CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6e JAARGANG
WOENSDAG 21 OCTOBER 1925
NUMMER 1469
NIEDWE LEIDSCHE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaali 2.50
Per weeki 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone adverientiën per regel 23*/» cent
Ingezonden Mededeelisgen, dobbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Oit nummer beslaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Wat België ons leert.
Het was in Februari van dit jaar,
dat de heer Vliegen, de voorzitter van
de S.D.A.P. deze woorden neerschreef:
,.Ik zie in de Belgische Partij een der-
gene die er het eerst in slagen zullen,
de socialistische idealen te. ver wezen
lijken."
De spoedig daarop volgende verkie
zingen schenen deze uitspraak te be
vestigen.
In België, waar men geen Colijn bij
de hand had om de waardeverminde
ring van het betaalmiddel tegen te
gaan, waarvan de ambtenaren en de
arbeiders de minder aangename ge
volgen ondervonden, heerschte alge-
meene ontevredenheid.
Handig werd daarvan bij de verkie
zingen door de Socialisten gebruik ge
maakt en met goed gevolg. Zij behaal
den een groote overwinning, die ertoe
leidde dat meerdere Sociaal-Democra
ten in het Kabinet zitting namen.
De vreugde over de behaalde winst
was groot. En geen wonder. Immers.,
nu kon men beginnen met naar het
woord van den heer Vliegen, de socia
listische idealen te verwezenlijken.
De vreugde was echter van korten
duur.
Al spoedig bleek dat beloven gemak
kelijker is dan doen.
Om te beginnen verklaarde Minis
ter Wauters dat er van de beloofde
uitbreiding der sociale verzekering
niets kan komen, om de eenvoudige
reden, dat daarvoor geen geld beschik
baar is.
Wanneer vroeger door anderen der
gelijke argumenten gebruikt werden,
dan heette het altijd: „voor alles is
geld, behalve voor de arbeiders." Nu
men echter zelf aan het bewind is ge
komen worden dezelfde argumenten
gebruikt en wordt den teleurgestelden
arbeiders voorgehouden, dat het voor
de regeering op dit oogenblik hoofd
zaak is, den frank te verdedigen.
Precies dus betzelfde wat door Mi
nister Colijn ten onzent werd ver
klaard niet alleen, maar ook onder
smaad en hoon van de zijde der S.D.
A.P. in de practijk verwezenlijkt.
Geen wonder dat van deoptimisti
sche verwachtingen waarvan de heer
Vliegen dit voorjaar gewaagde, niet
meer wordt gerept.
Het tegendeel is het geval.
De Brusselsche correspondent van
„Het Volk" schreef, dat de toestand
voor de S.D.A.P. niet al te rooskleurig
is en dat men niet zonder zorg de in
November te houden verkiezingen
voor de Provinciale Staten tegemoet
ziet.
En dat na vier maanden deelneming
aan de Regeering!
Gewezen werd dan op de onrustba
rende daling van den frank, wat een
belangrijke verhooging van de prijzen
tengevolge heeft en op de groote moei
lijkheid om de wanorde van 's lands
financiën en van 's lands economie
door orde te vervangen.
Toen de heer Colijn, die voor een
moeilijk vraagstuk stond, de noodige
maatregelen aankondigde en doorzette
riep heel de S.D.A.P. in koor dat men
dat veel beter had kunnen doen.
Maar nu een bekwaam partijgenoot
voor de oplossing van een soortgelijk
vraagstuk wordt geplaatst, nu zucht
en steunt men, dat het toch zoo moei
lijk is, en dat het probleem waarvoor
men geplaafst Is, zoo ingewikkeld is.
Maar hoe dit zij, zoo heet het dan
verder, de regeering most het onmo
gelijke doen nu de mooie beloften
die gedaan werden te verwezenlijken?
neen, om het geld te stabiliseeren
en zoo de bevolking en de arbeiders
te helpen.
