CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
6 e JAARGANG
VRIJDAG 13 NOVEMBER 1925
WOfaMtK tGG9
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Oil npner bestaat ai' TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Gewetenskwestie.
Van Christelijk Historische zijde
werd opgemerkt, dat het stemmen te
gen den gezantschapspost voor de Chr.-
Histo:ischen een gewetens-kwestie
betrof.
Daarmee houdt natuurlijk alle rede
neering op.
Want het is niet geraden iets tegen
het geweten te doen.
Maar ietwat onbegrijpelijk wordt
dan de volgende verklaring van de
hoofdredactie van de Nederlander
De afwezigheid van Dr. de Visser
bij de stemmming moet hieruit wor
den verklaard, dat deze na in de ja
ren van zijn ministerschap, mede een
zekere verantwoordelijkheid voor
den post te hebben aanvaard, gelijk
op dit oogenblik met de ministers
Scïiokking en De Geer het geval is,
het niet oorbaar achtte, nu eensklaps
om te keeren en vóór het amende
ment te stemmen".
Voor de Christelijke Historische
Kamerleden is het dus een ge
wetenskwestie en zijn, zooals de Ne
derlander het uitdrukte de bezwaren
van principieelen aard, waarmede de
zaak is afgedaan.
Maar voor Christel Historische M i-
n i s t e r s als Dr. De Visser, Dr. Schok
king en Dr. De Geer behoeft dit geen
beletsel te zijn een zekere verantwoor
delijkheid voor dezen post te aanvaar
den.
Waaruit zou volgen dat men als Mi
nister een zekere verantwoordelijk
heid kan dragen voor zaken waarte
gen men als Kamerlid gewetensbe
zwaar heeft.
STADSNIEUWS.
De heer Elout over Indië.
Op uitnoodiging van de vereenïging
„Oost-West" heeft gisteravond in de
groote zaal van het Nutsgebouw de
heer C. K Elout, redacteur van het
Alg. Handelsblad, gesproken over zijn
reis naar Indië.
Na door den voorzitter, den heer J.
A. van Hamel met een kort woord te
zijn ingeleid, begon spr zijn causerie
met de opmerking, dat hij hier niet
komt met de pretentie van een des
kundige, doch dat hij slechts de per
soonlijke indrukken zal weergeven
die hij van Indië heeft gekregen. Trou
wens, wanneer er één land is waar
over, ook door de menschen die er zelf
geweest zijn, verschillend wordt ge
oordeeld, 'dan is het Indië wel. Dit is
algemeen bekend, en heeft ook spre
ker bij herhaling getroffen
Het eerste gedeelte van zijn cause
rie gaf de spreker in den vorm van
een toelichting op 'n groot aantal hui
tengewoon duidelijke en interessante
lichtbeelden, voor het grootste gedeel
te geheel nieuw.
Achtereenvolgens werden opnamen
vertoond en toegelicht, gemaakt op de
reis over Jav?i en. Sumatra met de
andere buitenbezittingen' als Bali en
Celebes. t Moest ditmaal in wat groo
te sprongen gaan om van het geheele
gebied iets te kunnen zeggen.
Al naar den aard der besproken
plaatsen landschappen en tafereeltjes
werd.stil gestaan bij het karakteris
tieke van de inlandsche cultures, den
handel, de verkeersmiddelen, den
godsdienst, het klimaat, de monurnen
ten enz. waarbij in een aangenarpen
verhaaltrant verschillende bijzonder
heden werden belicht.
Geconstateerd werd. dat ons bestuur
zeer gunstig heeft gewerkt op de ver
keersmiddelen en de onderlinge ver
houding der Indische volken. Door toe
passing van Westersche methodes is
de productie zeer toegenomen.
Zeer veel heeft ons bestuur gedaan,
aldus spr. voor de irrigatie, voor het
onderwijs vooral, (spr stond versteld
van de vele en verschillende onder
wijsinrichtingen op Java), voor de hy
giëne, voor de rechtspraak en voor de
veiligheid.
Naast dit vele goede acht spr. ech
ter ook tekortkomingen aan te wijzen.
Allereerst deze, dat men te .veel den
Oosterling heeft miskend en hem het
Westersche tempo heeft willen op
dringen.
Naar zijn aard Is de inlander vol-
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58935
Postbox 20
strekt niet lui, maar het komt niet in
hem op om meer uit den bodem te
halen dan noodig is voor zijn sobere
levenswijze. Vooral bij den onderne
mer heerscht ten deze nog een ver
keerde opvatitng. Het bestuur begint
er al een anderen kijk op te krijgeü.
