CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6e JAARGANG
VRIJDAG 19 FEBRUARI 1926
NUMMER 1752
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 22\» cent
Ingezonden Mede deelingen, dobbel tariei.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine adrertentiën Lij voornitbelaling
van ten hoogste 30 woorden, woraen dage-
lijk* geplaatst ad 40 cent.
dit nuntmer iiesfaat ui! TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Naar welke school?
Voor de openbare school wordt den
laatsten tijd een sterke propaganda ge
voerd.
Nu de actie niet meer door allerlei
dwangmaatregelen aan de openbare
school is vastgehecht, maar de ouders
meer in vrijheid kunnen kiezen, be
gint het openbaar onderwijs te ver-
loopen.
Vandaar dat nu een reclame-cam
pagne op touw is gezet om de openbare
school weer nieutV leven in te blazen
en verderen teruggang te voorkomen.
De nieuwe reclame luidt:
Eén volk, één school.
„Naar welke school zal ik mijn kind
zenden?
„Naar die school, welke haar deu
ren openzet voor alle kindeken des
volks.
„Naar die school, waar het geheele
onderwijs, onder het aanleeren van
gepaste en nuttige kundigheden, moet
worden dienstbaar gemaakt aan de
opleiding tot alle Christelijke en maat
schappelijke deugden."
Zelfs heeft men de stelling hooren
verkondigen, dat wie waarlijk Christe
lijk onderwijs begeert, verplicht is zijn
kinderen te zenden naar de openbare
school.
In verband met deze propaganda
kan het goed zijn nog even te wijzen
op de (mislukte) protestvergadering
tegen het ontslag van gehuwde onder
wijzeressen, die deze week te Leiden
werd gehouden.
Uit het beleggen van deze vergade
ring bleek reeds dat de ijveraars voor
openbaar onderwijs niet in de eerste
plaats het onderwijsbelang in hét oog
houden.
Was dat het geval, dan zou men
veeleer zijn instemming met hot voor
stel van B. en W. hebben betuigd, in
plaats van een meeting te organisee-
ren, waardoor het vertrouwen in de
openbare school alweer niet is ver
meerderd.
Een der sprekers liet duidelijk uit
komen, dat hij de „vrije liefde" voor
de opvoeders tot alle Christelijke en
maatschappelijke deugden een begee-
renswaardige zaak acht.
En een andere spreker, die nog wel
als woordvoerder van de onderwijsor
ganisaties optrad, kon niet nalaten de
onderwijzeressen openlijk op te wekr
ken een z.g. vrij huwelijk aan te gaan.
En van zulke opvoedsters, die dus
publiekelijk in strijd met de Christe
lijke en burgerlijke zeden zouden le
ven, zou men dan moeten verwachten,
dat zij de kinderen zullen opleiden tot
alle Christelijke en maatschappelijke
deugden?
Het is verblijdend dat zulke onchris
telijke theorieën ook door zéér vele
openbare onderwijzers en onderwijze
ressen worden verafschuwd.
Maar het is tevens begrijpelijk, dat
tal van ouders kopschuw worden en
dat ze aan een school, die door
dergelijke propagandisten wordt ver
dedigd, hunne kinderen niet langer
durven toevertrouwen.
Binnenkort is er weer overal gele
genheid kinderen voor de scholen te
laten inschrijven.
Laten ouders die omtrent d^ vraag
naar welke school zij hun kind zullen
zenden, nog een weifelend standpunt
innemen met wat op de Leidsche pro
testvergadering verkondigd werd,
ernstig rekening hcTuden.
STADSNIEUWS.
Wat is de Sata^?
Voor een stampvolle zaal sprak gis
teravond in Prediker op uitnoodiging
van den Leidschen Chr. Besturenbond
Ds. K. S c h i 1 d er van Oegstgeest over
bovenstaand onderwerp.
De voorzitter, de heer J. B. H. Gro
tenhuis opende de vergadering, liet
zingen Ps. 68:1, ging voor in gebed,
las 1 Cor. 10:112 en heette daarna
de aanwezigen welkom, in 't bijzonder
den spreker. Na een kort openings
woord, waarin hij ér op wees, dat de
vakbeweging, die naar Christus' naam
is genoemd op den grondslag der chris
telijke beginselen strijdt voor het so
ciale recht, gaf hij het woord aan den
spreker.
