CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Hammer.
60 JAARGANO
DONDERDAG 15 OCTOBER 1925
NUMMER 1644
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal2.50
Per weekf 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
TeL 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën par regal 221/» oerrt
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tari<i
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine adrertentiën bij vooruitbetaling
▼an ten Hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent
Dit nummer beslaat uil TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Een verheugend teeken.
Bij het lager onderwijs heeft de bijz.
school de openbare school overvleu
geld.
Het getal der kinderen dat 1de bij
zondere school bezoekt overtreft niet
onbeteekenend het cijfer van de leer
lingen der openbare school.
Ook bij andere takken van onder
wijs begint zich dat proces af te tee
kenen, zegt de ,Rott."
Zoo kwam dezer dagen uit, het ver
slag van de eind-examens aan de ver
schillende gymnasia in Nederland af
gelegd.
Daaruit blijkt dat in het jaar 1925
het getal geslaagden aan alle open
bare gymnasia bedroeg 385, terwijl van
alle bijzondere gymnasia totaal 321
leerlingen tot de universitaire studie
werden toegelaten.
Het bijzonder gymnasiaal onderwijs
heeft wel van een merkwaardige groei
kracht blijk gegevèn.
Pas in 1900 wérden op voorstel van
Óen heer De Savornin Lohman >de
eindexamens van de bijzondere gym
nasia gelijk gesteld met die der open
bare, terwijl eerst (^oor de wetswijzi
ging van Minister Kuyper in 1904 van
Staatswege subsidie werd toegekend.
Het is een verblijdend teeken, dat
reeds zoo spoedig daarna bet bijzonder
voorbereidend booger onderwijs tot
zoo groote ontwikkeling kwam.
Wel zijn niet al deze „bijzondere"
gymnasia inrichtingen voor Christelijk
onderwijs, doch ook zelfs dan.is er een
reden om dankbaar te zijn, dat ook
buiten onze kringen het particulier
initiatief tot zoo rijke ontplooiing
kwam.
Maar bovenal verheugt bet ons, dat
steeds meer Christenouders voor hun
kinderen niet slechts op de lagere
school, doch ook op bet gymnasium en
lyceum onderwijs verlangen, waarbij
rekening gehouden wordt met Gods
Woord en wet.
STADSNIEUWS.
Tentamens en examens in de rechten.
De faculteit van rechtsgeleerdheid
aan de rijksuniversiteit alhier heeft be
treffende het afleggen van tentamens
en examens de volgende regeling ge
troffen:
A Wat het candiaatsexamen betreft:
Er kan in een willekeurig gecombi
neerd tweetal vakken of in één vak
tentamen worden gedaan.
De faculteit gaat hierbij uit van de
gedachte, dat er vier vakken zijn. na
melijk: 1. Romeinsch recht* 2. Oud-Va-
'derlandsch recht; 3 Staathuishoudkun
de; 4 Inleiding.
Wie tentamen wil doen, dient zich
tevoren op te geven bij den pedel, met
vermelding van de twee vakken of het
ééne vak zijner keuze.
Wie voor een tentamen wordt afge
wezen, kan dit niet herhalen en niet
in de plaats ervan een ander vak als
tentamenvak kiezen. Wie in een van de
twee tentamenvakken wordt afgewe
zen op het tentamen, en in één slaagt,
moet dus' in drie, wie op beide tenta
mens wordt afgewezen,, behoort in alle
vier vakken examen te doen.
Tusschen de twee tentamens mogen
slechts veertien dagen verloopen, op
straffe van verval van het recht om in
het tweede vak tentamen te doen.
Binnen vier maanden, na ,het met
gunstig gevolg afgelegd tentamen moet
het examen worden gedaan, op straffe
van het verval der tentamens.
De faculteit behoudt zich het recht
voor den geldigheidsduur der tenta
mens te verlengen, bijvoorbeeld na af
wijzing op het examen.