Wij hebben van Indië gemaakt een
groote eenheid, terwijl het oorspron
kelijk een ontzaglijke veelheid was.
Nederland heeft een bevolking van
7 millioen op een oppervakte van 34
duizend vk. K.M. Indië een bevolking
van 50 millioen op 2.00.000 vk. K.M.
en tusschen dit grondoppervlak lig-r
gen dan nog de groote verbindings
wateren. Onder de Indische volken
heerscht een verscheidenheid, zooals
die in heel Europa niet wordt gezien.
De tegenstellingen zijn er kolossaal
groot. De eenheid die wij. er brachten
is een kunstmatige, maar zij gaf het
land staatkundig groote voordeel en,
want de gedragingen van Indië als
element in de wereld van andere mo
gendheden zijn bekend als die van 'n
kleinen, vredelievenden, neutralen
staat, iets wat voor 'n archipel als de
ze v. zeer groote beteekenis en waarde
is. "En inwendig hebben wij er de rust
en de orde verzekerd.-
Hierna wil spr. iets zeggen over de
waarde van de ondernemingen voor
Indië. Er wordt-dikwijls gezegd, dat
wij door de ondernerrlingen Indië uit
zuigen. En al is daar een element van
waarheid in. toch moet ook eens wor
den bedacht welke groote kapitalen
de bedrijven er brachten en lieten.
Van de drie hoofdtakken, suiker,
petroleum en de K. P. M. zal spr. de
eerste en de laatste iets uitvoeriger
bespreken
De Koninklijke Paketvaart keerde
over de laatste 15 jaren 30 millioen
dividend uit, dat is 2 millioen, per
jaar. Opzichzelf een heel bedrag, doch
gerekend naar het vol gestort aandee-
lenkapitaa] van 30 millioen slechts 9
pet. wat. niet exhorbitant hoog kan
genoemd worden. Tegenover dit divi
dend staan echter de volgende bedra
gen, welke men in Indië liet. Aan be
lasting 16 millioen, aan materialen en
proviand 25 millioen. (Op de Neder-
landsche werven liet men 51 millioen
verdienen, aan (voor het meerendeel
Indisch) personeel 130 millioen.
Dit kan men toch moeilijk uitzui
gen noemen, bij de ontzaglijke dien
sten aan Indië bewezen door de be
tere verbinding tusschen de verschil
lende grondgebieden.
Vervolgens de suikerondernemingen.
Deze lieten in Indië in '21. 25 mil
lioen, In '21, 44 millioen In *20, 166
millioen. Aan leveringen 7 milioen.
Aan huren (rechtstreeksch aan de be
volking 17s millioen. Aan loonen ge
durende '21'23, 86°101 millioen per
jaar. Als de suiker er niet was, zou
de inlander mogelijk iets zelfstandi
ger zijn, maar zijn grond zou in de
verste verte niet aan rijst opbrengen
wat hij nu aan suiker opbrengt. Perio
diek zou er dezelfde hongersnood heer
schen die thans in Britsch-Indië zoo
dikwijls voorkomt.
Dit alles heeft spr. vervuld met zeer
groot respect voor de bestuurambten.
die op hun eenzame posten zonder dat
er de loftrompet voor wordt gestoken,
enorme praestaties leveren, in het be
lang van het moederland zoo goed als
in dat der bevolking, met wie zij ge
heel meeleven. Van een Utrechtsche
of Leidsche richting heeft spr. bij hen
niets gemerkt Hij vond slechts één
groote Ned.-Indische richting. Met iets
van wrevel in z'n stem vergelijkt spr.
den een of anderen referendaris in
.,de Witt" te Den Haag met de rid
derorde in zijn knoopsgat, voor wien
alles buigt, en de burgerjongens, die
op de eenzame posten in de binnen
landen daden van bestuursbeleid ver
richten waarvan een plattelandsbur
gemeester zich geen voorstelling kan
maken.
Maar ook voor de Zending, speciaal
de medische, heeft spr. veel waardee
ring, al is hij het niet in alles met
haar eens.
Hebben we echter economisch Indië
veel vooruitgebracht, cultureel acht
spr. de tekortkomingen vele.
Nog te veel heerscht, vooral bij de
ondernemers, het Westersch idee van
de meerdere te zijn Het Wekten heeft
immers de moderne techniek gevormd
Zoo vergeet men, dat de cultuur
niet is gebaseerd op een volmaakte
techniek, doch op de geestelijke eigen
schappen van een volk. En- spr. acht
het verkeerd de eenheid van het Oos-
tersche leven te verwringen, sociaal
of godsdienstig, naar Westersch mo
del. Het cultuurstelsel van de batige
sloten is er uit, maar de geest vau
dat stelsel niet Hij is slechts verhuisd
van de regeeringsbureaux naar de on
dernemers.