Ds. -Schilder begon met op te mer
ken, dat er voor het onderwerp dat"hij
dezen avond zou behandelen, In den
tegenwoordigen tijd weer meerdere
belangstelling is. Men begint weer re
kening te houden met het tragisch feil
van het bestaan van den Satan.
Het woord Satan is niet zooals
wij het aanvoelen een eigennaam;
ook heeft het op zichzelf geen leelijke
beteekenis. Het is afkomstig van een
wortel die beteekent: iemand in den
weg gaan staan.
Zoo was de Engel, die Bileam in den
weg stond, voor hem als een satan.
Zoo zouden wij de macht die volgens
Paulus den Anti-Christ weerhoudt,
kunnen noemen een satanische macht,
al komt zij van God. In Gen. 26:21 le
zen wij dat Izak een put groef die hij
Sitna noemde: twistbron, bron van te
genstand of oppositie. De naam van
dezen put heeft dezelfde medeklinkers
als het woord Satan.
Het woord Satan had alzoo oorspron
kelijk geen ongunstige beteekenis,
doch het heeft gekregen die donkere
beteekenis, die het thans heeft.
Andere namen, die de Satan in de
Schrift draagt zijn o.a. Duivel (een
Grieksch woord, dat lasteraar betee
kent), Beëlzebul en Beëlzebub. De bei
de laatste namen beteekenen ,heer
van de muskieten" en heer van den
mesthoop", twee namen, waarmee de
Oosterlingen bedoelden dat de Satan is
een groot gevaar en een verderfelijke
matht.
Wat leert de Bijbel betreffende den
Satan? Men moet er rekening mee
houden, dat de menschelijke woorden
waarin ook de Bijbel geschreven is,
nooit adaequaat zijn aan de werkelijk
heid. die nog schrikkelijker is. Ook is
er, ook onder de geloovige uitleggers,
nog veel verschil omtrent Bijbelsche
uitspraken, men denke b.v. aan de ge
schiedenis van Job en de toovenares
te Endor.
Spi'. zal in enkele hoofdgedachten
het Bijbelsch onderwijs" betreffende
den Duivel samenvatten. De Duivel
heeft ge?n vader en moeder, maar
staat, op zichzelf; hieruit volgt, dat
elk der duivelen met volkomen vrijf-n
wil gekozen heeft tegen God en dus
volkomen yerantwoordelijk is voor z'n
zonde.
De Duivel is een geest, dit onttrekt
hem aan onze zintuigelijke waarne
ming. Hij is een persoonlijke geest, dit
loochenden in Jezus' tijd de Saddu
ceeën ook thans velen op het voet
spoor van Schleiermacher, die leerde
dat alleen door den Heiligen Geest een
persoonlijkheid ontstaat. Doch de Dui
vel is oorspronkelijk een goede geest
geweest, en van den oorspronkelijken
toestand van kunnen-zondigen en kun
nen-niet-zondigen is hij gekomen tot
den toestand van niet-kunnen*niet-
zondigen.
De Duivel is alzoo ook een kwade
geest, een absoluut-kwade geest. Hij is
niet zooals Baudelaire die een loflied
ter eere van Satan dichtte hem tee-
kende, een vooruitgang, ook maakt hij
geen vooruitgang. Hij is geen element
van evolutie, maar hij is de groote re
volutionair.
Behalve een persoonlijke en een
kwade geest is de Duivel ook een ge
schapen geest. Hieruit volgt, dat hij
ondergeschikt is aan Gods raad alsme
de dat hij niet almachtig is: hij is be
perkt tot den kring van het geschape
ne. Het Christendom leert alzoo geen
dualisme.
De Duivel is gebonden aan de schep
pingsordinantiën. Zoo kan hij niet
groeien, omdat hij niet zooals wij
menschen gèschapen is om te groei
en. Daaruit volgt dat al zijn herinne
ringen levensgroot voor hem staan en
dat hij elk oogenblik met volkomen
bewustheid zondigt.
