CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
7d» JAARGANG
DINSDAG 20 APRIL 1926
NUMMER 1801
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
Git nu«r lieslaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Naar het herstel?
Op de middenstandszorgen, en dat
zijn zorgen die met de moeilijkheden
waarmede men in andere kringen te
worstelen heeft nauw verband houden
hebben wij reeds meer dan eens de
aandacht gevestigd
De klacht over de nog steeds aan
houdende economische depressie is
algemeen.
Er wordt weinig omgezet en door-
dol het slechts met kunst- en vlieg
werk gelukt de zaken loopende te
houden, is de winst die gemaakt wordt
in vele gevallen te gering.
Natuurlijk zijn er gunstige uitzon
deringen, maar dat zijn dan ook uit
zonderingen die den regel bevestigen.
En op verbetering schijnt mede
ook door de onrustbarende toename
van het aantal middenstanders, wei
nig kans te zijn.
Toch, hoe ernstig de toestand ook
mag zijn, er vallen ook enkele gun
stige verschijnselen op te merken.
De laatste gepubliceerde middelen-
staat b.v. bevat enkele hoopvolle en
moedgevende aanwijzingen.
Wanneer men een vergelijking
maakt met Maart 1924 en rekening
houdt met de sinds dien tijd ingevoer
de nieuwe belastingen dan blijkt er
een meerdere opbrengst te zijn van
ruim f 6 millioen.
En ook al laat men een bedrag van
ongeveer een half millioen dat de al
tijd grillige successiebelasting meer
opleverde buiten beschouwing, dan
blijkt er toch nog een beduidende
vooruitgang te zijn, die wijst op een
langzaam herstel van 't economische
leven.
Deze indruk wordt eenigermate ver
sterkt, wanneer rekening wordt ge
houden met de factoren die tot dezen
vooruitgang meewerkten.
De invoerrechten b.v. gingen niet
onbelangrijk omhoog en ook de loods
gelden en de statistiekrechten maak
ten een goed figuur, verschijnselen
die wijzen op een gunstige ontwikke
ling van het handelsverkeer.
Men moet met het trekken van con
clusies uit deze cijfers voorzichtig zijn.
Zelfs voor de meest ervaren econo
men en financiers is 't ver van gemak
kelijk de sprake van deze cijfers te
verstaan.
Maar tegehover de schaduwzijden in
het economische leven, waarop wij
meer dan eens de aandacht vestig
de willen wij toch ook deze kleine
lichtpunten niet uit het oog verliezen.
iMoge veler verwachting, dat wij
hier te doen hebben met cijfers die
wijzen op een voortgaand economisch
herstel, juist blijken.
STADSNIEUWS.
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20 -
Het T. B. C.-Museum.
Gistermiddag half vijf is in de Klei
ne Stadsgehoorzaal door Dr. J. Brui
ning het reizend museum van de ver-
eeniging tot bestrijding van de tuber
culose geopend.
Aanwezig waren bij deze plechtig
heid o.fn.: eenige hoogleeraren der
medische faculteit, geneesheeren, le
den der Gezondheidscommissie en de
directeur van den gemeentelijken ge
neeskundigen dienst, dr. Horst.
Dé spreker wees er op, dat de be
strijding der T. B. C. als volksziekte
nog van betrekkelijk recenten datum
is; zij is pas mogelijk gewordeft door
de ontdekking der 'tuberkelbacil in
1881 door Koch.
Deze ziekte treedt in verschillende
vormen op; als tering, maar ook als
minder ernstige, geneeslijke longaan
doeningen.
Het is in den meest letterlijken zin des
woords een algemeene ziekte; voor
hun 15de jaar komen alle mcnsclien
met deze besmetting in aanraking,
doch bij de groote meerderheid heeft
dit geen gevolg.
De bestrijding der ziekte moet zich
allereerst richten op voorkomen der
besmetting, vervolgens op behandeling
der ziekte, waar ze optreedt en vooral
als ze nog in het beginstadium is.
