CHRISTELIJK DAGBLAD voorLKTDF.N FN OMSTRFKF.N 1 ADVERTENTIE-PRIJS 6e JAARGANG DINSDAG 9 MAART 1926 NUMMER 1767 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en bulten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal i 2.50 Per week i 0.19 Franco per post per kwartaal i 2.90 Oit nummer bestaat uit TWEE Bladen. EERSTE BLAD. 7 Geheel vrij. Als een lichtzijde van de oplossing der Kabinetscrisis hebben wij Zater dag genoemd, dat de A.-R. partij zich in haar isolement kan terugtrekken en dat zij weer geheel vrij slaat. Op dat geheel vrij valle hier de vollen nadruk. De aanwezigheid van twee anti-re volutionaire ministers in het Kabinet zou toch tot verwarring aanleiding kunnen geven en den indruk kunnen wekken alsof de A.-R. partij voor dit Kabinet althans eenige verantwoorde lijkheid droeg. Dat is echter niet het ge va! Met Kabinet De Geer is ondanks het feit, uat daarin twee leidende figuren ut de Christelijk-Historisr.ne line zit ting hebben, een extra-pane meiiair Kabinet. En zijn wij wel ingelicht dan hebben de heeren van der Vegte en Dormer in dit Kabinet zitting genomen zonder de partijleiding daarin te kennen Zij handelden geheel op eigen ver antwoordelijkheid. En al hopen wij dat hun optreden van dien aard zal zijn, da. onze Ka- xnei'ra. tie deze bewindslieden zal kunnen steunen, een verbindingsscha- kei tusschen het Kabinet en de A.-R. partij vormen deze heeren uiet. Over de vraag of dit optre len uit par tijoogpunt bezien toelaatbaar moet worden geacht spreken wij ons thans niet uit. Het kan deze mannen toch niet ont gaan zijn, dat de crisis weliswaai ont stond om het gezantschap, maai dat ook andere factoren hier een rol speel den en dat van verschillende kanten meer of minder bedekt gekuipt werd tegen den leider der A.-R. partij. Dat is voor een ieder die meeleefde duidelijk geweest. Juist daarom had men mogen ver wachten, dat geen anti-revolutionair van beteekenis zich had laten vinden om in dit Kabinet zitting te nemen, Nu dit toch gebeurde is het noodig er van meet af den nadruk op te leggen, dat onze partij tegenover dit Kabinet geheel vrij staat. V Oud-minister Colijn. Aan tegenstand heeft het Minister Colijn bij zijn pogingen om op finan cieel gebied orde op zaken te stellen len ons land voor dreigende rampen te bewaren niet ontbroken. Meer dan iemand anders is hij ge toond en gesmaad en Ifeeft men ge tracht zijne bedoelingen verdacht te ■maken. Er was openlijke tegenstand en be- j dekte tegenwerking. I Maar de waardeering ontbreekt toch j Ook niet. Dat blijkt uit een artikel in het „Utrechtsch Dagblad" op een andere plaats in dit blad overgenomen. „Het Volk" hoezeer ook verheugd, dat deze gevreesde tegenstander door zijn eigen geestverwanten ten val ge bracht werd, moest toch erkennen, dat hij een man is uit één stuk. En het R.K. orgaan „De Tijd" bevat het volgende sympathieke artikel: De leider van het christelijk coalitie kabinet wordt tot heengaan gedwon gen, niet door de kracht van den te genstander, doch door verdeeldheid onder de rechtsche bondgenooten. De aftredende bewindsman zal met voldoening kunnen terugzien op den ontzaglijken arbeid, die in een korte* spanne tijds mede onder zijn leiding ls verricht. Bij zijn optreden als Mi nister van Financiën in het kabinet- Ruys, vond hij een aanzienlijk tekort op de staatsbegrooting. In ruimen kring was ernstige bezorgdheid ont staan omtrent de dreigende onvast heid van ons betaalmiddel door slech te staatsfinanciën, waarvan men de ontzettende gevolgen