Oit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
e JAARGANG
MAANDAG 23 NOVEMBER 1925
NUMMER 1677
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per week .......1 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
V Onder curateele.
Hot aftreden van Mr. Troelstra als
partijleider beteekendê voor de S.D A.
P. een ernstig verlies. En het is dan
ook te verstaan dat dit heengaan in
Soc. Dem. kringen wordt betreurd.
Een man als Mr. Troelstra is nu een
maal niet gemakkelijk te vervangen.
Toch is het afscheid van den grooten
leider geen oogenblik te vroeg geko
men Hij is er nu althans voor be
waard dat hij, zooals dat met'zijn op
volger het geval was, ipnder curateele
werd gesteld.
De heer Albarda is leider in naam.
maar naast en achter en boven hem
staat de leider van het N.V.V. de heer
Stenhuis, die met een variant op een
bekend rijmpje kan zeggen: heel het
Soc. Dem. raderwerk staat stil, als het
Vakverbond het wil.
Heel duidelijk is dat nog weer eens
gebleken de vorige week, toen de lei
der van de S.D.A.P. in een openbare
vergadering optrad om het standpunt
van zijn partij bij de Kabinetscrisis uit
een te zetten.
Hij kwam tot de conclusie, dat het
nu de tijd is met de Vrijz. Democraten
en de R. Katholieken tot samenwer
king te komen. Als uitvoerder van den
laatsten politieken wil van Mr. Troel
stra richtte hij tot deze partijen de
dringende uitnoodiging om de ernstig
gemeende liefdesverklaring van de S.
D.AP. te aanvaarden en een politiek
huwelijk aan te gaan.
Maar nauwelijks had hij uitgespro
ken of de heer Stenhuis kwam naar
voren om duidelijk te maken, dat het
voor wat de heer Albarda wenscht vol
strekt nog niet de tijd is.
En terwijl de leider van'de S.D.A.P.
zich uitputte in vriendelijkeheden aan
het adres van de R. K. democraten,
sprak de heer Stenhuis van Judassen
met wie vooralsnog geen samenwer
king mogelijk is.
De heer Albarda had ook reeds de
voorwaarden voor eventueele samen
werking gereed welke voorwaarden na
tuurlijk door het patijbestuur waren
geredigeerd.
Maar hij moest er aan toevoegen, dat
deze voorwaarden eerst nog de sanc
tie behoeven van het N.V.V. Niet de
S.D.A P. maar het Vakverbond, dat in
dezen tijd „de klassenstrijd in al zijn
felheid en scherpte geboden acht" be
slist.
De heer Albarda staat evenals de
partij waarvan hij de leider heet te zijn
onder curateele.
En komt het tot de gewenschte sa-,
menwerking, dan zal ook het nieuw
te vormen Kabinet, zich hebben te voe
gen naar de eischen van den curator,
die zich sterk voelt en geweldig door
„de economische macht die onze ar
beiders in den lande bezatten."
STADSNIEUWS.
Vereen, vah Chr Onderwijzers.
In de zeer goed bezochte vergadering
der Afd. Leiden en Omstr. van de Ver
een van Chr. Onderw., hiéld de heer
J. Brederveld, onderwijzer aan de
U.L O.-school (hoofd de heer Vros) te
Leiden, een lezing over „Bavinck
als filosoof
Den titel eer passend achtende voor
een omvangrijke studie, dan voor een
afdeelingsreferaat, zeide spr. hier niet
de olieverfschilderij van een meester
maar de losse schets van een amateur
te willen geven.
Als onderwijzers zullen we 't eerst
aan B. als paedagoog denken, maar
diens paedagogiek is ook doortrokken
van wijsbegeerte.Wie dus meer begeert
dan opbouwing in de praktijk, zal ook
den filosoof B. ontmoeten.
