CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer bestaat »it TWEE Bladsn.
EERSTE BLAD.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
6e JAARGANG
WOENSDAG 4 NOVEMBER 1925
NUMMER 1481
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Fer kwartaal i 2.50
Per weelc i 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dnbbel tarief*
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adrertentiên bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage'
lij ka geplaatst ad 40 cent
BUREAUHooigracht 35 *^78, Postgiro 58936
LeidenPostbox 20
V Bewaarschoolonderwijs.
In het Onderwijsverslag, waarop wij
gisteren reeds de aandacht vestigden,
is een vrij breede plaats ingeruimd
voor het bewaarschoolonderwijs of wil
men, het voorbereidende onderwijs.
En daar de belangstelling voor dit
deel van het onderwijs in breede krin
gen betrekkelijk gering is, komt het
ons niet ongewenscht voor, uit be
doeld verslag enkele gedeelten over te
nemen.
Het voorbereidende onderwijs, aldus
bedoeld verslag, is zoodanig uitge
groeid en het gewone lager onderwijs
vindt daarin zooveel steun, dat het
wel de moeite waard is den omvang
en den aard van dit onderwijs nader
in beschouwing te nemen".
De bewaarscholen", zoo heet het
verder, kunnen evenals trouwens de
gewone lagere scholen, maar in nog
meerder mate worden beschouwd als
een noodzakelijk kwaad. Van nature
toch behoort de opvoeding tot de taak
der ouders, die aan het jonge kind
meer in het bijzonder tot de taak der
moeder.
Verschillende, oorzaken evenwel,
zooals gemakzucht der ouders en ge
brek aan tijd, veelal de noodzakelijk
heid om ter wille van andere bezighe
den gedurende een gedeelte van den
dag althans aan de zorg voor de kin
deren ontlast te zijn, het besef, dat men
aan de kinderen niet de gewenschte
vormingen leiding kan geven, ook dik
wijls de zucht om de kinderen zoo
vroeg mogelijk eenig schoolonderwijs
te doen deelachtig worden, hebben de
bewaarscholen in het leven geroepen.
Oorspronkelijk hadden deze inrich
tingen slechts ten doel de kinderen ge
durende een zekeren tijd van den dag
te bewaren. In vele plaatsen is dit nog
het geval. De ouders stuurden er hun
kinderen heen, alleen om ze kwijt te
zijn en ze veilig bewaard te weten.
Langzamerhand echter kregen vele
dezer inrichtingen een ander karakter.
Wanneer het toezicht op de kinderen
aan bekwame en werkzame personen
fwas toevertrouwd die belangstelden in
het kind, kwamen deze er als vanzelf
toe, het verblijf der kinderen in de be
waarschool dienstig te maken aan
hunne verstandelijke en redelijke ont-
vorming. Vooral ging men er zich op
toeleggen de ontluikende vermogens
der kinderen vlugger en alzijdiger tot
ontwikkeling te doen komen, waarbij
vooral de zelfwerkzaamheid van het
kind op den voorgrond treedt.
Het gezicht en het gehoor worden ge
oefend; het kind leert opletten, zijn
gedachten op iets te concentreeren;
het geheugen wordt geoefend; over de
spieren der handen wordt een zekere
macht verkregen. Het kind leert zich
voegen naar anderen en wordt aldus
voorbereid voor het gewone lager on
derwijs te kunnen volgen.
De hoofdinspecteur in de tweede
hoodinspectie spreekt in denzelfden
geest als het heet:
„De kinderen worden er lichamelijk
en geestelijk ontwikkeld. Zij doorloo-
pen er het eerste stadium van de op
voeding buiten het gezin, zoodat de be
waarschool tevens in zeer sterke mate
haar stempel drukt op de zedelijke
vorming der kleinen.
