CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
j£È>
lPa!i$
Enkele bezwaren getoetst.
{5e JAARGANG
ZATERDAG 6 FEBRUARI 1926
NUMMER 1741
LE Dn COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarioL
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Dit liuiumer Mat uit IWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Dat van verschillende kanten, zoo
wel van de zijde der patroons als van
die der arbeiders de, wensch tot ver
bindendverklaring van collectieve ar
beidsovereenkomsten opkwam behoeft
niet te verwonderen.
Een klein getal vakgenooten kan
soms een groote meerderheid van col
lega's terroriseeren en wat met veel
moeite werd tot stand gebracht, ver
nietigen en ongedaan maken.
De afschaffing van den bakkers-
nachtarbeid b.v. werd ook door vele
patroons wenschelijk geacht, maar tel
kens werd de handhaving van onder
linge afspraken verhinderd, doordat
enkele collega's weigerden hunne me
dewerking te verleenen.
Met de vervroegde winkelsluiting js
het niet anders gegaan. Herhaaldelijk
werd het beproefd, maar altijd weer
stuitten de pogingen die ter bereiking
van dit doel gedaan werden af op den
onwil en de tegenwerking van enkele
de vrijheid minnende middenstanders,
bij wie het eigenbelang praedomi-
n eerde.
Alleen door het ingrijpen van de
Overheid is het mogelijk gebleken op
dit gebied iets van beteekenis te be
reiken.
En zoo is het, nu ook met de collec
tieve arbeidsovereenkomsten.
Dopr de houding van een betrekke--
lijk klein aantal ongeorganiseerden,
kan de zegenrijke werking van een col
lectief contract, waardoor niet alleen
de belangen van bepaalde- personeel,
maar van het geheele bedrijf gebaat
zijn' ongedaan worden gemaakt.
Vandaar dat gevraagd is verbindend
verklaring van de collectieve arbeids
overeenkomsten, en dat, nadat jaren
lang in de pers en allerlei colleges ge
disputeerd was, tenslotte Minister Aal-
bcrse met een voor-ontwerp is geko
men, een concreet voorstel, waarin n
volledige regeling van deze materie is
geboden, en waarvan wij in een vorig
nummer een kort overzicht gaven.
Een voorste], dat naar het ons voor
komt, inhet algetmeen beantwoordt
aan den eisch in 1918 door den heer
Diemer gesteld, n.l. dat de uitwerking
zoo eenvoudig mogelijk zij en dat toch
genoegzaam voldaan wordt aan de
strengste éischen van billijkheid tegen
Gver de minderheid. 1)
Wij zullen niet al de bedenkingen,
die tegen dit voorstel worden inge
bracht bespreken maar alleen op en
kele hoofdbezwaren de aandacht ves
tigen.
In de eerste plaats wordt dan aan
gevoerd, dat op deze wijze de Over
heid misbruik maakt van bare be
voegdheid en dat het toch niet aam
gaat .'♦•t een kleine meerderheid in cle
gelegenheid gesteld woTdt over de
minderheid te regeeren.
Van ernstigen aard zijn deze bezwa
ren niet.
Uit het aangeboden voorontwerp
blijkt toch duidelijk, dat het de bedoe
ling is deze regeling te Üoen aanslui
ten bij wat uit het leven zelf is voort
gekomen.
Heb is er de bekroning van.
Zoolang bet particulier initiatief
zich niet doet gelden en niet op ruime
schaal collectieve contracten worden
afgesleten, zal ook van verbindend
verklaring geen sprake kunnen zijn.
En wat het aantasten van de vrij
heid en het dwingen van de minder
heid betreft, deze opmerking komt
meestal van de zijde van hen, die er
geen bezwaar in zien om wat door de
overgroote meerderheid gewenscht
wordt, door een kleine minderheid on
mogelijk te maken.
Maar het is ook niet juist. Alleen
toch wanneer minstens twee derde
van de betrokken patroons en arbei
ders dit wenscht, zal aan verbindend
verklaring gedacht kunnen worden.
De vrijheid is zeker een kostelijk
goed. En tegen onnoodigen overheids
dwang dient gewaakt.
Wanneer echter de individueele vrij
1) H. Diemer Ontwikkeling tot bedrijfs
organisatie, bis. 241.
heid aldus de toelichting bij bet
voorontwerp tot gevolg heeft, dat
het scheppen van behoorlijke verhou
dingen tusschen voortbrengers onder
ling, tusschen voortbrengers en ver
bruikers, of tusschen werkgevers en
arbeiders wordt belemmerd, of onmo
gelijk gemaakt, behoort deze vrijheid
plaats te maken voor gebondenheid.