Het onderwerp is niet: „De philosofie
van Bavinck". Wat philosophie is, is
niet zoo makkelijk meer te zeggen,
maar op de vraag, wat een filosoof
is, gaat dat beter. In Plato's dagen was
het reeds eenvoudig een man van we
tenschap, die theorie zocht, omdat hij
de waarheid wil. Die grondbeteekenis
i-5 niet gewijzigd. Voor zoover ieder be
long stelt in de zaak-zelf is hij philo-
o'of, niet alleen om de losse stukken,
tiaar ook om 't verband daartusschen.
Juist om dit inzicht is het te doen.
clou. die als vakgeleerden zoo begon-
BUREAU: Hooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dnbbel tarief.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
nen, gingen allengs tot diepere proble
men over en leverden waardevolle bij
dragen tot de wijsbegeerte.
Een en ander in dit verband in her
innering brengend van Bavinck's jeugd
en opleiding wijst spr. op de gevaren
van B.'s verblijf aan Leiden's Acade
mie, maar als zijn proefschrift ver
schijnt, is er blijdschap bij de vooraan
staanden in de scheidingskerken, om
dat B. toch hun man is gebleven en ze
tegelijk zien zijn wetenschappelijken
aanleg, die hun opbouwing belooft voor
de toekomst.
Als na twee jaar de benoeming tot
hobgleeraar te Kampen komt, heeft hij
tijd tot studie en werkt hij dagelijks
van 9 uur 's morgens tot 12 uur in den
nacht. En dan blijkt zijn wetenschap
pelijke, philosophische aanleg.
Aan zijn vriend, Prof. Snouck Hur-
gronje, schrijft hij over zijn intreerede:
„Het wezen der Theologie" o.m.: „Al
leen stuit ik hij dit onderwerp reeds
terstond op de encyclopaedische kwes-
tiën in haar gansche diepte en omvang.
In alle handboeken ontdek ik gebrek
aan principieele behandeling, aan in
denking in de levensgedachte der
Theologie".
En bij 't begin van zijn arbeid te
Kampen söhrijft hij aan dezen vriend
weer: „Ieder oogenblik doen zich in de
vakken, die ik heb, zoo tal van funda-
menteele kwesties voor, die streng
doorgedacht willen zijn".
Zoo toonde B. zich reeds in 't aan
pakken van zijn stof de filosoof.
In de theologische weienschap hield
hij zich vooral bezig met de dogmatiek,
die hij omschrijft als het wetenschap
pelijk systeem der kennisse Gods.
Hier toont hij zich de Chris te n-phi-
filosoof, die de rechten der theologie
handhaaf tegenover een wijsbegeerte,
d''e niet met de openbaung rekent.
Daarbij moest, de theologie als weten
schap worden ingedacht, wat practisch
zijn uiting vond in de stichting der Vr.
Universiteit.
Zoo worden Bavinck (en ook Kuyper)
op het wijsgeerige erf gebracht. Als
derde moet Woltjer genoemd worden,
in scherpzinnigl eid en wijsgeerig den
ken niet «ie minste van de drie.
Bavinck's veelvuldige studie stelde
hem in staat zich een overzicht te vor
men der stroomingen in verleden en
heden. En daarbij kwam nu het in
zicht. Hij overwoog voor en tegen als
man van echte wetenschap.
Het was hem daarom onmogelijk
«ich ergens met een machtspreuk af te
maken. Vandaar ook zijn bekende
waardeering van tegenstanders, al
week hij geen duimbreed van 't geen
voor hem vaststond.
Iedere kwestie bezag hij van den
grooten kant. Hij zag, hoe 't een met
het ander verband hield. Bij ieder on
derdeel bleef bij de philosoof, die met
't geheel rekepde.
,De vraag dringt zich op wat als pro
duct van B.'s filosofeeren is te toonen
Dat is niet makkelijk te zeggen, omdat
't zooveel is. En zijn geschriften zijn
niet makkelijk. Spr. illustreert dit met
enkele voorbeelden, maar zegt meteen
dat 't de moeite loont B.'s gedachten-
gang te volgen. Hij zei zelf: „Wat we
bij de beoefening der Chr. wetenschap
vóór alle dingen noodig hebben is ge
duld".
