CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6e JAARGANG
DONDERDAG 3 DECEMBER 1925
NUMMER 1686
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
?er kwartaali 2.50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
1 nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Kieskringen en gekozenen.
In de brochure van den heer Dieiner
waarop wij reeds gisteren de aandacht
vestigden, wordt met nadruk' gewezen
op de betrekkelijk zware verliezen, die
de Antirevolutionaire partij had te boe
ken.
Verschillende oorzaken daarvoor
worden opgesomd.
Zoo was er de saneeringspolitiek.
die velen van onze menschen persoon
lijk in hare gevolgen heeft getroffen
en ongetwijfeld de werfkracht ge*-
schaad.
Ook acht hij het uit propagandis
tisch oogpunt bezien een misgreep dat
aan het hoofd van onze lijst overal de
zelfde naam werd geplaatst, terwijl
mede aanmerking gemaakt wordt op
de soms minder gelukkige propaganda
Van belang schijnt ons wat gezegd
wordt omtrent de mogelijkheid dat
meer. verband wordt gelegd tusschen
de kieskringen en de personen der can
didates
Hieimede komt de schrijver geheeï
op onze lijn.
Zoowel in 1922 als bij de pas gehou
den verkiezingen hebben wij herhaal
delijk op deze zaak de aandacht ge
vestigd.
Tevergeefs evenwel.
Daarom doet het ons genoegen dat
thans de heer Diemer tot dezelfde con
clusie komt als hij schrijft
Tijdens de oude Kieswet ^vas het ver
band innig tusschen district en verte
genwoordiger Men heeft er va.ak een
loopje mee genomen, wanneer op de
bekende avondvergaderingen tijdens
de behandeling der begrooting in de
Tweede Kamer de districhtsveri,egen-
woordigers zich hun hooge roeping be
wust werden. Dit kon ook grappig zijn.
precies als bij de puntenbehandeling
eener gemeentebegrooting. Maar er lag
toch ontegenzeggelijk in die verhou
ding op zichzelf ook veel ideëels. Dit
verband is nu ten eenenmale verbro
ken en de groote nadeelen hiervan tre
den wel duidelijk aan den dag. Men
voelt ze niet alleen in onze partij,
maar in andere partijen in dezelfde
mate. De vrijzinnigen hebben beproefd
die nadeelen voor een gedeelte op te
heffen, door in de drie grootste steden
aldaar bekende personen te plaatsen,
en ze hebben daarmee wel succes ge
had.
Ook in de S.D.A P. voelt men dit ge
brek aan een innig verband en vlak
na de verkiez.ngen heeft de partij
voorzitter, de heer Vliegen, in bet Volk
reeds een beschouwing gegeven, waar
in hij betoogde, hoe het noodig is het
verloren gegane verband opnieuw te
leggen. Dit zou dan kunnen gebeuren
door in bepaalde kieskringen of dis-
trichten de door die kringen gewensch
ten en te goeder naam bekend staan
de personen zooveel mogelijk plaatsen
te geven vooraan op de lijst.
In onze partij zal dit natuurlijk tot
moeilijkheden aanleiding geven. YVU
zijn beperkt in het aantal ve.tegen-
woordigers. Indien er nog eens .weer
wat werfkracht van onze partij uit
kan gaan zou dit ten hoogste 15 of 16
'kunnen worden, maar bij verderen
terugslag wellicht ook wel 11 of 12.
Elke kieskring kan dus zeker niet wil
len wij daarnaast of efitelijk in de eer
ste plaats streven naar een goede be
zetting der zetels, aanspraak maken op
zulk een voorrecht. Toch kan in deze
richting veel geschieden, al werd al
leen maar beproefd de bewerking van
'de kieskringen stelselmatig te regelen,
waardoor een bephald persoon als het
ware voelde de verantwoordelijkheid
voor het verband met zijn district Zoo
bereikte mij de klacht uit den groot en
kieskring Dordrecht, dat men zoogoed
als niets bemerkt had in vele dorpen
van de propaganda onzer partij. De
zeer slechte resultaten in dat groote
district hadden dan wellicht voorbeen
3edeelte voorkomen kunnen worden
Was er voor een dergelijk district ie-
nand aanwezig, en werd hem, als vroe
:er geschiedde, eenvoudig de taak op
gedragen, indien mogelijk, zich de
.aatste drie maanden in zijn kiesk. ing
te bewegen, om zich als bet ware één
te gaan gevoelen met de bevolking ter
plaatse, zoo zouden de goede gevolgen
hiervan zeker niet uitblijven.
