CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
V-
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
6e JAARGANG
ZATERDAG 16 JANUARI 1926
NUMMER 1723
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
-J"---"-1
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
-Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dnbbel t&rieL
Bij contract, belangrijke rednctie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Oit nummer beslaat uit TWEE Bladen.
CERSTE BLAD.
Een bedenkelijk advies.
In het November-nummer van „Vra
gen des Tijds" heeft Mr W. F. Treub
een artikel geschreven, dat in breede
kringen de aandacht heeft getrokken
Hij wijst er allereerst op, dat nu de
zwakte van het democratisch parle
mentarisme, door hem ^gekarakteri
seerd als ,.oogendienarij Van Koning
Kiezer" steeds duidelijker aan t licht
treedt, velen beginnen te vragen om
een dictatoriaal bewind.
Deze remedie acht hij erger dan de
kwaal, omdat onder het dictatorschap
de staatsburgerlijke vrijheid ten gron
de gaat
Tegelijkertijd echter is hij van mea
ning. dat het parlementarisme gron
dig moet worden herzien omdat er bij
de parlementen een neiging is om me
de te regeeren en zich met allerlei-
kleinigheden te bemoeien inplaats van
zich te bepalen tot haar taak, liet
oefenen van controle op de regeerin
gen
Verwacht mag z.i. worden, dat het
Nederlandsche parlement uit eigjn
beweging tot een grondige herziening
van zvne werkwijze zal komen. Is dat
evenwel niet het geval, dan zal de re
geering in het welbegrepen landsbe
lang verplicht zijn tot ingrijpen en
met voorstellen moeten komen die de
Kamer zullen dwingen binnen de per
ken van de haar in een gezond parle
mentair stelsel toekomende taak te
blijven
Moclit een poging in deze richting
niet het gewenschte gevolg hebben
en dat is, nu de verkiezingen geheel
staan i^. het teeken der partijpolitiek
en de meeste partijleiders die aan het
euvel mede debet zijn in de Kamer,
zitting hebben, zeer waarschijnlijk
dan kan de Regeering op de sympa
thie van het volk rekenen, wanneer
zij niet terugschrikt voor buitengewo
ne maatregelen.
„Dus in den uitersten nood, een
s-t-a a t s g r e e p vervolgt Mr. Treub?
En het antwoord luidt:
„Als het niet anders kan, zal dit
van twee kwaden het minste zijn Zoo-
ak het nu gaat in de meeste parle
menten van Europa, en speciaal in on
ze Kamer gaat het niet langer Het
landsbelang wordt onder het eindeloos
gepraat over allerlei futiliteiten be
dolven
Het zou getuigen van een jammer
lijk gebrek aan wezenlijke volkskracht
indien het land een Regeering, welke
den moed had hieraan een einde te
mal<en. niet zou steunen.
Nog eens, het is te hopen, dat het
tot dit ultimum remedium niet zal
behoeven te komen. Maar indien dit
toch onvermijdelijk mocht blijken,
dan zou de schuld niet liggen bij de
Regeering, die er ten einde raad toe
overging, doch bij het parlement, dat
haar ertoe dwong."
Mr. Treub zou dus niet terugdein
zen voor een met terzijdestelling van
de Grondwet plotselinge en geweldda
dige staatshervorming.
Ontkend kan niet worden, dat de
heer Treub hier heeft uitgesproken
wat in veler harten meer of minder
duidelijk leeft.
Ook in onze kringen worden soms
stemmen beluisterd waaruit blijkt dat
men van het „parlementair gedoe" ge
noeg heeft en dat men niet ongaarne
zou zien dat een dictator optrad, die
zonder zich aan de volksvertegenwoor
dlging te storen, die maatregelen zou
nemen, die in het belang van het land
noodig worden geacht.
Bekend is ook, dat ondier leiding
van den heer v d Voort van Zijp een
soort fascistische vereeniging is opge
richt, die zich ten doel stelt het na
tionaal besef te versterken en alle
aanslagen op het Vorstenhuis, de per
soonlijke vrijheid en de openbare or
de met alle middelen, ook met de
daad tegen te gaan en dat ook een
fascistische bew'eging in officierskrin
gen tot uiting is gekomen.
De heer Treub vindt voor zijn denk
beelden blijkbaar veel meer aanhan
ger, dan men oppervlakkig wel zou
denken.
En juist daarom schijnt het ons
niet overbodig tegen dit revolutionair
en ongrondwettig optreden met klem
te waarschuwen.