Men kan dan ook veel beter spreken
van een voorbereidende school, mits
men daarbij het woord voorbereidend
neemt in den meest ruimen beteekenis
Geen eigenlijke voorbereiding voor de
vakken van onderwijs die op de lagere
school worden onderwezen, (moet de
bedoeling zijn, maar wel het geschikt
en ontvankelijk maken van het jonge
kind, om ban de middelen die na het
zesde levensjaar zullen dienen om zijn
lichamelijke en geestelijke opvoeding
te voltooien, een zoo ruim en doeltref
fend mogelijk voordeel te kunnen
hebben. In de voorbereidende school
wordt de akker beploegd en gereed ge
maakt, om het zaad niet enkel te ont
vangen, maar door die goede voorbe
reiding zijn ontkieming zooveel moge
lijk te bevorderen."
Het komt ons voor, dat hier de betee
kenis van het voorbereidende onder
wijs dpidelijk is aangegeven.
Waaruit volgt, dat ook dit deel van
het onderwijs, op onze volle belangstel
ling aanspraak kan maken.
Y Oók Christelijk.
Met de kwalificatie van het voorbe
reidend onderwijs als een noodzake
lijk kwaad kunnen wij ons wel veree
nigen, mits daarbij de nadruk valt op
noodzakelijk.
Gezien de omstandigheden moet het
voorbereidend onderwijs als noodzake
lijk worden aangemerkt.
Het is dan ook een verheugend ver
schijnsel dat dit is ingezien en dat met
name ook van Christelijke zijde aan
dit onderwijs voortdurend aandacht is
geschonken.
't Merkwaardige verschijnsel doet
zich hierbij voor, dat de openbare be
waarscholen v^rre in de minderheid
zijn.
In 1922 waren er volgens het Onder
wijsverslag in de inspectie Leiden in
totaal 57 bewaarscholen, waarvan 6
openbare, 8 neutrale, 12 Christelijke
en 31 Roomsch Katholieke.
Sinds is de toestand gewijzigd, maar
niet ten nadeele van het bijzonder, en
ook niet ten nadeele van het Christe
lijk onderwijs.
Een gelukkig verschijnsel is dat
Als wij toch onderschrijven wat in
het Onderwijsverslag gezegd wordt
dat in de kleinkinderscholen de kinde
ren lichamelijk en geestelijk worden
ontwikkeld, dat de bewaarschool haar
stempel drukt op de zedelijke vorming
van de kinderen, dat het kind daar
geschikt en ontvankelijk wordt ge
maakt voor het latere onderwijs, dat
daar de akker beploegd wordt en ge
reed gemaakt om het zaad te ontvan
gen en de ontwikkeling daarvan te be
vorderen, dan is het duidelijk dat bii
dit onderwijs het Christelijk element
niet mag ontbreken.
Op de voorbereidende school wordt
vaak het zaad gestrooid niet alleen
voor de lichamelijke en zedelijke maar
ook voor de geestelijke vorming.
Het bewaarschoolonderwijs, zelfs in
zijn primitieben vorm, heeft grooten in
vloed gehad op het leven van tal van
mannen en vrouwen. Hier zijn indruk
ken gewekt die nooit meer zijn wegge
vaagd. Hier zijn de grondslagen gelegd
waarop later in de Christelijke school
en in de catechisatie kon worddn voort
gebouwd.
Ook in dit opzicht kunnen deze in
richtingen mischien als een kwaad
worden aangeduid, maar dan toch als
een noodzakelijk kwaad.
Daarom heeft ook het Christelijk
voorbereidend onderwijs recht op onze
volle belangstelling.
Ook hier geldt: bouwt scholen en
zoq ze er zijn, steunt die scholen, opdat
zè steeds meer aan haar doel mogen
beantwoorden.
STADSNIEUWS.
Chr. Gymnastiek- en Schermvereen.
„D. O. S."
De Chr. Gymnastiek- en Schermver.
„Door Oefening Sterk", die steeds met
prijzenswaardige activiteit haar best
doet, in Christelijke kringen belang
stelling te wekken voor de harmoni
sche ontwikkeling der spieren, is ge
woon ieder jaar op uitvoeringen te de-
monstreeren, hetgeen zij met haar le
den bereikt heeft.