Wat blijkt hieruit nu?
In de eerste plaats dat de profetie
van den heer Vliegen wel ietwat voor
barig schijnt te zijn geweest.
Vervolgens dat de Socialisten in het
beloven sterker zijn dan in het doen.
En eindelijk, dat nu ook van die zij
de wordt toegegeven, dat wat Minis
ter Colijn onder heftigen en meerma
len schandelijken tegenstand van de
S.D.A.P. tot stand bracht, toch waar
lijk is geweest in het belang van liét-
volk, in het belang ook van de arbei
ders.
STADSNIEUWS.
De 60ste verjaardag van Jhr. de
Gijselaar.
Een regenachtigen verjaardag heeft
de burgemeester vandaag, maar het
zal zeker niet de minst prettige zijn
van de 60 die hij er mocht beleven. Al
thans wanneer, en het is immers be
kend dat dit zoo is, de belangstelling
welke de burgerij aan den dag legt
door hem op prijs wordt gesteld.
Het gaat vandaag niet in de eerste
plaats om den burgemeester het is
zoo, maar de hulde aan „den goeden
vriend" gebracht is er niet minder
warm om.
Het carillon van den stadhuistoren
liet vanmorgen een extra- wij9je hoo-
ren; de stadstranv bracht ook haar
hulde door de beugels van de tramwa
gens te pavoiseeren en hier en daar
werd zelfs gevlagd.
Ten stadhuize, waar de jarige bur
gervader vanmorgen zijn gewone
ambtsbezigheden verrichtte, kwam
hem namens de alhier in garnizoen
liggende legerafdeeling de garnizoens
commandant, Jhr. W. Roëll zijn geluk-
wenschen aanbieden.
Dat de deur van het bekende patri
ciërshuis op het Rapenburg vanmor
gen bijna niet dicht is geweest van
wege de menigvudige huldebewijzen,
die er in allerlei vorm toegang vroe
gen, behoeven wij zeker niet te zeggen.
Vanavond een Serenade.
Dat zal er weer druk worden op het
Rapenburg. Regen of geen regen, alles
trekt natuurlijk mee op naar de hul
diging van den „eenen goeien Leie
naar."
Men verzekere zich tijdig van een
goed plaatsje.
Hedenmiddag te 3 uur had in te
genwoordigheid van een groot aantal
genoodigden, die allen door hunne bij
dragen blijk van hunne belangstelling
hadden gegeven, in de kleine stadszaal
de aanbieding plaats van een hulde
blijk, in £en vorm Van een schilderij
van den heer de Gijselaar.
Het portret, vervaardigd door den
bekenden kunstschilder Louis Hartz
te Noordwijk a. Zee, stelt den burge
meester vooit geklteed in ambtscost.
en versierd met de onderscheidings
teekenen als commandeur in de orde
van Oranje Nassau en als ridder in de
orde van den Nederl. Leeuw,- en het
kruis van de Johanniterorde. Het ge
heel, een mooi schilderij, dat den ver
vaardiger alle eer aandoet, is gevat in
een zware vergulde lijst.
Het huldeblijk ging vergezeld van
een album, dat een korte opdracht en
de namen van de 350 personen bevat
die hunne bijdragen verleenden.
Het album, een prachtig staatlje van
bindkunst, heeft een gewatteerden
band, vervaardigd van fijn Havanna-
Marokkoleder, die van binnen is voor
zien van bandgemarmerde schutbla
den.
De voorzijde draagt in den linker
bovenhoek het in goud gestempelde
wapen van de familie de Gijselaar en
in den rechterbovenhoek datum en
jaartallen, eveneens in goud geslagen.
Het binnenwerk bestaat uit geschept
oud-Hollandsch cartonpapier met ver
lucht titelblad in Gothische uitvoering
en bevat, zooals gezegd,, de namen der
genen die tot de aanbieding van het
huldeblijk bijdragen», fraai gecalligra-
feerd door den heer W. v. d. Laan.
voorz. der 3 Oct. vereen.