Daarom acht hij de Overheid gerech
tigd om regelingen, die deze in het al
gemeen belang acht en die door de
meerderheid van belanghebbenden in
een bedrijf noodig worden geoordeeld
voor den goeden gang van het bedrijf
of voor het scheppen van behoorlijke
arbeidsvoorwaarden,, enk aan de min
derheid op te leggen, indien de vrij
heid der minderheid de belangen die
door de regeling worden gediend, ern
stig.zou schaden."
Waaraan dan nog deze zeer juiste
opmerking wordt vastgeknoopt: „Kan
het ongewenscht heeten. dat een min
derheid door een meerderheid tot iets
gedwongen wordt, nog on^ewenschter
zal het in den regel zijn, wanneer het
omgekeerde geschiedt."
De vrees is uitgesproken, dat op de
ze wijze een stap gedaan zou worden
in de richting van het Socialisme.
Hiertegenover kan echter worden
opgemerkt, dat juist van socialistische
zijde de collectieve arbeidsovereenkom
sten krachtig zijn" bestreden, omdat te
recht werd .ingezien dat daardoor de
rust in het bedrijfsleven zou worden
bevorderd, de klassenstrijd terzijde ge
steld, de macht van den vijand do
patroons niet ondermijnd en het
kapitalistisch karakter van het bedrijf
zou worden verstevigd.
De bedenking, dat door de verbin
dendverklaring de opkomst van nieu
we industrieën in streken waar de be
volking met lager loonen genoegen
neemt, omdat de levensstandaard er
lager is, onmogelijk wordt gemaakt en
daardoor groote schade aan het land
wordt toegebracht, schijnt ons niet
van zekere overdrijving vrij te pleiten.
In bijfta iedere overeenkomst heeft
men toch de verschillende loonklassen
gebaseerd op den uiteenloopenden
loonstandaard in de verschillende stre
ken des lands.
Ten overvloede echter bevat het voor
ontwerp een bepaling, die den Minis
ter de bevoegdheid geeft op de verbin
dendverklaring uitzonderingen te tref
fen.
Een maatregel die in de Memorie
van Toelichting aldus gemotiveerd
wordt: „Rekening dient gehouden te
worden met de mogelijkheid dat de ver
bindend verklaring in het algemeen
wel gemotiveerd is, doch voor bepaal
de ondernemingen op gegronde bezwa
ren zou stuiten, omdat de toestanden
daarin geheel verschillen van die in
de ondernemingen, welke onder de col
lectieve arbeidsovereenkomst vallen.
In dergelijke gevallen verdient het
de voorkeur dat de arbeid in eerstge
noemde onderneming geheel of gedeelr
telijk van de verbindendverklaring
wordt uitgezonderd, zoodat men niet
verplicht is op grond van die ongelijk
heid het verzoek tot verbindendverkla
ring af te wijzen.
Eindelijk is nog opgemerkt, dat de
verbindendverklaring is strijd is met
de liberale beginselen.
De juistheid van deze opmerking
kan worden toegegeven. Wie zich ech
ter even.indenkt de ellende door het
toepassen van de revolutionaire libe
rale beginselen op sociaal terrein ge
bracht en de verscheuring van het
maatschappelijk leven, die daarvan 't
gevolg was, die zal dat zeker niet als
een bezwaar tegen de verbindendver
klaring aanmerken.
De aangevoerde bezwaren schijnen
ons niet steekhoudend.
Wanneer werd voorgesteld een rege
ling van bovenaf, waarbij met de ont
wikkeling van het bedrijfsleven geen
rekening werd gehouden, dan zouden
wij ons tegen zulk een ingrijpen ten
sterkste moeten verzetten.
Waar echter niets anders gedaan
wordt, dan wat uit het leven zelf op
kwam te steunen, den groei van maat
schappelijke organen waarin werkge
vers en arbeiders op harmonischen
grondslag samenwerken te bevorderen
en op die wijze den bedrijfsvrede in
de hand te werken, dan mogen wij te
genover dit streven, niet onverschillig
staan.