Dit jaar evenwel zal zij zich' daartoe
niet beperken, doch heeft voor haar
eigen leden onderlinge kampwedstrij
den uitgeschreven, teneinde op die wij
ze de populariteit der gymnastiek te
bevorderen.
Het doel dezer wedstrijden is: „de
bevordering der algemeene geoefend
heid der werkende- en adspirantleden
en de verhooging der animo en club
geest".
Deze wedstrijden zullen bestaan uit
meerdere onderdeelen. Voor ieder on
derdeel worden aan den deelnemer en
deelneemster punten toegekend.
Het totaal der behaalde punten geeft
de volgorde aan der prijswinnaars
(sters).
Hij (zij) die in totaal het hoogst aan
tal punten behaalt ontvangt den titel
van Kampioen (voor één jaar).
Zijn en haar naam zullen op den
daarvoor ter beschikking gestelden
wisselbeker worden gegraveerd.
Behalve de beide wisselbekers, een
voor de heeren- en een voor de da-
mesafdeeling, zijn een 23-tal medail
les beschikbaar gesteld, en wel door
den burgemeester, de heeren: J. Boe-
lee, J. Blanken, S. Brugmans, C. J. Eg-
gink, W. Joosten, S. G. Jansen, J. Key,
J. Keereweer, N. N.. Ds. J« Riemen*. J.
Raaphorst, M. A. A. Steijns, N. N.,
Eduard IJdo, allen te Leiden; N. N., te
Wassenaar; A. J. M. Schieffelers, te
Haarlem, door de dames: Mej. A. v. d.
Vegt, Den Haag; Mej. A. v. d. Wijn
gaard, Mej. G. v. Zwieten, beiden al
hier; en door de N. V. Leidsch Dagblad
en Nieuwe Leidsche Courant.
Gisteravond namen aan de wedstrij-*
den deel de adspirant-leden (10—12
jaar) en de sub-werkende leden (14—16
jaar), Vrijdag zullen aan de beurt zijn
de adspirant-leden (12—14 jaar) en de
werkende leden (bov enl6 jaar), allen
van de Damesafdeeling, volgende week
Vrijdag de adspirant-leden (10—14 j.),
de sub. werkende leden 514—16 jaar)
en de werkende leden (boven de 16 j.)
van de Heerenafdeeling.
De samenkomst werd gisteravond
door den voorzitter van het Hoofdbe
stuur, den heer J. Keereweer, met
gebed geopend, daarna heette hij de
aanwezigen, ouders, familieleden en
bekenden van de leden, die gekomen
waren om de werkzaamheden der ver-
eeniging te aanschouwen, hartelijk
welkom. De bedoeling van deze avon
den is te laten zien, hoe er op de ge
wone oefeningsavonden gewerkt word.
Spr. dankte de dames en heeren, die
medailles, bekers, enz. hadden be
schikbaar gesteld.
Het ligt in de bedoeling, eerstdaags
een ouderavond te houden om de gym
nastiek te bespreken, opdat de ouders
meer op de hoogte komen van het werk
der vereeniging.
Spr. eindigde met den wensch uit te
spreken, dat deze drie avonden een
succes zouden mogen worden en gaf
daarna gelegenheid voor de oefenin
gen. Wij kregen uit deze laatste een
goeden dunk van hetgeen de leidster
der dames-afdeeling, Mej. A. v. d.
Vegt, met de jeugdige gymnasten be
reikt heeft. De ouders, die dezen avond
hebben bijgewoond, zullen ongetwij
feld wel volkomen overtuigd zijn van
het nut, maar ook van het genoegen,
dat er voor de kinderen in gymnastiek
gelegen is. En laten wie gisteravond
verhinderd waren, vooral niet verzui
men a.s. Vrijdag of Vrijdag over, een
week een kijkje te gaan nemen in het
Gymnastieklokaal Pieterskerkgracht 7.
De Uitslag der onderlinge wedstrij
den was als volgt:
4-kamp Meisjes 10-12 j., Ie gr., Ie pr.:
W. Lansbergen, 385 punt; J. Godthelp,
2e prijs, 37® punt; R. Leeuwen, troost
prijs, 37 punten.