B. Wat het doctoraal examen betreft
Men kan tentamen doen in één van de
vakken van het privaatrecht en in één
van de vakken van het publiek recht
(Statuut art. 4, rubriek II A par. 5 sub
1). Hierbij worden strafrecht en straf
vordering als één vak beschouwd, even
als handelsrecht en burg. rechtsvorde
ring. Desverkiezende kan men ook
slechts in één vak tentamen doen.
Men behoort zich voor het afleggen
dezer tentamens tevoren bij den pedel
op te geven, met vermelding van de
vakken of het vak zijner keuze.
Wrinmaa war4* afge
wezen, kan dit niet herhalen en niet
in de plaats daarvan een ander tenta
menvak kiezen. Wie dus in één van Ge
twee tentamenvakken wordt afgewe
zen op het tentamen en in één slaagt,
houdt slechts één tentamen over en
moet in alle andere vakken examen
doen; wie op beide tentamens wordt
afgewezen, moet in alle 'vakken exa
men doen.
Tusschen deze twee tentamens mo
gen slecht» veertien dagen verloopen.
op straffe van verval van het recht om
hét tweede te doen.
Binnen zes maanden na het laatste
met gunstig gevolg afgelegde tentamen
moet het examen worden gedaan, op
straffe van verval der tentamens. In
geval één of beide tentamens met gun
stig gevolg zijn afgelegd, wordt het exa
men zonder splitsing afgenomen.
Het voorafgaande heeft geen betrek
king op de twee keuze-vakken. (Stat.
art. 4 Rubriek II A par. 5 sub 2 en 3
In deze beide of in een van beide mag
tentamen worden afgelegd, dat één
jaar geldig is; echter zal altijd ten
minste in drie vakken geëxamineerd
worden.
De faculteit behoudt zich het recht
voor den geldigheidsduur van tenta
mens te verlengen.
Overgangsbepaling ten aanzien van
het doctoraal examen. Degene, die
vóór 15 October 1925 reeds met goed
gevolg tentamen heeft afgelegd in één
der vakken van het privaatrecht of van
het publiekrecht, kan nog volgens de
vroegere regeling zijn overige tenta
mens doen. Echter ook dan moet het
examen zonder splitsing worden afge
legd.
Ambtsaanvaarding Pater Piot. R. R.
Wélschen,
De zeereerwaarde Pater prof. A. R.
Welschen, benoemd tot hoogleeraar
vanwege de Sint Radboudstichting aan
d.e Universiteit alhier om onderwijs te
geven in de Thomistische wijsbegeer
te stelt zich voor zijn ambt te aan
vaarden met het houden eener rede
voering op Woensdag 4 November a.s.
des namiddags te 2 uur in het groot
auditorium van het universiteitsge^
bouw.
Schenking.
De heer A. Kerkhoven, te 's-Graven-
hage, heeft aan 's Rijks Museum van
Natuurlijke historie alhier ten ge
schenke gegeven een collectie coleop-
tera uit Nederland en Nederlandsch
Oost-Indië, door wijlen zijn vader, den
heer A. E. Kerkhoven, bijeengebracht.
Deze voor het museum zeer belang
rijke verzameling bestaat uit meer dan
20.000 exemplaren in bijna 4000 soor
ten. De Regeering heeft met erkente
lijkheid van deze Waardevolle schen
king kennis genomen. Aan den schen
ker is de dank der Regeering betuigd.
Schaken.
Leidsch Schaakgenootschap.
In den zomerwedstrijd verloor H. N.
Francois van Kapt. G. Kuyper.
In de tweede ronde van den winter
wedstrijd werden de volgende partijen
gespeeld.
Groep A. F. Nieuwold en W. Demmen
dal o—i. W. A. A. v. Otterlo en W. H.
v. d. Nat Jr. V2y».
Groep B. G. Bosscha en M. Bloem
J—C. Drossart v. Dusseldorp en H.
