dagen voor
al de algemeene belangstelling heeft
in verband met bet 25-jarig bestaan
dat zij vandaag herdenkt, heeft gis
teravond in „Zómerzorg" haar jaar-
lijksche vergadering gehouden.
Zooal9 gebruikelijk, was het woer
een uitgelezen, maar weinig talrijk
gezelschap dat aan de oproeping had
gevolg gegeven; een bewijs dat de lei
ding van het bestuur, geheel terecht,
nog steeds aller volle vertrouwen
heeft.
In zijn openingswoord uitte de voor
zitter, de beer A. W. Frentzen de ver
onderstelling dat van de aanwezigen
er mogelijk waren opgekomen in de
verwachting van dezen avond iets bij
zonders te beleven in verband met het
jubileum. Gedeeltelijk zou spr. dezul
ken moeten teleurstellen, aangezien
bet bestuur van V.V.V. in afwijking
van de jubilea-rage van deze dagen,
besloten heeft, het feit zonder opzien
en in den eigen kring kalm te her
denken.
In het kort schetste spreker de op
komst van de V.V.V. en haar ontwik
keling nadat zij, uit de 3 Octoberver-
eeniging voortgekomen, door vooraan
staande personen uit die organisatie
op dreef was gebracht.
Van de oprichters destijds hebben
er nog drie in het bestuur zitting, een
feit dat wel belangrijk genoeg is om
er even nader bii stil te staan. Het
zijn de heeren Ch. v. Spall, A. J. den
Hollander en B. de Koning.
Deze jubilarissen, voor zoover aan
wezig, want de heer de Koning was
door verblijf buitenslands afwezig,
werden vervolgens door den voorzitter
afzonderlijk toegesproken en gecom
plimenteerd.
Den beer den Hollander die geduren
de 25 jaar op uitnemende wijze de fi
nanciën beheerde, bracht spr. harte
lijk dank, waarbij hij hem als een
tastbaar bewijs van sympathie een
bedrag in enveloppp overhandigde,
met den wensch dat de iubilaris daar
van met zijn echtgenoote een flinke
vacantiereis maken zou, die hij zich
nog lang met genoegen zou kunnen
herinneren.
Daarna wendde spreker zich tot den
heer van Spall, die voor de vereeni
ging eveneens zeer veel heeft gedaan,
zoowel door de uitstekende wijze waar
op hij jarenlang het voorzitterschap
bekleedde als doer zijn speciale zorg
voor de rijwielloods, waarin trouwens
de heer den Hollander ook ijverig
meehielp. Spr. dankte hem namen9
alle leden en bestuursleden voor zijn
leiding en zorg, en bood hem daarna
een verrassing aan, n 1. een groote, in
oud-zilver uitgevoerde lucifersdoos,
met inscriptie.
De voorzitter herinnerde aan den
goeden geest, die er steeds in het be
stuur heerschte en hoopte dat de pret
tige samenwerking nog zeer lang zou
duren.
Verder deelde 9pr. mede, dat ter ge
legenheid van het jubileum van V.V.V.
aan de trouwe en ijverige informa-
trice, Mej. M. Sclïuyt Best, aan den
chef v. d. rijwielloods en het overig
personeel een gratificatie zou worden
ter hand gesteld.
Nadat vervolgens de notulen van de
vorige jaarvergadering waren goedge
keurd, bracht de secretaris, de heer
E. W. Wichers Rollandet het jaarver
slag uit.
Hierin vielen ditmaal weinig groote
gebeurtenissen te vermelden, daar er
geen bijzondere, aanleiding was tot
massaal vreemdelingenbezoek, waar
bij V.V.V. eventueel zou hebben kun
nen medewerken. Groote congressen
b.v. werden in bet afgeloopen jaar niet
gehouden. De vereeniging stelde me
dailles beschikbaar voor wedstrijden,
die met veel vreemdelingenbezoek en
-deelname gepaard gingen en gaf
haar medewerking aan het verwijde
ren van de befaamde markt op den
Burght.