Er zijn zeker op bet parlementaire
stelsel zooals dat zich den laatsten
tijd heeft ontwikkeld gegronde aan
merkingen te maken, maar 'de bier
aanbevolen remedie schijnt ons erger
dan de kwaal.
Wij mogen toch niet uit het oog ver
liezen, dat een staatsgreep, als door
Mr. Treub gewenscht, op precies de
zelfde lijn ligt als het optreden van
Mr. Troelstra c.s in 1918, die ook met
terzijdestelling van de Grondwet de
minderheid over de meerderheid wil
de laten heerschen.
Door theorieën als de boven aange
haalde te verkondigen, speelt men
veel meer dan men vermoedt in de
kaart van hen die op gewelddadige
omverwerping van de bestaande maat
schappelijke orde bedacht zijn en die
nog altijd wachten op het geschikte
oogenblik om een revolutionaire om
wenteling te veroorzaken.
Wat de heer Treub verdedigt, ligt
niet minder dan de theorieën van com
munisten en socialisten op de revolu
tionaire lijn.
De bedoeling is aan het drijven der
revolutionaire partijen paal en perk
te stellen, maar de middelen die men
daartoe wenscht te bezigen dragen
hetzelfde revolutionaire karakter.
Het is een uitvloeisel van dezelfde
beginselen die ook door de revolutio
naire partijen worden aangeprezen en
waar mogelijk toegepast.
Op deze wijze wordt de deur wagen
wijd opengezet voor geweld en wille
keur'. Met de burgervrijheid die men
meent te verdedigen loopt het zoo op
een eind. De kracht van de Regee
ring die men bedoelt te sterken wordt
onherstelbaar geschokt. De positie van
ons Vorstenhuis dip men meent te
verstevigen wordt hopeloos onder
mijnd.
Immers, niet het recht maar het
geweld É^eeft dan den doorslag. En
wanneer 't zoover mocht komen dat
een strijd gevoerd wordt, niet meer
om het recht maar om de macht, dan
zal het zeer de vraag zijn of de uit
slag niet geheel anders zal zijn dan
men meent te mogen verwachten.
Men bedoelt de revolutie te bestrij
den, maar hoe zou dat mogelijk zijn,
wenneer men zelf revolutionaire the
orieën in toepassing brengt en zich v.
revolutionaire middelen gaat bedie
nen?
Neen, de taak van de Antirevolu
tionaire partij is niet om een optre
den als door Mr. Treub gewenscht, zij
'tdan als uiterste remedie, te steunen.
Revolutie, dat is opstand tegen God.
Het is een zich lceeren tegen de g'od-
delijke ordinantiën. Het is een ver
krachten van het recht, naar welke
zijde dan ook.
En tegen diè revolutie, die meer dan
in de daad, in het uitgangspunt, in
de beginselen moet worden gezocht,
past slechts éóne remedie: terugkeer
naar het Woord van God, een buigen
vqor de goddelijke wetten, een reke
nen met was is geschied, maar
boven alles, met wat staat g e-
schreven
Dat aan het parlementaire stelsel
zooals zich dat langzamerhand heeft
ontwikkeld, ernstige bezwaren kleven
en dat dit tot schade is van de be
langen van het land, kan worden toe-
Maar dat is juist een gevolg van
het verlaten van het antirevolutionaY
re pad en het huldigen van de revo
lutionaire theorieën van de volkssouve
reiniteit, w'aardoor de grenzen tus-
schen Regeering en parlement zijn
weggedoezeld.
Om dat euvel te bestrijden moet niet
een ander minder gevaarlijk schij
nend pad worden ingeslagen, maar is
het noodig een anderen koers te vol
gen en te gaan in de antirevolutio
naire richting.
Daarom rust op ons de taak niet
het grijpen naar ongrondwettige, re
volutionaire middelen aan te bevelen;
maar onr onvermoeid te pogen de
anti-revolutionaire beginselen te pro-
pageeren en tot toepassing te brengen.
Donkere toekomst.
Met de oplossing van de Kabinets
crisis wil het nog steeds niet vlotten.
Scheen het enkele dagen geleden dat
een oplossing was gevonden en dat de
samenwerking van de rechtsche partij
en zou worden hersteld, latere berich
ten wijzen er op dat we nog even ver
zijn als op 11 November toen de cri
sis uitbrak.