2e graad: M. v. Leeuwen, le prijs1,
366 punt; J. Wolters, 2e prijs, 36 pnt.
Meisjes 14—16 j., le graad 5-kamp:
le prijs, G. Bey, 67 punten; 2e prijs,
T. Maas, 66 punten.
2e graad: le prijs, B. de Water, 63®
punt; 2e prijs, N. Bink, 62® punt; M.
Gijsman, 62 punten, troostprijs.
Dietsch Studenten Verbond.
In de Academie trad voor dit Ver
bond gisteravond Felix Timmer
man s op met een lezing over 3 onder
werpen, n.l.:
„Mijn reis naar Rome", „De Poesje
nellenkelder" en „Meer nieuws van
Pastoor van Haecken".
De waarnemende Voorzitter van het
Dietsch Studenten Verbond, de heer
Verhoef, heette spreker en hoorders
hartelijk welkom en dankte voor de
buitengewoon goede opkomst, op deze
vergadering, die hoofdzakelijk bedoeld
was als propaganda-avond voor het
Dietsch Studenten Verbond onder de
eerste-jaars studenten.
Hierna betrad Felix Timmermans 't
Vlaamsche vertelsel weer te geven,
podium en had direct contact met zijn
gehoor, 't 19 niet mogelijk dit geestige,
maar wie hem uit zijn boeken kent,
voelt 't echte frissche leven van 't
Vlaamsche platteland in al z'n woor
den.
Bij 't verhaal van de Poesjenellen-
helder teekende hij verschillende
hoofdfiguren uit de bewerking van de
Vlaamsche Leeuw van Concience voor
dit volkstooneel en liet daar door zijn
teekentalent bewonderen.
't Was Jammer, dat ze weer uitge
veegd moesten wordenl
Tenslotte hoorden we nog eenige
vertellingen over Pastoor van Haecken
Met een geweldig applaus werd deze
bijzonder geslaagde avond beëindigd.
Prof. Roessingh herdacht.
In een intieme samenkomst van
hoogleeraren en studenten der theolo
gische faculteit aan de Leidsche Hoo-
geschool, heeft prof. dr. B. D. Eerd-
mans, prof. Roessingh herdacht in het
bijzonder met betrekking tot zijn be- I
teekenis voor de wetenschap in het al
gemeen en voor die van de moderne
theologie in het bijzonder.
Een schenking.
Mevrouw de wed. prof. mr. J. C. G.
Jonker, te Leiden, heeft aan het Rijks
Ethnografisch Museum aldaar ge
schonken een gramophoon met 61 rol
len, bevattende opnamen van teksten
of gezangen in de talen van Amaras,
Enden, Koepang, Rotti, Sawoe, Soem-
ba, Soembawa en Timor, tijdens een
verblijf op die eilanden van 18991902
opgenomen.'
De minister van onderwijs, kunsten
en wetenschappen heeft aan de
schenkster zijn dank betuigd voor dit
blijk van belangstelling in 's Rijks ver
zamelingen.
Ambtsaanvaarding Frof. Dr. R. R.
Welschen O. P.
Hedenmiddag aanvaardde de Zeer-
eerwaarde Hooggeleerde heer Prof. Dr.
R. R. Welschen O.P. in het groot-audi
torium van het Academiegebouw zijn
ambt als buitengewoon hoogleeraar in
de Thomistische wijsbegeerte, avaarïoe
hij vanwego de St. Radboudstichting
was benoemd, met het uitspreken van
een rede, getiteld: „De groote formu
lering van het causaliteitsbeginsel."
Leidsche Burgerwacht.
De schietoefeningen met Marga en
met Buks zullen worden hervat op den
17en November a.s. in de zaal Pieters-
kerkgr. 7.
Des Dinsdagsavonds van 8.309.45
met Marga. Tevens voortzetting der
Scherm- en Gymnastiek-avonden.
Des Vrijdagsavonds 8.30 en 9.45
Buks-schieten en Marga-schieten.