Omdat de Duivel is een geschapen
geest, kan hij zich vergissen, en hij
vergist zich dikwijls hopeloos. Hij
heeft zich vergist in Job, toen hij de
volharding der heiligen ontkende. De
Duivel weet al de eeuwen door, dat
God het winnen zal en toch blijft hij
tegen God strijden, omdat hij leven
moet uit het kwade. Hij is het groote
onlogische ding in de wereld. Christus
wordt de Logos (het Woord) genoemd,
nlaar bij den Duivel is de logos en ook
de logica zoek.
De Duivel is een geschapen geest,
daarom leeft hij in een gezagsverhou
ding en het duivelsche heirleger is een
afspiegeling van het hemelscho heir
leger.
Nadat gezongen was Gebed des Hee-
ren:8, zette spr. zijn rede voort.
De Duivel kan veel, maar niet alles.
Sonus legt de Bijbel er den nadruk op.
dat hij veel kan, dan weer dat hij
maar weinig kan. Ook in de kerk heb
ben de actieve en passieve opvatting
van den Duivel elkaar afgewisseld. In
de Middeleeuwen legde men over 't al
gemeen den nadruk op de activiteits
gedachte; bij Dante vinden we de pas-
siviteitsgedachte als hij den Duivel
teekent vastgeklonken in den ijeput,
zoodat hij zich niet verroeren kan. Het
is onjuist eenzijdig oen dezer heide ge
dachten naar voren te brengen.
Alles te zamen vattend, zegt spr.:
het geloof aan den Satkn is iels hards,
maar het is een hoeksteen voor ons
denken en doen: het is noodzakelijk
voor ons geloof in Christus. Hii is ge-
honden aan Gods raad: hij zingt den
lof der zotheid, maar wordt de lof der
Godheid. Hij heeft een eigen program
ma, maar is toch gebonden aan Gods
prograpma.
De macht van Satan gaat niet als
een nachtkaars uit. De laatste dagen
zal hij werken als nooit te voren,
groot zullen de wonderen van den An-
ti-christ zijn, doch op die hoogste
spanning der activiteit zal volgen de
passiviteit der eeuwige binding: Chris
tus zal den ouden Draak binden.
Lachen om de komische figuur van
den Satan (zooals een professor te Lei
den hem een agent van de zedenpoli
tie noemt) is spotten met den ernst
van den Bijbel; doch wel is er ironie
in zijn figuur: hij denkt zijn eigen wil
te doen, maar doet den wil van God.
De Duivel is de eenige theodicee;
zijn figuur alleen verklaart ons den
oorsprong van het kwaad in de we
reld. Dat de Duivel kan bestaan, is
Gods groote goedertierenheid, het is
een gevolg van het hooge begrip der.
vrijheid in de schepping.
Het geloof aan den Satan prikkelt
onsdenken en staalt ons besef var*
verantwoordelijkheid. Alleen wie aan
den Satan gelooft, kan met Job zeg
gen: mijn Rechter zal ik om genade
smeeken, en wie bij Golgotha genade
gevonden heeft, kan zeggen: Beef, Sa
tan, Hij die ons geleidt, zal u de vlag
doen strijken.
De voorzitter dankte den spreker
voor zijn schoone rede, waarna Ds.
Schilder voorging in dankzegging en
voorzitter de vergadering sloot.
Geref. Schoolvereeniging.
In eenige lokalen van de Schoolge
bouwen aan de Hooglandsche Kerk gr.
hield gisteravond de Geref. Schoolver
eeniging een ouderavond, waarvoor
zeer veel belangstelling werd getoond.
De leiding berustte bij den heer J.
van Weeren, die bij den aanvang
liet zingen Ps. 111 6, in gebed voor
ging en daarna een gedeelte van Han
delingen 21 voorlas. Het betrof daarin
de bekende geschiedenis van Paulus
te Jeruzalem, waar hij na in een op
roer betrokken en aanvankelijk voor
een oproermaker gehouden te zijn,
door de stadsdienaren als iemand van
hoogere geestelijke ontwikkeling en
stand wordt herkend aan zijn ken
nis van de Grieksche taal.
Naar aanleiding daarvan wees spr.
op de groote gave van de Gem. Gratie
die wij en onze kinderen in de taalwe
tenschap hebben ontvangen om daar
mede in de wereld invloed ten goede
uit te oefenen.
