Be" JAARGANG
'DÏNS5AG 27 OCTOBER 1925
abonnementsprijs
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN advertentie-PRIJS
Dit nummer bestaat nit TWEE Bladen. STADSNIEUWS.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
Rummer 1474
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaalf 2.50
Per weekf 0,19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Gewone advertentiën per regel 22'/i cent
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
ran ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
EERSTE BLAD.
V Winst uit bedrijven.
Jarenlang hebban de sociaal-demo
craten op bet standpunt gestaan, dat
ie winstuitkeering uit gemeentebedrij
ven moest worden afgekeurd.
Men had. zoo werd en zoo wordt
nog b.v. in den Leidscben Gemeente
raad betoogd, bier te doen met oen
verwerpelijke verbruiksbelasting, waar
bij de zwaarste lasten op de zwakste
schouders worden gelegd en waardoor
een goede regeling van de belastingen
wordt tegengehouden.
Langzamerhand komt er echter een
kentering.
De mannen van de practijk hebben
deze theorieën reeds lang losgelaten en
de beer Wibaut, de bekende Amster-
damsche wethouder beeft op de Zon-
d a g gehouden vergadering van soci
aal-democratische raadsleden, nogeens
in den breede betoogd, dat de vroeger
op dit stuk gepropageerde beginselen
behooren te worden losgelaten.
Het betoog van den beer Wibaut',
dat, indien het door een lid der „bur
gerlijke" partijen was gehouden als
„kapitalistisch" zou zijn uitgekreten,
is belangrijk genoeg om er bier eenige
aandacht aan te schenken.
De heer Wibaut dan, wees er op, dat.
de eiscb: levering tegen kostprijs moet
worden losgelaten, daar op die wijze
aan particuliere ondernemers van ge
meentewege een volkomen onnoodig
geschenk wordt gegeven.
Ontkend werd, dat winstuitkeering
een indirecte belasting zou beteekenen
omdat.... de hoeveelheid der levering
van gas en electriciteit te bepalen is
door den verbruiker zelf. Van. opleg
ging, zooals bij belastingen het geval
is, is geen sprake in dit opzicht. Men
bepaalt zelf of men bet artikel wil ont
vangen en hoeveel men er van wil be
trekken.
Deze redeneering is natuurlijk on
juist en al wordt dat in bet verslag
niet vermeld, het ligt toch wel voor
de hand dat vooral dit gedeelte van
'sbeeren Wibauts betoog aan scherpe
critiek zal zijn onderworpen.
In zijn beantwoording van de ver
schillende sprekers, die bezwaren te
gen dit standpunt naar voren hadden
gebracht, werd er door den heer Wi-
v baut nog op gewezen, dat bedrijfswin
sten door een deel der bevolking op
gebracht, zeer wel voor hetzelfde doel
gebruikt mogen worden als progres
sief geheven belastingen.
„Als vaststond, aldus spr. dat de ver
bruikers in gelijke mate tot hun ver
bruik hadden bijgedragen, dan zouden
er bezwaren kunnen rijzen. Maar het
staat allerminst vast, van welke groep
ze stammen. Veel aannemelijker dan
dat ze zouden stammen van de kleine
verbruikers is, dat ze van andere groe
pen afkomstig zijn. De groote fout is.
dat men vasthoudt aan bet feit, dat de
verbruikers van licht historisch de eer
ste verbruikers waren en) dat men zich
geen rekenschap geeft van de groote
technische ontwikkeling der bedrijven.
De gemeente behaalt bier onderne
merswinst, die in de gdmeentekas ge
stort wordt. Moet de prijs van dit pro
duct zoo worden berekend, dat er geen
winst in zit? Dacht men dat de pro
ducten, die de ondernemers leveren er
een cent goedkooper door zouden wor
den?
