CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
7d' JAARGANG
VRIJDAG 16 APRIL 1926
NUMMER 1793
LEIDSCHE CODRANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0-19
Franco per post per kwartaal I 2.90
a.
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
TeL 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone edeertentiën per rejel 22'/. cent
Ingezonden Mededeelingen, dnbbel t&ri.L
Bi| contract, belangrijk. rednctle.
Kleine adeerlentiën bi| eoornitbetnllng
een ten hoogete 30 woorden, worden doge-
lil ka geplaaUt ad 40 cent
Oil nummer bedaa' »it TWEE Biaden.
EERSiE BLAD.
jrfernieuwde samenwerking?
Was de heer Aneina blijkens het
door hem i'n de Eerste Kamer gespro
kene van meening, dat in rechtsche
kringen wel spoedig weer de behoefte
aan een Christelijk bewflnd gevoeld
zal worden, de heer Mendels had daar
omtrent een andere opvatting.
Het feit dat thans in één Kabinet
Antirevolutionatén, Christelijk-Histo
rischen en Roouisch-Katholieken met
liberale en kleurlooze ministers sa
menwerken, dat dergelijke mannen in
een Regeeritngscollege met collectie
ve verantwoordelijkheid kunnen zit
ten, zal, zoo meende hij, wel degelijk
revolutionair werken ook op de her
sens van de Christelijke arbeiders.
Daarmede wordt aan de antithese-
politiek den doodsteek toegebracht. En
zoo aldus besloot hij dit gedeelte
van zijn betoog beginnen wij soci
aal-democraten die jaren lang tegen
dezen ongezonden grondslag van de
politiek hebben opgetornd langzamer
hand gelijk te krijgen.
In dit betoog is voor ons een licht
punt, n.I. dat de doodverklaarde anti- I
these toch weer n i et dood blijkt te
zijn.
Wij zijn nu weer zoover gevorderd,
dat men hoopt haar den doodsteek
te kunnen toebrengen.
Dat is althans iets gewonnen.
Overi'gens vergat de heer Mendels,
dat de politieke ontwikkeling ook een
andere kan zijn, dan zooals hij zich
die denkt en dat de rechtsche pa- tijen
inplaats van vanelkaar af te groeien
naar elkaar toe gedreven kunnen wor
den.
De m to is ter-pres id ent kan wel ver
klaren dat hij de politieke vraagstuk
ken wil laten rusten, maar daarmede
is men met deze zaak nog niet klaar.
Terecht merkte de heer Anema hier
omtrent op:
„Wij weten het nu, de berg zal zich
zorgvuldig er voor wachten om de
wandeling naar Mohammed te begin
nen, maar zal Mohammed van zijn
zijde eveneens die reserves in acht ne
men, of zal hij af en toe lust gaan
gevoelen om een wandelitag naar den
berg te doen.
Vervolgens werd gewezen op de
moeilijkheid als het aankomt op ad-
viseeren der Kroon bij in itiatilefvoor
stellen van partijpolitieken aard, op
de moeilijkheden die zich voordoen bij
het landsbestuur en op de mogelijk
heid dat men zich onverwacht voor
principieele beslissingen kan zien ge
steld, zooals eenige jaren geleden is
gebeurd -met de eedskwestite.
Bovendien, de linkerzijde is er ook
nog en het spreekt wel vanzelf dat zij
uit de tegenwoordige situatile voor de
toepassing van hare beginselen zal
trachten te halen wat er te halen valt.
Geheel onmogelijk is het niiet dat de
rechtsche partijen door het op den
voorgrond schuiven van wat verdee-
len kan, en door het uit het oog ver
liezen van de antithese, verder van el
kaar af komen te staan.
Maar meer waarschijnlijk lijkt het
ons. en meer gewenscht zeker, dat de
groote beteekenis van het Christelijk
bondgenootschap straks opniieuw zal
worden gevoeld en dat de verstoorde
samenwerking in 's lands belang zal
wnrdpn hersteld.
V Geheimkramerij.