in het buiten land had gezien. Men riep om den ster ken mar., die na een tijdperk, waarin een ieder meende, dat het geld niet op kon, orde op zaken zou stellen, om het land voor dreigend bankroet te redden. Ruys vond Colijn bereid deze boven- menschelijke taak ter hand te nemen. Veel critiek is geoefend op de wijze, waarop de Minister van Financiën het snoeimes meende te moeten hanteeren vooral van de zijde van hen, die niet schenen te kunnen begrijpen, dat zi.i de eerste slachtoffers zouden worden der inflatie. Colijn heeft doorgetast met vaste hand. Wie hem van nabij kennen, weten, dat hij niet is de stei le, stroeve, gevoellooze regent, die óm. hakt, wat hem in -den weg staat. Pllchts- en medegevoel to nover land en volk dreef dezen dio LEIDSCHE COURANT BUREAU: Hooigracht 35 Leiden steeds toegankelijk bleef voor gegron de critiek en goeden raad, tot de in grijpende daad, welke velen pijn doen moest, doch noodig was om grooter onheil te voorkomen. Noode zien wij den heer Colijn heen gaan. Als beheerder der staatsfinan ciën in een tijdperk van opbouw, zou bij de betere zijde van zijn warmvoe lend hart den volke hebben kunnen toonen. De politiek heeft er anders over be slist. Een troost daarbij is echter, dat de scheidende Minister zijn post in het openbaar leven niet verlaat. Als hoofd redacteur van „De Standaard" en voor zitter der Antirevolutionaire partij z,al hij leiding blijven geven aan het Pro- testantsche volksdeel, dat opgevoed is in de overtuiging, dat onwankelbare trouw aan eigen beginsel waardeering voor anderer meening, speciaal voor de opbouwende kracht, welke in het katholieke volksdeel zit, niet uitsluit. Juist daarom zal Colijn meer dan wie ook invloed kunnen uitoefenen, om te herstellen wat te kwader ure gebroken werd. Eenmaal zal ook de breede volks massa erkennen, welken grooten dank zij dezen man van de daad verschul digd is. Moge hij nog lange jaren werkzaam zijn voor de publieke zaak, die door herstel der rechtsche samenwerking het best kan worden gediend." Tel. 1278, Postgiro 58936 Postbox 20 Enorme winst. Het liberale „Vaderland" is over de oplossing van de Kabinetscrisis best te spreken. ,,Wij hebben nu, zoo jubelt dit blfyl. een Kabinet, waarin na lange jaren voor het eerst weer mannen van Rechts en Links zullen samenwerken. Dat is enorme winst, want de politieke antithese krijgt daardoor een onh er- stelbaren steg, en de volkseenheid be haalt daardoor een triomf over het separatisme. Het nieuwe Kabinet heil! Deze vreugde is verklaarbaar. De vrijzinnigen schijnen evenals de Socialisten veel meer besef te hebben van de beteekenis van wat zich den laatsten tijd op politiek gebied afspeel de, dan sommige rechtsche politici, die in hun onnoozelheid meenden, dat op 11 November het Protestantisme werd gered en die daarna weinig moeite deden om de rechtsche samenwerking te herstellen. De coalitie ligt nu verbroken. Aan het levenswerk van mannen als Kuyper en Lohman is onherstel bare schade toegebracht. De tegenstellingen tusschen hen die wat de groote hoofdzaken, die de poli tiek beheerschen, btereft, dicht bij el kaar staan, zijn verscherpt. Geen wonder, dat de linkerzijde juicht. Wat nu gebeurde beteekent voor haar „enorme winst." Helaas! STADSNIEUWS. Indische economie. •H Cl' Co-rif. zen, oud-lid der Tweede Kamer zijn reeks lezingen over Indische Economie gehouden op uitnoodiging van bet Leidsch Universiteitsfonds, in het Aca demie? c! ouw alhier voortgezet met een voordicht over de financieele politiek der Indische Regeerjng. Spreker begon met er op te wijzen, dat er in 1917 een groote ommekeer is gekomen in de finnantieele politiek der Indische Regeering. Over de jaren 18671911 leverde de gewone dienst een zuiver overschot op van f 364.8 mil lioen. Ook de jaren 19121917 lever den een overschot op op den gewonen dienst van f 48.2 millioen. Daarente gen wijzen de jaren 19171921 een te kort op den gewonen dienst aan van f 365.7 millioen. 