STADSNIEUWS,
HET GOUDEN DOCTORAAT VAN
PROF. Dr. H. A. LORENTZ.
Een groofsche huldiging.
Het Leidsche Correspondentiebureau
meldt:
Den llden December wordt een ge
beurtenis van zeldzame beteekenis her
dacht. Het zal op dien dag 50 jaar ge
leden zijn, dat Hen,drik Antoon
Lorentz te Leiden, den graad van
doctor in de wis- en natuurkunde ver
kreeg op een proefschrift: Over de the
orie der terugkaatsing, en breking van
%et licht.
Het is niet noodig thans de beteeke
nis van deze dissertatie en van het in
de laatste bladzijden daarvan ontvouw
de programma, dat sindsdien in ver
vulling is gegaan, uiteen te zetten.
Daarvoor is het levenswerk van Lo
rentz. dat de natuurkunde van het
punt, waarop Fresnel en Maxwell haar
hadden gebracht, door de ontwikkeling
van de electronentheorie der optische
en electromdgnetische verschijnselen
heen, gevoerd heeft tot het punt. waar
dé eerste schreden op den weg der re
lativiteitstheorie waren gezet en de
quantumtheorie mogelijk was gewor
den, te hekend. Langs heel dien weg
heeft hij in allerlei richtingen ophelde
ring gebracht met een klaarheid van
geest, die hem een wereldnaam heeft
verschaft. Daarbij heeft hij door de be
langeloosheid en den oprechten een
voud van zijn optreden de harten van 1
allen, die met hem in aanraking kwa
men, tot zich getrokken. Wanneer wij
voorts denken aan het vele, dat hij aan
zijn leerlingen geschonken heeft, en
aan de diensten, die hij den lande in
velerlei gewichtig commissiewerk be
wezen heeft, dan zijn wij er zeker van.
dan begrijpt men, dat algemeen de be
hoefte is gevoeld, de gelegenheid, wel
ke de 11de December zal biëden, aan
te grijpen' ten einde hem op een waar
dige wijze te eeren. De daartoe gerui-
mon tijd geleden op initiatief van prof.
Kamerbngh Onnes en enkele andere
geleerden gevormd hebbende commis
sie heeft gemeend, dat dit het best zou
kunnen geschieden door de stichting
van een fonds dat zijn naam zou dra
gen en dat bestemd zou zijn in het al
gemeen de beoefening van de theore
tische natuurkunde te bevorderen. In
het hijzonder zou het moeten bevorde
ren al hetgeen ten goede kan komen
aan het aandeel, dat prof. Lorentz zelf
in hare ontwikkeling heeft.
In den zomer van 1923 moest prof.
Lorentz wegens het bereiken van d>?
door de wet gestelde leeftijdsgrens als
hoogleeraar te Leiden aftreden. Een
volledig afscheid echter, waarin hij ge
heel zou ophouden deel te nemen aan
't wetenschappelijk universiteitswerk.
zoü vcor de universiteit een te groot
verlies beteekend hebben. Vandaar dat
de Leidsche Universiteitsraad, hiertoe
in staat gesteld door een engeren
kring van vrienden en vakgenooten.
besloot partij te trekken van de door
art. 183 der Hooger-Onderwijswet geo
pende mogelijkheid, en in 1923, en we
derom in 1924, en ook dit jaar met ge
lukkig gevolg het verzoek tot prof. Lo-
rftntz richtte of hij een bezoldigde op
dracht op zich zou willen nemen om
in een beperk teren, vrijen sursus van
voordrachten zijn inzichten omtrent
de problemen der moderne natuurkun
de uitéén te zetten. Op deze wijze ver
kreeg men dat prof. Lorentz, in den
geest van een professoraat van hoo-
gere orde, te zijner eere ingesteld, zijn
academische werkzaamheid althans ge
deeltelijk voortzette.
