CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Be JAARGANG
WOENSDAG 9 SEPTEMBER 1923
nummer rara
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaalf 2.50
Per week .......1 0.19
franco per post per kwartaal i 2.90
BUREAUHooigracht 35
Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936
Postbox 20
Dit «mer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
V Het kabinet Colijn.
Over de Kabinetsformatie wordt be
trekkelijk weinig geschreven den laat-
sten tijd.
De dagen van protestmeetings en
opgewonden redevoeringen, waarin
aan Colijn naar diet heette, 'n "donde
rend halt" werd toegeroepen, liggen
reeds lang achter ons. Niemand denkt
er meer aan.
En waarschijnlijk is niemand, daar
over meer verheugd dan die agitee-
$ende volksmenners zelf, die wel Iets
moesten doen om hun standje op te
houden, maar die toch zelf het dwaze
en belachelijke van hun optreden moe
ten hebben ingezien.
Toch wordt er met name in de Room
sche pers nog wel een weinig nage-
ipraat.
Dezer dagen noemde Mr. Aalberse
de formatie door Colijn zoo voor de
hand liggend, dat het verwondering
zou hebben gewekt als anders ware
beslist.
De „Residentiebode" was het met
deze uitspraak niet eens en schreef
o.m.
„Kan het wel tactisch genoemd, ge
tuigt het van zooveel „beleid" als nien
den meest gehaten man van Neder
land aan 't hoofd der regeering stelt?
Er is o.i. ook een soort van „beleid"
dat geredeneerd zou hebben: Colijn is
een prachtkerel, hij heeft mooi werk
gedaan door den gulden veilig te stel
len, maar hij heeft thans, begrijpelijk,
zóóveel vijanden gemaakt, dat goede
tactiek hem nu eens een paar jaren
naar zeker klassiek voorbeeld wat
buitenaf schuift; vooral bij een volk
als het Nederlandsche, dat zoozeer bij
de vrijheid en de portemonnaie zweert
is het niet geraden een man, die zoo
krachtig het snoeimes bij de financiën
hanteerde nu de geheele leiding in
handen te geven."
„Het Centrum" is hierop het ant-
.wooi'd niet schuldig gebleven.
Het herinnerde er o.a. aan dat Mi
nister de Visser die eenmaal bij de on
derwijzers de meest gehate man was,
zoo zelfs dat hij eens een brief kreeg
met een stukje touw, om zich daaraan
op te knoopen, hij zijn heengaan door
het orgaan van den Bond van Neder
landsche onderwijzers werd gehuldigd
om zijn breedheid van opvatting en
zijn gemakkelijkheid in den omgang.
„'Wij hebben, zoo vervolgt het blad.
er dus wel eenigen moed op dat het
met die opperste gehaatheid van Co
lijn daarom, als de rust was is terug
gekeerd, ook wel los zal loopen.
Maar wat wij toch met grooten ernst
zouden v^illen vragen: had het feit,
dat Colijn zich voor het land opgeof
ferd had. om te doen wat nu eenmaal
gedaan moest worden, in de volle we
tenschap van hetgeen hem te wachten
stond en in het niet onwaarschijnlijk
vooruitzicht, dat zijn Partij er bij do
naderende verkiezingen de zeer ern
stige gevolgen van zou ondervinden,
had dit feit aanleiding moeten zijn,
om tot hem te zeggen, gelijk „De Re
sidentiebode" doet: „Gij zljt een pracht
kerel, gij hebt mooi werk gedaan, gij
hebt den gulden veilig gesteldga nu
maar buitenaf!"
Politiek wordt wel eens harteloos
genoemd.
Maar indien dat geschied was in
dien onze voormannen zóó hadden ge
redeneerd welnu, wij zouden ons
de oogen uit het hoofd hebben ge
schaamd."
Vervolgens wordt er op gewezen dat
's lands belang eischt, dat het aange
vangen, nog niet voltooide werk, door
den man die getoond heeft te willen,
te durven en te kunnen wordt voort
gezet en dat er alle reden i9, om ook
in sociaal opzicht, met vertrouwen de
toekomst tegen te gaan.