's Lands zuivere ge wone uitgaven vertoonden in die 5 jaar tijds een stijging met niet mindei dan 143 pet., terwijl daartegenover de ontvangsten slechts stegen met 86 pet. Ook de uitgaven voor den buitenga- wonen dienst stegen in die jaren op schrikbarende wijze en bedroegen over dat tijdvak niet minder dan f 545.4 millioen gulden. Men heeft getracht dezen plotselin- gen en betreuren9waardigen omme keer in Indië's financieelen toestan 1 te wijten aan den oorlog. Dit acht spr. niet juist, want Indië heeft geen noc- mensvr.:: üge crP' 'gaven gehad. Integendeel waren de oorlogs- en na oorlogsjaren voor Indië voordeeli^e jaren, door stijging van het uitvoersai- do terwijl 's lands producten zeer hoo- ge prijzen bedongen en de opbrengst Ier belastingen enorm was gestegen. Het tekort vond veeleer zijn oorzuak in een wijziging der Regeeringspoli- tl op firar.tieel gei 'cd. Het tot 1917 1 i'nff hield met RECLAME. AMSÏERDAMSCHE ANTHRACIET M". Heerensingel 34/35. Tel. 1523. PRIMA KWALITEIT. VERZEGELDE ZAKKEN. de geringe draagkracht der inheem- sche bevolking, dat verder ook reke ning hield met Indië's positie als ex portland, tengevolge waarvan de uit komsten der bedrijven geheel afhan kelijk zijn van buitenlandsche markt prijzen, dat beleid werd thans gequaii- ficeerd als „ultra-voorzichtig Waar tal van nieuwe nooden zich onweer staanbaar opdrongen, die niet terzij de konden worden ges#teld zonder schade toe te brengen' aan vitale volksbelangen, moest aan die nooden worden voldaan, ongeacht de kosten. Dat deze nieuwe politiek der Regee ring om de tering niet naar de nering te zt" n een f'nieo meest uitloopen en dan ook nitgeloopen is, ligt voor de hand. Men kan nu een maal niet 's lands inkomsten tot een willekeurige hoogte opvoeren, vooral niet in een exportland als Ned. Indië. Merkwaardig is het wel dat de toen malige Regeering, die de behartiging van vitale volksbelangen op den voor grond stelde, er blijkbaar niet de min ste notie van had, dat het sterk opvoe ren van den belastingdruk vitale volksbelangen schaden moet en nooit kan bevorderen. Dat in een tijdperk van ongeevenaar- den op!' rh gebied de staatsschuld gestegen is van f 232 mil lioen tot f 1186 millioen, terwijl de be- Icltinken to+ - "ekende hoo<v:- zijn opg'"" '•raai de toestrooming van kapitaal welke voor de ontwikkeling var. Indië s hulp bronnen on is, niet al te zeer ,l Werr^ Reg. r" ook vtr* in p-poP-- ^ïjii, de uitgaven op aanmerkelijk la ger peil terug te brengen, zou de Clo r.omische toekomst van Indië op het spel gestaan hebben en J financieele politiek zou onvermijdelijk tut de ge leidelijke verarming der bevolking in baar geheel hebben get;i<' De s'.e lite economische toestand »an Java? in- heem?» he bevolking .iceA, trouwen'' de aandacht van de Tweed* Kamer getrokken, die in het vorig jaar een motie aannam, waarbij de Kepecring wcru uitgenoodigd een onderzoek naar dien toestand te doen mstell-n. De re sultaten van dat onderzoek, waarvan de leiding werd opt^ \v:-en aan don heer Meyer Ranneft, v.ijn noe niet openbaar