CHRISTELIJK DAGBLAD voorLKTDF.N FN OMSTRFKF.N 1 ADVERTENTIE-PRIJS
6e JAARGANG
DINSDAG 9 MAART 1926
NUMMER 1767
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en bulten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Oit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
7 Geheel vrij.
Als een lichtzijde van de oplossing
der Kabinetscrisis hebben wij Zater
dag genoemd, dat de A.-R. partij zich
in haar isolement kan terugtrekken
en dat zij weer geheel vrij slaat.
Op dat geheel vrij valle hier de
vollen nadruk.
De aanwezigheid van twee anti-re
volutionaire ministers in het Kabinet
zou toch tot verwarring aanleiding
kunnen geven en den indruk kunnen
wekken alsof de A.-R. partij voor dit
Kabinet althans eenige verantwoorde
lijkheid droeg.
Dat is echter niet het ge va!
Met Kabinet De Geer is ondanks het
feit, uat daarin twee leidende figuren
ut de Christelijk-Historisr.ne line zit
ting hebben, een extra-pane meiiair
Kabinet.
En zijn wij wel ingelicht dan hebben
de heeren van der Vegte en Dormer in
dit Kabinet zitting genomen zonder de
partijleiding daarin te kennen
Zij handelden geheel op eigen ver
antwoordelijkheid.
En al hopen wij dat hun optreden
van dien aard zal zijn, da. onze Ka-
xnei'ra. tie deze bewindslieden zal
kunnen steunen, een verbindingsscha-
kei tusschen het Kabinet en de A.-R.
partij vormen deze heeren uiet.
Over de vraag of dit optre len uit
par tijoogpunt bezien toelaatbaar moet
worden geacht spreken wij ons thans
niet uit.
Het kan deze mannen toch niet ont
gaan zijn, dat de crisis weliswaai ont
stond om het gezantschap, maai dat
ook andere factoren hier een rol speel
den en dat van verschillende kanten
meer of minder bedekt gekuipt werd
tegen den leider der A.-R. partij.
Dat is voor een ieder die meeleefde
duidelijk geweest.
Juist daarom had men mogen ver
wachten, dat geen anti-revolutionair
van beteekenis zich had laten vinden
om in dit Kabinet zitting te nemen,
Nu dit toch gebeurde is het noodig
er van meet af den nadruk op te leggen,
dat onze partij tegenover dit Kabinet
geheel vrij staat.
V Oud-minister Colijn.
Aan tegenstand heeft het Minister
Colijn bij zijn pogingen om op finan
cieel gebied orde op zaken te stellen
len ons land voor dreigende rampen
te bewaren niet ontbroken.
Meer dan iemand anders is hij ge
toond en gesmaad en Ifeeft men ge
tracht zijne bedoelingen verdacht te
■maken.
Er was openlijke tegenstand en be-
j dekte tegenwerking.
I Maar de waardeering ontbreekt toch
j Ook niet.
Dat blijkt uit een artikel in het
„Utrechtsch Dagblad" op een andere
plaats in dit blad overgenomen.
„Het Volk" hoezeer ook verheugd,
dat deze gevreesde tegenstander door
zijn eigen geestverwanten ten val ge
bracht werd, moest toch erkennen, dat
hij een man is uit één stuk.
En het R.K. orgaan „De Tijd" bevat
het volgende sympathieke artikel:
De leider van het christelijk coalitie
kabinet wordt tot heengaan gedwon
gen, niet door de kracht van den te
genstander, doch door verdeeldheid
onder de rechtsche bondgenooten.
De aftredende bewindsman zal met
voldoening kunnen terugzien op den
ontzaglijken arbeid, die in een korte*
spanne tijds mede onder zijn leiding
ls verricht. Bij zijn optreden als Mi
nister van Financiën in het kabinet-
Ruys, vond hij een aanzienlijk tekort
op de staatsbegrooting. In ruimen
kring was ernstige bezorgdheid ont
staan omtrent de dreigende onvast
heid van ons betaalmiddel door slech
te staatsfinanciën, waarvan men de
ontzettende gevolgen in het buiten
land had gezien. Men riep om den ster
ken mar., die na een tijdperk, waarin
een ieder meende, dat het geld niet
op kon, orde op zaken zou stellen, om
het land voor dreigend bankroet te
redden.