Een opvatting waarbij we ons gaar
ne aansluiten.
Ook wat betreft de meer principieele
politiek.
In de „Waarheidsvriend." werd dezer
dagen de vrees uitgesproken dat ten
gevolge van de verzwakte positie van
de A.R. fractie ook de meer speciale
Antirevolutionaire wenschen in het
gedrang zullen komen.
En natuurlijk, de kleine A.R. min
derheid zal niet de wet kunnen stellen
Maar wij vertrouwen toch ook, dat
onze voormannen maar niet op goed
geluk in zee zijn gegaan, maar dat met
wat daaromtrent in ons Program van
Actie werd opgemerkt, in ernstige ma
te rekening zal zijn gehouden.
In goed vertrouwen zien wij dan ook
de komende troonrede tegemoet en
wachten wij af de daden van het nieu
we Kabinet.
STADSNIEUWS.
Kerkconcert.
De ingang van het seizoen; een con
cert in de Pieterskerk! Indien we het
gewijde uur, doorgebracht in de grijze
hallen van Leidens oudste bedehuis,
beluisterend het vrome weefsel van
klanken, dat uit het verre velleden en
uit 't heden tot ons kwam, mogen be
schouwen als een belofte van wat we
dezen winter op muzikaal gebied te
wachten hebben, dan mogen we ons
gelukkig pr'ijzen.
Niet alleen dat onze muzikale eru
ditie er door zal worden bevorderd;
dat is nog maar de materieele zijde
der zaak; maar we zullen iets mee
nemen van stichting en wijding, dat
onze ziel nader in contact brengt met
het eeuwige, met den Eeuwige.
Het was een zeldzaam mooi en met
zorg samengesteld programma, dat de
drie hoogbegaafde kunstenaars, Mej.
Mia Peltenburg en de heeren Louis
van Tulder en Hendrik Andriessen
ten gehoore brachten Er viel 'n prach
tige climax te bespeuren van het naïef
gevoelige der Middeleeunwen tot de
gecompliceerde mogelijkheden van d.
modernen tijd. En dit alles aaneenge-
reid in een lichtdoorsidderde sfeer van
eenheid.
Die sfeer werd reeds onmiddellijk
geschapen door de meesterlijke vertol
king, welke de heer Andriessen op het
orgel gaf van Bach's bekende „Praelu-
dium et Fuge" in C. kl. terts. Eerst
de donkere, bruisende zee van het Prae
ludium waaruit plotseling hevige glan
sen oplichten, waar zilveren bazuinen
opklinken uit het duistere woelen der
oermachten, het wondere clair-obscuur
van den Germaanschen geest. En dan
de Fuga, ietwat weemoedig klagend,
maar toenemend in kracht door het
aanstemmen van nieuwe registers, ein
digend in een gloriënde finale. We
dachten aan een passus van Diepen-
brock: ,.Sebastiaan Bach, in zijn phan:
tastische Scholasticiteit en primitieve
innigheid als een laat-Gothieker in de
muziek, vol van de naïeve openbarin
gen van de mysteriën van rhythmus
en harmonie, in stille devote extase
de Protestantsche koraal verheerlij
kend met de wonderlijk rijke ranken
van zijn contrapuntische figuren, de ly
ricus van zijn religieus gevoel."
O, een wonderlijk begenadigd ster
veling is Bach, een ziel vol cosmische
vervoeringen. Andriessen speelde zijn
opus met strenge beheersching van
't contrapuntisch weefsel en met diepe
aanvoeling van Bachs altijd weer uit
duisternis tot stralende klaarheid ko
mende ziel.
En toen door het magistraal inlei
dend orgelspel de sfeer er eenmaal
was, zong Mej. Peltenburg met religi
euze verinniging een viertal oude Mid-
deleeuwsche liederen. Teer en fijn
klonk „Een aire lieffelicken een", een
geestelijk minnelied; donkerder weer
„Ook voor de doot en is troost noch
boet ook de beide volgende hadden
een eigen stemming. Niet weinig werk
te daartoe mede de gevoelig-artistieke
orgelbegeleiding van Andriessen ,die
met zacht-klarh goudaccoorden de
zang omgonsde en droeg.
