CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
STADSNIEUWS.
'6e JAARGANG
DINSDAG 9 FEBRUARI 1926
'NUMMER 174-7"
CODRANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 1 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Oil nummer beslaat ui! TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Emigratie naar Frankrijk.
Nu de werkloosheid nog altijd tai
van slachtoffers maakt en de kans op
verruiming van de werkgelegenheid
uiterst gering is, wordt als vanzelf
weer meer aandacht geschonken aan
het emigratie-vraagstuk.
Er is een tijd geweest, dat er voor
de landverhuizing veel belangstelling
was.
Later is die belangstelling, mede in
verband met de gewijzigde economi
sche omstandigheden eenigermate ver
minderd.
Thans is er echter weer een over
vloed van werkkrachten, met de aan
zekerheid grenzende waarschijnlijk
heid, dat het onmogelijk zal zijn voor
al die arbeiders werk en brood te
vinden.
En daarbij komt nog, dat het voor
vele boeren steeds moeilijker wordt 'n
eigen plaatsje te bemachtigen.
Het aantal gegadigden is groot en
■de landprijzen zijn zoo hoog, dat de
kans op mislukking ver van denkbeel
dig is.
Daarom wordt weer 't oog op het
buitenland gericht en de kans op land
verhuizing overwogen.
Amerika, waar voorheen tal van Hol
landers een goed bestaan wisten te ver
overen, heeft de immigratie zeer sterk
beperkt. En de kans om daar te slagen
is mede sterk verminderd.
Getracht wordt om belangstelling te
wekken voor Canada, waar nog ter
rein in overvloed aanwezig is, maar
het ga$n daarheen brengt eigenaardi
ge moeilijkheden met zich, waardoor
het verklaarbaar wordt dat velen de
risico om zich daar een toekomst te
verzekeren te groot achten.
Misschien verdient het, in verband
met een en ander aanbeveling, speci
aal de aandacht te vestigen op wat de
zer dagfn uit Frankrijk gemeld werd.
Frankrijk, dat zich onder den in
vloed van goddelooze theorieën goed
deels heeft ontvolkt, heeft dringend
behoefte aan werkkrachten, vooral
voor den landbouw.
Duizenden H.A. vruchtbare gronden
liggen braak en tallooze boerderijen
zijn door gebrek aan werkkrachten in
verval geraakt.
Geen wonder, dat de immigratie in
Frankrijk de laatste jaren belangrijk
is toegenomen.
In 1922, zoo vonden wij vermeld,
was 8 pet. van de bebouwde opper
vlakte des lands in handen van 12,265
landbouwers van vreemde nationali
teit.
Van dezen waren 5038 Belgen, 2807
Spanjaarden, 2359 Italianen, 1845 van
Germaanschen of van Slavischen oor
sprong.
Het percentage Nederlandsche im
migranten wordt niet genoemd. Hun
'aantal schijnt dus gering te zyn. En
terwijl er in onze bladen sinds jaar en
dag over immigratie naar Canada en
andere landen wordt geschreven,
wordt van de mogelijkheid om naar
Frankrijk te verhuizen hier niet ge-
rept.
Waaraan dit moet worden t oege
schreven is ons niet bekend.
Het zal natuurlijk voor Nederland
sche landbouwers en arbeiders eenige
moeite kosten zich aan de Fransche
zeden en gewoonten aan te passen,
maar wanneer emigratie op eenigs-
zins groote schaal mogelijk bleek, dan
zouden deze 'moeilijkheden toch niet
onoverkomelijk zijn.
In elk geval is er naar het ons voor
komt alle aanleiding aan dit vraag
stuk meerdere aandacht te schenken
en voor behoorlijke voorlichting te
zorgen.
Enkele gezinnen, o.a. uit de Rijn
streek hebben reeds op eigen gelegen
heid den stap gewaagd, en hopen zich
binnenkort naar het Noorden van
Frankrijk te begeven om daar een
boerderij te exploiteeren.
Dit gotal is waarschijnlijk voor uit
breiding vatbaar.