Ruys vond Colijn bereid deze boven-
menschelijke taak ter hand te nemen.
Veel critiek is geoefend op de wijze,
waarop de Minister van Financiën het
snoeimes meende te moeten hanteeren
vooral van de zijde van hen, die niet
schenen te kunnen begrijpen, dat zi.i
de eerste slachtoffers zouden worden
der inflatie. Colijn heeft doorgetast
met vaste hand. Wie hem van nabij
kennen, weten, dat hij niet is de stei
le, stroeve, gevoellooze regent, die óm.
hakt, wat hem in -den weg staat.
Pllchts- en medegevoel to nover
land en volk dreef dezen dio
LEIDSCHE COURANT
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
steeds toegankelijk bleef voor gegron
de critiek en goeden raad, tot de in
grijpende daad, welke velen pijn doen
moest, doch noodig was om grooter
onheil te voorkomen.
Noode zien wij den heer Colijn heen
gaan. Als beheerder der staatsfinan
ciën in een tijdperk van opbouw, zou
bij de betere zijde van zijn warmvoe
lend hart den volke hebben kunnen
toonen.
De politiek heeft er anders over be
slist.
Een troost daarbij is echter, dat de
scheidende Minister zijn post in het
openbaar leven niet verlaat. Als hoofd
redacteur van „De Standaard" en voor
zitter der Antirevolutionaire partij z,al
hij leiding blijven geven aan het Pro-
testantsche volksdeel, dat opgevoed is
in de overtuiging, dat onwankelbare
trouw aan eigen beginsel waardeering
voor anderer meening, speciaal voor
de opbouwende kracht, welke in het
katholieke volksdeel zit, niet uitsluit.
Juist daarom zal Colijn meer dan
wie ook invloed kunnen uitoefenen,
om te herstellen wat te kwader ure
gebroken werd.
Eenmaal zal ook de breede volks
massa erkennen, welken grooten dank
zij dezen man van de daad verschul
digd is.
Moge hij nog lange jaren werkzaam
zijn voor de publieke zaak, die door
herstel der rechtsche samenwerking
het best kan worden gediend."
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Enorme winst.
Het liberale „Vaderland" is over de
oplossing van de Kabinetscrisis best
te spreken.
,,Wij hebben nu, zoo jubelt dit blfyl.
een Kabinet, waarin na lange jaren
voor het eerst weer mannen van
Rechts en Links zullen samenwerken.
Dat is enorme winst, want de politieke
antithese krijgt daardoor een onh er-
stelbaren steg, en de volkseenheid be
haalt daardoor een triomf over het
separatisme. Het nieuwe Kabinet heil!
Deze vreugde is verklaarbaar.
De vrijzinnigen schijnen evenals de
Socialisten veel meer besef te hebben
van de beteekenis van wat zich den
laatsten tijd op politiek gebied afspeel
de, dan sommige rechtsche politici, die
in hun onnoozelheid meenden, dat op
11 November het Protestantisme werd
gered en die daarna weinig moeite
deden om de rechtsche samenwerking
te herstellen.
De coalitie ligt nu verbroken.
Aan het levenswerk van mannen
als Kuyper en Lohman is onherstel
bare schade toegebracht.
De tegenstellingen tusschen hen die
wat de groote hoofdzaken, die de poli
tiek beheerschen, btereft, dicht bij el
kaar staan, zijn verscherpt.
Geen wonder, dat de linkerzijde
juicht.
Wat nu gebeurde beteekent voor
haar „enorme winst."
Helaas!
STADSNIEUWS.
Indische economie.
•H Cl' Co-rif.
zen, oud-lid der Tweede Kamer zijn
reeks lezingen over Indische Economie
gehouden op uitnoodiging van bet
Leidsch Universiteitsfonds, in het Aca
demie? c! ouw alhier voortgezet met
een voordicht over de financieele
politiek der Indische Regeerjng.