B.'s verdienste is wellicht eenigszins
te schetsen als_men zich oriënteert
naar 3 zijner werken: Chr. Wereldbe
schouwing, Chr. Wetenschap en Wijs
begeerte der Openbaring.
Spr. geeft dan schetsen van den in
houd dezer werken.
B. geeft daarmee allerminst een fun
dament, waarop maar zou zijn voort te
bouwen. Hij zou dat zelf heel niet ge-
ëischt hebben, dat men zijn werk zoo
beschouwde. Maar hij gaf veel van blij
vende waarde.
Toch mogen we de oogen niet sluiten
vo.or de grenzen van zijn wijsgeerigen
aanleg.
Spr. gelpoft, dat hem ontbrak het
scherp logisch ontledend doordringen
tot de laatste bestanddeelen, waar de
wortel ligt van tal van wijsgeerige pro
blemen. Dat niets-sparende analysee
ren lag niet in B.'s aanleg. Zelf schreef
hij aan Prof. Snouck Hurgronje:
„Kritikus hen ik niet", al was hij toch
ook weer niet zoo dofzichtig, als B.
zelf hier doet veronderstellen.
Spr. wil in Bavinck eeren den waar
lijk wijsgeerigen universeeien geest,
wiens levend geloof hem niet belette
aan het weten alle recht te doen weder
varen en die versmaadde om met pak
kende leuzen invloed 13 winnen, aan
gaande dingen, die nog niet genoeg
opgehelderd zijn. Zoo werd hij niet de
man van het volk al had hij door zijn
beslist geloofsgetuigenis wel een plaats
in het hart van het volk.
Een Christen-geleerde, ook gewaar
deerd buiten onze kring.
Zijn persoon is een voorbeeld ervan,
dat bet wijsgeerig instinct niet behoeft
te doen afdwalen van de bronnen van
het geloof.
Niet het minst aan hem danken we
het bestaan van een Christelijk weten
schappelijken geest.
Na dit referaat, dat door de wijze
van behandeling van dit moeilijk on
derwerp aan de hoorders, ondanks
sommiger vrees, veel te genieten gaf,
werden door den spr. nog eenige vra
gen beantwoord, waarna de voorzitter,
de heer Zijlstra spr. .dankte voor zijn
van zooveel studie getuigend werk.
Na de pauze werd om. de jaarrooster
voor 1926 vastgesteld, die een buiten
gewone keur van onderwerpen bevat,
wier behandeling stellig tot verhoogd
bezoek der vergaderingen zal nopen.
De vergadering werd door den heer
v. d. Baan op de gewone wijze gesloten.
Salarissen leeraren M. O.
Overeenkomstig hun voorstel heeft
de raad den 26sten Januari van dit jaar
B. en W. gemachtigd, het onderwijzend
personeel van het gymnasium, de beide
hoogere burgerscholen en de kweek^
school voor onderwijzers en onderwij
zeressen met ingang van 1 Januari 1925
te betalen op den voet van de met in
gang van dien datum ingevoerde of in
te voeren salarisregelingen voor het
onderwijzend personeel der rijks hoo
gere burgerscholen en der rijks kweek
scholen. Dit hield verband met de van
den minister van onderwijs ontvangen
en met 1 Januari j.l. in werking getre
den nieuwe salarisregeling voor de
leeraren der rijks hoogere burgerscho
len, welke regeling voor de leeraren
aan het gymnasium en van beide ge
meentelijke hoogere burgescholen
diende te worden overgenomen, indien
men op het behoud van de rijkssubsi
die bleef prijs stellen en met de toen
nog niet, doch enkele dagen later ont
vangen, eveneens met ing. van 1 Jan.