Gelijk hierboven reeds zeer terloops
vermeld, werd besloten tot de stichting
van het Lorentz Gouden Doctoraat
Fonds dat den Leidschen Universi
teitsraad in staat zou stellen om tot
Prof. Lorentz het verzoek te richten,
zijn werkzaamheid in denzelfden geest
ook verder, voor het leven, voort te
zetten op een wijze, die telkens in over
eenstemming met zijn jaren zal zijn.
Daarnevens zouden de middelen van
het fonds ter beschikking van prof
Lorentz moeten worden gesteld, ten
einde volgens zijn aanwijzingen zijn
eigen onderzoek te bevorderen, de pu
blicatie van wetenschappelijk werk te
ondersteunen studie- en reisbeurzen
ie verleenen. voordrachten en onder
zoekingen mogelijk te maken'en voorts
hulp te verleenen bij al wat later dien
stig mocht bliiken bevordering der
natuurkunde. Dank zij internationale
samenwerking over de geheele werelo
is het thans mogelijk geworden 't plan
tot stichting van het Lorentz' Gouden
Doctoraatfonds te verwezenlijken.
Overal ter wereld is voor de stich
ting van dit fonds warme sympathie
gevonden. Een nationaal comité is ge
vormd, en ook een internationaal co
mité, samengesteld uit vooraanstaan
de personen, die groepsgewijze elk in
hun land de voorbereiding in de hul
diging op zich hebben genomen. Hei
beheer van het Lorentz Gouden Doc
toraatfonds zal worden toevertrouwd
aan #den Leidschen Universiteitsraad,
waartoe de noodige stappen reeds door
het voorbereidend comité zijn gedaan.
De huldiging van prof. Lorentz zal
plaats hebben Vrijdag 11 December des
namiddags half drie in het groot au
ditorium der Leidsche universiteit.
Verschillende sprekers zullen daar
het woord voeren. Uit het buitenland
zuilen verschillende geleerden aanwe
zig zijn.
Na afloop der huldiging is er recep-.
tie in1'de Senaatskamer der Leidsche
Universiteit.
De huldiging zal worden besloten
met een feestmaaltijd, welke te Haar
lem, de woonplaats van prof. Lorentz,
zal plaats hebben.
Het internationaal comité bestaat uit
de heeren: prof. J. S. Ames, hoogleer
aar in de natuurkunde aan de Johns
Hopkius University, Baltimore (Mary
land U.S.A.); dr. D. H. Arnold, directeur
der Onderzoekingsafdeeling der Bell
Telephone Laboratories, New York Ci
ty; prof: Sv. Arrhenius, hoogleeraar,
Stockholm; prof. V. Bjerknes, hoog
leeraar, Bergen (Noorwegen); prof. N.
Bohr, Kopenhagen; Sir W. Ha. Bragg,
hoogleeraar aan de Royal Institution,
vice president van de Royal Society,
Londen; prof. M. Brillouin, hoogleeraar
aan het collége de France, Parijs; E.
Brylinsky, president van het Comité
Electrotechnique Francais, Asnieres
(Fr.); prof. B. Cabrera, hoogleeraar,
Madrid; prof. O. D. Chwolson, hoogleer
aar, Leningrad; prof. A. L. Clark, hoog
leeraar, Kingston (C&nada); profr O. M.
Corbino, hoogleeraar, Rome; prof. D.
Coster, hoogleeraar (Groningen); prof.
Mevr. M. Curie, hoogleerares, Parijs;
prof. P. Debye, hoogleeraar, Zürich; B.