Na deze cyclus zong de heer Van
Tul der een Sequentia uit de Xe eeuw,
Audi Tellus, en een uit de Xlle eeuw:
Trinitas.
Tot inlichting van sommige lezers
even het volgende: Sequentia zijn een
bijzonder soort kerkelijke hymnen,
waarvan de eerste reeds in de 9e eeuw
ontstonden en in de liturgie werden
opgenomen. Het motief der melodieën
is ontleend aan de verschillende Alle
luja's, die voor het reciteeren der
Evangeliefragmenten worden gezon
gen. In de latere Middeleeuwen waren
er tal van componisten, die zich toe
legden op het maken van sequensen.
Eindelijk had bijna elke Zondagsche
Mis haar eigen sequens, en niet altijd
tot voordeel van 't liturgisch geheel,
want het Gregoriaansch der latere
Middeleeuwen miste de stemming van
het vroegere, Paus Pius V heeft in
1568, dus na het Concilie van Trente,
dat heel wat tierelantijntjes opruim
de, alle sequenzen op een vijftal na,
uit de liturgie verbannen. Toch zijn er,
onder de vele terecht opgeruimde se
quensen nog vele van buitengewone
schoonheid. De eerste welke de heer
Van Tulder zong, bezingt de verschrik
kingen van den oordeelsdag; de twee
de geeft een gloeiende verheerlijking
van de Heilige Drieëenheid. Toch wer
den deze sequensen, men zou opper
vlakkig zeggen: in strijd met den ver
heven tekst, zonder pathos voorgedra
gen.
De heer Van Tulder toonde terecht,
het inzicht te bezitten, dat hier sprake
moet zijn van declameerend spreekge-
zang, hetwelk, zooals men weet, in do
Roomsche liturgie altijd zonder harts
tocht moet geschieden, maar simpel en
eenvoudig. Onder dit opzicht krijgt het
wat eentonig gezang, geheel begeleid
door orgelaccoorden in oude toonaar
den, een ©enigszins andere beteekenis.
Men moet zich even historisch ver
plaatsen en het gevoel van moderne
declamatie en moderne tonaliteit weg
denken.
Na deze Sequentia vertolkte Van
Tulder „O felix anima" van Carissimi,
den grooten oratoriumcomponist der
17de eeuw, en „Deh! perdonna Signo-
re!" van Anerio, den tijdgenoot en op
volger van Palestrina.
Nog rustend op het Gregoriaansch
koraal heeft de melodievoering hier
reeds moderner tendenzen aangeno
men en hier mocht de fraaie tenor
zich dus ook persoonlijk uitleven.
Met het heerlijke duet „O bone Je-
su" van Desfontaines zaten we in de
18de eeuw. Hier bewonderden we de
verfijnde gratie van de rococo; het sub
'tiele spel der motieven, dat aandoet
als de goudglansen van een zonnigen
Septemberdag, waarin alle dingen iets
hebben van de teerheid van 'n droom.
En eindelijk werd de moderne tijd
vertegenwoordigd door een drietal
composities van Henk Andriessen. De
eerste op de prachtige woorden van
Psalm 91: „Qui habitat." „Wie woont
in de schutse des Allerhoogsten, blijft
verwijlen onder de bescherming van
den God des Hemels" enz; en de beide
andere op teksten van Thomas a Kern
pis. Prachtig was in het eerste de sa
menzang van sopraan en tenor; rijk,
kleurig en vol afwisseling was Andries
sens voorname compositie, teerheid
parend aan kracht van uitdrukking
In de beide laatste gaf Mej. Pelten
burg alles wat zij te geven -had. Hier
leefde het stralende wonder van haar
mooie stem zich uit in al zijn glorie.