1925 in Werking getreden nieuwe sala
risregeling voor de leeraren aan de
rijkskweekscholen. Op grond van de
toen in hun voorstel aangevoerde re
denen en tevens om stagnatie in de uit
betaling van de salarissen te voorko
men achtten B. en W. het wenschelijk,
voorloopig naar de nieuwe regelingen
te betalen.
Bij nadere kennisneming van de re
gelingen en na ampele overweging zijn
B en W. van oordeel, dat het gemeen
tebelang overneming van de nieuwe re
gelingen vordert.
Bedenkt men, aldus B. en W., dat
het niet-volgen van de rijksregeling een
verlies aan subsidie van 65.000 voor
de gemeentekas zou beteekenen, en dat
een eigen regeling dit bedrag nog zou
opvoeren, dan ligt het, niettegenstaan
de het feit, dat de nieuwe regeling in
sommige gevallen vermindering van
het salaris tengevolge heeft, met het
oog op den financieelen toestand der
gemeente voor de hand, dat overne
ming geboden is.
Dit neemt echter niet weg, dat B. en
W. betreuren, dat de gemeente op dit
terrein geen enkele andere keus wordt
gelaten dan die tusschen de al of niet
overneming der rijksregeling, het laat
ste gepaard gaande met het verlies der
rijkssubsidie, een middenweg is er niet.
Het is derhalve duidelijk dat het bij de
behandeling van bovengenoemd voor
stel in den raad door den heer Verwey
ingediend voorstel, ten behoeve van de
leeraren van het gymnasium, de beide
hoogere burgerscholen en de kweek
school voor onderwijzers, wier salaris
tengevolge evan de invoering van de
nieuwe salarisregeling met meer dan
185 pet. is verlaagd, zoodanige voorzie
ningen te treffen als noodig zijn ter
voorkoming van nog verdere verlagin
gen van de salarissen dezer leeraren,
slechts dan mogelijk zoude zijn, indien
de rijkssubsidie wordt prijsgegeven.
Vereenigt de raad, aldus B. en W. zich
met ons voorstel, dan moet derhalve
aangenomen worden (iat daarmee te
vens het voorstel-Verwey is verworpen.
Hoewel de eisch tot onveranderde
overneming van de rijksregeling voor
de leeraren der rijkskweekschool niet
is gesteld met betrekking tot die van
het personeel der gemeentelijke kweek
school. mcer.cn B. en W. toch daartoe
te mcetan ddvisesran, ar.r.aezien deze
nieuwe regeling than9 aansluit aan
die voor de leeraren der rijks hoogere
burgerscholen en voor de betrokkenen,
behoudens een enkele uitzondering;,
niet ongunstig is te noemen. Bovendien
worden de leeraren van de afdeeling A
der kweekschool al sinds 1920 en die
der afdeeling B en der andere cursus
sen van 1 September 1924 af volgens
de rijksregeling bezoldigd en is er vol
gens B. en W. ook overigens geen aan
leiding, daarin thans verandering te
brengen.
Na nog enkele opmerkingen deelen
B. en W. mede, dat enkele dagen gele
den hun bereikte het K.B. van 3 Oct.
1925, St.bh 405, tot aanvulling vam art.
27 van het nieuwe Bezoldigingsbesluit,
voor Burgerlijke rijksambtenaren.
Art. 30 der concept-regeling van de
jaarwedden der leeraren aan het gym
nasium en de hoogere burgerscholen is
in verband daarmede gewijzigd.
Centraal Israöl. Wees- en Doorgangs
huis.
Onder voorzitterschap van Prof. Dr.
J. L. Palache is gisteren alhier een al-
gemeene ledenvergadering gehouden
van het Centraal Israël. Wees- en
Doorgangshuis, welke vergadering ook
werd bijgewoond door den nieuwen
eerevoorzitter, die in de vooraf gehou
den regentenvergadering als zóódanig
was gein9talleerd, de heer I. Maars-
sen, de nieuwe opperrabijn van het res
sort 's-Gravenhage.