Het is een fraai stuk werk, dat juist
door zijn soberheid een deftigen in
druk maakt en het mag o.i. naast de
commissie, die het aanbood, ook vol
doening geven aan de vervaardigsteï\
de boek- en steendrukkerij der fa. P.
J. Mulder en Zoon.
De aanbieding van het huldeblijk
vond plaats bij monde van den Eere
voorzitter van het huldigingscomité,
Prof. P. J. Blok, die daarbij de volgen
de rede hield:
Waarde vriend De Gijselaar!
Met opzet zeg ik niet: „Waarde Bur
gemeester", want niet in de eerste
plaats als zoodanig willen wij U he
den op uw zestigsten verjaardag ge-
lukwenschen, al is de Burgemeester
van den Vriend nauwelijks te schei
den. Een aantal uwer vrienden en
vereerders hier ter stede, wel 350, als
ik mij niet vergis, hebben zich ver-
eenigd, om u heden een aandenken
aan te bieden. Wanneer wij in de eer
ste plaats onzen Burgemeester hadden
willen eerep, zou het getal der deel
nemers aan ons huldeblijk zeker 20
rpaal zoo groot geweest zijn. Thans
zijn het slechts voornamelijk diegenen
die op een of andere wijze in persoon
lijke betrekking tot U plegen te treden
en die wij uitnoodigden om ons te
steunen. Het is mogelijk, dat wij er
enkelen hebben vergeten daarvoor
bieden wij hun onze verontschuldil-
ging aan. De namen vindt gij in dit
door de firma Mulder fraai bewerkte
Album, waarin onze vriend, de heer
W. van der Laan, welwillend en be
langeloos, met zijn kunstvaardige
hand zoowel de bpdracht als die na
men heeft geschreven.
Dat wat de deelnemers betreft. En
hun doel? Wel wij hebben in U wil
len eeren niet den eenigen „goeden
Leidenaar" waarvan het in den lande
alom bekende studentenliedje zingt
wat onbillijk, zooals gijzelf met be
scheidenheid pleegt te erkennen', te
genover de talrijke andere goede Lei-
denaars onder ons, die de studenten
blijkbaar niet zóó waardeeren als zij
U doen, hun opperheer als President-
Curator, maar den vriend en mede
werker in alles wat uw hand vindt om
te doen ten bate van stad en burgerij
en dat is veel en velerlei.
Maar hoe zouden wij dit doel berei
ken? De beantwoording van die vraag
heeft ons waarlijk niet veel moeite ge
kost. Het geval wilde, dat juist eenige
maanden geleden een onzer beste por
tretschilders, de heer Hartz, blijkbaar
aangetrokken door uw karakteristieke
regentenkop, zich tot U had gewend
om U te schilderen. Wij vernamen
juist bjjtijds, dat die niet-pijnlijke ope
ratie gij hebt er andere gekend!
goed was afgeloopen. Wat hadden wij
anders te doen dan tot den schilder
te gaan en hem te verzoeken dit uw
jongste portret tot onze beschikking
te stellen? Eh hij liet zich niet lang
bidden. Ziedaar, ons doel was bereikt.
Wij hebben dus de eer en het genoe
gen U en de hoogstaande vrouw, die
uw levensgezellin is, dit portret aan
te bieden. Wij weten, dat gij een vol
slagen vijand zijt van lange redevoe
ringen, ook in den Raad en in de Eer
ste Kamer, en ik zie uw ietwat ironi
sche blik met iets als onzekere af
wachting op den ouden professor rus
ten. Ik eindig dus onmiddellijk met
den hartgrondigen wensch namens
zoovelen, dat gij nog lange jaren
en gij hebt eenige jaren geleden weer
„ingeteekend" zooals men gemeen
zaam pleegt te zeggen, al zijt gij toen
ternauwernood aan den dans ontspron
gen er zoo uit moogt zien als dit
natuurgetrouwe portret u laat zien-
Wil met uw gade op den dag voor
heden dit portret met ohze hartelijke
gelukwenschen aanvaarden.