Met een woord van welkom tot de
talrijke aanwezigen en van voorloopi-
gen dank aan allen, die voor dezen
avond hun medewerking ha'dden toe
gezegd verklaarde spr. daarna den
ouderavond voor geopend.
Een uit de leerlingen gevormd Zang
koor zong onder leiding van den heer
Meyer, hoofd der L- School H. Kerkgr.
ter inleiding zeer verdienstelijk eenige
meerstemmige liederen. Wat die fris-
sche kelen ten gehoore brachten, vrij
en beschaafd, was werkelijk de stille
aandacht die het genoot wel waard.
De heer Meyer gaf nog een zeer ge
slaagd humoristisch nummer met
eenige „halstarrige leerlingen" ih den
vorm van een muziekles, die de ouders
flink aan het lachen bracht, om ver
volgens uit een paar opstellen van
leerlingen uit de 7de klasse, die hij
mooi voorlas, te laten zien hoe de leer
lingen het reeds ver hebben gebracht
in de beheersching van taal en stijl. De
voorgelezen stukjes waren bijzonder
aardig van teekening en maakten ia
druk.
De heer W i 11 e m s e„ onderwijzer'
aan de L. School H. Kerkgr., sprak in
een belangwekkend referaat over de
onderscheiden taak van ouders orj
school; en over den invloed, die van het
onderwijs kan uitgaan op de algemee-
ne opvoeding, waarvoor de ouders ten
slotte altijd verantwoordelijk blijven.
Er moet daarom samenwerking zijn*
tusschen huisgezin en school. Dat is
op zichzelf bekend genoeg, en reeds
meermalen betoogd, aldus spr., maar
we moeten nog naar middelen z^ckun.
Ouders en onderwijzers moeten het
eens zijn over het doel van de opv.e-
ding, over de begrippen kwaad en
straf en moeten elkanders mecning
eerbiedigen, en er vooral geen aanmer
king op maken in het bijzijn van de
kinderen.
Vroeger werd beweerd, dat de rap
porten het beste middel waren om het
verband tusschen school en ouders te
onderhouden, maar men moet er niet
al te zeer op steunen. Ook andere mid
delen werden genoemd en besproken.
Vooral moet de omgang tusschen
ouders en onderwijzers nog vertrou
welijker worden en moeten zij de kin
deren, ook in het gebed, laten g^voelm
dat zij het met elkaar een,b zijn.
De vergadering toonde voor het
woord van den hêer Willemse veel
waardeering, zij het niet in een druk*
ke bespreking; blijkbaar had de vee^
zijdige belichting geen duistere puQ-
ten meer over gelaten.
De Voorzitter bracht den heer Wil
lemse hartelijk dank.
Nadat een heerlijk kopje thee geser
veerd was, trad de pauze in, waarvan
gretig gebruik werd gemaakt cm het
ter inzage liggende werk van de leer
lingen in de verschillende klasasn te
bezichtigen.
/Toen allen zich weer in de aula
hadden vereenigd gaf de voorzitter
het woord aan den heer T. G o s 1 i n-
g a, die een interessant overzicht gaf
van de verhouding tusschen schoolbe
stuur en gemeente onder de L.O.-wet
van 1920. Na het aandeel van rijk cn
gemeente in den steun aan het ouder
wijs te hebben omschreven herinnerde
spr. er aan, dat de wet 1920, naast
de zeer gewichtige verbeteringen die
.ze heeft gebracht, toch ook beduiden ie
leemten bevat.
Bij de exploitatie ondervinden som
mige bijz. scholen dikwijls moeilijk
heden, omdat ze er niet kunnen komen
met het door de gemeente beschikbaar
gestelde geld voor de exploitatie van
gebouwen en terreinen enz. De zaak is
n.l., dat de gemeente niet meer uit
keert dan de kosten per leerling aan
de O. L. scholen, en deze berekent b.v.
de gem. Leiden door een omslag over
de bijna 5000 leerl. van het O. L. O
Waar nu de eene school duurder werkt
dan de andere, dikwijls door toevallige
omstandigheden, komen de bijz. scho
len wel eens voor een tekort te staan.