De voorzitter bracht in zijn openings
woord een woord 'van dank aan den
afgetreden secretaris, de heer Loman.
in wiens plaats mej. C. van Loon ls
benoemd.
Medegedeeld werd verder, dat de re
gentenvergadering tot het besluit gd-
komeu is, dat het gesticht het niet
zonder propagandist kan doen endaar
om heeft gemeend, deze betrekking te
moeten continueeren, zij het pok tegen
een veel geringer salaris dan de vo
rige functionarissen genoten. Voor de
ze betrekking hebben regenten, voor
loopig voor den tijd van zes maanden
benoemd mej. B. Hamburg te A'dam.
In de vacature-Broekhuizen (Den
Haag) werd hierna tot regentes geko
zen mevr. F. Levison, (Den Haag), en
tot regent voor Amsterdam in de
plaats van den heer Swaab, die zich
in den Haag heeft gevestigd, doch re
gent blijft, dr. F. Manheimer te Am
sterdam.
De voorzitter deelde hierna de cijfers
der begrooting mede, een bedrag aan
inkomsten en uitgaven aanwijzende
van -f23.875. De contributies worden
geraamd op f 10.000 (v. j. f8560). Deze
post kon, aldus de voorzitter, dank zii
het Amsterdamsche comité ongeveer
f1000 hooger worden geraamd, tenge
volge van door dit comité aangewor
ven leden.
Winkelweek „Centrumbelang."
Het publiek heeft Zaterdagavond
voor de „Niviho" winkelweek veel be
langstelling getoond. Gedurende den
geheelen avond was het aan weerszij
den van het water van den Nieuwe
Rijn enorm druk, en genoot men bii
honderdtallen van de schoonheid der
vele winkelweeketalages, die, met de
talrijke uitgestoken vlaggen en de
eigenaardige marktverlichting een bij
zonder mooi effect maakten.
Wij hopen dat er goede zaken gedaan
zijn, en dat het in vele gevallen bij kij
ken alleen niet zal zijn gebleven.
De Stormramp.
Bij den Penningmeester van het
Stormramp-Comité zijn weder de vol
gende giften ingekomen:
v. B. 10.—
Giften worden nog gaarne inge
wacht bij den Penningmeester, den
heer S. Muys van de Moer, Plantsoen
49, Gironummer 57471.
Burgerlijke stand.
Ondertrouwd. W. Witteman, jm., 23 j.
en C. Azier, jd., 21 j.; G. Verbeek, jm.,
30 j. en J. Planje, jd., 26 j.; L. Blok.
wedn., 35 j. en S. v. d. Velden, 36 j.
Aanhouding.
Een bekende firma op het gebied van
bovenkleeding, A. W., vermiste in den
laatsten tijd voortdurend goederen uit
haar magazijn.
De politie heeft thans epn hoeveel
heid van de vermiste goederen kunnen
opsporen, en in verband daarmede aan
gehouden den persoen bij wien zij wer
den aangetroffen, den 27 jarigen, mo
menteel wcrkloozcn hcntv. erker J. van
B. De waarde van het in beslag
Binnenland.
Een autobus te Leiden te water ge
raakt.
De algemeene vergadering van den
V. D. Bond. Mr. Marchant zoekt samen
werking met de S.D.AJ». en de R. K.
Staatspartij.
Zware mist in het Oosten des lands.
Buitenland.
Het kabinet-Painlevé is gistermid
dag ten val gebracht
De Italiaansche Senaat heeft de wet
betreffende de geheime vereenigingen
aangenomen.
Het wetsontwerp betreffende Locar
no is in den Duitschen Rijksraad met
46 tegen 4 stemmen aangenomen.
mone goed bedraagt ongeveer 300
De aangehoudene is voorloopig in be
waring gesteld.
Ernstig auto-ongeval.