Een geeselkolom.
Een geeselkolom», die voor 1800 te
Noordwijk dienst heeft gedaan-bij de
rechtspleging en zich in het stedelijk
museum De Lakenhal, alhier, bevindt,
zal naar Noordwijk worden overge
bracht om daar in het raadhuis te
worden geplaatst.
Schaken.
„Inter Nos", Boskoop
Leidsch schaakgen. II.
Gisteravond speelden bovenstaande
vereenigingen een vriendschappelijkem
wedstrijd met- den volgenden uitslag
„Inter Nos", Boskoop
Leidsch schaakgen. II.
j. W. de Ruyter en M. M. Segaar oi
2. P. Zij der veld en Ir. Francois io
3. M. Zuydam tetn J. D. Slijp© Va-12
4. J. F. v. d. Geer en M. Bloem V2-1 -•
5. C. P. de» Ruyter en D. de: Jonsr J/a-1/*
o. G. de Bruin en J. J. Swaan Jr 1o
7. B. Halfcesma en v. Otterlo o—1
8. H. Scholten en D. P. Kamin o1
9. C. v. d. Beidt en F. Nieuwold o1
10. Lapidoth en Ds. Rnneoiberg }k-}h
11. P. Jongsma en M. J. Dieben 01
12. J. Kooy en P. C. Segaar 1o
13. Bouwman en W. H. Bosscha o1
14. J. Sprayt en D. Noteboom o1
15. Lankhuizen en H. G. Hofman o1
16. D. v. Otterlo en W. B. Hofman o1
Totaal 5-11
zoodat liet Leidsch schaakg. II dezen
wedstrijd won met 11 punten tegen 5.
Gistermorgen is op de Haarlero
mers traat een 16-jarige wielrijder, H.
L., ernstig komen te vallen doordat hij
pRT.^-ing moest uitwijken voor een
uritjuv dames die midden op de straat
liepen en waarbij het rijwiel glipte op
de keien naast de tramrails.
De wielrijder kwam op liet trottoir
terecht en gf deel tel ijl nog in de etala
ge van den Icl.handel van den lieer
v.. G., op no. 55. Hii kwam er gelukkig
af met een onbeduidend wondje aan
een zijner handen.
H. G., een Prui9, is over de grens
gebracht wegens het niet in bezit heb
ben van de vereischte papieren.
Gistermiddag werd bij de Wilhel-
minabrug aan den Hooge Rijndijk de
bakkersknecht Joh. H„ aangereden
door een achter hem aankomenden
auto. Hij geraakte bekneld tusschen
den auto én den bakkerswagen, dien
hij bestuurde, doch liep geen Ketseü
op, zooals bij 'n dadelijk ingesteld on
derzoek bleek.
De autobestuurder bleek G. V., al
hier, te zijn. Hij bleek aan het ongeval
geen schuld te hebben, doordat bij on
geluk zijn voet van den pedaal was
afgegleden, waardoor de auto was
vooruitgeschoten.
BINNENLAND.
DE BEGROOTINGSDEBATTEN.
Regeling van den spreektijd.
In de gisteren gehouden Tweede Ka
merzitting is op voorstel van den voor
zitter, jhr. Ruys de Beerenbrouck, be
sloten, op 3 en 4 November een aan
tal wetsontwerpen in de afdeelingen
te onderzoeken, waaronder de begroo
ting voor Nederlandsch-Indië, 't wets
voorstel-Ter Laan in zake ontwape
ning en het wetsvoorstel-Dresselhuys
tot wijziging van Üe Kieswet.
Voorts deelde de voorzitter mede.
dat het in zijn voornemen ligt, om op
5 November de Kamer weder 111 open
bare zitting bijeen te roepen.