Spr. wees in dit verband op de bui
tenscholen en kindersanatoria, ook op
de Vereeniging tot Bestrijding der Tu
berculose, die in woord en geschrift
deze inzichten tot gemeengoed tracht
te maken. Op aanschouwelijke wijze
doet dit liet reizend museum, dat reeds
20 jaar geleden hier ter stede is ten
toongesteld en sindsdien belangrijk
uitgebreid en verbeterd is.
Ondanks de daling van het t.b.c.-cij-
fer de laatste 30 jaar blijft de bestrij
ding dezer ziekte urgent.
Na dit openingswoord volgde de be
zichtiging van het museum door de
aanwezigen.
De tentoonstelling die een bezoek over
waard is, waartoe wij al onze lezers
opwekken, bevat o.a.: verschillende
preparaten van runder- en menschen-
longen in gezonden en zieken toestand,
verzorgingstoestellen voor t.b.c.-lijders,
afbeeldingen van lighallen enz. Zeer
belangwekkend was ook het contrast
van twee kamers, waarvan de eene
een alcoof bevatte, waarin de lijder
sliep, de andere de slaapkamer na het
bezoek der huisbezoekster vanwege de
vereeniging tot bestrijding der t.b.c.
Doch meh ga zelf kijken naar deze
interessante tentoonstelling.
Lezing Dr. B. H. Vos.
Gisteravond hield Dr. B. H. V o s,
van Hellendoorn, d eman die den hee-
len gang der t.b.c.-bestrijding hier te
lande heeft meegemaakt en de leider
is van het grootste Nederlandsche Sa
natorium, in den Foyer der Stadsge
hoorzaal een lezing met lichtbeelden
over: „De bestrijding der Tuberculose'
Spr. begon met te wijzen op de groo
te uitbreiding dezer ziekte. Met uitzon
dering van hartgebreken en kanker
sterven in ons land de meeste men-
schen aan de t.b.c. Toch is veel van
het leed, dat deze ziekte veroorzaakt
vermijdbaar bij betere kennis van za
ken.
De meest bekende vorm van t.b.c. is
die welke in de longen zetelt. Toch kan
deze ziekte ook in andere lichaamsaee
len optreden, b.v. in de gewrichten
(„beeneter"), in de klieren (z.g. klie
ren), in de huid (lupus). 75 pet. der t. b.
c. zetelt evenwel in de longen.
De t.b.c. ontleent haar naam aan de
tuberkels of knobbeltjes, die we op het
lichaamsdeel, dat t.b.c. heeft kunnen
waarnemen. Sinds 40, jaar weten we,
dat de t.b.c. een levende ziektekiem
heeft. De tuberkelbacil is door Robert
Koch gezocht en gevonden.
Al naar de plaats waar dezé bacil
len zich vasthechten treden de ver
schillende vormen, van t.b.c. op.
De t.b.c. is niet zooals men ge
woonlijk zegt een erfelijke ziekte,
doch wel een besmettelijke ziekte.
Dat de kinderen van t.b.c.-lijders
veelal zelf ook deze ziekte hebhen,
komt omdat ze deze ziekte door hun
omgeving gekregen hebben. Aangebo
ren t.b.c. komt wel voor, doch uiterst
zelden; gewoonlijk wordt de besmet
ting opgedaan door de levende smet
stof ten gevolge van het hoesten en op
geven der lijders aan longtuberculosc.
De wijze waarop deze bacillen in het
lichaam kunnen dringen, zijn velerlei,
doch de meest voorkomende is door de
ademhalingsorganen. De beste omstan
digheden waaronder de t.b.c.-bacillen
zich kunnen voortplanten zijn. vocht,
duisternis en stilstaande lucht.
De strijd tegen de t.b.c. moet dus al
lereerst zijn een strijd tegen de slech
te woning en voor betere huisvesting:
voor huizen die droog zijn, waar het
zonlicht toegang heeft en waar veel
frissche lucht is.