G. Kof man 1o. M. J. Dieben en H. G.
Hofman 1o.
Groep C. C. H. Hins en D. Noteboom,
Efgebroken. J. D. v. Hype en W. H.
Bosscha o1.
Groep D. G. Bol en Wi. de Bruin
1o. G. Schoppen en Ir.' J. J. G.
Van Hoek 1o.
Een nieuwe groep E. werd gevormd
met aanvankelijk drie deelnemers. Hier
in won P. C. Segaar twee partijen van
M. B. Hofman.
Gespeelde partij groep D.
Siciliaansche partij.
Wit: G. Bol. Zwart: G. de Bruin.
«4 C5- 2. Pf3 P06. 3. d4 cd4:
4. Pd4: es? 5. Pfs dó. 6. Pe3 Pfó.
7. Pc3 Le7. 8. Lca 0-0. 9. 0-0 aó.
10. a4 Leó. 11. Peds Lds12. LdsDd7
13. f4 ef4: 14. Lf4: Pe5. 15. L95: de;:
16. Tfs Dc7. 17. Khi Tad8. 18. Dfs Ldó.
'9- DfT3 Kh8. 20. Tafi Pd5: 21. Pd5:
Pf5 Dd7. 31. Thöf Kg8. 32. DI15 en
«wart geeft op wegens mat.
Spaansche partij.
Wit: Drossaart v. Dusseldorp.
Zwart: H. G. Hofman.
1. «4 05. 2. Pg3 Pcó. 3. Lbj dó.
4. Lc6:f bc6: 5. d4 ed4: 6. Ddr: Pf6.
7. Lg5 Lo7- 8. 0-0 0.-0. 9. Pc3 05. 10.
Dd3 Lb7. II. Didi as. 12. Tfei Pd7.
13. Le7De7: 14. Pd; Dd8. 15. e;
iMl 16. P«7t 12. P&5 W
Dlnh,. 19. g4 Pes: 20. ghs: K27.
21. bóf Kfó. 22. T65: des: 23. PI17T
Ke7. 24. Dd7t Mat.
BINNENLAND.
H. ML de Koningin-Moeder.
De Koningin-Moeder zal Vrijdagmor
gen per auto van Het Loo naar Den
Haag terugkeeren, vergezeld van de
hofdame, Barones van Ittersum en den
kamerheer Baron van Heemstra.
H. M. zal vermoedelijk in den na
middag te Den Haag aankomen.
De ambtenaarssalarissen.
Gisteren had het comité ter behar
tiging van de algémeene belangen van
Overheidspersoneel (A.C.O.P. een na
dere bespreking met de Soc.-Dem. Ka
merfractie over het verhandelde in de
vergadering van de Centrale Commis
sie van 12 October, en vond deze Ka
merfractie bereid een interpellatie aan
te vragen over de door de Regeering
gevolgde salarispolitiek en over de
wenschelijkheid om voor 1925 een „ge
nerale voorziening" voor het Rijksper
soneel te treffen.
Buiteniandsche ingenieurs bij de
Indische Spoorwegen.
Op de onlangs door het Eerste Ka
merlid H. Polak, inzake de voorkonyng
van het tekort aan ingenieurs bij de
Nederlandsch-Indische spoorwegen ge
stelde vragen, heeft de Minister van
Koloniën het volgende geantwoord:
Van verlenging door de Indische
Regeering van de contracten der, bij
den dienst der Staatsspoor- en tram
wegen in Nederlandsch-Indië geplaat
ste buiteniandsche ingenieurs in zoo
algemeenen zin, als uit hei, ia de vraag
aangehaalde Dericht zou volgen, is bij
's Ministers departement niets hekend.
Wel lag het, blijkens uit Indië ont
vangen'berichten, in de bedoeling der.