Dat i9 niet aannemelijk; iedere onder
nemer tracht zooveel te verdienen als
zijn economische macht hem mogelijk
maakt. Maar zelfs al zouden ze bet
doen, dan is dit nog geen reden, dezen
ondernemer electriciteit te leveren te-
geen een prijs die lager is, als welke
bij zelf op zou kunnen wekken. Het
zou niet anders dan een cadeau zijn
aan zulk een ondernemer.
Met belangstelling hebben wij van
dit betoog van den heer Wibaut ken-
.nis genomen, omdat we hier een. ver
dediging hebben van de bedrijfspoli-
tiek door de Gemeente Leiden gevolgd
en een veroordeeling van het tot nu
toe door de Leidsche sociaal-democra
ten ingenomen standpunt.
De „kwestie" van winstuitkeeringen.
zegt de Amsterdamsche wethouder, is
geen kwestie meer.
Ja, in Amsterdam, waar men roode
wethouders heeft misschien.
Maar In Leiden?
Ned. Chr. Grafische' Bond.
De afdeeling Leiden dezer or
ganisatie bad gisteravond in „Patri
monium" een ledenvergadering, waar
op de secretaris, de heer J. Schip
per van Amsterdam, een technische
lening hield.
Het is nog niet zoo heel lang gele
den, dat in de typografie de handzet-
ter de man was, die bet vak beheersch-
te en alle arbeid op de zetterij met de
band geschiedde. De eigenlijke zetma
chine, die voor bet bedrijf van prac-
tiscbe beteekenis was, dafeert van na
1880. Twee systemen zetmachines heb
ben in onze vakken burgerrecht gekre
gen: de linotype, met de typograaf en
de intertype als verbeterde machine
van de eerste, dit zijn de machines die
vaste regels gieten; daarnaast de mo
notype, die losse letters giet en twee
machines beeft, de tik: en de giet-
macbines.
De regelgietmachine wordt hoofdza
kelijk voor couranten gebezigd, de los
se lettergietmachine voor boek- en ook
voor smoutwerk.
Nog een andere omwenteling beeft
zich in bet typografen vak voltrokken,
en wel op de zetterij. Spr. bedoelt de
uitvinding van de Typar, de machine,
die zonder letters of vaste regels te
gieten de copie in drukletters weer
geeft en van de fotografische zetma
chine, die de gezette regels fotogra
feert en op lichtgevoelig papier over
brengt. Uitsparing van lood is bet voor
deel, dat deze beide machines mee
brengen.
Spr. kwam vervolgens tot de ontwik
keling der drukkerij. Ook deze beeft
een sterke evolutie meegemaakt, bet-
geen in het oog springt, wanneer men
de primitieve handpersen, zooals die
de vorige eeuw nog in bet bedrijf wa
ren, vergelijkt met de 21 M. lange ro
tatiepers, zooals die eind 1924 in Chris-
tiania aan de dagbladdrukkerij Aften-
posten werd opgesteld.
De courantrotatiepersen hebben 't
mogelijk gemaakt, dat de dagbladpers
zulk een groote ontwikkeling verkreeg*
Daarnaast is van beteekenis geweest
de uitvinding der stereotyp, en wat
daarmede in verband staat.
In 1876 werd voor bet eerst de zin
ken cliché aangewend voor 't over
brengen van lijnteekeningen. Acht jaar
later kon elke fotografie op zink wór
den overgebracht. Bij verdere ontwik
keling van de fotografie kwam de drie
e,n vierkleurendruk, die op baar beurt
weer de concurrent van de steendruk
werd.
Door bet uitvinden van de fotografie
is bet mogelijk geworden gebeele pa
gina's drukwerk (met plaatjes ver
lucht) tot een groote cliché te maken,
Op die wijze worden bladen als Pano
rama en de Katholieke Illustratie ge
drukt.
Een nieuwe mogelijkheid van den
laatsten tijd is de linoleum-druk. Het
plakaat, 't portret of bet mooie smout
werk wordt in linoleum gesneden,
waardoor direct de drukvorm wordt
verkregen. Deze metbode is geëigend
voor kleine oplagen en kan met den
steendruk concurreeren.