Er zal dit jaar eene Competitie-wed
strijd georganiseerd worden, waarvan
de regeling op 17 en 20 Nov. a.s. zal
worden medegedeeld en waarvoor de
loting op 20 Nov. zal plaats hebben.
De Prijsuitreiking van de Kringwed
strijden zal plaats hebben op den 17den
Nov. a.s. n.m. 8 uur in de zaal P.Kerk-
gracht 7.
De Groote Schietwedstrijden door
den Burgerwacht georganiseerd, zul
len plaats hebben in het Concertge-
gebouw „TUnion", Steenstraat No. 39,
op 8, 9, 10, 11 en 12 December 1925.
Burgerlijke stand.
Geboren: Barthlomeus, z. v. I. Keij-
zer en S A. Ditman; Maartje, d. v. C.
H. Roosendaal en S. Philippo; Johan
na Josefina, d. v. W. F. Vinkestein en
J. M. 'de Groot, Cornelia Maria, d. v, L'
Zandvliet en S. M. v d ost; Martinus
Josephus, z. v. D. Wijsman en P. M. v.
Dinten; Cornelia Elisabeth, d. v. S. Se-
gaar en A. Budding; Catrina Johanna
d. v. T v d Voort en C. J. Koenen; Ma
ria Jacoba, d. v. N. v. Duuren en J. M.
Ringenbergij Jantje, d. v. J. v d Linden
en M. v d Steen; Hendrikus, z. v. S.
Zandvliet en E. Z. de Neef; Johannes
Nicolaas, z. v. P. Sloos en J. Kop; Jo-
hann, d. v. P. Hoos en J. Kop; Corne-
lis, z. v. C. v. Holland en E. Hofstra;
Johanna Cornelia, d. v. C. A. Olijkojk
en J. Verwoerd; Elisabeth Joh.a Cath.a
d. b. J. J. Mekel en E. J. Kouw; Wilhel
mus. z. v A. J. Dubbelaar en H. A.
Henny; Egbert, z. v. E. Sluiter en J.
Zoethout; Johannes Simon Franc.s z.
v. C. M. Klein en M. J. Egberts; Catha-
rina, d. v. J. G. G. Gordijn en J. v d
Berg; Helena Maria, d. v. J. T. Luyten
en A. J. Diemei; Maria Cath. Helena,
d. v. B. Verplanck en C. Langezaal; Ca
tharina Maria, d. v. J. C. Roelandse en
J. C. Sn el der waard; Susanna, v. E.
Vermond en E. J. Fontein; Suzanna
Maria, d. v. P. b. Boven en M. J. v d
Velde; Catharina. d. v. J. Langezaal
en J. Boekkooi; Johanna Jacoba, d. v.
P. W. Geuke en J. J. v. Putten; Pieter,
z. v. W. Ravensbergen en J. Sinteur;
Petrus Jacobus, z. v. C. A. Nieuwveen
en H. Karremans; Jannetje Joh.a Ma
ria, d. b. J. G. Wakka en M. v d Waals;
Nelly, d. v. H. C. Voorsluys en A. H.
Boekee; Anthonie, z. v. H. Boender en
J. G. E. te Kamp; Eva Maria, d. v. B.
Benning en A. Wetselaar; Hermanus
Antonus. z. v. A. T. Stuifring en G. J.
van Rijn; Johannes Wilhs. Hendr.s z.
v. J. P. Ouwerkerk en M. E. Kerstens;
Jannetje, d. v. A. Hoornweg en J. Lan-
cel; Annie, d. b. A. C. Kwestroo en J.
G. Verhoef.
Gehuwd: F. I. A. Inniger, jm. en G.
Jonker, jd; J. B. L. v. Kesteren, jm. en
W. M. J. Uljee, jd; P. Pijnakker, jm. en
M. Vermont, jd; H. Honders, jm. en D.
Hoogkamer, jd; A. J. Hoffmann, jm. en
E, M. C. y d. Meel, Jd.
Binnenland.