Dessau, pesident v. „Industri-raadet",
Kopenhagen; prof. W. H. Eccless, hoog
leeraar, Londen; prof. A. S. Eddington,
lrbogleeraar, Cambridge (Eng.); Dir. J.
S. Edströmm, directeur van Allmanne
Svenska Elektriska Aktie-Bolaget,
Vasteraos (Zweden); prof. P. Ehrenfest,
hoogleeraar, Leiden; prof. A. Einstein,
hoogleeraar, Berlijn; prof. Ph. Frank,
hoogleeraar, Praag; Ch. Ed. Guillaume,
directeur van bet Bureau Internatio
nal des Poids et Mesures, Sèvres; prof.
Ch. Eug. Guye, oud-hoogleeraar, Genè-
ve; prof. O. Haga, oud-hoogleeraar,
Zeist; prof. G. Ellery Hale, hoogleeraar,
directeur van Mount Wilson Observa
tory, Pasadena (Californië); prof. P.
Heger, hoogleeraar, Brussel; prof. G.
Jaet-er, hoogleeraar, Weenen; prof. P.
A. M. Janet, hoogleeraar, Parijs prof. J.
H. Jeans, secretaris der Royal Society,
Dorking (Eng.); dr. F. B. Jewett, pre
sident der Bell Telephone Laboratories,
Inc,"en vice-president der American
Telephone and Telegraph Company,
New York City; prof. A. F. Joffé, hoog
leeraar, Leningrad; J. Kiédron, oud
minister van Nijverheid van Polen,
Warschau; Dir. S. Klouman, industri
eel, Oslo; prof. M. Knudsen, hoogleer
aar, Kopenhagen; prof. J. Wierusz Ko-
walski, oud-hoogleeraar, gezant der
Poolsche republiek te Weenen; prof.
P Langevin; hoogleeraar, Parijs; Sir
J. Lam or, hoogleeraar, Cambridge
(Eng.); prof. P. P. Lasareff, hoogleer
aar, Moskou; prof. M. von Laue, hoog
leeraar, Berlijn; Ing. Ch. Lefebure, lid
van het Comité administratif van het
Ihstitut International de Physique
„Solvay", Brussel; prof. T. Levi-Civita,
hoogleeraar, Rome; Sir O. Lodge, hoog
leeraar, Salisbury (Eng.); prof. Th.
Lyman, hoogleer., Cambridge (Mass);
prof. J. C. Maclennan, hoogleeraar, To
ronto (Canada); prof. C. E. Mendenhall,
hoogleeraar, Madison (Wisconsin Am.);
prof. St. Meyer, hoogleeraar, Weenen;
prof. A. A. Michelson, hoogleeraar, Chi
cago (111.); prof. R. A. Millikan, hoog
leeraar, Pasadena (Californië); prof. H.
Nagakoa, hoogleeraar, Tokio; prof. L.
S. Oiipstein, hoogleeraar, Utrecht; prof.
A.Perrier, hoogleeraar, Lausanne; prof.
J Perrin, hoogleeraar, Parijs; dr. G. L.
PiiilipSj oud-directeur der N.V. Phi
lips' Gloeilampenfabrieken, Eindhov.;
prof. M. Planck, hoogleeraar, Berlijn;
prof. M. Pupin, hoogleeraar, New York
City; dr. E. W. Rice, Honorary Chair
man van de General Electric Company,
Schenectady (New York); Sir E. Ru
therford, hoogleer., Cambridge (Eng.);
Sir. A. Schuster, hoogleeraar, Twyford
(Horks, Eng.); G. Semenza, voorzitter
van het wetenschappelijk comité der
Italiaansche Electro-technische Asso
ciatie, Milaan; prof. M. Siegbahn, hoog
leeraar tè Upsala (Zw.); dr. E. C. von
Siemens, industrieel, Berlijn; A. Sol
vay, industrieel, Brussel; prof. A. Som-
merfeld, hoogleeraar, München; prof.
R'. Straubel, hoogleeraar, Jena; Sir J.