Andere omstandigheden die het weer
standsvermogen der menschen klei
ner maken en dus de vatbaarheid voor
t.b.c. grooter zijn slechte voeding,
ziekten die het weerstandsvermogen
doen afnemen (b.v. griep), verdriet, zor
gen, slechte en ongezonde gewoonten
(b.v. het gebruik van alcoholhouden
de dranken), ongezonde te langdurige
en te zware arbeid.
De strijd tegen de t.b.c. kan dus zijn
een rechtstreeksche; vermijding van
het besmettingsgevaar en een indirec
te: de versterking van het weerstands
vermogen. Deze twee wegen moeien
tegelijk begaan worden.
T.b.c. is een bij uitstek geneesbare
ziekte. Een zeer groot aantal men
schen herbergen t.b.c.-bacillen in hun
lichaam, doch als wre deze ziekte her
kenen is ze niet meer in het begin
stadium, want ze is zeer moeilijk te
herkennen.
Voor genezing is noodig: rust, goede
voeding, frissche lucht, nauwkeurige
geneeskundige waarneming en behan
deling en deze kan nergens beter ge
schieden dat in een sanatorium.
Na de pauze liet spr. een serie licht
beelden- zien betreffende het sanato
riumleven. Spr. wees er op, dat de ar
beider niet in het sanatorium komt,
omda hij t.b.c. heeft, maar omdat hij
zijn eenige bezit, zijn arbeidsvermogen
verloren heeft; daarom wordt hij pas
daaruit ontslagen, als hij weer werken
kan. Sanatoria zijn niet goedkoop,
daarom heeft men naar goedkoopere
middelen uitgezien: bij de groote ste
den sanatoria als dagverblijven, voor
de kinderen buitenscholen of zeehospi-
tiën, zooals te Katwijk.
De hoofdzaak is evenwel, dat men
zich vroegtijdig onder behandeling
stelt; daarom is eerste voorwaarde
voor herstel de vroegtijdige herken
ning dezer ziekte.
Spr. kwam vervolgens tot de vraag:
wat beteekent 't, t.b.c. te voorkomen?De
besmetting geschiedt door de lijders
aan open long-t.b.c., die de smetstof
in hun omgeving verspreiden. Het
komt er dus op aan, te zorgen, dat de
ze lijders hun omgeving niet besmet
ten.
Daarom moet hun geleerd worden,
dat hoesten een slechte gewoonte is,
die zij ook in hun eigen belang
moeten afleeren. De moeders moeten
voorts hun kinderen leeren (en dit ook
zeiven doen) nooit met ongewasschen
handen aan tafel te gaan, zij moeten
hun kinderen niet op den mond kus
sen; messen, vorken enz. van lijders
moeten ontsmet worden, slapen en om
gaan met de wasch behoort op hygië
nische wijze te geschieden.
Deze dingen moeten in het gezin van
de t.b.c.-lijders geleerd worden door
vrouwen die daarvan hun vak ge
maakt hebben: de door de Ned. Centr.
Ver. tot-bestrijding van de t.b.c. opge
leide huisbezoeksters.
Zij moeten hun aandacht wijden aan
den zieke, maar ook aan zijn vrouw,
en de kinderen behooren onder toe
zicht gesteld te worden van het con
sultatiebureau.
Dit is de rechtstreeksche bestrijding
der t.b.c. De indirecte is de bestrijding
der armoede, want welvaart is de
grootste vijand van de t.b.c.
Spr. heeft hedenmiddag een tournee
gemaakt door de nieuwe arbeiderswij
ken van Leiden, en het verheugt hem,
dat in zijn gepoorteplaats zoo
veel is tot stand gekomen op het ge
bied der volkshuisvesting. De men
schen moeten nu evenwel ook leeren
die woningen goed te bewonen.
Voorts moeten de menschen iets
leerqn van de voedingswaarde der le
vensmiddelen. Men beschouwt als „ver
sterkende middelen" ^nelk en eieren,
doch er zijn wel voor veel geringer
prijs artikelen van veel meer voedings
waard ete bekomen.