Ligt het niet op den weg van ons
Christelijk Nationaal Vakverbond om
b.v. in samenwerking met den Chris
telijken Boeren- en Tuindersbond een
onderzoek naar de mogelijkheid van
vestiging in Frankrijk in te stellen?
Een onderzoek van die zijde zou dit
voordcel hebben, datalet alleen met
BUREAUHooigracht 35
Leiden
economische, maar ook met geestelijke
factoren gerekend zou kunnen worden.
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 22l/i cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Ned. Chr. Reisvereeniging.
De afdeeling Leiden van de Ned.
Chr. Reisvereeniging had gisteravond
in het ,.Nut" een propaganda-vergade-
ring, die uitstekend geslaagd mag hee-
ten. De samenkomst werd door den
voorzitter der afdeeling Dr. J. G. v a n
Es geopend, die liet zingen Gez. 180
vs. 1 ('k Wil U, o God, mijn dank beta
len), voorging in gebed en daarna las
Psalm 104 vanaf vers 24.
Vervolgens heette spi\ de aanwezi
gen welkom, in 't bijzonder den heer
van Deventer, die ons een reis op het
doek zou laten zien en daarvan vertel
len, voorts Mej. Doorneveld, die ee
nige zangstukjes ten gehoor© zou bren
gen en haar broeder, die zijn zuster op
harmonische wijze zou begeleiden.
Spr. bracht dank aan de heeren Ko-
renhoff en Pont, aan wie de zorg voor
de excursies en de propaganda is toe
vertrouwd en die zich op uitnemende
wijze van hun taak gekweten hebben.
Zij hebben eer van bun werk, getuige
de goede opkomst van leden en belang
stellenden. Vervolgens gaf spr. het
woord aan den heer van Deventer.
De beer H. W. J. J. van Deven
ter van 's-Gravenhage, 2de voorzitter
der vereenigkig, begon met uiteen te
zetten wat het kenmerkende is van 'n
„vereenigingsreis." Deze wordt onder
nomen op initiatief niet slechts van
een der leiders, maar van bet bestuur
der vereeniging. De Ned. Chr. Reisver
eeniging had in '24 een vereenigings
reis naar Lugano met 352 deelnemers
en verleden jaar naar Montreux met
412 deelnemers. En deze menschen
vormen dan niet één groote kudde,
maar zijn onderverdeeld in groepen;
zoo telde de reis naar Montreux 12
groepen, elk van 3435 personen.
Vervolgens maakten we deze reis in
den geest mee de plaatjes op het doek,
toegelicht door den spreker, gaven ons
een natuurgetrouwe indruk daarvan.
Het allereerst zagen we de groote
brug over den Moerdijk, waaraan spr.
de opmerking vastknoopte, dat naar
men hoopt dit de laatste reis naar
Zwitserland over België zal zijn ge
weest. De Duitsche spoorwegtarieven
zijn dermate verlaagd, dat het in den
vervolge practisch mogelijk zal zijn,
de mooie Rijnreis te doen; ook zijn de
pasformaliteiten vereenvoudigd.
Daarna passeerde een groote reeks
van allerlei tooneelen uit Zwitserland
de revue; we zagen trotsche bergen en
lieflijke meren, ja wat niet al; in één
woord, we kregen een indruk van de
grootschheid der schepping.
Bijzonder interessant was ook die
groote schare, die vóór bet Volken
bondsgebouw werd toegesproken door
Prof. van Hamel en Prof. Lorentz; de
laatste presideerde juist dien dag een
vergadering van de commissie voor In
tellectueele Samenwerking. Belang
wekkend was ook de vergadering in
1' Oratoire de Calvin, waar Dr. K. Dijk
op den preekstoel van Calvijn een toe
spraak hield tot de leden van bet ge
zelschap. En de stoel van Calvijn,
waar ieder graag in zitten wou en die
eigenlijk te wrak was voor sommige
ietwat corpulente dames.
Ook zagen we het monument der
reformatie, met de beelden der vier
hervormers: Farel, Calvijn, JohnKnox
en Beza.