Spreker begon met er op te wijzen,
dat er in 1917 een groote ommekeer
is gekomen in de finnantieele politiek
der Indische Regeering. Over de jaren
18671911 leverde de gewone dienst
een zuiver overschot op van f 364.8 mil
lioen. Ook de jaren 19121917 lever
den een overschot op op den gewonen
dienst van f 48.2 millioen. Daarente
gen wijzen de jaren 19171921 een te
kort op den gewonen dienst aan van
f 365.7 millioen. 's Lands zuivere ge
wone uitgaven vertoonden in die 5
jaar tijds een stijging met niet mindei
dan 143 pet., terwijl daartegenover de
ontvangsten slechts stegen met 86 pet.
Ook de uitgaven voor den buitenga-
wonen dienst stegen in die jaren op
schrikbarende wijze en bedroegen
over dat tijdvak niet minder dan f 545.4
millioen gulden.
Men heeft getracht dezen plotselin-
gen en betreuren9waardigen omme
keer in Indië's financieelen toestan 1 te
wijten aan den oorlog. Dit acht spr.
niet juist, want Indië heeft geen noc-
mensvr.:: üge crP' 'gaven gehad.
Integendeel waren de oorlogs- en na
oorlogsjaren voor Indië voordeeli^e
jaren, door stijging van het uitvoersai-
do terwijl 's lands producten zeer hoo-
ge prijzen bedongen en de opbrengst
Ier belastingen enorm was gestegen.
Het tekort vond veeleer zijn oorzuak
in een wijziging der Regeeringspoli-
tl op firar.tieel gei 'cd. Het tot 1917
1 i'nff hield met
RECLAME.
AMSÏERDAMSCHE ANTHRACIET M".
Heerensingel 34/35. Tel. 1523.
PRIMA KWALITEIT. VERZEGELDE ZAKKEN.
de geringe draagkracht der inheem-
sche bevolking, dat verder ook reke
ning hield met Indië's positie als ex
portland, tengevolge waarvan de uit
komsten der bedrijven geheel afhan
kelijk zijn van buitenlandsche markt
prijzen, dat beleid werd thans gequaii-
ficeerd als „ultra-voorzichtig Waar
tal van nieuwe nooden zich onweer
staanbaar opdrongen, die niet terzij
de konden worden ges#teld zonder
schade toe te brengen' aan vitale
volksbelangen, moest aan die nooden
worden voldaan, ongeacht de kosten.
Dat deze nieuwe politiek der Regee
ring om de tering niet naar de nering
te zt" n een f'nieo meest
uitloopen en dan ook nitgeloopen is,
ligt voor de hand. Men kan nu een
maal niet 's lands inkomsten tot een
willekeurige hoogte opvoeren, vooral
niet in een exportland als Ned. Indië.
Merkwaardig is het wel dat de toen
malige Regeering, die de behartiging
van vitale volksbelangen op den voor
grond stelde, er blijkbaar niet de min
ste notie van had, dat het sterk opvoe
ren van den belastingdruk vitale
volksbelangen schaden moet en nooit
kan bevorderen.
Dat in een tijdperk van ongeevenaar-
den op!' rh gebied de
staatsschuld gestegen is van f 232 mil
lioen tot f 1186 millioen, terwijl de be-
Icltinken to+ - "ekende hoo<v:-
zijn opg'"" '•raai
de toestrooming van kapitaal welke
voor de ontwikkeling var. Indië s hulp
bronnen on is, niet al te
zeer ,l Werr^
Reg. r" ook vtr* in p-poP--
^ïjii, de uitgaven op aanmerkelijk la
ger peil terug te brengen, zou de Clo
r.omische toekomst van Indië op het
spel gestaan hebben en J financieele
politiek zou onvermijdelijk tut de ge
leidelijke verarming der bevolking in
baar geheel hebben get;i<' De s'.e lite
economische toestand »an Java? in-
heem?» he bevolking .iceA, trouwen''
de aandacht van de Tweed* Kamer
getrokken, die in het vorig jaar een
motie aannam, waarbij de Kepecring
wcru uitgenoodigd een onderzoek naar
dien toestand te doen mstell-n. De re
sultaten van dat onderzoek, waarvan
de leiding werd opt^ \v:-en aan don
heer Meyer Ranneft, v.ijn noe niet
openbaar gemaakt, maar wel is reeds
bekend, dat de op Java's bevolking
drukkende lasten inderdaad te zwaar
zijn.