Regeering, te trachten, de contracten
van een zevental buiteniandsche werk
tuigkundige ingenieurs, die bij ge
noemden dienst leidende fucties be
kleedden en op wier aanblijven met 't
oog dp de belangen van den dienst,
veel prijs wordt gesteld, voor ten hoog
ste drie jaren, te verlengen.
Luidende die berichten zou het, van
een algemeen bedrijfsstandpnut be
schouwd, bepaaldelijk een fout zijn.
zegt de Minister, deze uitstekende er
varen krachten na beëindiging van
hun vijfjarig contract te laten gaan.
aangezien zij voor het oogenblik niet
kunnen worden vervangen en zeker
niet door jonge, niet geroutineerde in-
,genieurs. Nopens het resultaat van de
hierbedoelde pogingen staan den Mi
nister nog geen gegevens ten dienste.
Verder deelt der Minister nog mede.
dat, op verzoek van de Indische Re
geering, van de jonge werktuigkundi
ge ingenieurs, die voor £en Indischen
dienst worden opgeleid, doch na het
behalen van hun diploma, wegens het
destijds bestaande overcompleet, van
hun verbintenis werden ontheven, in
den loop van dit jaar een negental voor
den Indischen dienst bestemd is
Het Nederlandsch-Belgische verdrag.
De Dietsche Bond heeft de volgende
motie aangenomen:
De Dietsche Bond, overwegende, dat
de zeggenschap over de Westerschel-
de, ten gevolge van het voorgestelde
verdrag (tusschen Nederland en Bel
gië) niet door Nederland en Vlaan
deren, doch door Nederland en België
te zaïnen zal worden uitgeoefend, acht
dit een verzwakking van de Grootne-
derlandsche gedachte en acht om deze
reden verwerping ervan wenschelijk.
Het uitbreidingsplan van Wtassenaar.
Ged. Staten van ZuidHolland hebben
in hun vergadering van Dinsdag nog
eenige bezwaren behandeld van inge
zetenen van Wassenaar, gerezen tegen
het door den raad dier gemeente vast
gestelde uitbreidingsplan. O.m. lichtte
dr. J. Verloop een bezwaar toe tegen
het ontworpen industrieterrein, waar
voor beslag moet worden gelegd op
particulier terrein, terwijl met den eige
naar niet voldoende overleg zou zijn
gepleegd. Hier wordt vooruitgeloopen.
aldus de heer Verloop, op een verre
en vage toekomst en bovendien komt
het industrieterrein te ver van de be
bouwde kom af te liggen.
Voorts wordt door dit terrein den
kleigrond betreden, dien spr. voor teel
grond had wenschen te bestemmen.
Een onvoorwaardelijk gunstig terrein
wist de heer Verloop aan te wijzen aan
K. 5- zijd*. dis be&euwde
Het bezwaar van den appellant werd
o.m. bestreden door den architect Mut
ters en den inspecteur der volksge
zondheid, de heer H. v. Boven.
De laatste wees er op, dat het de
vraag is, of de grond in waarde zal
dalen, indien in de onmiddellijke na
bijheid fabrieken werden opgericht.
Bovendien zal de gemeente zich nog
langen tijd moeten ontwikkelen, wil
het bedoelde terrein in aanmerking
komen voor fabrieksbouw. Het in
dustrieterrein heeft op het plan een
zeer juiste plaats ontvangen, in de
nabijheid van den Ouden ^Tijn. Een
vaarwater toch is een eerste vereisch-
te voor een industriecentrum.
Het onderzoek uitte verschillende za
ken en werd hierna voor gesloten ver
klaard.
Aan het eind van de vèrgadering
heeft de burgemeester van Wassenaar,
jhr. Storm van '-Gravensande, dank
gebracht' aan den voorzitter, mr. i.
Limburg voor de wijze, waarop hij de
discussies had geleid. Verschillende
zaken waren spreker nog duidelijker
geworden, hoewel de geheele zaak al
helder scheen.