Als tegenactie van dien cultuur
geest is de Nationaal-Indische (niet de
communistische) beweging opgeko
men, waarvan spr. -gelooft, dat zij in
beginsel juist is omdat het nooit dje
bestemming van eenig volk kan zijn
om altijd onderworpen te blijven.
De vraag is slechts, en dat is een
zeer moeilijke, waarvoor ook de re
geering zich telkens ziet geplaatst:
in welk tempo?
Het best lijkt spr. ook hier het Oos-
tersch tempo, dat in 'tMaleisch heet:
plan-plan. Zachtjes aan.
Ook na de staatkundige zelfbeschik
king ,zou spr. evenwel voor het econo
mische leven een langdjjriger inmen
ging van Nederland noodig achten
omdat op dit gebied ook de buurman,
ook die op 1000en K.M. afstand, mee
spreekt en een land als Indië krachtig
geëxploiteerd moet worden. Cultuereel
brengt dat geen zegen, maar spr. acht
het niet te weerstaan, omdat hier ge
rekend moet worden met de economi
sche solidariteit van de wereld, die
niet duldt dat een land met rijke pro
ductie-mogelijkheden onvoldoende ge
ëxploiteerd wordt.
Vóer dat er een Volkenbond was,
had reeds de historie ons gemaakt de
mandataris van Indië". (Applaus.
De heer van Hamel sloot zich bij het
applaus aan met een woord van dank
aan den heer Elout, wien hij 'n harte
lijk tot weerziens toeriep.
Kamer van Koophandel.
Gistermiddag is een vergadering ge
houden van organisaties, betrokken bij
de verkiezingen voor de Kamer van
Koophandel en Fabrieken voor Rijn
land, welke, zooals gemeld, is bepaald
op 26 dezer. De verschillende uit het
district aanwezige organisaties kwa
men overeen, de verkiezing zonder
strijd te doen afloopen en dus bij en
kele candidaatstelling te doen geschie
den. De aftredende leden voor het
grootbedrijf, die zich herkiesbaar had
den gesteld, werden opnieuw candid,
gesteld, namelijk de heeren: P. Boot sr.,
Leiden; D. ten Cate Brouwer, Alphen-
a. d. Rijn; N. C. F. van Ginkel, Leiden
en P. A. de Gooyer, Leiden,
van aftreden zijnde leden van de afdee-
Voor de beide andere aan de beurt
ling groot bedrijf, de heeren: Arnold
Smits, die ontslag heeft genomen we
gens vertrek uit Leiden en J. Sprey, te
Alphen a. d. Rijn, die zich niet her
kiesbaar stelt, werden candidaat ge
steld de heeren P. Wouterlood te Lei
den en H. Jongenburger te Alphen a. d.
Rijn.
Ook de tot de afdeel, kleinbedrijf be-
hoorende aftredende leden, die zich
herkiesbaar stelden, werden opnieuw
candidaat gesteld, namelijk de heeren:
C. G. J. Alkemade, Noordwijk; G. J. M.
J. Molkenboer, Leiden; A. Mulder, Lei-'
den; R. Ouwehand, Katwijk a. Zee en
J van der Steen, Leiden. In de plaats
van den heer C. van Schie te Katwijk
a Zee, die zich niet herkiesbaar stelde,
wer d candidaat gesteld diens plaats
genoot de heer J. B. Dijkrent.
Classicaile vergadering.
Gisteren vergaderde de classis Lei
den der Geref. Kerken onder leiding
van Ds. van Herksen van Hillegom.
De assessor sprak zijn blijdschap
uit dat Ds. Thomas en Ds. Woudstra
hersteld zijn, en dat Ds van Herksen
bedankte voor het beroep naar Kam
pen. Aan Ds. Gispen, Ds. Wielenga en
Ds. Schilder werd een hartelijk wel
kom toegeroepen.
Naar aanleiding van een verzoek
van de kerk van Gouda werd besloten
een buitengewone particuliere Synode
te houden. De Synode zal te Leiden
vergaderen.
Jot afgevaardigden naar deze Syno
de werden aangewezen de predikanten
Broekstra, Koers en Schilder, primi
en Bouwman, v. d. Heijden en Mete
ring, secundi, en de ouderlingen Buur
man, Slegtenhorst en Wirtz. primi en
de Bruyn, Warnaar en van Wielingen
secundi.