V Ons jubileerend Vorstenpaar
H. M. Koningin Wilhelmina en
Z. K. H. Prins Hendrik der Nederlan
der* hopen morgen den dag te her
denken waarop zij voor 25 jaren in het
huwelijk werden vereenigd.
„Het is mij een behoefte aan het Ne-
derlandsche Volk van welks levendige
belangstelling in het geluk van Mij en
Mijn Huis Ik diep ben overtuigd, per
soonlijk mededeeling te doen van Mij
ne verloving niet Zijne Hoogheid, Her
tog Hendrik van Mecklenburg
Schwerin.
Moge deze gebeurtenis onder Gods ze
gen bevorderlijk zijn aan bet welzijn
van Ons land en van zijne Bezittingen
en Koloniën in Oost en West."
Aldus luidde de proclamatie, waar
in H. M. de Koningin in October 1900
haar verloving aankondigde.
En reeds enkele maanden later, op
7 Februari 1901 werd het Vorstelijk
huwelijk' met groote plechtigheid vol
trokken en kerkelijk bevestigd.
„Verhef Gij over ons het licht Uws
aanschijn?, o Heere!"
Dat was de tekst die de grijze predi
ker Ds. v. d. Flier het jonge paar op
zijn levensweg meegaf.
Sindsdien zijn 25 jaren verloopen.
De velerhande tegenspoed en kruis,
die volgens het huwelijksformulier ge
meenlijk den getrouwden overkomt is
ook het Vorstelijk Echtpaar niet ge
heel gespaard.
Donkere wolken pakten zich meer
dan eens boven het thans jubileeren ie
Echtpaar samen. En een oogenblik
het was in 1902, toen H. M. de Konin
gin meer dan eens in doodsgevaar ver
keerde scheen bet alsof de band op
ruw ewijze zou worden verbroken.
Maar het gebed van ons volk is ver
hoord.
God heeft onze Vorstin en baren ge
maal willen sparen.
Hun echt werd gezegend met een
kind, prinses Juliana, die de trots ha
ren ouders is en de vreugde en ver
wachting van haar volk.
En naast dit Vórstenkind staat op
dezen feestdag hare lieve Grootmoe
der Koningin Emma, die zulk een
groote plaats in het hart van ons volk
inneemt.
En rondom dit Vorstelijk gezin
schaart zich het Nederlandsche volk
om met het jubileerende Echtpaar God
te danken voor den ontvangen zegen.
Want God heeft wilden zegenen.
De bede, op den eersten dag van liet
huwelijk opgezonden: „Verhef Gij
over ons het licht Uws aanschijns", is
verhoord.
En met blijdschap en dankbaarheid
mogen Vorstenhuis en Volk dezen ge
denkdag vieren.
Van feestbetoon in den gewonen zin
kan geen spraken zijn.
't ls nog slechts enkele weken gele
den, dat de noodklok klepte en dat een
deel van ons volk door een ernstige
ramp werd getroffen.
Het was de uitdrukkelijke wensch
van Hare Majesteit, dat in verband
met die ramp alle feestbetoon achter
wege zou blijven en dat de gelden be
stemd voor de geschenken en feestelijk
heden voor de slachtoffers van den
watersnood bestemd zouden worden.
Die wensch moet worden geëerbie
digd.
Maar ons meeleven behoeft daarom
niet minder hartelijk te zijn en opze
gelukwenschen niet minder gemeend
Het is slechts enkele weken geleden
dat onze Vorstin een persoonlijke
boodschap deed uitgaan tot haar volk.
„Kennende de kracht die er van uit
gaat zich gedragen te weten door het
gemeenschappelijk gebed", zoo schreef
Hare Majesteit, zullen allen zonder on
derscheid een wensch van mij vervul
len, wanneer zij zich daarin met mij
vereenigen."
Dat was een uitspraak Oranje waar
dig.
Wij herkennen daarin de stem van
een Prins Willem I'en een Stadhouder
Willem III.
En het kan dan ook wel niet anders
of aan dien op 11 Januari uitgespro
ken wensch zal ook a.s. Zondag, zij 't
onder andere omstandigheden, worden
voldaan en allerwegen zal het gebed
gedaan tot God om het Koninklijk
Bruidspaar nog een lange reeks van
jaren met de zijnen te sparen, het mil-
delijjj; te zegenen met tijdelijke en
geestelijke zegeningen en het tot in
lengte van jaren voor land en volk ten
zegen stellen.
STADSNIEUWS.
De conferentie te Stockholm.