Bewoners van den Haarlemmerweg
in het gedeelte tusschen het Groenoord-
plein en de Groenoordstraat werden
Zondagavond, ongeveer vijf minuten
over half acht, opgeschrikt door een
angstigem gil en een doffen alag, als
van een vallend voertuig.
Terwijl hier en daar reeds personen
zich naar buiten begaven, zag men, op
etenigen afstand van den wal, een auto
bus omgeslagen in het water liggern
iterwjjl de cnauffeur, zich reeds maal
weten te bevrijden en omzag naar mid
delen om zgn passagiers, zes in getal,
idie zich nog in de auto bevonden, te
redden.
Gelukkig waren de omstandigh eden
gunstig. Bgna oogenblikkelijk versche
nen uit de woningen in de nabijheid
personen, die hulp verleenden. Op een
Schuit, die dicht bij de plek van het
ongeval lag, werden een ladder en een
plank ontdekt, die uitnemend als ver
bindingsmiddel konden dienen en met
beihulp waarvan de redders, na de rui
ten te hebben ingeslagen, de passagiers
éem voor éen met bekwamen spoed op
veiliger bodem brachten. Doordat de
auto niet zeer ver in het water lng,
kon dit alles hieel vlug gebeuren. In
weerwil van de tuimeling, die de auto
bus van dem ihoogen walkant af gemaakt
bad, waren er onder de passagiers, zoo
als bij het redden ree-as bleek, geen
ernstig gewonden. Slechts één was zoo
danig door een glasscherf aan den slaap
getroffen, dat hg, juist nadat hg bij een
der omwonenden was binnengebracht,
het bewustzgn verloor. Na door een
dokter van den Eersten Hulpdienst voor
Ijoopig te zgn verbonden^ \verd_ dezel
patiënt naar het Acad. ziekenhuis ge
bracht. Een andere passagier was van
den schrik even confuus geworden, en
moest door de redders met meer drang
uit de bus gehaald worden, daar hg
aldoor naar zgn pet bleef zoeken.
Gelukkig kon reeds spoedig worden
geconstateerd, dat bet ongeluk geen
ernstige persoonlijke gevolgen had ge
had. Dank zii het kordaat optreden
van den chauffeur, die niet rustte eer
ook de laatste voorwerpen, eigendom
mem van de reizigers, in veiligheid war
ren gebracht, en de krachtige hulp der
omwonenden, was het geheeie reddings
werk in vgf minuten afgeloopen.
Pas toen bemerkte men, dat ook de
chauffeur zelf behoorde tot degenen,
die de meest beteekenende verwondin
gen bad opgeloopen. De muis van zgn
rechterhand toonde een diepe sned-^
die hg waarschijnlijk had bekomen bg
het inslaan van de voorruit, waardoor
hg ontkwam; ook aan een aer beenen
was hg gewond. Met uitzondering van
een klein meisje, bleken allen eenige
schrammen of sneden te hebben ge
komen. De passagiers werden door de'
omwonenden hartelgk ontvangen eai ver
zorgd. Niet heel lang na bet ongeval
konden de meesten, na van droge k.1 ee
ren te zgn voorzien, weer naar huis
terugkeeren.
Bgna allen bleken afkomstig te zijn
uit Warmond, waar het hoofdkantoor
van den autobusdienst is gevestigd.
De laatste geredde, een i3-.*irig
medsie uit Roe ïofarenas veen, dot tor
melgk erg was geschrokken, is, na bij
oen der oewoners den nacht te heb
ben doorgebracht, hedenmorgen naar
haar woonplaats doorgereisd.
Een van'de vragen die direct na hot
tongeluk druk werden besproken was
begrijpelijkerwijze die naar d oorzaak.
Het bleek dat, juist voor hc Groen
oordplein, een paar M. voor de p'ek
van net ongeval de auto nog had stil
gestaan om een reizigster uit Soo* ij-
wijk met haar kind uit te laten. <-•
gens de verklaring van den chuuffeu
is toen, even nadat hij a:ir^ c Ki
bjj het maken van een mogelijk iet'