Thomson, hoogleeraar, oud-president
der Royal Society, Cambridge (Eng.);
prof. E. van Auhel, hoogleeraar, Gent;
prof. L. Vegard, hoogleeraar, Oslo; prof.
J. E. Verschaffeit, hoogleeraar, Gent;
prof. dr. J. D. van der Waals Jr., hoog
leeraar, Amsterdam; prof. E. Warburg,
hoogleeraar, Berlijn; prof. P. Weiss,
hoogleeraar, Straatsburg; dr. E. P.
Whitney, directeur van het onderzoe
kingslaboratorium d. General Electric
Company, Schenectady (New York);
prof. W. Wien, hoogleeraar, München;
prof. M. Wolfke, hoogleer., Warschau;
prof. N. W. Wood, hoogleeraar, Balti
more (Maryland ,V. S.); W. B. Wood-
house, president der Institution of
Electrical Engineers, Londen; prof. F.
Zaviska, hoogleeraar, Praag.
Gemeenteraad.
De Raad dezer Gemeente zal a.s.
Maandag des nam. te een uur verga
deren.
De vergadering zal, zoo noodig, wor
den voortgezet: op Maandag 7 Decem
ber, des avonds te 8.15 uur, op Dins
dag 8 December, des namiddags te 2
uur en des avonds te 8.15 uur; op
Woensdag 9 December, des namiddags
te twee uur en des avonds te 8.15 uur.
op Donderdag 10 December des namid
dags» te twee uur.
Te behandelen onderwerpen:
le. Voorstel tot het vestigen van het
zakelijk recht van opstal op het Woon
wagenkamp aan den Lagen Morsch-
weg, ten behoeve van de afdeeling Lei
den van de Nederlandsche Vereeniging
tot Bescherming van Dieren in ver
band met het door die afdeeling in
gediend adres.
2e Voorstel:
a. tot overname in eigendom en on
derhoud bij de gemeente van 'n strook
grond en water aan de. Driftstraat, Sec
tie K No. 582 ged;
b. tot aankoop van een strook grond
en water aan de Drifstraat, Sectie K
No. 583 ged.
3e. Begrooting van inkomsten en uit
gaven der gemeente voor den dienst
1926.
Het woonwagenkamp.
B. en W. stellen aan den Gemeente
raad voor, te besluiten tot het zakelijk
recht van opstal op het terrein van het
woonwagenkamp aan den Lagen
Morschweg, ten behoeve van de Ned.
Vereen, tot bescherming van dieren,
en wel onder de volgende voorwaar
den en bepalingen:
le. het recht van opstal wordt geves
tigd voor den tijd van ten hoogste der
tig jaren, doch zal tusschentijds kun
nen eindigen door opzegging hetzij
door de gemeente hetzij door den op
steller. Indien de grondeigenaar bij
het eindigen van den opstal het ge
bouw van den opsteller niet tegen ta
xatieprijs wenscht over te nemen, is
de opsteller verplicht dit binnen twee
maanden af te brekenen den grond
te herstellen in den toestand, waarin
deze zich voor het bebouwen bevond,
doch mag hij de afbraak zonder ver
goeding behouden;
2e. de opsteller verbindt zich den
stal uitsluitend te gebruiken of te
doen gebruiken voor het stallen van
paarden van woonwagenbewoners, die
op het terrein van den opstal op aan
wijzing of met toestemming van het
Gemeentebestuur standplaats inne
men, blijvende de opsteller overigens
bevoegd, om voor bet gebruik van den
stal eene vergoeding te vorderen of
daarvoor andere voorwaarden te stel
len;
3e. zonder toestemming van Burge
meester en Wethouders mag de stal
niet geheel of gedeeltelijk worden af
gebroken of verplaatst, zoolang het
recht van npstal duurt;
4e. het onderhoud van den stal komt
voor rekening van den opsteller. Even
wel zal het schoonhouden van den stal
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone adverientiën per regel 22cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij rooruitbetaling
▼an ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Binnenland.