Inzake de kwestie Geelkerken werd
de wenschelijkheid van het bijeenroe
pen van een Generale Synode uitge
sproken.
De goddelijke Heraut Jezus Christus.
Gisteravond hield Prof. J. P. Ver
haar in bet Universiteitsgebouw
(Kloksteeg 23) zijn tweede academie-
voordracht over „De Goddelijke Heraut
Jezus Christus".
In aansluiting aan zijn eerste voor
dracht, waarin spreker een pleidooi
bad gehouden voor de noodzakelijk
heid van een leven na den dood, van
het bestaan van God en van de nood
zakelijkheid der religie, zette spreker
in een inleidend gedeelte uiteen: voor
eerst dat slechts één religie waar en
goed en dus noodzakelijk kan zijn, in
dien God zelf één bepaalde religie zou
hebben aangewezen en geopenbaard;
ten tweede, dat bet historische feit der
Godsopenbaring (indien het geschied
is) mo^t kunnen worden aangetoond
door historisch-betrouwbare documen
ten; ten derde, dat een dergelijke Gods
openbaring feitelijk afdoende kan
worden aangetoond uit verschillende
historisch-betrouwbare documenten,
vooral uit den Bijbel; ten vierde, dat
uit die documenten bovendien blijkt,
dat deze Godsopenbaring vooral is ge
bracht door Jezus Christus (Hebr. 1
vs 1—2).
In het tweede deel behandelde spre
ker zijn hoofdstelling, n.l.: Jezus Chris
tus is niet alleen een goddelijke Lee-
raa.r, maar de Zoon van God tevens,
die door den Vader gezonden werd om
aan de menschen een goddelijke leer
te prediken. Deze stelling werd aldus
bewezen:
In de eerste plaats werd met ver
schillende schriftuurplaatsen aange
toond, dat Christus herhaaldelijk ver
klaarde een goddelijke zending te heb
ben, een goddelijke leer te prediken,
zelf God te zijn.
In de tweede plaats werd betoogd.
Christus heeft, toen Hij dit verklaarde
de waarheid gesproken. Spreker be
riep zich biervoor op twee argumen
ten:
a. een bistoriscb-wijsgeerig argu
ment: Christus beroept zich herhaal
delijk ter verificatie van zijn bewerin
gen op de vele wonderen, welke H,ij
verrichtte. Welnu, dit beroep is afdoen
de, daar wonderen (gelijk uitvoerig
werd aangetoond) alleen door God
zelf kunnen geschieden. De onfeilbare
God zelve bevestigde dus door zijn god
delijk zegelmerk de waarbëid van
Christus'beweringen. Jezus Christus
sprak dus waarheid, toen Hij zich een
Godsgezant, ja de Zoon van God
noemde.
b. een psychologisch-ethischi argu
ment, hetwelk aldus werd opgebouwd
Uit de evangelieverhalen blijkt, dat de
Christus door zulk een sublieme hei
ligheid en zedelijke zieleschoonheid
uitschittert, dat dit de zedelijke
kracht van alle menschen te boven
gaat. Vooral werd dit toegelicht door
een uitvoerige uiteenzetting van het
machtige programma der Bergrede,
hetwelk op zoo'n eclatante wijze in Je
zus' eigen leven wend gerealiseerd.
Deze beschouwing dringt ons de con
clusie op: dit kan geen bedrieger ge
weest zijlij maar moet een Leeraar der
waarheid zijn, dit kan zelfs geen lou-
ter-menschelijke verschijning zijn,
maar moet God zelve wezen.
Sprak Christus dus de waarheid
aldus besloot spreker dan is Hij ook
een Godsgezant, dan is Hij wezenlijk
de Zoon van God, dan is ook zijn leer,
zijn religie, een goddelijke leer, een
goddelijke religie, en derhalve de ee-
nig-ware en de eenig-goede religie,
welke door God gewild is, en dus voor
alle menschen noodzakelijk is.
Hoe kleedden zich onze Voorouders?
Een zeer origineele en geestige recla
me trekt dezer dagen de algemeene
aandacht in de étalage van de firma
Peek en Cloppenburg, aan de
Breestraat.
Daar wordt n.l. door een regelmatig
draaiende poppenreeks een interessan
te voorstelling gegeven van de klee
derdracht voor heeren, zooals die zich
in den loop der eeuwen telkens heeft
gewijzigd.
Te beginnen bij het jaar 1600 onge
veer, wordt het model getoond van de
heerenkleeding der verschillende tijd
vakken.