Het informatiebureau deed onder
leiding van Mej. H. M. Scbuyt Best
weer uitnemend werk. In totaal wer
den aan vreemdelingen 5899 inlich
tingen verstrekt, w.o. 3568 Nederlan
ders, 1555 Leidenaars, 253 Engelschen,
322 Duitschers, 22 Franscben, 8 Zwit
sers, 96 Amerikanen, 15 Chineezen, 4
Portugeezen, 1 Japanner, 1 Ier en 2
Zuid-Afrikaanders.
Daarnevens werden 1220 vreemde
reisgidsen verkocht.
Het verslag werd onder dank aan
den secretaris goedgekeurd.
De heer A. J. den Hollander gaf een
overzicht van de financiën. Het le
dental ging dit jaar helaas weer iet9
achteruit. Momenteel beeft de veree
niging 315 gewon© leden, 9 donateur»
en een lid voor het leven, met een
contributie van totaal f391.50. Daar
van bleef een bedrag van f20.50 on
betaald, zoodat aan contributies werd
ontvangen f 371. De totaal-ontvangst
bedroeg f3286.94, w.o. een bedrag van
f2272.58 als opbrengst van den ver
koop van lectuur en gidsen in het in
formatiebureau. Het aantal rijwielen
dat in de loods gestald werd bedroeg
dit jaar 73739; een vermindering al-
zoo met 5761 stuks, die vermoedelijk
haar oorzaak vindt in het zich nog
sfeeds uitbreidend aantal vervoermid
delen, vooral autobussen en trams.
Hoewel de exploitatie nog reden voor
tevredenheid geeft, schijnt toch thans,
het hoogtepunt wel te zijn bereikt.
Met dank aan den penningmeester
werd het financieel beheer goedge
keurd, nadat de kascontroleurs, de
heeren Kriens en v. Lith gunstig rap
port hadden uitgebracht.
Bij de bestuursverkiezing die nu
volgde, werden de heeren de Graai i,
B. de Koning en E. W. Wichers Rol
landet met algemeene stemmen her
benoemd. De heer de Graaf is wel geen
Leidenaar meer door zijn vertrek naar
Wassenaar, maar V.V.V. is er ook
voor de omstreken en de goede advie
zen die de heer de Graaf *9teeds gaf,
deden de vergadering zijn mandaat
gaarne vernieuwen.
Tot kasnazieners werden voor 1926
benoemd de heeren A. Dirks, E. v. d.
Heyden en Joh. Mooi, als plaatsver
vanger de heeren H. Planj er Jr. Step
pelaar en Wolf.
Aan het eind van de vergadering
dankte de heer v. Spall voor de vrien
delijke woorden die de voorzitter tot
hem had gericht. Spr. zei veel Leid
sche vereenigingen als bestuurslid te
hebben gediend, en'nooit tot zijn on
genoegen, maar toch is nergens de
tijd zóó vlug voorbijgegaan als in V.
V.V. Spr. kan bet zich moeilijk voor
stellen dat hij nu ook in V.V.V. al 25
jaar „meeloopt." Ten slotte hield spr.
één warm gestemd pleidooi voor het
mooie werk v. de V.V.V. die geduren
de deze 25 jaar werkelijk heel veel
heeft gedaan om den vreemdelingen-
trek naar Leiden te bevorderen en
daarop veel vrucht heeft gezien.
De heer den Hollander zei zich daar
bij volkomen te kunnen aansluiten en
zich met dank voor de ondervonden
vriendschapsbewijzen nog gaarne voor
zijn functie beschikbaar te stellen.
Nadat nog eenige besprekingen wa
ren gehouden, sloot de voorzitter de
vergadering met een woord van dank
voor de getoonde belangstelling, in
het bijzonder gericht aan de heeren
v. d. Laan, Spaargaren en de Wilde,
die als moderamen der 3 Oct. Vereen,
de vergadering bijwoonden.