Een schitterende virtuositeit, doorzin-
derd van en geadeld door een diep-
doorleefde emotie wekte een heftig ge
spannen ontroering, toen zij zong:
„Magna res est amor" een groote
zaak is de liefde. Wij zullen dat mo
ment, waarin het concert zijn hoogste
schoonheid bereikte, niet licht ver
geten.
De heer Van Tulder zong nog een
schoone moderne toonzetting van
Chausson: „Vous savez, Seigneur, ma
misère!" Gij weet, Heer, mijn el
lende. En ten slotte besloot de heer
Andriessen met een imposante Impro
visatie.
Het was een concert, waarbij alles
af was, technisch en artistiek, en dat
ons in hooge stemming deed huis
waarts keeren.
Dr. L Polak.
Dr. L. Polak, nieuw benoemld hoog
leeraar vanwege het Universiteits
fond om onderwijs te geven in de wijs
begeerte van het recht, stelt zich voor
zijn ambt te aanvaarden op Woens
dag den 30sten September a.s„ des na
middags te 2 uur in het Groot-audito
rium van het Universiteitsgebouw.
Dr. H. F. Colenbrander.
Dr. H .F. Colenbrander, benoemd
Hoogleeraar om onderwijs te geven in
de Vaderlandsche Geschiedenis ter
vervanging van Prof. Dr. P. J. Blok,
stelt zich voor zijn ambt te aanvaar
den met het houden eener redevoe
ring, op Woensdag 7 October a.s., des
namiddags te 2 uur, in het Groot-audï
torium van het Universiteitsgebouw.
Nederlandsche Stukadoorspatroons
bond.
Nadat gisteravond in café-Re£taur.
„In den Vergulden Tufk" de secties
vóórvergaderingen hadden gehouden,
ving hedenmorgen in „Zomerzorg" de
23ste jaarlijksche tweeddagsche bijeen
komst aan van de Nederlandsche Stu
kadoorshond, onder leiding van den
heer A. J. de Moed, uit den Haag.
De voorzitter heette de leden en af
gevaardigden hartelijk welkom en her
innerde vervolgens aan het zakelijk!
nut dat de organisatie ook in het af-
geloopen jaar voor de leden heeft af
geworpen, o.m. door het collectief con
tract, dat gedurende een gedeelte van
dat jaar in gebruik is geweest en dat
tot heden de georganiseerde patroons
goed is bekomen.
Spr. uitte den wensch, dat de leden
hier in Leiden een paar genoegelijke
dagen zouden doorbrengen.
Vervolgens wijdde spr. enkele woor
den van waardeering aan de nagedach
tenis van het onlangs overleden eere
lid, den heer Arnold van Gilst, oud
voorzitter en oprichter van den Bond.
Zonder hem, aldus spr. zou onze or
ganisatie niet zijn geweest wat zij
thans is.
De aanwezige leden 9loten zich hier
bij aan door eenige oogenblikken vah
hun zitplaatsen op te staan.
Namens de ontvangende afdeeling
Leiden richtte de heer A. Verhoef
hierna een woord van welkom tot de
vergadering, waarbij hij met voldoe
ning constateerde dat ook Leiden in
staat was gebleken om een vergade
ring als deze te ontvangen en de be
zoekers een goed logies te verschaffen.
Spr. besloot met een uiteenzetting van
het programma (waarop o.m. een di
ner-concert en een boottocht over de
Kager- en Brasemermeren voorkomen)
en den wensch dat de bezoekers van
Leiden een goeden indruk zouden me-
denemen.
De heer. H. G. Vermeer Jr. honds-
secretaris. las hierna de notulen der
vorige vergadering, welke ongewijzigd
werden godegekeurd.
Eenige ingekomen stukken werden
nu voorgelezen, waarvan eenige bij de
desbetreffende agendapunten zullen
worden behandeld.
Als plaats voor het houden der 24e
jaarvergadering werd hierna overeen
komstig het voorstel van het Hoofd
bestuur aangewezen Apeldoorn.