Een groote grief van de S.D.A.P. en
van andere z.g. democraten tegen de
diverse kabinetsformateurs in spe van
den laatsten tijd is wat men genoemd
heeft de geheimkramerij;
Alle besprekingen werden in het ge
heim gevoerd.
En dat nu acht men ondemocratisch
en derhalve ontoelaatbaar.
Neen, dan deed de heer Marchant
het anders.
Werd door hem niet een ontwerp-rc-
geeringsprogram gepubliceerd. En heb
ben we niet mogen bewonderen een
mooie foto waarop men den heer Mar
chant tegenover den heer Albarda op
diens studeerkamer zag zitten?
Zie, dat was toch wat anders dan bij
de andere Kabinetsformateurs.
Dr. de Visser heeft zich niet laten
fotografeeren toen hij bij andere
staatslieden op bezoek wa9.
En van Mr. Limburg en Dr. de Geer
verschenen geen hunne ijdelheid stree-
lende foto's in de „Telegraaf en ande
re bladen.
Dat kon alleen den heeren Marchant
en Albarda overkomen.
Deze eenvoudige democraten lieten
zich maar niet even op straat kieken,
neen, er werd een fotografietoestel
naar 's heerei) Albarda's studeerka
mer gesleept en toen zetten de heeren
hun diepzinnigste gezicht en werden
hunne trekken op de gevoelige plaat
gebracht.
Alleen maar, zoolang die operatie
duurde hielden ze hun mond.
En van wat voor en na dien tijd be
sproken werd lekte niets uit.
De inhoud der besprekingen tus-
schen die twee groote staatslieden
werd strikt geheim gehouden.
Heel verklaarbaar en verstandig
natuurlijk.
Maar waarom dan anderen die pre
cies hetzelfde deden, maar alleen wat
eenvoudiger en zonder dat er een foto
graaf aan te pas kwam, van hunne „ge
heimkramerij een verwijt moet wor
den gemaakt is niet recht duidelijk.
STADSNIEUWS.
Het Maatschappelijk Hulpbetoon In
onzen tijd.
Op uitnoodiging van den Armenraad
alhier heeft de heer G. v. Roekei, van
Arnhem gisteravond een lezing gehou
den over bevenstaand onderwerp.
De spreker werd bij zijn gehoor inge
leid door den voorzitter van den Ar
menraad, Dr. S. C. Meyering, die den
wensch uitsprak, dat deze lezing ertoe
zou bijdragen, meer inzicht te brengen
in de armverzorging in het algemeen,
en vooral in de positie van den Armen-
aad, die door velen nog niet wordt be
grepen.
De heer v. R o e k e 1, daarna het
woord verkrijgend, begon met de op
merking, dat Maatschappelijk hulp
betoon een nieuwe naam is voor een
oude zaak. Uit een kort historisch
overzicht liet spr. zien hoe in den bij
bel het eerst sprake is van een georga
niseerd hulpbetoon, en hoe ook in ons
vaderland de geheele zorg voor de ar
men is uitgegaan van de kerk. Zij is
het die de eeuwen door de liefdadig
hei heeft geplaatst in het centrum vau
de belangstelling.
Gedurende de Bataafsche republiek
dreigde de armenzorg geheel te wor
den afgewenteld op de overheid, maai
gelukkig is de toen ontworpen wet
nooit tot uitvoering gekomen.
De Armenwet van 1854 maakte de
kerkbesturen voor de armenzorg weer
geheel onafhankelijk van de overheid.
Maar deze wet was zuiver administra
tief, en toen vooral na 1890 de
menzorg zich meer is gaan speciali-
seeren, bleek de wet niet meer
staat den toestand voldoende te rege
len en konden de kerken alleen niet
meer de geheele armenzorg dragen
De sterk gespecialiseerde armenzorg
in ons land teekent zoo juist het hok-
jesachtige van ons volkskarakter.
Maar toch heeft die gespecialiseerde
arbeid goede vruchten afgeworpen cn
zijn de vele diaconale en andere con
ferenties voor het kiezen van de juiste
omschrijving der verhoudingen* van
veel nut geweest.