In de Zendingsschool te Oegstgeest
sprak gisteravond Prof. Dr. J. A. C r a-
m e r van Utrecht over bovenstaand
onderwerp.
De samenkomst werd geopend door
Ds. T. J. Jansen Schoonhoven, die liet
zingen Ps. 89:1, voorging in gebed en
na een kort openingswoord het woord
gaf aan den spreker.
Prof. Cramer begon met op te mer
ken dat in de conferentie te Stockholm
tot uiting is gekomen het streven naar
eenheid, zooals dat tegenwoordig bij
de Protestanten valt op te merken.
In de Middeleeuwen had men de
eene, heilige», algemeen© Christelijke
kerk, die tot grooten zegen is geweest
voor de bevolking van Europa. Lang
zamerhand begon di.e kerk te veel
haar eenheid te toonen in het uitwen
dige, terwijl het innerlijke veel te wen-
schen overliet.
Luther eischte plaats voor de per
soonlijke overtuiging en dit stond Ro
me niet toe. Wel mag men in de
Roomsche kerk hebben een persoon
lijke overtuiging, mits men zich maar
uiterlijk voegt onder het leergezag der
kerk. Het gaat met de Roomsche kerk
net als met den Staat: de justitie be
moeit er zich niet mee of iemand al
met allerlei moordplannen rondloopt
als ze maar niet tot uiting komen.
Met de Hervorming ontstonden al
lerlei Protestantsche kerken, die los
van elkaar, zich in verschillende rich
ting ontwikkelen.
Alleen Calvijn kwam op voor de een
heid van het Protestantisme en het is'
menschelijkerwijze gesproken aan
hem te danken, dat de reformatie
heeft stand gehouden tegen de contra
reformatie.
Doch over het algemeen staan de
Protestantsche kerken geisoleerd en
weten niets van elkaar. Het is de groo
te beteekenis van de conferentie te
Stockholm, dat dit anders is gewor
den. Daar is een streven naar eenheid
tot uiting gekomen, die gemaakt heeft
dat het Protestantisme sterker is dan
Rome, ook numeriek, er zijn 160 mil-
lioen Protestanten tegenover 140 mil-
lioen Roomschen.
Dit eenheidsstreven is te danken
aan de zending, men denfee b.v. aan
de zendingsconferentie te Edinburgh.
Spr. schetste hoe dit eenheidsstre
ven langzamerhand is gegroeid. In
Amerika ontstonden kerkenbonden;
in Duitschland vereenigden de ver
schillende Landeskirchen zich federa
tief; ook in andere landen werd een
dergelijk streven openbaar.
Alleen hier te lande is nóg geen Cen
traal Bureau, waar de regeering te we
ten kan komen hoe het Protestantisme
ergens over denkt of gegevens over 't
Protestantisme kan verkrijgen; in dit
opzicht zijn we nog de Chineezen van
Europa!
De conferentie van Stockholm is 'n
uiting geweest van dit eenheidsstre
ven; ook de Roomsche kerk was uitge-
noodigd, maar heeft gelijk van te
voren te verwachten was bedankt
voor de eer.
Spr. trekt een parallel met de vre
desbeweging. Spr. is er vast van over
tuigd, dat de oorlog eenmaal tot het
verleden zal behooren. Zoo iets als de
verschrikkingen van den Wereldoor
log, die 20 millioen menschenlevens
gekost heeft, zal zich niet herhalen;
dit zal de menschheid niet meer ver
geten. Het bewustzijn begint te ont
waken, dat geschillen voor een inter
nationale rechtbank behooren te wor
den gebracht.
Spr. bracht de vredesconferenties in
herinnering, alsmede de oprichting
van den Wereldbond van kerken, die
tot doel had het scheppen van eeri
sfeer voor de vredesbeweging. 1 Aug.
1914 zou een conferentie der protes
tantsche kerken gehouden worden te
Constanz, en op dien dag brak de
groote oorlog uit. De katholieken zou
den 14 Aug. te Luik samenkomen: op
dien dag werd Luik ingenomen.
De menschen van dezen Wereldbond
van kerken vormden de kern der een
heidsbeweging van Stockholm; op de
aldaar gehouden conferentie werd de
vraag besproken, hoe de protestant
sche kerken tezamen practisch zouden
kunnen samenwerken. De „Urheber"
dezer conferentie was Dr. Nathan Sö-
derblom, de aartsbisschop van Stock
holm.