Na de pauze, waarin aan de band
van afbeeldingen verschillende dingen
nog nader toegelicht werden, ging Spr.
na, wat deze technische ontwikkeling
ons wil leer en.
Men beeft bet^de vakbeweging wel
eens euvel geduid, dat ze zoo weinig
aan de vaktechnische scholing doet.
Dit kwam evnwel omdat de voor de
bandliggende sociale taak de
technische op den achtergrond moest
dringen in verband met de slechte ar
beidsvoorwaarden.
Spr. wekt inzonderheid' de jongeren
op tot vakstudie, want jiiist een alge
meen geschoold vakman past zich ge
makkelijk bij nieuwe arbeid9methoden
aan.
Ook de vakbeweging beeft groot be
lang bij die ontwikkeling, want al de
ze technische veranderingen hebben
grooten invloed op de economische om
standigbeden. Besturen beteekent voor
uitzien, en dit in tweeërlei opzicht.
Eerstens moeten den leden de oogen
geopend worden voor hetgeen de toe
komst in zich bergt, en tweeden moet
de weg gebaand worden voor die evo
lutie, mede om de bedrijven in die ont
wikkeling niet te belemmeren zonder
de arbeiders te schaden.
Ook voor het tijde lijk-stoffelijke, niet
slechts voor het geestelijk-eeuwige,
geldt de gelijkenis van de vijf wijze
en de vijf dwaze maagden, waarin de
Heiland wijst op het verderfelijke van
zorgeloosheid.
Dat daarom ieder woekere met de
talenten, die God hem gegeven heeft,
zoo eindigde spr. zijn interessante en
leerzame lezing.
Helaas, dat deze vergadering nog
zoo slecht bezocht was; hoe weinigen
zijn er toch. die hun plicht en hun
belang in dezen goed begrijpen.
„Zingt den Heer."
De bekende zangvereeniging van de
zen naam heeft gisteravond in „de
Graanbeurs" een gezelligen avond ge
houden.
Er is een tijd geweest, dat zoo'n „ge
zellige avond" speciaal in het verga
derseizoen een vrijwel wekelijks
voorkomend verschijnsel was in de
Leidsche vereenigingswereld. Men ver
stond er toen onder de, mees,tal door
de Chr. Jongelingsvereen. georgani
seerde, intieme vergaderingen, die min
of meer een evangeliseerend karakter
droegen.
Nu en dan wordt nog wel eens een
samenkomst van-' dien aard door de
oudere organisaties belegd, al schijnen
zij in onze dagen door andere Christe
lijke vereenigingen van allerlei aard
nagenoeg geheel van die taak onthe
ven.
Wat gisteravond „Zingt den Heer"-
beoogde was dan ook niet iets uit ,.de
oude doos" maar blijk van een piep
jong vereeriiglngsleven en betrekking
hebbend op een heel actueel feit.
Er gaat n.1. voor de vereeniging een
groot dinck gebeuren. Het zal op 1
Februari van bet volgend jaar een hal
ve eeuw geleden zijn dat door de be
moeiingen van den nog lang niet ver
geten wijkpredikant van de Leven daal
wijk, Ds. S. H. J. de Wolff, de zang
vereeniging werd opgericht.
En waar de vereeniging in weerwil
van haar bedaagdheid nog frisch en
krachtig is, dacht zij er natuurlijk niet
aan, dit heugelijke feit zonder meer
te laten passeeren.
Maar voor alles is geld noodig en
voor een goede feestviering niet zoo
heel weinig en daarom was met de
aanduiding van: ten bate van bet Ju
bileumfonds" op bet programma van
gisteravond bet doel van dezen gezel
ligen avpnd voldoende verklaard.
Een zeer groot aantal vriendinnen
en vrienden van „Zingt den Heer" had
den aan baar uitnoodiging gevolg ge
geven .De -groote zaal van de Graan
beurs stampvol te hebben is nu wer
kelijk voor een bescheidenlijk aange-
kondigden „gezelligen" avond geen
kleinigheid en als wij beginnen moch
ten met een woord van hulde, zonden
we dit in de eerste plaats richten 'tot
den beperkten kring, die met de voor
bereiding was belast geweest.