Spreker weet niet wie den naam
„Maatschappelijk hulpbetoon' heeft
uitgevonden, maar hij acht hem bui
tengewoon gelukkig gekozen, omdat
hij de samenvatting is van een geheel
complex van hulpbetoon.
Want het terrein van de zorg voor
armen en gebrekkigen heeft zich ver
bazend uitgebreid en is geheel van ka
rakter veranderd.
Achtereenvolgens beschreef de spr.
dan den arbeid van de vele instellin
gen in ons vaderland die zich bezig
houden met de zorg van het Maat
schappelijk ongeschikte en het econo
misch zwakke; met elkander een
machtige manifestatie vormende van
het hulpbetoon in onzen tijd.
Het is noodzakelijk dat men de ver
schillende takken van hulpbetoon
juist onderscheidt. Die onderscheiding
is noodig, evenals een groote mate van
tact, geduld, geloof en liefde.
Wat is er op dit gebied veel ver
knoeid door ontactisch optreden. We
moeten er om denken dat zich in de
ziel van den arme een heel proces
heeft voltrokken eer hij de hand op
houdt. Wat heeft die ouderwetsche
steunbedeeling veel kwaad gedaan. In
de eerste plaats den bedeelden zelf,
maar ook in zooverre zij veel geld
heeft gekost.
Ten slotte zit het niet in het geld al
leen maar in de wijzewaarop het wordt
besteed.
Bij het overwegen daarvan komt
heel sterk de vraag op of de overheid
wel geroepen is om zich met de ar
menzorg te belasten.
De armenzorg is nu eenmaal indivi
dualistisch van aanleg. Gebleken is
niet alleen hoe on-economisch, maar
ook hoe on-peadagogisch dikwijls de
overheidshulp is. Men denke aanden
moreel-nadeeligen invloed van de wij
ze waarop dikwijls de werkloozenzorg
werd uitgeoefend.
In dit opzicht vindt spr. den armen
raad een prachtig instituut, omdat
verschillende elementen elkander
daar ontmoeten en ook omdat de Ar
menraad uitnemend zou dienen als de
motor voor het particuliere initiatief,
dat gedurig meer door de overheids
zorg dreigt in het gedrang te komen.
De armenraad heeft ook een taak
ten aanzien van de voorlichting van
autoriteiten en ingezetenen.
Om de noodzakelijkheid daarvan te
illustreeren, noemde spr. een heele rij
van gevallen, waarin onder den schijn
van liefdadigheid gruwelijke knoeie
rij werd gepleegd. Zooals onlangs het
geval van den collectant te Rotterdam
die z.g. voord en nood in de Drentsche
venen collecteerde en een bedrag van
meer dan f 70.000 verduisterde. (Het
is niet mogelijk hier alle gevallen te
noemen, maar omdat dik geval nogal
de aandacht heeft getrokken, zij hier
als een der droevige bijzonderheden
vermeld, dat de auteur van de beken
de geillustreerde circulaire voor het
opstellen daarvan f 1000 heeft ontvan
gen).
Daarom moet er meer samenwer
king komen met den armenraad, die
kan dienen als een instituut dat alle
noodige inlichtingen kan verstrekken.
Verblijdend vindt spr. het, dat het
Leidsche gemeentebestuur toont den
armenraad te willen steunen door
hem financieel in staat te stellen zijn
taak te verrichten.
In een samenvatting van zijn betoog
betoogde de spr. dat de armenraad
het instituut is waardoor de onnatuur
lijke en ongewenschte, maar niette
min sterk toegenomen overheidszorg
in de juiste banen geleid wordt, en
het particulier initiatief tot zijn recht
komt en geprikkeld wordt.
In de laatste 20 jaar is het bedrag
dat door de Overheidsarmenzorg werd
uitgekeerd, van 20 millioen gestegen
tot 50 millioen per jaar. Gelukkig is
er in de allerlaatste jaren weer een
opleven van de particuliere liefdadig
heid te constateeren.