In een te Maassluis gehouden rede
voering verklaarde de oud-Minister
Heemskerk dan ook ten opzichte van
hetgeen de toekomst ons op politiek
gebied zal brengen, pessimistisch ge
stemd te zijn en den toestand donker
in te zien
Wel een bewijs dat de kans op een
bevredigende oplossing van de crisis
al zeer gering moet worden geacht.
Uit partijoogpunt bezien, behoeft tiit
door ons niet al te zeer te worden be
treurd.
Een samenwerking als we nu jaren
lang hebben gehad, brengt ontegenzeg
gelijk bezwaren met zich.
We staan daardoor bloot aan een
zeer scherpe en vaak onbillijke critiek
zelfs van bevriende zijde, waarvan de
gevolgen bij de stembus terdege wor
den gevoeld.
Wat er bij verbreking van de samen
werking zal gebeuren valt nog niet ^e
zeggen.
Dat er e'en roomsch-rood Kabinet zal
optreden gelooven wij niet.
Daarvoor is Nederland en geluk
kig nog niet rijp.
Meer waarschijnlijk is, een extra
parlementair- of een zakenkabinet.
Maar hoe dit ook zij, voor de Anti
revolutionaire partij behoeft dit geen
nadeel te brengén.
Onze voormannen staan dan vrijer,
zij kunnen dan gemakkelijker critisee-
ren, onzen bestrijders wordt voor een
deel de wind uit de zeilen genomen
en onze werfkracht zal grooter wor
den.
Zóó bezien is er dus geen reden voor
ongerustheid.
Maar de zaak staat anders als wii
letten op het landsbelang.
Er is nog veel te doen en er was
alle reden om van het Kabinet-Colijn
gevormd door bekwame mannen, veel
te verwachten.
En het behoeft ook geen betoog, dat
op deze wijze bet vertrouwen in de
rechterzijde hopeloos wordt geschokt.
Hoe zullen de kiezers voor 'n rechtsch
Kabinet ooit weer warm worden ge
maakt, wanneer blijkt dat door kwes
ties van zeer ondergeschikten aard al
les op losse schroeven kan worden ge
steld?
Mogen de leiders van ons volk, die
thans te beslissen hebben toch ver
staan de groote verantwoordelijkheid
die in de gegeven omstandigheden op
hunne schouders rust.
Diens verwachtingen wordt nu de
bodem ingeslagen.
STADSNIEUWS.
De Madrigaal-vereeniging.
De ..Leidsche Kunstkring Voor Al
len" bereidde ons gisteravond, door
het laten optreden van de „Madrigaal-
vereeniging" onder leiding van Sem
Dresden een paar uren van verheffend
kunstgenot.
Zooals de naam reeds aandiiidt, legt
deze vereeniging zich toe op het ten
gehoore brengen van Madrigalen. Over
het wezen en de ontwikkeling van dit
genre a capella-muziek zou een ver
handeling te schrijven zijn. Met een
korte toelichting willen we volstaan.
Evenals van zoovele andere liedvor
men, b.v Villanella, Rondo, Ratornel-
lo enz. komt de naam uit het Zuiden.
Zeer waarschijnlijk was het Madrigaal
oorspronkelijk een vorm van lyrische
poëzie, herderspoëzie, welke beoefend
werd door de Zuid-Fransche trouba
dours. Het lied zal gezongen zijn door
ééne zangstem met begeleiding van
een of ander instrument. In Italië in
gevoerd, waar in de 14e eeuw de po-
lyphonie zich in al haar rijkdom be
gon te ontplooien, gaat het oorspron
kelijk natuurlyrische van 't Madrigaal
wel niet verloren, maar dikwijls wor
den dieper gedachten aan de lyriek
verbonden. Zoo omvatte het Marigaal,
behalve liederen van joligen. ook die
van meer ernstigen inhoud. De instru
mentale begeleiding van één-zangstem
verdwijnt en de oude contrapuntisten,
de toovenaars met de mogelijkheden
van 't menschelijk stemorgaan, vervor
men het tot een zuiver polyphoonvo-
cale compositie. In de 14e en 15e eeuw
bereikt het een volkomenheid van
vorm, die later niet meer overtroffen
zou worden, al weten moderne compo
nisten met modern toongevoel compo
sities te schrijven, die men uit muzi
kaal oogpunt met de oude op één lijn
kan stellen.
De eerst bekende Madrigaal-compo
nist is Pietro Casella, Dantes bekende
vriend, die den Florentijnschen bal
ling meermalen met zijn kunst opvroo
lijkte.