De verificatie-commissie bracht ver
slag uit van de rekening en verant
woording van den bondspenningmees-
ter, den heer E. G. Martens uit
Haarlem, wien hartelijk dank werd
gebracht voor zijn bemoeiingen. Niet
tegenstaande eenige belangrijke uit-
keeringen plaats hadden voor patroons
weduwen, steeg het bezit van den bond
van f 183.000 tot f 18816.81.
De leden werden aangespoord om de
kas zooveel mogelijk te steunen.
Tot leden van de verificatie-commis
sie voor 1926 werden aangewezen de
heeren Wesselius uit Apeldoorn en de
heer Elers uit Amsterdam.
Bij dé gehouden bestuursverkiezing
werd als 1ste penningmeester herkozen
de heer E. G. Martens te Haarlem, t?n
als commissaris de heer Jac. v. Box
tel, te Vught.
In de vacature-W. F. Aheling, Am
sterdam (2e voorzitter, die zich niet
meer herkiesbaar stelde, werd be
noemd de heer J. P. v. Liempt Utrecht.
De voorzitter feliciteerde de verga
dering met deze benoemingen, wat
met een krachtig applaus werd beant
woord.
De heer D. N. Verdoes te Schiedam
werd onder luide instemming hij ac
clamatie herbenoemd als redacteur v.
het bondsorgaan „Ons* Belang."
De commissie voor het bondsorgaan
bestaande uit de heeren J. v. Gïïst uit
den Haag en Joh. H. W. Lutjeharms
te Alkmaar werd eveneens bij accla
matie herkozen.
Hierna werd gepauzeerd.
Vertegenwoordigd waren 18 afdee-
iingen.
De heer M. C. van Zante alhier
slaagde voor het Machinistendiploma.
Als de daders van de ongeveer
half Augustus in de villa van den
heer A. N. te Oegstgeest gepleegde
inbraak, zijn te 'sGravenhage gear res
teerd de aldaar woonachtige 24-jarige
P. T. en de 267jarige L. van I. Eeri
groot deel van het gestolene is reeds
opgespoord. Gebleken is, dat zij ook
verschillende inbraken te Voorburg en
Voorschoten op hun geweten hebben.
Bij de afdeeling Leiden van de Mij
tot bevordering der Toonkunst zal in
studie worden genomen de „Johannc-
Passion van J. S. Bach.
'Wij vestigen de aandacht onzer
lezers od d© advertentie in dit nuxn-
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone adyertentiSn per refel
Ingezonden Mededeelingea, dubbel taf
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiSn bfl vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden,
lijks geplaatst ad 40 cent.
b^—
Belangrijkste nieuws in dit Mummer.
Binnenland.
De Koninklijke Familie te Leeuwar
den. Een geestdriftige ontvangst en
een indrukwekkende huldebetuiging.
Vergadering van den Bond van (Serie
telijke politieambtenaren.
Baron van Voorst tot Voorst vooc-
zitier van de Eerste Kamer.
Buitenland.
Elkaar tegensprekende berichten om
trent den oorlog in Marokko.
Een opzienbarend bericht omtrent
de Fransch-Spaansche vredesvoor
waarden.
mer van 'de firma H. M. Biesiot, waar
in zij de opening aankondigt van haai
nieuwe modern ingerichte lunchroom
aan de Steenstraat. Op de opening
zelve hopen we nader terug te komen.
Burgerlijke stand.
Geboren: Johannes, zoon zan W. C. v.
d. Wilk! e-n C. Kop. Elisabeth, dochter
van L. Pret en W. Flacnderhijn. Jaoobos
Wilhelmus Johannes, zoon van A. M.
J. A. Devilee en D. O. S. M. Mazurel.
Sijbrand, zoon vain P. A. v. 'Aggefen en
S. J. Hoope. Jacobus Bartholomeus, zoon
van, J. B. de Bruin en W. Stouten. Jo
hannes Petrus Adriaan, zoon van P. H.
van Renten en J. C. v. d1. Elshof. Neehje,
Idochter van C. Waasdorp en N. Bouw
man. Dirkje, dochter van I. J. v. Vegtea
en M, J. Hofman. Helena Maria, dochter
van M. J. van Hameren en H. Kerkvbet.
iPieterneiletje, dochter van I. Lares en
P. C. M. v. d. Berg. Elias Marcus, zoon
van A. Fallaux en E. Cossee. Franciscus
Geraxdus Marie, dochter van W. A. Laa-
jgebroek en H. E. v. d. Kooij. Maria Eli
sabeth, dochter van M. Kulk en L. F.