Teiecht heeft Min. Heemskerk er bij
le indiening van de armenwet in 1912
op gewezen, dat ons volk in zijn hart
een liefdadig volk is. De tallooze in
stellingen, waarvan men er bijna in
iedere plaats kan vinden, zeggen,
dat onze vaderen het door alle eeuwen
geweest zijn.
Spr. eindigde met nogmaals de nood
zakelijkheid van een juist onderschei
den bij het armwezen, naar voren te
brengen. Maar geen goede regeling
zal kunnen worden gemaakt zonder
grondige kennis van het historisch
gewordene.
En boven alles blijkt waar wat Pau-
lus zeide toen hij de liefde noemde als
de allereerste voorwaarde om met
vrucht barmhartigheid te kunnen oe
fenen.
Bij de gedachtenwisseling die op de
breedvoerige lezing volgde, vond de
spreker gelegenheid om zijn meening
op enkele punten te verduidelijken.
Aan de discussie werd deelgenomen
door de heeren Creyghton, Wilmer,
Heemskerk, Romanesko, Karstens en
Jhr: v. d. Goes.
De voorzitter dankte den heer Roe
kei voor zijn goed gedocumenteerde
lezing en zijn hartelijke aanbeveling
van het werk van den armenraad.
Chr. Metaalbewerkersbond.
De afdeeling Leiden van den Chr.
Metaalbewerkersbond, hield gisterav.
in „Prediker" haar 23ste jaarvergade
ring. Deze avond droeg een feestelijk
karakter en kan als goed geslaagd be
schouwd worden, zoowel om het druk
ke bezoek als om de goede stemming
die er heerschte.
De voorzitter der afdeeling, de heer
Schoneveld, had de leiding der verga
dering.
Namens den Christelijken Besturen
bond werd de afdeeling gecomplimen
teerd door den heer Grotenhuis,
voorzitter van den C.B.B. die er op
wees, dat de besturenbond steeds met
nauwe banden aan de afdeeling is ver
bonden door het eigenaardige feit, dat
bijna steed9 een metaalbewerker voor
zitter van genoemden bond is.
De besturenbond volgt steeds met
belangstelling de verrichtingen der
aangesloten organisaties en verheugt
zich daarom met de metaalbewerkers
over de met zoo goeden uit9lag be
kroonde actie, die bij de fa. Boot is
gevoerd.
Spr. merkte evenwel op, dat al is
er veel verbeterd In den toestand der
metaalindustrie ten onzent, de inter
nationale moeilijkheden nog dezelfde
zijn; laat men zich er voor wachten,
den schijn voor het wezen aan te zien.
Ditzelfde geldt van de samenwerking
met de andere organisaties.
Hier in Leiden gaat de samenwer
king met de modernen over 't alge
meen goed, dit mag de leden evenwel
niet uit het oog doen verliezen, dat
de collega's in Rotterdam en ook de
Hoofdbestuursleden door de socialis
tische organisaties voor verraders ge
scholden worden. Zoo moet de afdee
ling metaalbewerkers, die in den be
sturenbond een plaats van beteekenis
inneemt, ook met den landelijken vak
bond het verband goed voelen en zij
moeten zich één weten met de „ver
raders.
De avond werd verder opgeluisterl
door muziek, zang en recitatie.
De heer Plu was met zijn strijkje
aanwezig; hierbij trok in het bijzonder
de aandacht een ongeveer 10-jarige
jongen, die bijzonder knap het slag
werk bespeelde.
Als declamator trad op de heer J.
L. Feyten van Utrecht, die de volgen
de stukjes reciteerde:
De dronkaard, De kanker (een stuk,
waarin zeer duidelijk ge teekend weril
het contrast in de maatschappij), ten
slotte het geestige stuk „De wedstrijd
in het reciteeren."
Hoezeer dit in den smaak viel, be
wees het applaus.
In de pauze werden bonnen verkocht
voor het aan den bond aan te bieden
huldeblijk ter gelegenheid van het 25-
jarig bestaan, dat binnenkort zal wor
den herdacht.
Ds. Joh. Jansen.
Ds. Joh. Jansen, pred. bij de Chr.