En zpo zouden we door kunnen gaan
met vertellen van wat we gezien en
gehoord hebben. Ook dit laatste; de
heer van Deventer deed zich kennen
als een geestig causeur en het was
ook niet te veel gezegd van den heer
van Es, toen hij den spreker kenschet
ste als iemand, die ondanks zijn jeug
dig uiterlijk als reiziger een gerouti
neerde rot is.
Leidsche kunstclub „De Sphinx."
De Leidsche kunstclub „De Sphinx"
heeft, naar wy vernemen, voor 't jaar
1926 de volgende plannen:
In April of Mei een tentoonstelling
van toegepaste grafische kunst (affi
ches, boek-illustratie, verpakkings
drukwerk e.d.) in de tentoonstellings
zalen van het Sted. Mus. ,.De Laken
hal."
In t najaar een tentoonstelling van
schilderkunst en grafische kunst.
Voorts zullen pogingen in het werk
gesteld worden, wederom de beschik-
RECLAME.
AMSTERDAMSCHE ANTHRACIET W.
Heerensingel 34/35. Tel. 1523.
PRIMA KWALITEIT. VERZEGELDE ZAKKEN.
king te verkrijgen over een eigen ten
toonstellingszaaltje, waarvan de wer
kende léden gebruik zullen kunnen
maken ter expositie van hun werk.
De tentoonstelling(en) in „De Laken
hal" zullen tegen entree toegankelijk
zijn. De leden van de Sphinx zullen
hier evenwel vrijen toegang hebben.
Eventueele tentoonstellingen in een
eigen zaaltje zullen voor een ieder vrij
toegant eiijk zjjn.
Vertrouwd mag worden, dat zoowel
de werkende leden als de ondersteu
nende leden aan deze plannen zoo
veel mogelijk zullen medewerken; de
eersten door van hun beste werk in te
zenden, de anderen door, ieder in ei
gen kring, propaganda te maken voor
t bezoeken der tentoonstellingen en
hen die geen lid der, vereeniging zijn
aan te sporen alsnog toe te treden.
Leidsch Universiteits-fonus.
In de gister gehouden jaarlijksche
vergadering van den Leidschen Uni
versiteitsraad heeft de voorzitter in
warme bewoordingen hulde gebraht
aan de nagedachtenis van den over
leden secretaris, prof. dr. K. H. Roes-
singihdie als zoodanig aan het Leidsch
Universiteits-fonds, zeer belangrijke
diensten iheeft bewezen.
Aan het jaarverslag van het .Uni
versiteitsfonds, uitgebracht door den
waarnemenden secretaris, prof. LWen-
sinck, is het volgende ontleend:
Op de afgeloopen. periode 1925
1926 van 'het Leidsch Universiteits
fonds met genoegen terugzien in zoo
ver het in staat was zijn ondersteu
ning van de belangen der Leidsche
universiteit uit te breiden. Hiervan ge
tuigt in de eerste plaats de benoe
ming van den hoogleeraar in de wijs
begeerte des rechts, prof. dr. LeoPo-
lhk. Deze is de vijfdo» hoogleeraar van
wege het L. U. F.
Bij K. B. van 6 Juni 1925 werd
laan het L. U. F. opnieuw machtiging
verleend prof. Lorentz uit te nood*
gen gedurende dezen cursus voordraoh
ten te houden over hoofdstukken der
natuurkunde, aan welke uitnooöiging
prof. Lorentz heeft gevolg gegeven.
In het verslag wordt verder gewe
zen op den Universiteitsdag, welke dit
jaar op 3 October te 's-Hertogenbosch
is gehouden en waar prot. ViirtLeim
en prof. 'De Sitter voordrachten heb
ben gehouden. Een belangrijk aantal
te 's-Hertogcnbosch of elders in N.
Brabant woonachtige personen ajii als
gevolg daarvan lid van het Univer
siteitsfonds. geworden.
Een succes is de vanwege het Fonds
igeorganiseerde cursus in elementair
Latijn door den lector dr. Q. de Boer
geworden. Het aantal der studenten,
dat dezen cursus volgt, bedraagt on
geveer 40.