Tegenover de toename van Indië's
schuld in het tijdvak 191619?.'" met
f 923 millioen en van den dienst der
Indische schuld met bijna f 74 mil
lioen staat weliswaar dat in Uil tijd
vak 19181924 f 750 millioen in bui-
eugewone werken is vastgelegd, maar
spreker becijfert aan den ban i van
rapporten van den heer C. vau den
Bussche ,chef van den Indischcn Be-
zuinigingsdienst, dat dit bedrag in
verband met verschillende geleden
verlezen etc. niet kan worden be
schouwd als een nog ten volle aauwe
zig actief.
Een groot nadeel der gevolgde ti-
nancieele politiek noemt spreker de
enorme vermeerdering v. d. belasting
druk op alle lagen der bevolking t-n
alle in Indië werkende bedrijven. In
tien jaar tijd is de belastingdruk on
geveer 21/2 maal zoo zwaar geworden
en maakt dat Ned.-Indië, wat het aan
tal en den druk der belastingen aan
gaat, onder de koloniale landen thans
de eerste plaats inneemt. Deze hooge
belastingdruk heeft het land niet al
leen benadeeld, doordat hij de voor In
dië zoo hoog noodige kapitaals-toe-
strooming belemmerde, maar hij
dwong ook de bestaande ondernemin
gen tot bezuinigingen, tot beperking
van het personeel en tot verlaging der
loonen.
Na 1921 begon de Regeering geluk
kig een weg in te slaan tegenoverge
steld aan dien, welke over het tijdvak
19171921 gevolgd was: zuivere gewo
ne uitgaven werden belangrijk ver
minderd, de hoogste onbillijke specia
le belastingen op bepaalde landbouw
bedrijven en op de petroleumindus
trie werden afgeschaft etc. 's Lands fi
nancieele toestand is dan ook vooruit
gegaan, maar behoort naar sprekers
meening, nog geen aanleiding te geven
tot gevoelens van zelfvoldaanheid, ais
waaraan de Regeering in de Memorie
van Toelichting op tie begrooting 1926
uiting heeft gegeven. Ten onrechte
meent spreker wordt daar gewag ge-
maakt van de uitpuitting van de ob
jecten van bezuiniging en versobering
en van de mogclijkhed om het gewone
uitgaven-budget weer uit te zetten.
Want hoe is de bezuiniging sedert 21
verkregen. 1. door vermindering der
duurtetoeslagen der ambtenaren met
omstreeks f 45 millioen, 2. door ver
mindering van het aantal ambtenaren
met 6800 en 3. door de levende en doo-
de weermiddelen te land tot het uiter
ste te beperken. Feitelijk is op 's lands
huishouding slechts uiterst weinig
versoberd. Wat het derde genoemde
bezuinigingsmiddel betreft, acht spr.
met het oog op de in het verre Oosten
heerschende onrust, de beperking van
de weermacht te land niet zonder be
denking.
De zuivere gewone uitgaven zijn vol
gens de raming 1926 toch altijd nog
f 180 millioen hooger dan "in 1917 en
spreker becijfert, dat van dit bedrag
inderdaad slechts f 10 millioen aan
een betere verzorging van de vitale
belangen der bevolking ten goede is
gekomen.