Geref. Kerk alhier die onlangs voor
het beroep naar Haarlem bedankte,
heeft nu ook bedankt voor het beroep
naar Woerden.
Prof. Dr. L. van Itallie.
Naar wij vernemen, is de toestand
van prof. L. van Itallie, hoogleeraar
in de artsenijbereidkunde en vergift-
leer aan de Universiteit alhier, die ge-
ruimen tijd aan een oogontsteking
feed, welke zich aanvankelijk nogal
ernstig liet aanzien, thans vooruit
gaande, zoodat de patiënt reeds zijn
kamer mag verlaten.
Amerikaansche Artsen.
Naar wij vernemen, zullen in de
laatste week van Juni ongeveer 150
Amerikaansche artsen een bezoek aan
Leiden brengen en ook eenige andere
steden van ons land bezoeken.
Eere-doctoraat.
De Parijsche universiteit heeft eere
doctoraten verleend aan eenige bui
ten landsche geleerden, onder wie aan
Prof. Dr. C. Snouck Hurgronje, hoog
leeraar in het Arabisch aan de Uni
versiteit alhier.
De doctorsbullen zullen, als elk jaar,
in de plechtige zitting van November
worden uitgereikt.
Nederland—Engeland.
Op uitnoodiging; der Vereeniging
„Nederland-Engeland" zal Rev. Inge,
deken van de St. Paulscathedraal te
Londen Zaterdagavond 24 dezer in de
Universiteit alhier een lezing houden
over een nader te bepalen onderwerp
Omtrent dezen spreker vernemen wij,
dat hij voor zijn benoeming als deken
in 1911 geruimen tijd hoogleeraar in
de theologie te Cambridge was. Als
schrijver geniet hij een groote bekend
heid. O.a. zijn van zijn hand versche-
nen: Christian Mysticism, Faith and
Knowledge verder The church and the
age, The personal religion and the
life of devotion enz.
Tuberculosebestrijding.
Het bestuur der Vereeniging tot be
strijding der tuberculose te Leiden
vestigt de aandacht op de lezing, wel
ke Maandag a.s. in de kleine zaal der
Stadsgehoorzaal gehouden zal worden
door Dr. B. H. Vos. den bekenden di
recteur van het Volkssanatorium te
Hellendoorn.
Dr. Vos is zonder twijfel een der
beste kenners van de gevreesde ziekte
en beschikt over jarenlange ervaring
wat de behandeling betreft. Kort ge
loden verscheen van zijn hand, met
medewerking van Dr. Leusden, een
groot Nederlandsch leerboek der long
tuberculose.
Er bevinden zich ongetwijfeld in
Leiden tal van oud-patienten uit Hel
lendoorn. die hun directeur wel eens
orug willen zien, doch ook aan ande
ren zij een bezoek aan de lezing die
zeer belangrijk belooft te worden
dringend aanbevolen.
Door de politie is aangehouden
en ter beschikking van de politie ge
steld de zwerver H. de R.
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Binnenland.
Oud-minister Kooien lid van den
Raad van State.
De raad van Katwijk heeft tot tijde
lijk wethouder benoemd den heer P.
Meerburg, en het verzoek om ophef
fing van de Zondagsslniting voor
Strandkiosken afgewezen.
Buitenland
De Dnitsche pers over de besprekin
gen met Rusland.
Finlands antwoord op Rnslands aan
bod inzake een Oostelijk Locarno.
Rnssische toezeggingen aan Litanen.
De Britsche premier heeft gisteren
een onderhond met de mijnwerkers
gehad.
BUITENLAND.
DE DUITSCH RUSSISCHE ONDER
HANDELINGEN.
Mededeellngen in de DuitscCie pers.
De Duitsche retditsche bladen geven
nadere mededeelingen over de strek
king der Duitsoh-Russische onderhan
delingen.
De grondslag dezer onderhandelin
gen was, naar zij berichten, Moskou 9
wensch, om zekerheid te verkrijgen,
in verband met de uiteenloopende in
terpretatie van het Verdrag van Lo
carno. t
Rusland heeft, zoo verklaart b.v. de
„Deutsche Tageszeitung", ges ree ld
naar het sluiten van een" absoluut wc-
derkeerig neutraliteits\ erdrag lusschca
Rusland en Duitschland, met het doel,
het hoofd te bieden aan Engelands
streven, om Rusland te fsoleeren.