Naast de eenheid kwam op de con
ferentie te Stockholm het verantwoor
delijkheidsgevoel der Protestantsche
kerken aan het licht. Wel zijn daar de
problemen niet ópgelost, doch daar is
uitgesproken, dat de oplossing alleen
is te zoeken in de lijn van het Evan
gelie van Jezus Christus.
Deze conferentie stond niet op ker
kelijk, maar op hoog-Christelijk stand-
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
Prof. Cramer over de conferentie te
Stockholm.
Een verklaring van den burgemees
ter van Boskoop over de levering van
electriciteit door Leiden.
De toestand in het overstroomde ge
bied.
De Haagsche kuitenprikker ingere
kend.
Buitenland.
De Beiersche premier Held zal tegen
Duitschlands toetreding tot den Vol
kenbond stemmen.
De Italiaansche Kamer heeft de En-
gelsch-Italiaansche schuldenregeling
aangenomen.
De Fransche Senaat spreekt den
wensch uit dat de douanerachten
voortaan in goudfranken zullen gehe
ven worden.
De Zwitsersch-Russische onderhan
delingen mislukt.
punt, vandaar dat geen enkel woord
tegen Rome gehoord werd.
Spr. schetst^ op geestige wijze de te
genstelling tusschen de zwaarwichtige
en soliede Duitschers en de Amerika
nen. die nog een jong volk zijn en zoo
veel durf hebben.
Ook kwam tot uiting de tegenstel
ling LutherschCalvinistisch. De Lu-
therschen zeggen: niet een gechristi-
aniseerde wereld, maar een gemeente
van Christenen in de wereld.
Doch de geest der conferentie stond
in het teeken van het Calvinisme; de
christianiseering der wereld. In alle
wereldsche verhoudingen moet het le
ven worden opgeëischt voor God.
Een conferentie van alle Protestan
ten was reeds een gedachte van Cal
vijn; eigenaardig is dat zij werd bij
eengeroepen door een Lutherschen
bisschop, ook al is Söderblom een man
die veel voor het Calvinisme voelt.
Calvijn echter had een dergelijke
conferentie willen grondvesten op den
grondslag der Gerof. belijdenis en dit
is thans niet mogelijk. Spr. geeft niet
veel om zoon „vaste basis"; hij loopt
liever met Christus op de golven, dan
zonder Christus op den vasten grond.
Er is thans ook een streven naar
eenheid op den grondslag van een ge
meenschappelijke belijdenis en kerken
orde. Dit is het gevaar van het Angli-
canisme, waartegen spr. waarschuwt.
Zelfs js tegen deze hoogkerkelijke
strooming een vereeniging opgericht
om den eenvoud van het Protestan
tisme te handhaven.
Spr. eindigde met een beroep op de
aanwezigen, elk in zijn eigen kring de
eenheidsbeweging van het Protestan
tisme te bevorderen.
Van de gelegenheid tot het stellen
van .vragen werd door verschillende
aanwezigen gebruik gemaakt.
Zoo werd aan spr. gevraagd, op wel
ke gronden bij beweerd had, dat de
Roomsche kerk ten doode opgeschre
ven was.
Prof. Cramer antwoordde, dat Rome
zichzelf in 1870 den nek had omg3-
draaid door de afkondiging van het
dogma van de onfeilbaarheid van den
Paus. Dit leerstuk zullen de Anglica
nen nooit erkennen.
Óok wees spr. er op, dat de huidige
manier van propaganda-maken der
Roomsche Kerk (conferenties voor an
dersdenkenden) eigenlijk zuiver Pro-
testantsch is; echt Roomsch zou zijn
als men voor de keus gesteld werd:
je kop er af of Roomsch worden. Im
mers de Paus eischt gehoorzaamheid
aan zijn gezag.
Op een vraag hoe de Geref. Kerken
staan tegenover de conferentie van
Stockholm, deelde Prof. Cramer me
de, dat deze Kerken waren vertegen
woordigd door Ds. Kunst en Dr. Kei
zer, die sympathiek tegenover le con
ferentie staan, evenals b.v. PreBouw
man van Kampen. Er ls evenwel in de
Geref. Kerken ook een sterke stroo
ming tegen de conferentie als wier
woordvoerder Prof. Hepp is te beschou
wen.
De samenkomst werd besloten met
het zingen van het Luther lied waar
na Prof. Grajner voorging In dankge
bed.