Een andere moeilijkheid is, dat het
zoo lang duurt eer de gemeente haar
rekening over een bepaald dienstjaar
heeft afgesloten, waardoor de'uitkee-
ring van de geheele bijdrage wordt
vertraagd. Wel moet de gemeente een
voorschot van SO 'pet. geven (art. lOij
maar die 20 pet. blijven dan toch
staan, en als m ennu aanneemt, dat de
rekening van 1923 nog niet is vastge
steld dan kan men nagaan, dat op dua
duur een groot tekort aan kasgeld
moet ontstaan, zooals ook dezer dagen
het geval geweest is.
Met de inning van schoolgelden
gaat liet ook niet zoo goed als vroeger,
toen dé schoolbesturen het zelf deden.
Nog in '21 werd aan de ongesplitste
school van den lieer Vros f 1JOOÜ aan
schoolgeld geind. De inning verliep
vlot en men had heel weinig kwade
posten. Thans, nu de kohieren door de
gemeente worden opgemaakt en het
schoolgeld geind, komt de helft van
het geld binnen, en is de inning veel
duurder.
Zoo komt het schoolbestuur hij he
vervulling van zijn taak meermalen
voor moeilijkheden, want de gemeente
lijke vergoeding sAijnt steeds minder
te zullen worden.
Toch zal geen Onzer, aldus spr., rie
mooie scholen, die we als vrucht van
het voorbereidend werk der vaderen
hebben gekregen, onze scholen met
den bijbel weer willen missen en daar
om mag -worden verwacht, dat wan
neer we straks voor een blijvend te
kort mochten komen te staan, dé
ouders weer als vroeger bereid zullen
zijn om behalve hun belastingpen-
ningen voor de bijz. school een extra
offer te brengen.
De vergadering antwoordde hierop
met een krachtig applaus, en de heer
v. Weeren, na den spreker te hebben
bedankt, voegde er nog het een en an
der aan toe, dat van dezelfde strekking
was. Hij verklaarde o.m., dat het in
de bedoeling van het bestuur ligt om
langzamerhand (als 't kan ineens) aMe
ouders van de kinderen, die de Geref.
Scholen bezoeken, contribueerende
leden te maken, om het onderwijs,
waar aanvulling van het subsidie
noodig is, zoo gted mogelijk te ver
zorgen.
De heer Goslinga deelde ook nog iels
mede aangaande den bouw van een
nieuwe school in het Kooikwartier. De
benoodigde handteekeningen zijn bij
na bijeen.
Nada^ de voorzitter de vele aanwe
zige ouders had gedankt voor hun be
langstelling en ze een tot weerziens
had toegeroepen, eindigde de heer
Goslinga met dankgebed.
De school H. Kerkgracht kan weer
terugzien op een uitnemend geslaag
den ouderavond, waarin duidelijk uit
kwam dat zoowel bij de ouders als bij
de onderwijzers de eerlijke begeerte
naar samenwerking en de gezamenlij
ke liefde voor de school met den bijbel
leeft.
Er heerschte den geheelen avond
een gezellige toon en velen hebben
weer dingen gezien en gehoord die ben
dichter bij het onderwijs brachten.
Het Notarishals.
Aan don Raad dezer gemeente is
door de Vereen van Notarissen het
volgenden adres gezonden:
Bij dezerzijdsche Missive van 26 Sep
tember 1925, werd aan heeren Nurgv-
meester en Wethouders verzocht het
daarheen te willen leiden, dat de huur
Belangrijkste nieuws in dit Klimmer.
Binnenland.
De aanbieding van geschenken aan
het Koninklijk Echtpaar
Baitenland.
Het economisch program der Dull-
sche regeering.
Herstel van den gouden standaard
in België.
van het Notarishuis, expireerend- 20
Maart 1926 weder voor 10 (tien) jaren
wierd verlengd, evenals zulks tien ja
ren geleden was geschied.
Bij brief van B. en W. d.d. 24 Dec.
1925, ontvangen 28 Dec., dus 3 maan
den later, ontving de Vereeniging een
uitnoodiging om met het College van
B. en W. over dat verzoek te conferee-
ren op Maandag 4 Januari 1926.