Het gedrukte programma, dat den
bezoekers werd uitgereikt, zeide ons
met een oogopslag, dat Zingt den
Heer" niet voornemens was er zich de
zen avond met een Jantje of Jannetje
van Leiden af te maken, want behalve
een samenspraak, een tableau en een
respectabel aantal voordrachten ver
meldde bet een serie muzieknummers
voor koor, piano en viool, die op zich
zelf bijna een speciale tiitvoering had
den kunnen vormen.
De vergadering werd- met gebed ge
opend door den beer A. J. de Lange,
die vroeger Zingt den Keer heeft ge
dirigeerd, en nu als een vriend uit het
eerzaam verleden nng zijn belangstel
ling toonde. In zijn openingswoord
dankte bij voor de groote opkomst.
Ik behoef u „Zingt den Heer" als een
bijna 50-jarige niet meer voor te. stel
len zei bij, al zou men baar dezen
leeftijd, op zichzelf beschouwd niet
toeschrijven, want de grijze haren zijn
haar vreemd; integendeel, als men
jong wil blijven bdedt de kring vaxi
„Zingt den Heer" een geschikte om
geving.
De leiding ging nu over op den di
recteur, den heer C. v. d. Keur Jr. die
aanstonds met de uitvoering van het
omvangrijke programma bègon.
Uit den aard. der zaak bespreken we
nu niet de verschillende uitgevoerde
nummers, al zou daarvoor stof genoeg
zijn, meestal ten goede, dat zeggen we
er dadelijk bij. Want er is gisteravond
soms buitengewoon goed gezongen.
De dirigent behoefde in 't minst niet
te „trekken"; het koor bleek geheel
bezield en werkte uitstekend mede om
den liederen hun volle effect te geven.
Daarbij was de keus der liederen ook
goed; geheel vrij en passend voor de
zen avond. Blijkbaar was men goed
voorzien van nieuwere nummers. Het
publiek toonde zijn waardeering door
een gezond en algemeen applaus.
Ook wat de heer M. v. Schie in zijn
vioolspel ten beste gaf, op de piano be
geleid door den heer H. Hermans,
stond goed óp peil en vond dan ook de
waardeering die het verdiende.
Verder werd het programma afge
wisseld door de reeds genoemde at
tracties, waarvan slechts een enkele
meer toj, haar recht had kunnen ko
men. Maai* de algemeene indruk was
heel goed.
Een goed geslaagd nummer was ook
het tableau, dat. na de pauze werd ver
toond, en geheel in het teeken van de
as. Jubileum-uitvoering stond.
Het was reeds bedenkelijk dicht aan
middernacht genaderd, toen men vol
daan uiteenging.
Piano-avond Rie Batenburg.
Mej. Batenburg gaf gisteravond de
eerste van haar piano-avonden in dit
seizoen. Deze eerste avond was geheel
aan Beethoven gewijd.
Voop de pauze bracht zij ten geboore
2e. de Sonata quasi una Fantasia (Op.
27 no. 2), die als geheel goed gespeeld
werd. Evenwel waren er in 't begin nog
enkele zwakkere plaatsen. Misschien
had deie Sonate iets meer con amore
gespeeld kunnen wordeai, al was het
geheel niet onbevredigend.
De tweede Sonate (Op. 13 C klein)
was veel beter. Hier toonde Mej. Ba
tenburg zich een uitnemende pianiste
die wij gaarne nog eens weer in de
zelfde spelkwaliteit hopen te booren.
Het Adagio vooral bad brillante mo
menten.
Na de pauze gaf zij de bekende So
nate, die aan Graaf 'Waldstein opge
dragen is (Op. 53 C groet). Ook hier
liet mej. Batenburg zich van baar bes
te zijde zien. 't Rondo was vooral goed
trouwens, met kleine uitzonderingen,
waar zij wat erg weifelend was, gaf de
gebeele sonate den indruk buitenge
woon bestudeerd te zijn, goed afge
werkt in de forto's en gevoelvol van
stijl.