Dr. de Visser wordt genoemd als de
a.s. Kabinetsformateur.
Buitenland
Briand heeft gisteren in de Fransche
Kamer de regeeringsverklaring van
het nieuwe kabinet voorgelezen.
Loucheur heeft zijn financieele voor
stellen bij de Kamer ingediend.
De te Londen vertoevende ministers
van buitenlandscfae zaken hebben in-
formeele besprekingen gevoerd over !n
aantal kwesties betreffende de bezet
ting en de luchtvaart van Dnitschland.
door en voor rekening van de gemeen
te geschieden.
5e. voor vernieuwing of verandering
van clen stal behoeft de opsteller de
goedkeuring van Burgemeester en
Wethouders.
6e. van vervreemding van het recht
van opstal of van den stal geeft de op
steller terstond kennis aan Burgemee9
ter en Wethouders;
7e. alle belastingen en andere lasten,
welke ter zake van den stal geheven
of door de gemeente verschuldigd
mochten worden, komen voor reke
ning van den opsteller;
8e. ter erkenning van het eigendoms
recht der gemeente op den grond, be
taalt de opsteller, zoolang het recht
van opstal duurt, aan de gemeente
jaarlijks een bedrag van f 0.25;
9e. de kosten, op de vestiging van
het opstalrecht vallende, komen voor
rekening van den opsteller.
De Gemeentebegrooting.
Door den heer van Eek, zijn in ver
band met de a.s. behandeling van de
Gemeentebegrooting de vdlgende voor
stellen bij den Raad ingediend:
I. De Raad van oordeel, dat het be
drag, hetwelk in Leiden wordt afge
trokken voor noodzakelijk levensonder
houd bij den aanslag in de plaatselijke
•hrecte belasting naar het inkomen, te
lrag is, verzoekt Burgemeester en wet
houders, ten einde den Raad in staat
te stellen een beslissing te nemen om
trent de wenschelijkheid, dat het be
drag af te trekken voor noodzakelijk
levensonderhoud wordt verhoogd met
twee honderd gulden, te willen onder
zoeken, welke gevolgen een dergelijke
verhooging zoude hebben voor de be
dragen waarvoor de verschillende
klassen der ingezetenen in de plaatse
lijke belasting naar het inkomen zijn
aangeslagen.
II. De Raad verzoekt Burgemeester
en Wethouders om de aandacht van
Gedeputeerde Staten te vestigen op
het feit, dat, waar een redelijke ge
meentelijke indeeling van het Rijk
eischt, dat bebouwde gedeelten, ook in.
staatsrechtelijken zin met haar een
geheel uitmaken,, verlegging der gren
zen tusschen Leiden en Oegstgee9t
dringend noodzakelijk is.
II. De Raad besluit, dat tot de ver
gaderingen der Raadscommissies, die
thans geregeld worden bijgewoond
door de directeuren der bedrijven of
diensten, ook toegang zal worden ver
leend aan vertegenwoordigers gekozen
door het in de betreffende bedrijven of
diensten werkzame personeel, en ver
zoekt Burgemeester en Wethouders de
daarvoor noodige bepalingen te willen
ontwerpen.
IV. De Raad besluit het aantal op
centen, dat van de vermogensbelasting
wordt geheven, te brengen van 15 op
50.
V. De Raad besluit:
le art. 50 van de verordening op de
Straatpolitie aldu9 te wijzigen:
In sub c wordt „of liedjes te zingen
vervangen door „of liedjes te zingen
wanneer hiervoor geldinzameling ge
schiedt."
Na sub c wordt ingevoegd een sub d
aldus luidende: „in het algemeen op
den openbaren weg te zingen, wannee.
de politie zulks verbiedt in bet belang
der openbare orde."
2e. in art. 66, 50. litt. a. b, en c, te
veranderen in 50 litt. a, b, c, en d.
Verder is door hem nog de volgende
inertie ingediend:
De Raad spreekt de wenschelijkheid
uit dat voortaan ook in Leiden 't hou
den van optochten met muziek en ba-