Spr. wijst voorts op de noodzakelijk
heid der reinheid, ook op den strijd te
gen de kwakzalverij en tegen den alco
hol. Wat dit laatste betreft is het op
merkelijk, dat van de 1000 predikanten
57, van de 1000 bootwerkers 325, en van
de 1000 kellners 357 aan t.b.c. sterven.
Dit is da invloed van de alcohol.
De Overheid heeft een taak inzake
de bestrijding der t.b.c., allereerst de
gemeentelijke, die zorgen moet voor
goede volkshuisvesting en de plaatse
lijke vereenigingen tot bestrijding der
t.b.c. moet subsidieeren.
De provinciale .Overheid bestrijkt
weer een grooter veld, doch de aller
voornaamste taak he^ft in dezen het
Rijk .Dit moet den strijd over een zeer
breede lijn voeren, allereerst door het
subsidieeren van de vereenigingen die
zich de bestrijding dezer ziekte ten
doel stellen maar voorts ook door de
wetgeving.
De Rijksregeering moet zorgen voor
een behoorlijke ziekteverzekering op
dat ook menschen zonder kapitaal een
behoorlijke' verpleging kunnen genie
ten (veel goeds verricht 'hier reeds de
Raad van Arbeid), .zij moet toezicht
houden op het voedsel en den veesta
pel en wettelijke bepalingen maken
voor de hygiënische voorwaarden, waar
onder de arbeiders in fabrieken en
werkplaatsen werkzaam zijn; ook een
goede werkloosheidsverzekering is cefi'
krachtig middel in den strijd tegen de
t.b.c. want er is niets dat zoozeer de
armoede en dus de t.b.c.bevordert dan
de vele in het arbeidersleven voorko
mende werkloosheid.
De t.b.c. als volksziekte kan verdwij
nen en zal ook wel verdwijnen, aldus
eindigde spr. zijn rede, maar
dan wanneer we zullon hebben eer
weerstandskrachtig volk, dat geen
t.b.c. meer kan krijgen (applaus).
Na korte pauze lichtte spr. een en
ander nog met een zeer interessante
serie lichtbeelden toe.
Thirza en Talitha.
Blijkens een in dit nummer voorko
mende advertentie zullen morgen,
Woensdagavond, de beide jongemeis-
jesvereenigingen „Thirza" en „Tali
tha" in de Nutszaal haar jaarfeest
vieren.
Wij wekken de ouders en verdere be
langstellende gaarne op deze feestver-
gadering bij te wonen.
Het is voor bestuur en leden altoos
aangenaam als er voor deze samen
komsten eenige belangstelling getoond
wordt.
Ter bestrijding der onkosten heeft
men een klein entreê geheven, maar
dit kleine bedrag kan voor niemand
een oorzaak zijn om weg te blijven.
Laat morgenavond de Nutszaal
stampvol wezen.
Ds. Locher.
Naar wij vernemen is de toestand
van Ds. Locher, die in het diaconessen-
huis een maagoperatie heeft onder
gaan, bij voortduring goed.
Ernstig ongeluk.
Vanmorgen is op het terrein van de
Lichtfabrieken de 34-jarige arbeider
J. V., terwijl hij bezig was in het ketel
huis klinkwerk te verrichten, waar
schijnlijk doordat hij zijn evenwicht
verloor van een 7 M. hooge stelling ge
vallen. Hij bekwam een zware sche
delbreuk en was terstond dood.
De Geneesk. Dienst heeft het lijk
naar de woning van den_ overledene
gebracht. H laat een vrouw en 4 kin
deren achter.
Waarschuwing.
De commissaris van politie alhier,
geeft in overweging hij hem inlichtin
gen in te winnen, alvorens in handels
relatie te treden met Gerardus Fran-
ciscus Kruifhooft geboren te Leiden,
12 Februari 1883, van beroep sigaren
winkelier, wonende alhier L^nge Dief-
steeg 11a.
Hedennacht is door een hond een
razzia gehouden onder de konijnen
van een .bewoner van de Jan van Goy-
er.kade alhier.