Eene Commissie uit ons midden, be
staande uit de notarisen Van Hamel,
Vych en Versluys gaf aan die uitnoo
diging gevolg.
Den 14en Januari 1926 werd ons ia
degedeeld, brief van 12, dat B. en W.
aan het verzoek van de Vereemgiug
niet konden voldoen; slechts werd ons
vergund tot 1 Mei 1927 de veilingen
van roerend goed te blijv enh">uden,
echter met deze restrictie, dat zooge
naamd Buitengoed niet meer mocht
verkocht worden en dat de endu-
meester-concierge met 1 Mei 1926 ie
woning moest verlaten en deze moest
ter beschikking stellen van ïen heer
Backer, die dan als nieuwe huurder
zoude optreden en het Notarishuis als
Hotel zoude gaan exploiteeren; voor
het Onroerend goed mochten de Yrij-
dagsche veilingen voorloopig besteu-
digd blijven, tegen een ten bate van
den heer B. door B en W. goedgekeurd
tarief, zulks ter voorkoming van even
tueel bovenmatige eischen van de zijde
des heeren Backer.
De Vereeniging sprak, bij schrijven
van 19 Januari 1926, over deze beslis
sing van B. eu W. haar leedwezen en
have verbazing uit en verzocht alsnog
eenig respyt van den zeer korten ter
mijn, onder opmerking, dat het niet
hare schuld was, dat op haar verzoek
van 26 September eerst einde Decem
ber was geréageerd Subsidair vroeg
zij 'n termijn van een jaar om in dien
tijd nader tijdig overleg te kunnen ple
gen. Zij-beriep zich daarbij op een in
dertijd (1888) met dé Gemeente Leiden
aangegane overeenkomst toen zij, ter
wille van het stichten van een schoo;-
gebouw aan de Langebrug het aan de
Vereeniging toebehoorden d gebouw
voor denzelfden prijs, waarvoor zij dat
gebouw had gekocht, weder aan de ge
meente verkocht: waartegenover «ie'e
laatste zich verbond het notarishuis
aan den Burcht ter beschikking te stel
len van de Notarissen, zulks voor den
tijd van ongeveer 55 jaren. Wèl zag ie
Vereeniging van notarissen zich
1905 verplicht, met het oog op den 'e
hoogen pachtprijs en in verband mot,
het niet loonende van het bedrijf, ont
binding van de huurovereenkomst te
vragen en werd toen in gemeen over
leg, de pachtsom van f 1800 tot f 1000
verlaagd maar de Vereeniging meen
de en zij meent dit nog, dat de mo-
reele band tusschen de gemeente en
haar was blijven bestaan.
In dit Ijcht bezien krijgen de be
schouwingen yan B. en W toch epn
andere beteekenis, dan in bet voorstel
van het College van Dagelijksch Be
stuur tot uiting'komt Het. subsidaire*
van B. en W. is geheel iets anders dan
de Vereeniging bedoelde. Met te zeg
gen, dat do Vereeniging het standpunt
van B. en W. respecteerde, bedoelde zij
slechts uit te spreken, dat zij natuur
lijk geen zeggenschap had over eens
ander« eigendom, alzoo een beleefd
heidsformule.
Over het geldelijke (een huursom
is bij onze conferentie noch in debrW
wisseling, een enkel woord gerepf.-TIet
scheen, dat bij B. en W enkel het ide-
eele woog: schenden van het natuur
schoon, van de omgeving van den
Burcht, door het houden van veilingen
van roerend goed met de daarmede
noodwendig gepaard gaande uitstal
ling, enz. onz. èn de wensch om het
gebouw weder te bestemmen voor ho
tel. zooals tientallen jaren treleden!
Thans blijkt, dat de heer Backer be
reid is een pacht van f1200 to betalen.
B. en W. noemen hunne beslissing 'n
gemeentebelang.
De pachtsom, die de heer B. aan
biedt, Is de Vereeniring ook dd te
geven en zij verzoekt uwen r t nv*t
"beleefd aand"ang baar oorspronkelijk
verzoek om huurverlaging met tien
jaren in te Willigen, tegen een hi.ur
van f1200: noode cn zeer subsidair 'n
termijn van een iaar toft t staan ten
einde nader overleg to plegen.