Vereeniging „Oud Leiden."
Gistermiddag te 4 uur hield boven
genoemde vereeniging in.een der bo
venzalen van café-restaurant In den
Vergulden Turk", de jaarlijksche alge»
meene ledenvergadering onder voor
zitterschap van prof. L. Knappert.
De notulen der vorige vergadering,
door den secretaris, aen heer L. Ie
Poole gelezen, werden onveranderd
vastgesteld.
Aan het jaarverslag over de jaren
1924 en 1925, hierna uitgebracht door
den secretaris en dat wordt opgeno
men in het eerstdaags verschijnende
jaarboekje, is het volgende ontleend.
Het ledental steeg aanmerkelijk door
dat vele studenten aan den oproep
van het studenten-bestuurslid gehoor
gaven en zich als lid opgaven.
Vari de oude luifels aan. oude ge
bouwen in Leiden is er nóg slechts
één overgebleven, n.l. aan den Ouden
Rijn bij het bekend AmsterdamsCh
Veerhuis. Deze luifel was echter dus
danig in verval, dat restauratie nood
zakelijk bleek om den luifel te be
houden. Gelukkig bleek de eigenaar
bereid, de helft aer kosten te dragen.
Het verslag memoreert voorts, dat
er twee lezingen werden gehouden, n.l.
door ir. G. L. Driessen en prof. Knap
pert. Voorts werd een excussie geor-
faniseerd naar Katwijk, waar men het
t. Willebrordus College bezocht en
de graftombe in de Nederduitsch Her
vormde Kerk. Daarna was men de
fast van den heer en mevrouw Eerd-
eek, welke laatste interessante mede-
deelingen deed over de geschiedenis
van Katwijk.
Tenslotte meldde het verslag, dat
ook de Vereeniging van Vrouwelijke
Studenten thans in het bestuur ver
tegenwoordigd is, n.l. door mej. A.
E. Charannes.
De rekening en verantwoording van
den penningmeester, den heer van
Steeden gaf een saldo aan van f873.57,
vorig jaar f 446.25. Hiervan moet ech
ter het eerstdaags verschijnende Jaar
boekje betaald worden.
Den heer v. Steeden werd décharge
verleend voor zijn gehouden beheer.
^Vjjl slechts één lid op de vergade
ring aanwezig was, werd het beauur
in zijn geheel zonder stemming herko
zen.
Hierna werd de vergadering geslo
ten.
Radio-muzlek per telefoon.
Zooals indertijd reeds werd mede
gedeeld, zijn ook bier ter stede proe
ven genomen met het brengen van
radio-muziek onder het bereik van de
telefoon-abonné's.
Verschillende personen kregen daar
toe evenals de dagblad-bureaux een
daartoe gefabriceerd toestelletje aan
hun telefoon en waren daardoor in
de gelegenheid op die wijze te luiste
ren naar wat door het Engelsche zend
station Daventry werd uitgezonden.
Gezegd kan worden dat de proeven
Binnenland.
Twee kinderen te Amsterdam ver
brand.
De pers over de ministers wisseling.
De behandeling van de Indische be
grooting in de Tweede Kamer.
Buitenland.
Het Duitsch-Russlsche verdrag zal
binnen enkele dagen geteekeud worden
teekend worden.
Primo de Rivera verwacht niet, dat
de vredesonderhandelingen in Marok
ko zullen slagen.
Verklaringen van Briand over de
betrekkingen met Italië en de vredes
onderhandelingen ln Marokko.
Op aandringen van Baldwin hebben
de bij het Britsche mijnconfliet ho
frokken partijen een commissie be
noemd om de onderhandelingen voort
te zetten.
zeor goed. zijn geslaagd en dat de mu
ziek als regel niet minder goed te hoo-
rsn was dan aan het gewone radio
toestel.