Allereerst ziet men den Nederland-
schen edelman, zooals deze zich om
streeks 1600 kleedde. Een tijdgenoot
van Lode wijk XIV, omstreeks 1650, laat
reeds een geheel andere manier van
vraagt dan een Cavalier uit 't begin
kleeden zien Met de steek in de hand
ADVERTENTIE-PRIJS
Géwone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke rednetie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van'ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
Binnenland.
Persstemmen over de Ministers-
crisis.
Belichten uit Den Haag maken mel
ding van het vermoedelijk aanblijven
van de R. K. Ministers.
Minister De Geer verklaart omtrent
het directoraat van den Landbouw nog
geen beslissing te hebben genomen.
Buitenland.
Hindenburg keurt de houding der
Doffe ch-nationalen ten opzichte van
het verdrag van Locarno, af.
Op 23 dezer begint in den Duitschen
Rijksdag het debat over Locarno
Er is overeenstemming bereikt inza
ke de fundeering der Italiaansche
schuld aan Amerika.
van de 18e eeuw aller aandacht. De
hoveling van Lodewijk XV (omstreeks
1790) beschikt eveneens over een voor
dien tijd smaakvol costuum .Zeer fraai
is ook de Biedermeyer heer. Deze
draagt de flanellen-pantalon met de
vele plooien. Een „elegant heer" uit
1850 en een uit 1890, toonen nog, dat
onze voorouders er 'n anderen smaak
op nahielden dan wij. Ten slotte laat
de laatste heer, die „draait" de moder
ne ulster, model 1925, zien. Op een ver--
nuftige wijze worden de poppen auto
matisch voor het front van de étalage
gebracht.
Telkens blijven ze even stilstaan,
zoodat men gelegenheid heeft om de op
dat moment aantredende pop nauw
keurig op te nemen. Men kan dan sten
dat zij tot in de kleinste bijzonderhe
den netjes is afgewerkt.
De reclame trekt veel belangstelling.
N. V. Emile Schulze.
Als bijzonderheid kunnen wij ver
melden, dat.de N.V. Emile Schulze
Zonen's Mij., te Leiden, met de dooi:
haar geïmporteerde „Küppersbuscb"
gasfornuizen gisteren op de Gasten-!
toonstelling te 's-Gravenhage, bij een
gehouden kookwedstrijd, een schitte
rend resultaat heeft bereikt, aangezien
de kookster op haar fornuis met den
eersten prijs werd bekroond, vanwege
het laagste gasverbruik (ruim 100 Liter,
lager dan de overige merken) en de
uitstekende hoedanigheid van het ge
kookte maal binnen den kortsten tijd.
Winkelweek in het Centrum.
Gisteravond vergaderde in het clul>-
lokaal van den „Burcht" de jonge ver-
eeniging „Het Centrumbelang".
De Voorzitter, de heer L. C. S c li r ij-
v e r s, opende de vergadering, heette
de aanwezigen welkom en zette daar
na in het kort het doel der Vereeni-
ging uiteen. Zij heeft ten doel de be
hartiging der belangen van het cen
trum, der stad n.l.; Nieuwe Rijn, Boxer-
markt en Vischmarkt, en dit in 't bij
zonder in tweeërlei opzichtwat het
verkeer betreft door den aanleg van
breedere trottoirs, en wat de verlich
ting aangaat.
Er heerscht 's avonds groote) duiis-
ternis, en dit is niet in het belang v an
den winkelstand. Want deze wensc-ht
licht; licht geeft leven, waar licht is,
komen de menschen heen, en dit is
wat de winkeliers noodig hebben, op
dat zij de artikelen, die zij naar voren
willen brengen, aan het publiek kun
nen toonen. We moeten de menschon
naar het centrum zien te krijgen.
Spr. releveerde voorts, boe bijna alle
bewoners van den N. Rijn eenige
maanden geleden een request getee
kend hebben aan B. en W. met verzoek
o meen trottoir, zoo breed dat 2 kin
der wagens elkaar kunnen passeeren
en zoo hoog, dat geen voertuig er tn-
gen op rijdt.
Het antwoord, geteekend door den
loco-burgemeester, luidde, dat de nood
zakelijkheid daarvan gevoeld werd en
het verzoek zou worden toegestaan.
Wie schetst de verbazing toen later
een tweede schrijven, door den burge
meester, die inmiddels van vacantie
teruggekeerd was, geteekend en waar
in het eerste schrijven uit zuinigheids
overwegingen werd herroepen.
Een tweede request werd eveneens
afgeketst, het antwoord luidde, dat