Voor een zelfvoldaanheid over den
sedert 1925 bereikten evenwichtstoe
stand, zou alleen dan plaat9 zi n. wan
neer de vermogenstoestand van het
land verbeterd was, althans niet ach
teruit ging en wanneer de in het tijd
vak 19171921 aan 's lands financiën
toegebrachte schade geleidelijk werd
hersteld. Maar noch het een nocl-, het
ander is het geval. Op de eerste plaats
wordt op 's lands bezittingen niet vol
doende afgeschreven. Welis vaar wordt
bij de begrooting een bedrag van 23 8
millioen uitgetrokken voor schulddel
ging, maar spreker becijfert, dat dit
4.2 millioen te laag is iL: op te wegen
tegen de noodige afschrijvingen op het
ids bezittingen. Er is
echter meer. Het land heeft over 1916
1926 336.3 millioen ingeteerd, het
geen spreker nader aantoont. Zelfs
als met voor het inhalen van die in
tering een tijdvak neemt van veertig
jaar, zullen de aflossingen op de aan
gegane leeningen met f 121/, millioen
boven het thans uitgetrokken bedrag
verhoogd moeten worden, teneinde op
s lands vermogen niet verder in te
teren en de plaats gehad hebbende in
tering geleidelijk in te "halen. Neemt
men daarenboven in aanmerking, dat
de uitgaven voor de Marine eigenlijk
thuisbehoorden op den gewonen dienst
betgeen voor 1926 op een bedrag van
f 7.1 millioen uitkomt en houdt men er
tenslotte rekening mede, dat onder de
buiengewone uitgaven enkele posten
zijn opgenomen, die noch ten volle
rendabel zijn, noch een liquide waarde
vertegenwoordigen, dan komt spreker
tot de conclusie, dat de begrootïng 26
voor zoo ver het de uitgaven van den
gewonen dienst betreft, voor een be
drag van rond f 24 millioen geflat
teerd is.
Onder deze omstandigheden acht
spr. het niet verantwoord om met de
begrooting van 1926 te gewagen van
„een afgesloten tijdperk van strenge
bezuiniging'. Men zal integendeel
naast versterking der inkomsten be
dacht moeten zijn op verdere versobe
ring en inkrimping van de overheids
taak, temeer waar s lands uitgaven
na 1932 nog met een bedrag van zeker
f 31% millioen zullen stijgen als ge
volg van de dan aanvangende aflos
sing der Amerikaansche en Engelsche
leeningen en van de steeds toenemen
de pensioenlasten. Die versobering en
inkrimpng van de overheidstaak, zal
naar sprekers meening in hoofdzaak
moeten worden verkregen door een
verdere vermindering van het aantal
der burgerlijke landsdienaren, waar
van er thans nog bijna 94000 in dienst
zijn. Spreker becijfert, dat de totale
personeelskosten f 266.9 millioen be
dragen op een budget van f 418.2 mil
lioen. In verhouding tot 's lands in
komsten ad f 419.1 millioen is dit be
drag buitensporig hoog. Wanneer men
dan bedenkt aldus eindigt spr. - -
dat die tegenwoordige inkomsten al
leen verkregen kunnen worden door
een te zwaren belastingdruk welke een
gezonde uitbreiding van het bc»i»i.,i
leven in aanzienlijke mate belemmert
en de welvaart van de inheemscbe
bevolking hoogst nadeelig beïnvloedt,
dan is het duidelijk, dat de belangen
der ambtenaren zullen moeten wijken
voor het algemeen belang ert dal dc
Rgeering zoo spoedig mogelijk het
noodige moet doen om te geraken tot
eene zeer aanzienlijke verdere inkrim
ping van het aantal landsdienaren.
Prof. Dr. R. Willstfitter.
Op uitnoodiging van de Leidsche
Vereeniging voor Wetenschappelijke
voordrachten zal Dinsdagavond 16
Maart Prof. Dr. R. Wills tatter uit Muu-
chen in het klein Auditorium der Uni
versiteit een voordracht houden over:
„Die Natur der Zyme".
Het derde lustrum van den Leidsóhen
Studentenbond.
De wegens het overlijden van de pro
fessoren Kamerlingh Onnes en Pijper
uitgestelde feestelijkheden in verband
met het derde lustrum van den Stu
dentenbond „Jugantur Guadia Musis"
hebben gisteren plaats gehad.
Gewone adrertentiSn por regel 23*/* cent
Ingezonden Mededeelingen, dnbbel UrieL
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine adrertentiSn bij vooruitbetaling
▼an ten koogste 30 woorden, worden doge*
lij ka geplaatat ad 40 cent
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
„De Tijd" en het „Utrechtsch Dag
blad" over den afgetreden premfer.
Mr. Heemskerk over het nieuwe
kabinet.
Buitenland.
De Volkenbondsvergadering te Ge-
nève geopend.
Als ministers van financiën In
Frankrijk worden "enoemd Peret en
Caillaux.