Het Kamerlid Mr. Droogleever For-
tuyn, zal deel uitmaken van de com
missie inzake het Griek sch-B ui gaaxsch
grensgeschil.
De heer Duymaer van Twist stelt
vragen over de behandeling van ge
moedsbezwaren tegen den stemplicht
Onze tuinbouw ernstig bedreigd door
de Duitsche tarieven.
Buitenland.
De Fransche Kamer heeft de rege
ringsverklaring van Painlevé goedge
keurd.
De Grieksche regeering heeaft Cham
bprlains denkbeeld inzeke een veilig
heidspact voor den Balkan aanvaard.
Groote overstrooming in Whles ten
gevolge van een dijkbreuk.
Overleden: L. Schouten, m. 30 j; M.
A. LeepelDiks tra, vr. 42 j; J. L. van
Heusen, wedr. 75 j; M. J. v. Tiel, m. 73
j; N. v. Weizen. m. 66 j; C. de Groot,
m. 42 j; K H. Roessingh, m. 39 j; E.
KosterGoudriaan, br. 31 j; H. J. Ver
schuur, zn. 3 d; F. C. Hoogendoorn, zm
5 weken.
De raad van Sneek heeft gister
avond met algemeene stemmen be
noemd tot rector van het gymnasium'
(vac dr. Van^Rooijen) den heer J. Hon-
dius, doctor in de klassieke letteren,'
alhier.
BINNENLAND.
's LANDS FINANCIëN.
Aan de Memorie van Antwoord op
hot Voorl. Verslag van de Staatsbe-
grooting is inzake den toestand van
's lands financiën het volgende ont
leend:
De minister geeft verder een nadere
toelichting van den toestand van
's lands financiën.
De besparing, welke op de begroe
ting voor 1926 heeft plaats gevonden,
kan als volgt worden becijferd:
Het totaal der gewone uitgaven voor
1926 is geraamd op f583 millioen te
gen f598,6 voor 1925, of op f15.6 mil*
lioen minder.
Neemt men in aanmerking, dat voor
1926 de uitgaven voor de Staatsmijnen
ad f44,8 millioen zijn weggelaten, dan
blijkt, dat de gewone uitgaven voor '20
f 29.2 millioen meer bedragen dan voor
1925.
Op de begrooting voor 1926 zijn ge
bracht de navolgende noodzakelijke
uitgaven, welke niet op die voor 1925
voorkwamen:
Sociale Verzekering rond f 24 millioen,
Hoogere pensioenlasten .f 6 millioen,
Hoogere bijdrage in de an-
nuiteiten Woningbouw ..f5,1 millioeni
Totaal...-, f35.1 millioen#
terwijl ten gevolge van de verbeterde
hoeking van uitgaven op gewoon, in
plaats van op buitengewoon, de diénst
1926 wat de gewone uitgaven betreft,
nog extra is bezwaard met f 4® milli
oen, zoodat in totaal f 39.5 millioen als
nieuwe uitgaven zijn aan te merken.
Aangezien alle gewone uitgaven ta,
zamen slechts f29,2 millioen hooger
zijn geraamd, zijn dus de andere uit
gaven van dienst 1926 met een bedrag
van rond f10.3 milloen verlaagd, of,
indien men de 3,4 millioen lagere ra
ming van Hoofdstuk Vila buiten be
schouwing wil laten, met rond 7 mil
lioen.
De minister wil niet nalaten ook
thans weder tegen een ongemotiveerd
optinysme met allen ernst te blijven
waarschuwen.
Bij den tegenwoordigen druk der be-
lastingèn beteekent een sluitend bud
get nog steeds niet anders dan dat ver
dere teruggang is gestuit.
Verbetering in den toestand is slechts
bereikbaar langs den weg der verdere
uitgavenverlaging.
Dat de opbrengst der middelen voor
het oogenblik meevalt is door den mi
nister geenszins ontkend, doch dit op
zichzelf verblijdend verschijnsel krijgt
eerst dan werkelijk practische J>eteeke
nis, indien het overschotten doet ont
staan, welke tot verlaging vaneen be
lastingdguk in ataat stellen.