Onder den naam Acta Leidensia
werd, voor de eerste maal tegelijk met
het Jaarboek een bibliographie der
Leidsche Universiteit in het licht ge
geven. De commissie van uitvoering
hoopt, dat zij bij deze onderneming
blijken van belangstelling zal ervaren,
wélke haar toonen, dat de verschijning
der Acta b.v. drie maal per jaar ge
wenscht is. Hetzelfde mag gezegd wor
den voor den eveneens voor het eerst
gepubliceerden Gids voor Studeeren
den aan de Leidsche Universiteit.
Na melding tc hebben ge:r. n':t. van
de voordrachten, door de hoogleer-
aren fVan Blom, Colenbrander, en
Eysiinga en generaal Tonnet over Ne
derland en het internationale vraag
stuk gehouden, wijst het verslhg op de
pogingen, door de vereenigde facultei
ten van rechten en letteren gedaan
om een reeks van voord- achten over
de economie ran Ned.-Indië te ar-
rangeeren.
Toegekend werden de volgende sub
sidies: Dr. Walch voor zijn colleges
over oud-Hollandsch tooneel f100: dr.
L\ de Groot voor een intern, congres
voor oud-testamentici flOO: den' heer
J. U. Duvvendak voor een Chineesche
nnblicatié f 50: aan de leeszaal Bos
scha f400: aan prof. Ehrenfest voor
reiskosten van buitenlandsche geleer
den naar Leiden f75; aan den pen
ningmeester van het Lorentz' Gouden
Doct^ma'frnd- f200: aan dr. Gerth
voor ziin onderwijs in de geologie f300
aan prof Esscher voor zijn onderwijs
in de preolorie f1000: aan mei. dr.
Crutterink voor haar onderwijs in de
rharmacie f2fO: ann de Ver. v. Trö
rn"=rhe Gcn^e-l-tinde f 750: aan de
r-bilos. for'Ote: der Leidsche Studen
ten voor he' door haar uitgegeven
Gorboek fSOfl- aan het instituut-Kern
f500; aan dr. Gans voor het onderwïïs
in de neurologie f250; aan dr. Stiasny.
voor dat in de marine-biologie f200;
aan pro.f Thierry, voor lantaarnplaat
jes föO; aan dr. Korevaar voor het
zelfde doel f 100; aan de Ver. tot Be-
vord. v. d. Opleiding tot Jjistrument-
ipaker f100; aan de firma SijthoL
tot' ondersteuning van de uitgave van
het Album Studiosorum f bOd voor ai-
benomen exemplaren; aan prof. mr.
Daron van Asbeck voor zijn practi
cum Indisch staatsrecht f löO en aan
den Senaat ter tegemoetkoming in het
'honorarium der typiste f750.
Het aantal leden, begunstigers, be
schermers, donateurs en stichters be
droeg op 1 Febr. 1926 1529 tégen
1524 vorig, jaar.
De staat der bezittingen van het
L.U. F. wees op 31 Aug. 1925 een
eindcijfer aan van f 241.700, de reke
ning van inkomsten en uitgaven van
1Sept. 1924 tot 1 Sept. 1925 een
totaal van f24.138; het Slingelandt-
foads f2100. De gelden, door den In
ter-.. Education Board van de Rocke
feller Foundation, beschikbaar gesteld
voor het natuurkundig Laboratorium
en Kabinet der Leidsche Universi
teit, waarvoor door bemiddeling van
den presiderft-curator jhr. De Gjjse-
lhar door de I.E. B. een cheque van
25.000 dollar aan de Leidsche uni
versiteit voor cryogene onderzoekin
gen óp het natuurkundig laboratorium
wezen een eindcijfer aan van f75.900.
Aan het financieel verslas: over het
boekjaar 1 Sept. 1924 tot 1 Sept. 1925
is het volgende ontleend:
De nalatenschap van mevr. prof.
mr. J. Th. BuysA'rntzenius is in het
afgeloopen boekjaar geheel tot afwik
keling gekomen. Het zuiver bedrag
dezer nalatenschap, dus ook na af
trek van successierechten, beliep 'de
som van f46.674.69. De aanvankelijke
raming op f 35.000 is dus een voorzich
tige geweest.