gemaakt, maar wel is reeds bekend, dat de op Java's bevolking drukkende lasten inderdaad te zwaar zijn. Tegenover de toename van Indië's schuld in het tijdvak 191619?.'" met f 923 millioen en van den dienst der Indische schuld met bijna f 74 mil lioen staat weliswaar dat in Uil tijd vak 19181924 f 750 millioen in bui- eugewone werken is vastgelegd, maar spreker becijfert aan den ban i van rapporten van den heer C. vau den Bussche ,chef van den Indischcn Be- zuinigingsdienst, dat dit bedrag in verband met verschillende geleden verlezen etc. niet kan worden be schouwd als een nog ten volle aauwe zig actief. Een groot nadeel der gevolgde ti- nancieele politiek noemt spreker de enorme vermeerdering v. d. belasting druk op alle lagen der bevolking t-n alle in Indië werkende bedrijven. In tien jaar tijd is de belastingdruk on geveer 21/2 maal zoo zwaar geworden en maakt dat Ned.-Indië, wat het aan tal en den druk der belastingen aan gaat, onder de koloniale landen thans de eerste plaats inneemt. Deze hooge belastingdruk heeft het land niet al leen benadeeld, doordat hij de voor In dië zoo hoog noodige kapitaals-toe- strooming belemmerde, maar hij dwong ook de bestaande ondernemin gen tot bezuinigingen, tot beperking van het personeel en tot verlaging der loonen. Na 1921 begon de Regeering geluk kig een weg in te slaan tegenoverge steld aan dien, welke over het tijdvak 19171921 gevolgd was: zuivere gewo ne uitgaven werden belangrijk ver minderd, de hoogste onbillijke specia le belastingen op bepaalde landbouw bedrijven en op de petroleumindus trie werden afgeschaft etc. 's Lands fi nancieele toestand is dan ook vooruit gegaan, maar behoort naar sprekers meening, nog geen aanleiding te geven tot gevoelens van zelfvoldaanheid, ais waaraan de Regeering in de Memorie van Toelichting op tie begrooting 1926 uiting heeft gegeven. Ten onrechte meent spreker wordt daar gewag ge- maakt van de uitpuitting van de ob jecten van bezuiniging en versobering en van de mogclijkhed om het gewone uitgaven-budget weer uit te zetten. Want hoe is de bezuiniging sedert 21 verkregen. 1. door vermindering der duurtetoeslagen der ambtenaren met omstreeks f 45 millioen, 2. door ver mindering van het aantal ambtenaren met 6800 en 3. door de levende en doo- de weermiddelen te land tot het uiter ste te beperken. Feitelijk is op 's lands huishouding slechts uiterst weinig versoberd. Wat het derde genoemde bezuinigingsmiddel betreft, acht spr. met het oog op de in het verre Oosten heerschende onrust, de beperking van de weermacht te land niet zonder be denking. De zuivere gewone uitgaven zijn vol gens de raming 1926 toch altijd nog f 180 millioen hooger dan "in 1917 en spreker becijfert, dat van dit bedrag inderdaad slechts f 10 millioen aan een betere verzorging van de vitale belangen der bevolking ten goede is gekomen. Voor een zelfvoldaanheid over den sedert 1925 bereikten evenwichtstoe stand, zou alleen dan plaat9 zi n. wan neer de vermogenstoestand van het land verbeterd was, althans niet ach teruit ging en wanneer de in het tijd vak 19171921 aan 's lands financiën toegebrachte schade geleidelijk werd hersteld. Maar noch het een nocl-, het ander is het geval. Op de eerste plaats wordt op 's lands bezittingen niet vol doende afgeschreven. Welis vaar wordt bij de begrooting een bedrag van 23 8 millioen uitgetrokken voor schulddel ging, maar spreker becijfert, dat dit 4.2 millioen te laag is iL: op te wegen tegen de noodige afschrijvingen op het ids bezittingen. Er is