Swaanderman. Jo, dochter van D. Swaan
en J. Perdok. Lila Violi, dochter van H.
W. v. Lindonk en M. W. Spcruy. Wouter
Jan, zoon van W. J. Blikman en J. Reijken
Helena, dochter van B. Boon en T. M.
Franse. Hillegonda Maria, dochter vat
H. H. Caten en H. M. Hoogeveen.
Jantiena Johanna, dochter van P. D. J.
van Lie en J. F. van Leeuwen. Letaal
Maria Hendrika, dochter van W. F.
Bijl en L. M. de Graaf. Johanna Martina,
Idochter van G. J. J. Nievaart en J. M.
Bakker. Simonia, dochter van D. Treur
en J. de Waal. Johannes Jacobus, aoon
van J. Tremeyer en J. M. v. d. Pioieg.
Joanna Geertr. Cather., dochter van T.
A. M. Guïndernam en J. A. Hofman.
Gehuwd: W. Kriek, jm. en E. Miewe-
met, jd. F. J. J. Lameijer, jm. en H. J.
Swierstra, jd. J. Bronsgeest, jm. en J.
v. d. Post, gesch. ,W. F. Kernes, jm. en
H. P. M. Teeuwisse, jd. W. Poeliejoe, jmL
en H. E. Verhoogh, jd. H. Dwars, jm.
en C. v. d. Bijl, jd. M. Hoogstraten, jm.
en J. M. Koops, jd. H. J, Sloos, jm. en
J. Foideexen, jd. D. Hermsen, jm. en
H. J. Rozier, jd. G. Yspelder, jm. en M.
J. Duijverman, jd. N. Kriek, jm. en W. P.
Oostveen, jd. W. A. Mulder, jm. en O. M.
Vernet.
Overleden: J. C. v. Biemen-óen HengsC,
wede. 69 jaar. A. Hoff, wede. 87 jaar.
C. v. d. BergOuwerkerk, wede. 82 j.
A. Heijmans, zn. 66 j. M. Oussqren—
Copier, vr. 40 jaar. I. v. Eek, zot 4 w.
W. J. Simmerman, dr. 11 jaar. C. A»-
kenav. d. Maas, vr. 77 jaar. C. Riet
kerk, zn., 2 jaar. S. de Haanv. d. WSk,
vr. 63 jaar. N. v. Leeuwende Koning^
wede. 76 jaar. A. Klein hansVervaA!,
vr. 76 jaar. C. Vinkv. Vliet, yr. 60 jaar.
BINNENLAND.
Commissaris dar Koningin in
Holland v
Naar wij vernemen is de Commis
saris der Koningin in Zuid-Hol laad,
de heer E. "C. Baron Swoerte de Lan-
das Wyborgh, voor enkele weken naar,
bet buitenland vertrokken.
Het lid van Ged. Staten de beer H.
de Wilde, treedt gedurende dien tfjd
als waarnemend commissaris op
Gedep. Staten van ZnitLHoUand.
Naar wij vernemen, is de beer HL
He uk els, het nieuw benoemde lid van
Gedep. Staten van Zuid-Hollaod, in de
gisteren gehouden zitting van Gede
puteerden geïnstalleerd.
Met den heer Van Boeyen, <Be den
heer Schokking opvolgt, kon dit nog
niet geschieden, daar dec© zich no
niet geheel los heeft kunnen maken
van zijn ambtelijke betrekking en da
Prcv. wet verbiedt, dat een Md vair
Gc-dep. Staten een betrekking, hetiaodt
i'ij bot Rijk. (Jl
De Eerste Kmrrm L
0 h Ti R. Stenhuis en ir. Osman
die ais lid van de fierste Komar örfH