In de rekening, van het L. U. F. zijn
ook verantwoord de bedragen geschon
ken ter gelegenheid van het 350-jarig
bestaan der Leidsche Universiteit. Het
bedrag der giften in eens beloopt
f15.335, terwijl ook verschillende jaar-
lijksche bijdragen en contributiever-
hoogingen werden toegezegd.
Als afzonderlijke afrekening, is ook
opgenomen een staat per 31 Augustus
1.1. van den eersten termijn der gelden
beschikbaar gesteld door den Interna
tional' Education Board van de Rocke
feller Foundation.
Alhoewel van deze administratie ver-
lamtwoording geschiedt aan een afzon
derlijke commissie, en alhoewel 'deze
rekening loopt van 1 Januari1 Janu
ari, heeft de penningtmeester gemeend,
toch den toestand per 1 September
hier te moeten vermelden. Immers het
beheer van de gelden is niet opge
dragen aan den secretaris-penning
meester onder toezicht der genoemde
bijzondere commissie, 'doch het beheer
'geschiedt door het Leidsch Univer
siteitsfonds, zoodat bij de nazi en in g
der rekening door de Commissie uit
den Universiteitsraad ook met deze
administratie zal moeten worden re
kening gehouden.
Od 2 September f.T. kwam bij het
fonds door bemiddeling van den heer
mr. K. P. van der Mandele een gift
in van f 10 000 van een onbekende
Kamerkieskring Leiden.
Aan de Besturen der A.-R. Kie9
vereenigingen in den Kamerkieskring
„Leiden", is door het Bestuur van
de A.R. Kieskringcentrale de volgende
circulaire verzonden:
De uitslag van de het vorig jaar
gehouden verkiezingen was voor de
Anti-Revolutionaire partij ver van be
moedigend.
Wanneer wij rekening houden met
het feit, dat een partij, die geduren
de een reeks van jaren de regeerings-
verantvvoordelijkheid heeft gedragen,
altijd in een minder gunstige positie
verkeert, en met de felle actie tegén
het Ministerie-Colijn dat zich ge
noodzaakt zag diep ingrijpende maat
regelen te nemen oqtwikkeld, dan
is er zeker reden tot dankbaarheid.
Maar dit neemt toch niet weg, dat
de A.-R. partij zich bevond in den
hoek waar de slagen vielen.
Van de 16 Kamerzetels, die zij bezet
'hield, bleven er slechts 13 behouden.
Hadden wij, rekening houdend met de
vermeerdering van het aantal kiezers.,
om op hetzelfde peil te blijven in den
Kieskring „Leiden" 27441 stemmen
moeten uitbrengen, in werkelijkheid
hebben wij het niet verder weten te
brengen dan tot 24981 stemmen.
Wanneer wij voor de provincie Z
Holland een vergelijking maken met
den uitslag van 1922, aan blijkt, dat
een teruggang te boeken is van 16686
stemmen. Houden we rekening met
het grooter aantal uitgebrachte s.em-
men, dan blijkt het verlie- - Li 4
te bedragen.
Dit beteekent een niet onb
achteruitgang.
Van hoeveel beteekeius die veriies
is. blijkt wel daaruit, dat, wanneer
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
De leiding van het Staatsbedrijf der
posterijen en telegraiie.
Buitenland.
Het Doitsche kabinet heelt besloten
bet verzoek om toetreding tot don t oi-
kenenbond te verzenden.
Een nederlaag van Donm6T In da
Fransche Kamer.
De voorbereidende ontwapenings
conferentie op Fransch grondgebied?
Een interpellatie in den Duitschen
Rijsdag naar aanleiding van Mussoli
ni's jongste Kamerrede.
in 1927 .bij de verkiezingen voor de
Provinciale Staten, door de verschil
lende partijen naar verhouding het
zelfde aantal stemmen wordt uitge
bracht als in 1925, de rechtsche meer
derheid in de Staten van Zuid-Holland'
verloren gaat, met het gevolg, dat ook
in het college van Ged. Staten de
meerderheid van rechts naar links ver
plaatst wordt.