Op zijn voorstel is besloten, om bii
de algemeene beschouwingen den
spreektijd als volgt vast te stellen:
voor de R.K. fractie 4 uur; voor de S.
D, fractie eveneens 4 uur, voor den
Vrijheidsbond 2° uur, voor de A.R. 21/*
uur en voor de C. H. en Vrijzinnig-
Dem. 2 uur en voor de kleine partijen,
n.l. Staatkundig Gereformeerde partij.
Plattelanders, Communisten, R. K.
Volkspartij en Hervormd Gereformeer
de partij elk een uur.
Voor de replieken wend de helft van
deze spreektijden vastgesteld.
ART. 100 LAG-ER-ONDERWIJS-
WET-1920.,
Bij Kon. Besluit van 22 September
1925, no. 31, is een beslissing gevallen
die een der moeilijkste vragen, welke
zich bij de toepassing van bovenge
noemde wetsbepaling voordeden, tot
oplossing heeft gebracht. In artikel
100 der Lageronderwijswet 1920 wordt
bepaald, dat indien .een gemeente
meer onderwijzers aan haar school
of scholen verbonden heeft dan voor
rijksvergoeding in aanmerking komen
het bestuur van een overeenkomstige
bijzondere school recht heeft op ver
goeding van een, met betrekking tot
het aantal leerlingen, evenredig aan
tal leerkrachten als aan die openbare
school of scholen werkzaam zijn. Voor
zoover deze leerkrachten niet van rijks
wege worden vergoed, betaalt de ge
meente dan hun salarissen aan het
schoolbestuur uit. De vraag was tot
dusver of bij de toepassing dezer wets
bepaling moest worden gerekend met
het gemiddeld aantal leerlingen der
school in het jaar, waarvoor de ver
goeding wordt verlangd, dan wel in
het daaraan voorafgaande jaar. In het
geval, dat bij het bovengenoemde Ko
ninklijk besluit werd beslist, was er
tusschen het bestuur der Vereeniging
tot bevordering van Christelijk nati
onaal schoolonderwijs te Amersfoort
en den gemeenteraad van Amersfoort
een geschil ontstaan, betreffende Üe
toepassing van art. 100 voor het jaar
1923. Het schoolbestuur wenschte, dat
rekening zou worden gehouden met
het gemiddeld aantal leerlingen zoo
wel van de openbare scholen, als van
zijn bijzondere school over 1923, in
welk geval het op Vergoeding verbon
den was, aanspraak zou kunnen ma
ken, de gemeenteraad wenschte te re
kenen met het, in art. 28, 6e lid, Üer
wet genoemde „gemiddeld aantal leer
lingen over het voorafgaande kalen
derjaar" dus over 1922, in welk geval
het schoolbestuur geen recht had op
vergoeding voor zijn boventalligen on
derwijzer. Hij gaf aan dit standpunt
in een raadbesluit uitdrukking. Hier
tegen ging het schoolbestuur in. be
roep bij Ged. Staten van Utrecht. De
ze stelden evenwel de gemeente in het
gelijk. Het schoolbestuur nam hier
mede echter geen genoegen. Het ging
in beroep bij de Kroon, onder aanvoe
ring van gronden, zoowel aan de wet
Belangrijkste nieuws iu dit Nummer.
Binnenland.
De interpellatie Ter Laan over de
salarispoiitiek der Regeering. Alle in
gediende moties worden verworpen.
Een heftig incident in de Tweede
Kamer.
Dreigende staking bij de fa. Wilton
te Rottendam
Buitenland.
Chamberlain is te Londen terugge
keerd, waar hem een geestdriftige ont
vangst werd bereid.