Er was niet zoo heel veel publiek,
wat erg jammer was, daar een volle
zaal ook 't klank'ge halte bijgevuld zou
hebben.
Mej Batenbra-g kreeg een welver
diend dankbaar applaus.
D. O S.
Op 3, 6 en 13 November a.s. zullen
in het Gymnastieklokaal Pieterskerk-
gracht 7 de onderlinge wedstrijden der
Gymnastiekvereniging „D. O. S,.
plaats hebben.
Voor verdere bijzonderheden ver
wijzen we naar de in di\t no. voorko
mende advertentie
Postzegel beurs.
De eerste.avon-d van de hierHer stede
opgerichte postzegelbeurs, welke was
aangekondigd tegen gisteravond in het
Igebouw tot Nut van net Algemeen (in
gang Langebrugj mag buitengewoon ge
slaagd genoemd worden.
Door het-zeer talrijk bezoek werd in
derdaad bewezen, dat deae poetzegel-
beurs. welke voortaan iedeuen Dinsdag
avond van 6io uur zal worden ge^
houden, -in een lang ge voelde Philatebs-
tische behoefte voorziet.
Aan tafeltjes zat men in odubjee te
ruilen, er heearschte een recht leuke
stemming.
Vele verzamelaars, soms oude beken
den, troffen elkaar aan.'
;We gelooven dan ook te mogen vast
stellen, dat genoemde Poatzegelbetrrs 'n
goede toekomst tegemoet gaat.
Examen Apothekers-assistent
Van de vier opgeroepen - candidaten
slaagden de dames M. X H. Akkerhuis
puisDurg-Ruhrort; H. J. A. d© Vrijer,
M. Bosman eii M. van Rassen; Rotter-
idam.
Chr. Schilderspatroonsbond.
Maandagavond is een comité
vormd tot oprichting van een afd
van den Chr. Schildersixatroonsbond.
Nader v ernemen wij dat binnenkort
een- vergadering zal uitgeschreven wor
den, waar definitief tot op-richting van
eèn^b f deeling zal worden overgegaan.
Een Koolhoven.watervliegtuig.
De N'.sV. Nationale Vliegtujg-Indust rfc
fheeft op dfe Kager-Plassen, proeven ge
nomen met een nieuw type watervlieg
tuig, geconstrueerd door den heer ït.
Koolhoven.
Het nieuwe toestel, de F. K. 34»
is gebouwd op vlotters en heeft een
groot draagvermogen, dat bereikt is
door een wijziging van het vleugelpro-
fieL N
Bonverneux-geneiaal F ook blijft tn
functie tot begin September 1926.
Bij Medan (N.O.I.) Is een groote brup
lngpstort
Buitenland.
Palnlevé heeft het ontslag van zijn
ministerie bij den president der Flan-
sche republiek ingediend.
De erlsehen van den Volkenbonds
raad aan Griekenland en Bulgarije In
zake de bijlegging van het oonfllet.
Voor de romp ia een geklonken bui
aenconstraktie gebruikt, terwjjl het toe
stel is voorzien van een 450 P.K. Hia-
janomotor, waarvan de 12 cilinders in
W-vorm zijn opgesteld.
Het toestel wordt ingevlogen door den
oud-marine-vlieger G. A. van Vloten.
Burgerlijke stand.
Geboren: Catharina Maria, dochter
van M. C. v. Vuuren en J. v. L Vos.
Cornelis, zoon van C. v. Variok en G.
Rasser. Petrus Gerardus Henrioua, zoon
van P. G. H. Vos em A. M. v. Doornen.
Cornelis, zoon van J. v. d. Groef en
S. W. Bljjleven. Adrianua, zoon van J.
v. Egmond en M. C. Spek. Susanna Jaco
ba, d. v. J. Taffjjn en J. G. Immink.