En nu is 't wel waar, dat een ver
slijking zonder meer niet opgaat,
iar hier ook andere factoren wer
ken, maar feit is toch, dat de positie
van de A.-R. partij in Z.-Holland en
ook in den kieskring „Leiden"' ver
van gunstig is en tot ernstige bezorgd
heid aanleiding geeft
Bij, het overwegen van de vraag, wat
gedaan moet worden om dit verlies
te stuften en den invloed van de Anti-
Revolutionaire partij te versterken,
achtte het Bestuur van den Kamer
kieskring het gewenscht, zeer bijzon
der de aandacht van de Kiesvereeni-
gingen te vestigen op dè groote betee-
kenis van de A.-R. pers, en meer spe
ciaal van de plaatselijke bladen, niet
ten onrechte genoemd de dagelij ksche
huisbezoekers, waarvan een niet te on
derschatten invloed kan uitgaan.
Dat die invloed niet veel grooter is,
moet worden toegeschreven aan het
feit, dat nog altijd zeer velen, ook
in onze kringen, inplaats van onze
bladen te steunen en ze daardoor in
ide gelegenheid stellen zich te Ontwik
kelen, de z.g. neutrale bladen in hun
woningen ontvangen en voor onze
eigen pers, die daardoor .aak een
kwijnend bestaan lijdt, de deur sluiten
Het Kamerkiesknngbestuur is over
tuigd, dat door U bij de gehouden
verkiezingen geen middel onbeproefd
is gelaten om ons stemmencijfer zoo
hoog mogelijk op-te voeren.
Maar hoe prijzenswaard dit ook
mag zijn, al die arbeid heeft slechts
weinig te beteekenen, indien hij niet
gesteund wordt door onze pers, die
haar invloed doet gelden, ook als de
gewone propaganda-arbeid blijft rus-
ten.
Het is daarom, dat wij U dringend
uitnoodigen na te gaan in welke ge
zinnen onze bladen nog niet worden
gelezen en wat er gedaan moet wor-
aén om de „neutrale" bladen, zoo
wel in den Statenkieskring „Gquda"
als in den Statenkieskring „Leiden"
uit de woningen onzer menschen te
verwijderen en den bloei van onze
pers, voor den bloei onzer partij on-
"misbare voorwaarde, te bevorderen.
De genoemde cijfers leeren het U
duidelijk, dat er ernstige gevaren drei
gen en de politieke toestand van ons
land in verband met de Kabinets-cri-
sis en wat daarmede verband houdt,
is zeker wel aanleiding voor de Bestu
ren onzer Kies vereenigingen om waak
zaam en actief te zijn.
Wiat er van de politieke venvarringv
welke nu al weken lang duurt, te
recht zal komen, wij weten het 'niet,
maar dit staat vast, dat meer dan
ooit de Besturen onzer Kiesverecnigin-
fen geroepen zijn op de lectuur van
et gezin toe te zien en te zorgen, dat
onze pers in staat wordt gesteld voor
lichting en leiding te geven.
Vertrouwend, aat Üw Bestuur van
de groote beteekenis dezer zaak door
drongen is en dat het gaarne zal me
dewerken om de positie van onze A.
R. pers te versterken, verblijve na
mens het Bestuur der Kamerkieskring
„Leiden",
y/. WARNAAR, voorz.
J. KARSTENS, secr.
Watersnood-Comité.
Bij het Watersnood-Comité zijn de
volgende giften ingekomen:
Jaarfeest timmerlieden en model-
makersvereen. f 11.80.
Giften worden nog gaarne inge
wacht bij den Penningmeester, den
heer F. Muys van de Moer, doch zullen
voortaan alleen Maandag in de cou
ranten worden verantwoord, Plantsoen
19, Leiden, Postgironummer 57471.
Door den voorzitter van het O-
ranje-Comité, den heer Roimeringer,