De burgemeester drong aan op spoe
dige afdoening, waar hij geen derge
lijke bezwaren had gehoord, dat daar
door de toekomst van Wassenaar in
gevaar moest komen. Indien het plan
niet binnen zeer korten tijd werd vast
gesteld, zouden B. en W. niet meer
weten, hoe de belangen der gemeente
te behartigen.
De beslissing volgt later.
Ambtelijke briefwisseling.
Men schrijft aan de „Msb.":
Door de Ned.-Indische Postadmini
stratie is bepaald dat in ambtelijke
correspondentie de tot dusverre gebrui
kelijke beleefdheids-uitdrukkingen en
titulatuur voortaan achterwege moe
ten worden gelaten in de correspon
dentie, den internen P.T.T.-dienst be
treffende. „Een ieder, hoog of laag.
wordt dus in het vervolg betiteld met
„u"; de uitdrukking ,ik heb de eer"
en ook het woord „beleefd" worden
weggelaten."
Aldus de aanschrijving aan de In
dische administratie aan haar perso
neel, waaraan de P.T.T.-dienst in het
moederland een voorbeeld zou kunnen
nemen. De dienstcorrespondentie bij
P.T.T. in Holland wemelt nog altijd
van allerlei beleefdheidsphrasen: „ik
heb de eer", „ik veroorloof me", „ik
moge beleefd verzoeken" enz. zijn sche
ring en inslag.
De in de correspondentie met den
Directeur-Generaal gebruikelijke titu
latuur „U Hoog Edel Gestrenge" zou
gevoegelijk tot bescheidener afmeting
teruggebracht kunnen worden, zonder
dat het aanzien van dien titularis daar
door ook maar het minst zou lijden.
Rijksbeurzen landbonwhoogeschool.
De Minister van Binnenlandsche Za
ken en Landbouw brengt ter kennis
van belanghebbenden, dat voor het stu
die jaar 19251926 aan de Landbouw-
hoogeschool te Wageningen een Rijks-
beurs ter tegemoetkoming in de kosten
van de studie aan die onderwijsinstel
ling beschikbaar is, en dat zij. die daar
voor in aanmerking wenschen te ko
men, zich vóór 10 November a.s. bij ge
zegeld adres tot curatoren dezer hoo-
geschool (adres: jhr. S. van Citters,
president-curator, te Brummen, huize
„Engelenburg-") moeten richten.
STATEN-GENERAAL.
TWEEDE KAMER.
Vragen.
Vergadering van 14 October, 's na
middags te één uur.
De heer J. Ter Laan, (S.D.A;
P.) vraagt verlof, tot de Regeering
eenige vragen te mogen richten be
treffende haar salarispolitiek met na
me of zij bereid is een extra-uitkee-
ring over 1925 te verstrekken.
Over dit verzoek zal nader beslist
worden.
Bioscoopwet
Aan de orde is de voortzetting van
de algemeen© beschouwingen jDver het
wetsontwerp tot bestrijding van de
maatschappelijke en zedelijke gevaren
van den Bioscoop.
De minister van binnenland
sche z^ken, de heer De .Geer,
zijn rede voortzettende, wijst erop, dat
men het voorstelt, alsof de keuring
voor volwassenen een „dompers-ele
ment" inhoudt en alleen door de rech-
Binnenland.
De voortgezette behandeling dn Bi
oscoopwet in de Tweede Kamer i de
motie-Kersten verworpen.
De gerestaureerde Dom te Utrecht ta
gisteren weer in gebruik genomen.
De kwestie-Dr. Geelkerken voo* de
Prov. Synode van Noord-Heiland,
Buitenland.
De Duitsche delegatie heeft de mach
tiging gekregen, tot het waarborgver»
drag toe te treden.
Mussolini wordt vaddaag te Locarno
verwacht
Sneeuwstormen in Engeland en
Duitschland.