Gistermiddag om 3 uur is de
brandweer uitgerukt oïn een schoor
steenbrand te bluschen ten huize van
V. aan de Molenstraat.
Hedenmorgen rukte de brandweer
uit voor een binnenbrandje aan de
Volmolengracht. Een der buren had
evenwel reeds met een paar emmers
water gébluscht, zoodat de brandweer
weipig meer te doen had.
Door de politie is aangehouden
een mooie Duitsche herdershond, die
door den eigenaar daar is terug te be
komen.
In de Stedelijke Werkinrichting
zijn de vorige week opgenomen 221
volwassen personen en kinderen.
BINNENLAND.
De Koningin en de Prinses te Katwijk.
Zaterdagmiddag maakten H. M. de
Koingin en Prinses Juliana over het
harde strand van de Wassenaarsclie
Slag een fietstocht naar Katwijk aau
Zee. Voor de oude Kerk stapten beiden
af.
De Koningin was spoedig door een
groep kinderen omringd met wie zij
zich zeer vriendelijk onderhield. Op
den Boulevard vroeg H. M. eenigen
Katwijkschen vrouwen naar den alge-
meenen toestand in het dorp, vooral
wat de visscherij bereft. De vrouwen
antwoordden, dat de tijden thans slecht
waren, waarop H. M. den wensch uit
sprak, dat de haringvisscherij dan
maar wat beter mocht zijn. Hiermede'
stemden de vrouwen volkomen in..
Toen de hooge gasten daarna plaats
namen in den gereedstaanden konink
lijken auto, ging er een daverend „Hoe
ra!" uit de aanwezigen op, welk ge
juich door H. M. met blijden lach en
vriendelijke buigingen werd beant
woord.
Nederlandsche textielarbeiders ia
Duitschland.
Te Enschede heeft een conferentie
plaats gevonden tusschen het bestuur
der Moderne Textielarbeidersorgahisa-
tie „De Eendracht" en een hoofdbe
stuurslid' der Duitsche Textieiarbti-
dersorganisaties, waarin besloten werd
maatregelen te. nemen tegen het be
sluit der Duitsche werkgevers, om 4
op het loon te korten ook voor Neder
landsche arbeiders, in Duitschland
werkzaam, ten behoeve der werkloo-
zenkas, doch waarvan door hen niet
geprofiteerd kan worden. Deze maat
regel was van terugwerkende kracht
van 1 Jan. af.
Gepensionneerden.
Zaterdag heeft te Amsterdam het
hoofdbestuur van den Nederlandschen
Bond van Gepensionneerden verga
derd.
Besloten werd te trachten met de be
staande bonden van gepensionneerden
tot overeenstemming te geraken inza
ke een algemeene actie.
Intusschen zal een adres worden ge
zonden aan de regeering en de volks
vertegenwoordiging, terwijl een be
spreking zal worden gehouden met de
betrokken ministers en Kamerleden.
Wettelijke maatregelen zullen worden
gevraagd om zooveel mogelijk te voor
zien in den schrijnenden noodtoestand
en de onbillijke regeling der pensioe
nen van de vóór 1920 gepensionneer
den, zoowel van rijk, provincie als ge
meente.
Drente vooruit.
Toen minister Kan in zijn dartele
auto dezer dagen door de Drentsche
dreven draafde, aldus onze R o 11.,
deed hij de wetenschap op, dat hier
niet alleen mooie terreinen voor ten
nisbanen zijn, maar dat Drente een
toekomst heeft als landbouwprovincie.
Daarvoor is echter ontginning der
veenstreken noodig, weggraving van
het veen om den kostbaren dalgrond
in cultuur te brengen.
Een nader ondferzoek is hiervoor
niet noodig. De welvarende boerde
rijen, welke men in de ontveende stre
ken aantreft, bewijzen het voldoende.
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone' advertenties per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarieL
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De Koningin en Prinses Juliana te
Katwijk.
Doouelijk ongeval te Leiden.
De gemeenteraad van Hazerswonde
handhaaft het vermenigvnldigingscijier
van de plaatselijks inkomstenbelasting
op 1.