Oorspronkelijk had Moskou een nog
eel verder ^trekkend verdrag ge
wenscht, maar de Duitsche regeenng
is daarop niet ingegaan. Du :h ind
staat er namelijk op, dat bei :1e :.en
zich slechts verplichten, me. dee. te
nemen aan eenigca ;ec;e:i den anderen
staat gerichten aan\al. indien der
halve D.v. Rusland de aanvaller zijn
mocht, zou voor Duitschland geenerlei
neutraliteitsverplichting l t .taan.
De Duitsch-Nationaie bladen hl en
tusschen de regels doorleden, dat zij
een opgeven van het Verdrag van Lo
carno en een zoover mogeiijk strek
kend bondsgenootschagsverdrag met
Rusland zeer gewenscht achten. Deze
bladen noemen het het zwakke punt
in de politiek van het kabinet Luther-
Stresemann, dat aan het Verdrag van
Locarno wordt vastgehouden.
De mededeelinge.i in de rechtsche
pers worden door de regeeringspers,
zij het in voorzichtiger termen, beve -
tigd-
Het Centrum-orgaan de „Germania"
_.v. weet eveneens van krachtige po
gingen te berichten, die de Sovjets
nebben aangewend, om Duit chland te
bewegen, tot het sluiten van een
Duitscih-Russisch of- en defensief ver
bond.
Juist de krachtige tegenstand, dien
Duitschland aan deze Russische po
gingen heeft geboden, bewijst eciuer,
aldus het blad, dat Duitschland 'ast
besloten is, aan het \^rdrag van Lo
carno onveranderd vast te houden In
derdaad zijn ook de Westelijke mo
gendheden zeer veel beier onderricht
aan het groote publiek.
Het orgaan der sociaal-democrati
sche partij, de „Vorwarts", wijst op
de juist plaats gevonden overhandi-
ing der Duitsche antwoord nota aan
~en Volkenbond in zake Duit ahlands
deelneming aan de werkzaam eden der
V olkenbondsraad-commissi e.
De overhandiging dezer nota is
klaarblijkelijk juist nu geschied, ten
einde ongerechtvaardigde conclus es,
die uit de Duitsch-Russische onderhan
delingen mochten worden getrokken,
te ontzenuwen.
HET OOSTELIJK LOCARNO.
Finland's antwoord.
Omtrent het Russisch aanbod van
een Oostelijk Locarno wordt uit Hel-
singfors gemeld, dat de vertegenwoor
diger der Sovjets den Finschen minis
ter van buitenlandsche zaken monde
ling heeft medegedeeld, dat Moskou
bereid is met Finland, de Baltische lan
den en Po:«.n te onderhandelen over
het sluiten van een non-aggressie-ver
drag, hetwelk bepalingen Devat, vol
gens welke'de contracteerende partijen
zich verbinden neutraal ie blijven in
geval een andere mogendheid één der
onderteek en ende staten mocht aanval
len. Moskou verklaart, zich eveneens
bereid een afzonderlijk verdrag res
pectievelijk met Finland, de Baltische
landen en Polen te sluiten.
De Finsche minister van buitenland
sche zaken is van oordeel, dat er nrcta
in den aangeduiden zin kan wor d ca
gedaan, zoolang Moskou geen duide
lijker voorstellen zal hebben gef-.-nnu-
leerd, maar hij 'is bereid, het monde
linge voorstel met groote aandacht te
onderzoeken.
PoUni betrekkingen met de Oestzee-
staten.
De Finsche minister van Buiten
landsche Zaken verklaarde omtrent d£
Poolsdh-Roemeensche con\ont:e, dat
daardoor in Polenfi verhouding tot Fin
land en tot de overige Oostze&staten
een verandering zal intreden.
Deze conventie bemoeilijkt Polens
betrekkingen tot z^n Noordelijke ha-
buurstaten.