Uit de 'overrijke literatuur der Ma
drigalen, niet in te beperkten .zin ge
nomen, heeft Sem Dresden een histo
risch en artistiek met bijzondere zorg
samengesteld programma ten gehoore
laten brengen.
Vóór de pauze omvatte dit program
ma werken uit de 16de en 17de eeuw,
na de pauze uitsluitend van moderne
componisten. Symmetrie in de beide
hoofdafdeelingen werd bereikt, door
dat beide geopend werden met twee
composities, die niet in engeren zin tot
de Madrigalen behooren. „Sicut avis"
van Palestrina en „Crucifizus" van
Lotti openden het eerste deel van den
avond en „Agnus Dei" van Caplet en
„Ave Verum" van Guy Ropartz het
tweede deel. Na de middenmaat van
heide gedeelten werd besloten met
Hollandsche Composities. Hierop mag
wel eens de aandacht worden geves
tigd, omdat de schoonste uitvoering
een onoordeelkundig en rammelend
samengesteld programma niet tot een
weldadig aandoend artistiek geheel
kan opheffen Maar hier was alles in
orde.
In den aanvang vreesden we, dat,
wat de uitvoering betreft, onze ver
wachtingen niet geheel beantwoord
zoudèn worden.
En die waren toch wel hoog gespan
nen, als we even in herinnering bren
gen, dat de begaafde leider de volgen
de krachten tot zijn beschikking heeft
de dames Mevr. KubbingaBurg, Mej.
J. van Saher, Mej. J. van der Linde,
Mejuffr. Evekink Busgers en mevr. J
Dresden-Dhont en de heeren Jac. van
Kempen, K. van Bers,.W. Ravelli en
H. Kubbinga, waarvan verschillende
te Leiden reeds als solisten optraden.
Palestrina's opus kon ons niet geheel
bevredigen, hoe glanzend oek vertolkt.
Het achtstemmig „Crucifixus" van
Lotti vonden we meer geschikt voor
een groot koor. Maar daarna zijn on
ze bedenkingen absoluut weggevallen.
Toen het min of meer schoolsch pro
fessorale geheel verdrongen werd door
de oplaaiing van het gemoedsleven,
toen de zang steeds meer zingen werd,
toen toonvorming en voordracht gea
deld werden door het leven van bin
nenuit, hebben we onverdeeld kunnen
genieten. Steeds, beter kwam de prach
tige stemvernouding tot zijn recht,
terwijl Sem Dresdent evens de compo
sities doorzichtig wist te houden.
Opnieuw heeft ons de schittering
van het contrapuntische weefsel der
oude meesters getroffen en de sugges
tieve wijze, waarop zij de teksten door
rhythmische en klankeffecten wister:
te beelden tot aanschouwelijkheid. Zoo
in „Joseph, liebes Joseph mein" het
wiegende rhythme; het geestige roe
pen van den koekoek in 't volgende
lied. In „La Sortie des Gendarmes"
werden we even herinnerd aan „La Ba
taille de Marignon" dat .Sursum Cor-
da" bij zijn laatste concert uitvoerde:
dezelfde aanschouwelijkheid van het
soldatenbedrijf.
„O Heer, die daer" het prachtige
lied van Valerius was door Sem Dres
den, voor zijn koor gezet. De uitvoe
ring er van was zeer mooi, maar de
vergelijking met Cuypers' zetting, wel
ke te Leiden reeds meermalen gehoor!
is, drong zich noodzakelijk op. En dan
meenen we, dat Cuypers* zetting vol
ler, imposanter is, wat zich vooral
laat merken aan de baspartij. Het wil
ons toeschijnen dat Cuypers de com
positie met meer fantasie bewerkt
heeft: ik denk aan den regel: „Het
schuimig woedig meer kunt maken
stille."
,,'tHaesken" heel mooi en geestig
door Dresden gezef moest worden ge
bisseerd.
Het zou ons te ver voeren, over elk
lied een aantal opmerkingen te ma
ken maar toch moeten we. nog even
(herinneren aan de innige wijze, waar
op de sopranen het „Slaap, kindeke
slaap" zongen en het celloaóhtig tim
bre der bromstemmen die begeleidden
Na de pauze scheen het koor ons
nog beter op dreef dan daarvoor. Het
„Agnus Dei" van Caplet, alleen voor
vrouwenkoor was een wonder van
tekstverheerlijking en eindigde met *n
Binnenland.
Mr. Heemskerk over den politieken
toestand.
De Kamer van Koophandel en Fabrie
ken in Rijnland te Leiden.
Buitenland.