Dirkje Geertruida, dochter van C.
van Vernetten en N. Binnendijk. Cathar
rina, dochter v. A. Mohtagne M.K,
de Horst Pietex \fuTiiuiliaan, zoon van
W. M. Guldenaar en G. Smeets. Susanna
Petronelbk dochter' van L. van der Lin
den en G. Crama. Elisabeth, dochter
van M. Overriik en E. v. Steeubm-gax
Hendrika Apolonia, dochter van G. J.
Roodakker en H. T. Luijnenbuijg. Jet
hanna, dochter van W. H. B. Koele-
wjjn en J. van As. Cornelis Gerrit,
zoon van W. Bull en H. W. Klein. Hen.,
drik, zoon van H. Stouten en M. CL
Togni. Catharina, dochter van L te
Febre en M. H. Schouten. Pfeter, zoon
van P. van Ede en M. E. Kloot. Nelly,-
dochter van L. Laeonder en M. Scheeta
Maria, dochter van J. Verhoeven en
J. Karei. Dirt zoon van B. Haarlani,
en M. van Hoven. Maartje, dochtat
van J. de ,Yoe en E. v. Leeuwen.
Bartholomeus, zoon van I. Keijzer en
5. A. Ditmar. Maartje, dochter van
C. H. Roosendaal en S. Philippo. Jo
hanna Josefina, dochter van W. F.
Vinkestein en J. M. de Groot Corne
lia Maria, dochter van L. Zandvliet eo
6. M. v. d. Poet.
Overleden: J. v. Leeuwen, m. 44 j,
M. E. Zwetsloot, gesch., 78 jaar. IE.
C. J. Loozen-v. d. Steen, vt. 72 jaar.
J. C. F. Mingelen-Hofnar, vr. 76 jaar,
L. Henn-Eulenhosch, vr. 51 jaar. S,
puxxlonburg-de Groot, vr. 47 jaar. CX
J. M. van der Geest, m. 70 jaar. Et
Klink, dochter 8 weken. H. V rraond-
Benning, vr. 62 jaar. A. v. Heeringen,.,
m. 55 jaar. J. C. v. d. Meer-Lambooyv
wede, 73 jaar.
Eergisteravond tusechen licht en
donker is op de Zijl onder deze ge.
meente een roeiboot waarin twee Lei-
denaars gezeten waren. A. de V. en
H. v. T. ovy varen door een motor,
boot. van de gebroeders C en D. vs
Z uK Katwijk aan Zee.
De roeiboot zonk en de beide inzit,
tenden geraakten te water. Gelukkig,
kon een van de twee zwemmen, die
ook zijn metgezel wist te redden.
Volgens de inzittenden van de roei
boot zouden de motorschippers schuld
hebben aan het ongeval. De politie
heeft een onderzoek ingesteld.
Mej. v. d. W.—B. is gisteren in de
Schim meistraat door zekere vrouw K.
mishandeld.
Een dergelijke aanklacht kwam ini
van de 21-jarige mej. de G., die door
.zekeren B. minder lijn gevoeld
tegen beenen en buik was getrapt.
Gistermiddag heeft op den hoek
Noordeinde—Kort Rapenburg een aan
rijding plaats gehad tusschen een door
A. de V. uit Oegstgeest (bij Valken
burg) bestuurden tentwagen en ee«
auto waarvan de bestuurder nog niet
bekend is
Oorzaak was dat. terwijl er aan
weerszijden van den weg voertuigen
stonden, die de passage belemmerden.
\de auto nog wilde doorrijden, of om.
gekeerd. Naar de juiste toedracht der
zaSk wordt een onderzoek ingesteld
De tentwagen werd beschadigd
VodsYhet ejtamen boekhouden,
handelsrct-fnen en handelskennis, af;
genomen dopr de Vereeniging ter
vordering van de Handelswetenschap
pen is te Utrecht geslaagd de heer
Boot, Hooge RiiXayk, Zooterwoudc