Staatscommissie zaten vrijzinnigen als
dr. Van der Meulen en mr. Limburg
en over de voornaamste kwesties werd
in idie commissie overeenstemming be
reikt. /Slechts het lid De Graaf stond
op ieen ander standpunt, maar de link-
sche helft der Staatscommissie onder
schreef de keuring voor volwassenen.
Spr. wijst voorts op de verklaring
van den heer Van Gim in de Tweede
Kamer, dat hij voor den bioscoop iets
meer censuur wenscht dan voor "het
tooneel en dat een censuur die iets
verder gaat dan voor het tooneel hem
a prion niet verwerpelijk voorkomt.
Ook de heer Gerhard oordeelde eeni-
g'e censuur niet onwenschelijk en de
eer Kleerekoper verklaarde zich den
volgenden dag op dit punt met den
heer Gerhard homogeen en aanvaard
de in principe de Keuring voor vol
wassenen.
Spr. concludeert, dat iedere voor
stelling, alsof de keuring voor volwas
senen een controvers is tusschen lin
ker- en rechterzijde, in strijd is met
de historie der feiten.
Trouwens bestaat voor den bios
coop de censuur reeds en deze werkt
vaak preventief, ook vaak als een
soort keuring.
Burgemeester timmerman schreef
indertijd de bioscoopondernemers aan
dat zeven verschillende dingen niet
meer in de fims mochten voorkomen.
De censuur was er dus, maar werkte
onvoldoende.
In elk geval heeft men hier niet
te doen met een ongehoord novum
van geestelijke dwingelandij. Hier
wordt eenvoudig beoogd langs den
meest doelmatigen weg datgene te
weren wat volgens algemeen erkende
normen afkeuring verdient.
Het verschil in opvatting is in de
practijk veel minder groot dan men
net voorstelt. Mannen en vrouwen van
verschillende levensopvatting zitten
in de bioscoop-commissies en groeien
keurende naar elkander toe. Men late
zich niet bang maken door spoken.
Spr. verwijst naar een artikel van
den heer Schaper, ten betooge dat een
gematigd soc.-dem. minister dit ont
werp ook zou kunnen verdedigen.
Schreef de heer Schaper niet dat al
leen de onbenulligen naar den bios
coop gaan?
Spr. acht het van overwegend be
lang dat men niet aan het ontwerp
de politieke tendenz verbindt, die er
aan gehecht is. De goede bedoelingen
van de bioscoopondernemers 'wil spr.
niet in twijfel trekken, maar de om
standigheden zijn soms sterker dan#
de mensch, en de goeden zullen juist
den steun van een wet als deze toe
juichen.
Op de motie van den heer Kersten
kan spr. niet ingaan; het gaat niet om
bestrijding van den bioscoop zeiven,
maar van diens gevaren.
Wat art. 4 betreft, kwam het spr.
gewenscht voor, den gemeenteraden
evenals bij de Hinderwet en andere
materie het geval is, de bevoegdheid
te geven, nadere bepalingen aan de
bestaande toe te voegen. Hier zou de
wet alleen zekerheid brengen en geen
nieuw element invoeren.
De draagwijdte van art. 4 is niec
een bevoegdheid tot absoluut verbod
van den bioscoop. Echter is hjer zeer
uiteenloopend verschil van opvatting
gebleken, ook ten opzichte der be
hoefte van de groote steden en het
platteland. De vrees is uitgesproken
dat bij centrale keuring de maatstaf
van het meest achterlijke dorp wordt
aangelegd.
Spr. constateert een streven naax
wilae toepassing van de wet. Gevreesd
is dat de gemeentebesturen misbruuik
van art. 4 zouden maken om te gera
ken tot een algeheel bioscoop verbod
in hun gemeente. Dit is niet de be
doeling.
Spr. wijzigt dus het artikel 4 door
toevoeging van een tweede lid:
terzijde wordt gewenscht. Die voorstel
ÜB& a fr;=£se J'J 1 Mg»