De voorbereidende ontwapenings
conferentie is voor onbepaalde tijd
uitgesteld.
Om de reeds genoemde reden had
de herdenking niet in het academie
gebouw plaats, doch in de clubzaal
op den Burcht.
De praeses, de heer Thorbecke, gaf
een overzicht van de lotgevallen van
den bond gedurende de vijftien jaar
van zijn bestaan en herdacht den eer
sten praeses. den heer de Reu, een der
vier oprichters van den bond. Vervol
gens memoreerde spr. den gevoerden
strijd over de al of niet aansluiting
bij Unitas, alsmede de vereenigingen,
die op initiatief van den bond waren
opgericht. Ten slotte maakte spr. met
blijdschap gewag van de aangename
verhouding tot de zusterverenigingen
Afgevaardigden van verschil lendft
corporaties, ook uit Amsterdam, Rot
terdam en Utrecht kwamen den jubi
leerenden bond op de druk bezochte
receptie complimenteeren.
Tot slot van deze feestelijke herden
king werd gisteravond door de Leid-
scht Studenten Tooneelvereenigir^
Dedil in den Schouwburg het tooneel-^
9tuk Experiment vertoond en werd in
de Graanbeurs een diner aangeboden.
Onderofficieren Schietvereeniging
„Generaal Snijders."
De wedstrijdinschrijvingen zijnthan9
in vollen gang, die. zoowel voor buks
als marga de verwachtingen overtref
fen. Verschillende medailles zijn reeds
ontvangen, o.a. één van Zijne Excel
lentie Generaal Snijders, terwijl van
andere zijde toezeggingen zijn gedaan.
Verschillende detachementen van
land- en zeemacht zullen aan de wed
strijden deelnemen met steun van can-
tines. Maandagmiddag j.l. is door het
secretariaat een schrijven ontvangen
van Zijne Excellentie Generaal Snij
ders. dat hij persoonlijk de officieele
opening op 15 Maart hoopt bij te wo
nen. Zijne Excellentie zal te 1.45 te
Leiden arriveeren.
Jubileum Dr. J. Riemens.
Zooals reeds gemeld werd zal in ver
band met het zilveren jubileum van
Dr. J. Riemens, predikant der Ned.
Herv. Gem. alhier op 17 Maart a s.
aan den avond van den volgenden dag,
18 Maart, in de Hooglandsche Kerk
een zangdienst worden gehouden.
Het officieel programma daarvoor is
thans verschenen.
De koorzang zal worden waargeno
men door het kerkkoor „Ex Animo",
dat de a.s. jubilaris indertijd heeft op
gericht.
Den Jubilaris zal o.m. een door den
heer W. F. kools, den bekenden Rot-
terdamschen toonkunstenaar, gecom
poneerde feest-hymne worden toege
zongen.
De dienst zal ondpr leiding staan
van Ds. W. Th. Boissevain, die eerst
een openingswoord zal spreken en
later een toespraak zal houden.
R.H.W.
Tot commissarissen van de N.V, 11-
monadefabrieken R.H.W. zijnbenoerritl
de heeren: R. van F.ecko, Leiden; B.
Erkelens. Duisburg; P. A. de Gooyer,
Leiden en J. H. Senff, Oegstgeest.
J. P. Meershoek.
Ter gelegenheid van zijn 40-jarig ju
bileum mocht gisteren de heer J. P
Meershoek, meesterknecht bij het Am-
sterdamsch Pakschuiten veer, veel blij
ken van belangstelling ontvangen
Namens de directie werd hij door
den chef gecomplimenteerd en werl
hem een bedrag in enveloppe aange
boden.
De Nederlandsche Arbitrage-politiek.
Vanwege de Leidsche Studentenver-
eeniging voor den Volkenhond zal
Woensdag 10 Maart in de Sociëteit
„Minerva" een vergadering met debat
plaats hebben waar de heer A. H. Phi-
lipse zal inleiden: „De Nederlandsche
Arbitragepolitiek vergeleken «bij het
protocol tot vreedzame bes!» chting van
geschillen van 20 October 1924
Hedenmorgen om 10 uur ont
stond een begin van brand op een
studentenkamer aan het Raoenbuxv.