echter meer. Het land heeft over 1916 1926 336.3 millioen ingeteerd, het geen spreker nader aantoont. Zelfs als met voor het inhalen van die in tering een tijdvak neemt van veertig jaar, zullen de aflossingen op de aan gegane leeningen met f 121/, millioen boven het thans uitgetrokken bedrag verhoogd moeten worden, teneinde op s lands vermogen niet verder in te teren en de plaats gehad hebbende in tering geleidelijk in te "halen. Neemt men daarenboven in aanmerking, dat de uitgaven voor de Marine eigenlijk thuisbehoorden op den gewonen dienst betgeen voor 1926 op een bedrag van f 7.1 millioen uitkomt en houdt men er tenslotte rekening mede, dat onder de buiengewone uitgaven enkele posten zijn opgenomen, die noch ten volle rendabel zijn, noch een liquide waarde vertegenwoordigen, dan komt spreker tot de conclusie, dat de begrootïng 26 voor zoo ver het de uitgaven van den gewonen dienst betreft, voor een be drag van rond f 24 millioen geflat teerd is. Onder deze omstandigheden acht spr. het niet verantwoord om met de begrooting van 1926 te gewagen van „een afgesloten tijdperk van strenge bezuiniging'. Men zal integendeel naast versterking der inkomsten be dacht moeten zijn op verdere versobe ring en inkrimping van de overheids taak, temeer waar s lands uitgaven na 1932 nog met een bedrag van zeker f 31% millioen zullen stijgen als ge volg van de dan aanvangende aflos sing der Amerikaansche en Engelsche leeningen en van de steeds toenemen de pensioenlasten. Die versobering en inkrimpng van de overheidstaak, zal naar sprekers meening in hoofdzaak moeten worden verkregen door een verdere vermindering van het aantal der burgerlijke landsdienaren, waar van er thans nog bijna 94000 in dienst zijn. Spreker becijfert, dat de totale personeelskosten f 266.9 millioen be dragen op een budget van f 418.2 mil lioen. In verhouding tot 's lands in komsten ad f 419.1 millioen is dit be drag buitensporig hoog. Wanneer men dan bedenkt aldus eindigt spr. - - dat die tegenwoordige inkomsten al leen verkregen kunnen worden door een te zwaren belastingdruk welke een gezonde uitbreiding van het bc»i»i.,i leven in aanzienlijke mate belemmert en de welvaart van de inheemscbe bevolking hoogst nadeelig beïnvloedt, dan is het duidelijk, dat de belangen der ambtenaren zullen moeten wijken voor het algemeen belang ert dal dc Rgeering zoo spoedig mogelijk het noodige moet doen om te geraken tot eene zeer aanzienlijke verdere inkrim ping van het aantal landsdienaren. Prof. Dr. R. Willstfitter. Op uitnoodiging van de Leidsche Vereeniging voor Wetenschappelijke voordrachten zal Dinsdagavond 16 Maart Prof. Dr. R. Wills tatter uit Muu- chen in het klein Auditorium der Uni versiteit een voordracht houden over: „Die Natur der Zyme". Het derde lustrum van den Leidsóhen Studentenbond. De wegens het overlijden van de pro fessoren Kamerlingh Onnes en Pijper uitgestelde feestelijkheden in verband met het derde lustrum van den Stu dentenbond „Jugantur Guadia Musis" hebben gisteren plaats gehad. Gewone adrertentiSn por regel 23*/* cent Ingezonden Mededeelingen, dnbbel UrieL Bij contract, belangrijke redactie. Kleine adrertentiSn bij vooruitbetaling ▼an ten koogste 30 woorden, worden doge* lij ka geplaatat ad 40 cent Belangrijkste nieuws in dit Nummer. Binnenland. „De Tijd" en het „Utrechtsch Dag blad" over den afgetreden premfer. Mr. Heemskerk over het nieuwe kabinet. Buitenland. De Volkenbondsvergadering te Ge- nève geopend. Als ministers van financiën In Frankrijk worden "enoemd Peret en Caillaux. De voorbereidende ontwapenings conferentie is voor onbepaalde tijd uitgesteld. Om de reeds genoemde reden had de herdenking niet in het academie gebouw plaats, doch in de clubzaal op den Burcht. De praeses, de heer Thorbecke, gaf een overzicht van de lotgevallen van den bond gedurende de vijftien jaar van zijn bestaan en herdacht den eer sten praeses. den heer de Reu, een der vier oprichters van den bond. Vervol gens memoreerde spr. den gevoerden strijd over de al of niet aansluiting bij Unitas, alsmede de vereenigingen, die op initiatief van den bond waren opgericht. Ten slotte maakte spr. met blijdschap gewag van de aangename verhouding tot de zusterverenigingen Afgevaardigden van verschil lendft corporaties, ook uit Amsterdam, Rot terdam en Utrecht kwamen den jubi leerenden bond op de druk bezochte receptie complimenteeren. Tot slot van deze feestelijke herden king werd gisteravond door de Leid- scht Studenten Tooneelvereenigir^ Dedil in den Schouwburg het tooneel-^ 9tuk Experiment vertoond en werd in de Graanbeurs een diner aangeboden. Onderofficieren Schietvereeniging „Generaal Snijders." De wedstrijdinschrijvingen zijnthan9 in vollen gang, die. zoowel voor buks als marga de verwachtingen overtref fen. Verschillende medailles zijn reeds ontvangen, o.a. één van Zijne Excel lentie Generaal Snijders, terwijl van andere zijde toezeggingen zijn gedaan. Verschillende detachementen van land- en zeemacht zullen aan de wed strijden deelnemen met steun van can- tines. Maandagmiddag j.l. is door het secretariaat een schrijven ontvangen van Zijne Excellentie Generaal Snij ders. dat hij persoonlijk de officieele opening op 15 Maart hoopt bij te wo nen. Zijne Excellentie zal te 1.45 te Leiden arriveeren. Jubileum Dr. J. Riemens. Zooals reeds gemeld werd zal in ver band met het zilveren jubileum van Dr. J. Riemens, predikant der Ned. Herv. Gem. alhier op 17 Maart a s. aan den avond van den volgenden dag, 18 Maart, in de Hooglandsche Kerk een zangdienst worden gehouden. Het officieel programma daarvoor is thans verschenen. De koorzang zal worden waargeno men door het kerkkoor „Ex Animo", dat de a.s. jubilaris indertijd heeft op gericht. Den Jubilaris zal o.m. een door den heer W. F. kools, den bekenden Rot- terdamschen toonkunstenaar, gecom poneerde feest-hymne worden toege zongen. De dienst zal ondpr leiding staan van Ds. W. Th. Boissevain, die eerst een openingswoord zal spreken en later een toespraak zal houden. R.H.W. Tot commissarissen van de N.V, 11- monadefabrieken R.H.W. zijnbenoerritl de heeren: R. van F.ecko, Leiden; B. Erkelens. Duisburg; P. A. de Gooyer, Leiden en J. H. Senff, Oegstgeest. J. P. Meershoek. Ter gelegenheid van zijn 40-jarig ju bileum mocht gisteren de heer J. P Meershoek, meesterknecht bij het Am- sterdamsch Pakschuiten veer, veel blij ken van belangstelling ontvangen Namens de directie werd hij door den chef gecomplimenteerd en werl hem een bedrag in enveloppe aange boden. De Nederlandsche Arbitrage-politiek. Vanwege de Leidsche Studentenver- eeniging voor den Volkenhond zal Woensdag 10 Maart in de Sociëteit „Minerva" een vergadering met debat plaats hebben waar de heer A. H. Phi- lipse zal inleiden: „De Nederlandsche Arbitragepolitiek vergeleken «bij het protocol tot vreedzame bes!» chting van geschillen van 20 October 1924 Hedenmorgen om 10 uur ont stond een begin van brand op een studentenkamer aan het Raoenbuxv.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1926 | | pagina 1