Twee kinderen te Borne verbrand.
Buitenland.
De Londensche metaalbewerkers
hebben besloten een siemming over de
staking uit te schrijven.
Engelsch-Italiaansche onderhande
lingen betreffende Abessynië.
Nieuwe bemiddelingspogingen van
Baldwin in het Britsche mijnconflict.
Frankrijk zou voornemens zijn een
offensief in Syrië te beginnen.
ifittarwiÉ
Wel is een ernstig onderzoek noodig
om een plan te ontwerpen, hoe die af
graving op de minst kbstbare en doel
matigste wijze kan geschieden.
Dat is een probleem op zich zelf.
De turf moet weg; maar hoe en
waartoe zal ze dienen?
Is het voordeelig een Electrische
Centrale in Drente te stichten, welke
met turf gestookt wordt?
Moet de afvoer vau turf door goed
koop transport bevorderd worden, op
dat de lagfe prijs totkoopen nopen
zal?
Deze en dergelijke vragen dienen on
derzocht te worden.
Wat er ook gebeurt en hoe het ge
beurt, als Drente zijn turf kwijt wordt.
Dat is de belangrijkste factor iq de
ontwikkeling.
Met groote instemming begroeten we
dan ook de instelling van een Commis
sie, onder de deskundige en voortva
rende leiding van den heer Zaalberg,
welke dit vraagstuk zal onderzoeken.
Wie zich herinnert, dat we menig
maal in deze richting geadviseerd heb
ben, zal onze vreugde begrijpen.
Steunverleening is goed en noodza
kelijk; verplaatsing der arbeiders kan
óók een middel zijn; maar we erken
nen de groote economische en zedelij
ke bezwaren en gevaren, welke hier
aan verbonden zijn.
't Is beter om de tot rust gekomen
veenarbeiders, die geleerd hebben zich
op den landarbeid toe te leggen, in
hun milieu te laten; als er maar brood
te winnen is.
Drente moet vooruit en dat kan op
deze wijze. Moeilijkheden zullen er on
getwijfeld vele rijzen, maar het valt
niet in te zien, waarom Zuiderzee en
Biesbosch wel van overtollig water
bévrijd kunnen worden en Drente niet'
van het lastige veen.
Daarom hopen we, dat de Commis
sie met spoed en goed haar taak zal
volbrengen.
Als de Zuiderzee land wordt.
Op een bijeenkomst van eigenaren
van aanverwante bedrijven en leveran
ciers van visscherijbenoodigdheden
voor de visscherij op de Zuiderzee, is
met algemeene stemmen een motie
aangenomen, waarin op den treurigen
toestand van genoemde bedrijven ge
wezen werd. In de motie werd betoogd,
dat deze toestand onmogelijk besten
digd kan blijven, daar allo garantie
voor eenige levering weg is.
Aan de Regeering wordt ten slotte
verzocht zoo spoedig mogelijk ingrij
pende maatregelen te nemen, ten ein
de de nevenbedr-ijven voor ondergang
te behoeden.
Geen nieuw Protestantsch Christelijk
dagblad.
Naar de N. R. C r t. verneemt, heeft
het comité, dat het plap gevormd en
reeds gedeeltelijk uitgewerkt had, een
protestantsch Christ, dagblad uit te
geven onder hoofdredactie van Ds. C.
A. Lingbeek (van welk blad reeds twee
proefnummers verschenen zijn en
waarvan de verschijning tegen Aprii
1.1. was aangekondigd thans besloten
voorloopig dit blad niet te doen ver
schijnen.
Dit besluit moet nauw verband hou
den met het feit, dat de financieel©
steun, welken het comité voor de uit
gave van zulk een dagblad heeft ver
kregen, geheel onvoldoende wordt ge
acht om de oprichting en het voortbe
staan van het dagblad te verzekeren.
Wel is het comité voornemens de actie
voort te zetten, doch het bureau, dat in
verband met de verwachte spoedige
verschijning van het blad aan den N.Z.
Voorburgwal waa ingericht, i9 weder
opgeheven.