Een voordeel van de radio-telefonie
is dat men minder gehinderd wordt
door de gewone stad9storingen; een
nadeel dat men is aangewezen op wat
door het aangesloten station wordt
geboden.
Toch sohijnt het, naar wij vernemen
niet onmogelijk, dat wanneer tot defi
nitieve invoering der telefoon-radio
wordt besloten, de aangeslotenen op
de keuze van het programma invloed
kunnen uitoefenen.
In verband met hetgeen hieromtrent
vroeger werd medegedeeld vestigt de
Directeur van het Rijkstelegraaf kan
toor alhier er onze aandacht op, dat
het initiatief in deze zaak niet van
hem is uitgegaan, doch van den heer
S. I. Langend ijk, beheerder van het
radio-station Meijendel (Wassenaar).
Na bekomen machtiging van heoger
autoriteit is het ontwerp van den heer
Langendijk ten telegraafkantore te
Leiden aan de pracijk getoetst, en
reeds thans kan worden gezegd, dat
deze proeven uitstekend zijn geslaagd.
De radio-ontvangst geschiedde op
't radio-station te Meijendel. Daaraan
is het groote voordeel verbonden, dat
de ontvangst geschiedt zonder dat
daarop de storingen, welke bepaalde
lijk in bebouwde kommen voorkomen
(tramstoringen en derg.j van invloed
kunnen zijn.
Vanuit het radio-station Meijendel
geschiedde overbrenging langs de be
staande telefoongeleidingen, via het
telegraafkantoor te 's-Gravenhacte,
naar dat te Leiden, derhalve over een
afstand van ruim 20 K.M. Bii de proe
ven Is echter ook reeds met vrij groo
te waarschijnlijkheid vastgesteld, dat
overbrenging over beduidend grooter
afstanden mogelijk is, zonder dot daar
door het resultaat ook maar in het
minst nadeelig wordt beïnvloed.
De eventueel bij aangeslotenen aan
het telefoonnet aan te brongen instal
latie is uiterst eenvoudig.
Bij de proeven werd do muziek ont
vangen door hoofdtelefonen: uiter
aard zal het echter ook mogelijk zijn
de muziek te doen weergeven door
middel van een luidspreker.
Zendingsfeest.
Vanwege de Ver. tot bevordering
der Zendingszaak voor Leiden en Om
streken zal op Hemelvaartsdag a s.
des namiddags fe kwart over 'één op
het landgoed Oud-Poelgeest", onder
Oegstgeest, daartoe door de Eigena
resse welwillend afgestaan, het 16e
Zendingsfeest, gehouden worden. Als
sprekers zullen optreden: Prof. Dr. H.
M. van Nes, openingswoord; Ds. Wt
A. Hoek, Nea. Herv. pred. te Am
sterdam; Ds. H. Janssen, Leger- en
Vlootpredikant in Algem. Dienst te *s-
Gravenhage; de heer J. L. D. v. d.
Roest, oud-zendeling van Nieuw-Gui-
nea, onderwerp: „De donkere bos-
schen van Nieuw-Guinea en het Licht
des Hemels"; de heer L. Bodaan, oud
zendeling van Deli, onderwerp: „In
het binnenland van Sumatra", terwijl
Ds. J. Nauta, Ned. #Herv. Pred. te
Katwijk aan Zee de stolrede zal hou-
den.
De Chr. Harmomevereen. „Athalia",
van Leiden, dirigent de heer J. Noor-
danus, zal haar medewerking vcrlee-
nen. Het aantal bezoekers neemt jaar-
lijks toe. Het Zendingsfeest met He
melvaartsdag op „Oud Poelgeest",
wordt als algemeen bekend geacht en
ook gewaardeerd. Het bestuur der
vereeniging doet dan ook alle moeite
om het Zendingsfeest zoo aantrek kc
lijk mogelijk te maken. O a. zullen dit