Amerika biedt aan, zijn internatio
nale verdragen aan den Volkenbond
ter publicatie in te zenden.
Het nieuwe Oostenrijksche kabinet.
Br is kans op een accoord inzake do
Fransche linanciëele voorstellen.
Hevige sneeuwstormen boven Noord-
Italië.
zacht orgelend. pianissimo Stralend
was ook bet ,Ave Verqm" van Guy
Ropartz. En na deze wondermooi ge
componeerde en verklankte kerkelijke
teksten, volgden weer de wereldlijke
en meerendeels geestige composities
Hiervan moeten we in 't bijzonder
noemen en roemen .Nicolette" van Ra-
vel. Met geheel modern toongevoel en
werkelijkheidszin heeft de Fransche
componist zijn rijke muzikale phanta-
sie hier laten werken en op nieuwe
wijze heizelfde suggestieve realisme
bereikt als eenige eeuwen voor hem
zijn landgenoot Clement Jannequin.
De „Irish Song" (zonder woordenl
van Graingei, berustend op een ee-
nigszins weemoedig sleepend thema,
sloeg zoo sterk in hij de aanwezigen,
dat een ovatie tot herhaling dwong.
Met „Den.Uil" van den grootmees
ter van de moderne Nederlandsche
toonkunst, Alphons Diepenbrock werd
de avond besloten. En we hebben alle
reden, deze vertolking den grooten
componist waardig te achten.
Zoo was deze avond een avond van
schoonheid en we mogen ons geluk
kig prijzen, dat de „Madrigaal-Veree-
niging" op zoo voortreffelijke wijze ein.
delijk te Leiden baar joyeuse entree
heeft gedaan. Moge ze meermalen
terugkeeren om ons het rijk der vocale
schoonheid te openen.
De Engelsche vakbeweging.
A.s. Donderdag zal in „Nathanaël"
voor den Leidschen Chr. Bestureh-
bond als spreker optreden de heer G.
P o st van Utrecht, bezoldigd bestuur
der van den Chr. Metaalbewerkers*
bond, met het onderwerp: De Engel-
sche vakbeweging.'"
Men houde alvast dien avond voor
deze bijeenkomst vrij.
Jongelingsvereen. op G. G. „Dr. H.
„Bavinck."
Wij vernemen dat de Jongelingsver-
eeniging op Geref. Grondslag „Dr Ba
vinck" Donderdag 21 Jan. des avonds
8 uur in de groote zaal van ,,'t Nut"
Steen schuur, hare jaarlijksche open
bare feéstvergadering hoopt te houden
welke ditmaal een eenigszins bijzon
der karakter zal dragen, in verband
met de opluistering van.zoodat de
belangstellende bezoekers(sters) een
aangenamen avond zullen hebben.
Woning- en gezinsteling.
Maandag 18 Januari a.s. zal met de
teling worden begonnen en wel in de
navolgende straten:
Morschstraat, Boerhavestr., Narm-
straat, Middelstegracht, Uiterstegracht,
Vestestraat, Gortestraat, Haverstraat,
4e Binnenvestgracht, Kaiserstraat, Bak
kersteeg, Zegersteeg, Kolfmakersteeg,
Morschweg, Paul Krugerstraat, Jou-
bertstraat, Haarlemmerweg, Straten
in het Kooitterrein, Utrechtsche Jaag
pad, Hooge Rijndijk, Da Costastraat cn
de Genestetstraat.
Watersnood-comité.
Bij het Watersnoodcomité zijn de
volgende giften ingekomen:
Dr. A. B. C. f 100; Aug. L. R. f 50;
Mr. H. A.S. f 25; G. L. S. f 1; H. O.
f 25; J. P. S. G., Oegstgeest f 25; P. S.
f 10; G. S. f 1; Mr. M. V. f 10; B. E.
S. Azn. f 10; Dr. D. A. H. v. E. f 10;
G. S. f 1; A. M. de B. f 10; Bewoner
Hooge Rijndijk na de Wilhelminabrug
f 1; D. f 10; v. D. f 1; Mejuffrouw A.
M. Z. f 5; Ringzang vereeniging Lei
den en omstreken t 63.36; Dr. W. St.
f 20; Collecte gedeelte Hoogewoerd,
dat overgeslagen was f 20.26s; Collecte
gedeelte behoorende bij den Rijnsbur-
gerweg f 6; V. d. W. f 7.50; W. B. f 1;
B. F. K. f 10; Anna f 0.50 H. C. V. en
Zoon t 10.