President Coodlidge over het ver
drag van Locarno en de ontwapenings
kwestie.
als aan de billijkheid ontleend. De
Kroon overwoog echter: „dat ingevol
ge art. 56, le lid, en art. 100, le lid,
der Lageronderw.swet 1920 het Rijk
ever elk dienstjaar aan de gemeente
de jaarwedden vergoedt der volgens-
de artt. 27 en 28 verplichte onderwij
zers, en de gemeente alwaar aan een
openbare school meer onderwijzers-
werkzaam zijn dan het aantal, waaF-
van ingevolge art. 56 dier wet de jaar
wedden door het Rijk aan de gemeente
wTorden vergoed, uit de gemeentekas
aan het bestuur der bijzondere school
vergoeding verleent voor de aan die
school verbonden onderwijzers boven
het aantal, waarvan de jaarwedden
door het Rijk aan het bestuur worden
vergoed; dat ingevolge art. 28, 6e lid.
der L. O. wet '20 bij de toepassing van
dit artikel tot grondslag wordt geno
men het geöiidüeld aantal kinderen,
berekend naar het aantal op 16 Maar,t
16 Juni, 16 September en 16 December
van het onmiddellijk voorafgaand ka-
lehderjaai* als werkelijk schoolgaande
bekend stond; dat derhalve de ge
meenteraad en in hooger beroep Ged.
Staten terecht t.a.v. de vaststelling
van de vergoeding der jaarwedden
van de in '23 aan de bijzndere school
verbonden niet-verplichte leerkrachten
het gemiddeld aantal leerlingen over
1922 tot grondslag hebben genomen;
en verklaarde mitsdien het beroep on
gegrond. Een beslissing te meer van
belang nu verschillende groote gemeen
ten als Amsterdam, Rotterdam,, Delft
en andere zich tot 'dusver op het te
genovergestelde standpunt hebben ge
plaatst en dit in praktijk hebben ge
bracht.
Het kanaal Luik-Maastricht.
Een groep industrieelen uit bet land
van Luik heeft, naar de N.R.Ct. meldt,
het plan opgevat, zelf het initiatief te
nemen tot de bevaarbaarmaking van
het kanaal LuikMaastricht voor
schepen van 600 ton en meer. Het zou
de bedoeling zijn, dit kanaal te doen
aansluiten bij het Nederlandsch-Lini'
burg9che Julianakanaal.
Een dienstweigeraar.
Naai* De Arbeider meldt, heeft een
zoon van het Tweede Kamerlid Scha
per geweigerd, aan de herhalingsoe
feningen deel te nemen.
Ged. Staten van Zuid-Rolland.
Ged. Staten der provincie Zuid-Hol
land brengen ter algemeene kennis,
dat hun college zal bestaan uit twee
afdeelingen, A en B.
Af dee ling A. provinciale en gemeen
telijke financiën, belastingen, provin
ciaal personeel, bezoldiging gemeente-
personeel, onderwijs, land- en tuinb.,
wet op de paardenfokkerij 1M8, arm
wezen, jachtwet 1923, warenw, vleescK
keuringswet en veeartsen, drankwet»
tiendwet, pandhuiswet, gemeente-borg
tochtenwet en pensioenwet 1922, voor
zoover Üeze niet aan afd. B. is opge
dragen.
Afdeeling B: gemeentezaken voor
zoover niet aan afd. A. opgedragen:
plaatselijke strafverordeningen, kerke
lijke zakem waterstaat en wegen, wa-
terschapsaangelegenheden, pensioen
wet 1922, voor zooveel de waterschap
pen betreft, gezondheidswet, nijver
heid, dienstplicht, woningwet^ huur-
commissiewet, ongevallenwet, landar-
beiiderswefc, strandvonderij, drinkwa
tervoorziening, gas- en electricitetis-
voorziening, ruilverkavelingswet.
Tot leden van afd. A. zijn benoemd
de heeren H. de Wilde, H. J. Borghols
en Th, Heukels; van aid. B de heeren
mr. J. Limburg, jhr. mr. L. E. H. van
Fiesenne en H. van Boeijen.
