CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6e JAARGANG
WOENSDAG 26 AUGUSTUS 1925
NUMMER 1601
AB ONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2,50
Per week 0.19
franco per post per kwartaal I 2.90
éi uuioisr üssM dii fWEE Bloden.
EERSTE BLAD.
V Aan wie de leiding?
Er heeft in. de metaalindustrie een
ernstig conflict gedreigd, dat niet al
leen voor dit bedrijf, maar ook voor
heel ons bedrijfsleven zeer ernstige ge
volgen had kunnen hebben.
De oorzaak kan, na alles wat daar
over geschreven werd, als bekend wor
den verondersteld.
Het ging, althans in tweede instan
tie, om de vraag, of, indien in een be
paald bedrijf door de bevoegde auto
riteiten overwerkvergunningen worden
verleend» de werknemers de bevoegd
heid hebben dit overwerk te weigeren.
De vakorganisaties stelden zich op
bet standpunt dat een beslissing van
de Overheidsorganen te dezer zake
niet als doorslaggevend kan worden
beschouwd.
De Metaalbond daarentegen verkon
digde als zijne meening, dat de vakver-
eenigingen zich niet mogen verzetten
tegen het uitvoeren van algemeene
overwerkvergunningen langs volkomen
wettigen weg verkregen.
Van twee kanten werd hier de zaak
op de spits gedreven.
Want er kan natuurlijk geen sprake
van zijn, dat de vakorganisaties zich
niet met den werktijd zouden mogen
inlaten, en zich met dit gedeelte van de
arbeidsvoorwaarden niet zouden mo
gen bemoeien.
Wanneer de Overheid een maximum
werktijd bepaalt, ook bij het geven van
overwerkvergunningen, dan zegt zij
daarmee niet hoe lang gewerkt moet
worden, maar dan wordt alleen de
vrijheid gegeven om hoogstens zoover
te gaan.
Een bindend voorschrift om zoolang
te werken is hier niet.
De patroon is niet verplicht van de
verkregen vergunning gebruik te ma
ken en evenmin ligt hier een verplich
ting voor de werknemers om nu ook
werkelijk zoolang te arbeiden.
En omgekeerd is het ook duidelijk,
dat wanneer de leider van een bedrijf
averwerk noodzakelijk acht en daar
voor vergunning krijgt, hij niet eerst
aaar de vakorganisaties behoeft te
gaan om te informeeren of zij zich met
zulk een maatregel al of niet kunnen
vereenigen.
Heeft men bezwaar, vooral ook, zoo
als bij de „Nieuwe Waterweg'-' tegen de
voorwaarden waaronder het overwerk
moet worden verricht, dan valt daar
over te praten en kan daartegen wor
den geageerd, maar men kan niet
eischen dat een patroon bij het bepa
len van overwerk, 'afhankelijk zou zijn
van de beslissing der vakorganisaties
De fout die hier gemaakt werd, zoo
wel door den^ Metaalbond als door den
modernen metaalbewerkersbond is, dat
hier principieele eischen wedden ge
steld, die geheel buiten het bestaande
conflict omgingen.
En wanneer hierbij geen andere par
tijen betrokken waren geweest, dan
zou een zeer ernstig, en diep ingrijpend
conflict zeker niet zijn uitgebleven.
Het is echter aan hét optreden van
de Christelijke vakorganisaties te dan
ken dat deze ramp want dat zou het
zijn voorkomen werd en dat de wa
gen die een oogenblik dreigde te zullen
drailleeren, nog in het goede spoor is
gebleven.
Door den Christelijken Metaalbewer
kersbond werd er de aandacht op ge
vestigd dat hij indien het voor een be
drijf noodig was langer dan 48 uur te
werken daartegen nimmer bezwaar ge
maakt heeft, doch dat het bij dit con
flict niet gaat om principieele eischen,
maar dat het hier veelmeer een loon-
conflict betreft, dat met de principieele
eischen inzake de 48-urige werkweek
vari sommige zijden gesteld, niet9 uit
staande heeft.
De Metaalbond heeft ten slotte de
juistheid van dit standpunt toegegeven
en inplaats van een onverzoenlijke
strijd, die aanvankelijk werd aange
kondigd is er nu de verblijdende mede-
deeling, dat de rijksbemiddelaar zal
pogen partijen tot elkaar te brengen en
aan het conflict een einde te maken.
Het bestuur van den Christelijken
Metaalbewerkersbond mag een woord
van lof voor zijn verstandig en daar
door verzoenend optreden niet worden
onthouden.
Opnieu,w Is hierdoor da groote betee-
BUREAUHooigracht 35 - Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
kenis van de Christelijke Vakbeweging
gebleken.
Bij "het bekende textielconflict ten
vorigen jare moest van „moderne" zij
de worden toegegeven dat het de Chris
telijke organisaties waren die de lei
ding hadden genomen.
Bij dit conflict zien we hetzelfde ver
schijnsel. J
Het zijn de Christelijke Vakorganisa
ties aan wier invloed het zal zijn te
danken als straks een vreedzame op
lossing van dit veel geruchtmakende
conflict mogelijk blijkt.
STADSNIEUWS.
DE STORMRAMP.
Bij den Penningmeester van het
Stormramp-Comité zijn weder de vol
gende giften ingekomen:
C. O. f10, B. J. K. f 2.50, J. B. M. f 10,
G. B. f5, Zilveren bruiloft van J. en
K. f 4.17s, Jongel. Chr. Geheel Onth.
Bond f4, G. J. B. f25, In gesloten cou
vert f7.46, Mr. Dr. J. C. O. f25, L. B.
f 15, N. D. N. f25, A. L. f 10, H. A. S-.
f 10, Mr. P. A P. H. f 100, Dr. P. A. A.
B. f5, R. d. W. f5, van A. 15.
Giften worden nog gaarne ingewacht
bij den Penningmeester, den heer F
Muys van de Moer, Plantsoen 40, Gi
ronummer 57471.
Wij ontvingen nog voor de slachtoffers
van de stormramp, van den Christ. Bak-
kersbond, afd. Leiden f 27,46. Van den
heer B. f 2,50.
Voor de ontvangst van verdere giften
houden we ons gaarne aanbevolen.
N. V. Nieuwe Leidsche Courant.
Wij herinneren belanghebbenden aan
de vergadering van aandeelhouders
van ons blad, welke morgenavond, in
het gebouw Hooigracht 35, wordt ge
houden.
Kinderfeest op 31 Augustas a.s.
Verschenen is bet programma voor
het op 31 Augustus ter gelegenheid van
den verjaardag van H. M. de Koningin
te houden kinderfeest.
Het programma, dat netjes is uitge
voerd en op de voorzijde een mooi por
tret van Hare Majesteit draagt, ver
meldt behalve de punten waaruit de
groote feestviering in de Stadsgehoor
zaal zal bestaan ook een volledig over
zicht van de deelnemende schoolgroe-
pen, haar leiding en indeeling. Het
geeft den indruk dat de commissie ook
thans weer heeft gezorgd voor een gron
dige en nauwkeurige organisatie, die
voor een feest als dit zeer noodzakelijk
is.
Op het programma staan zang (ko
ren en gemeenschappelijk) muziek,
gymnastiek, en verder de traditioneel©
poppenkast en het goochelen.
Ook thans zullen tegelijkertijd twee
uitvoeringen worden gehouden, een in
den Foyer en de andere in de Groote
Stadszaal. In de eerste zal „Per aspera
ad Astra" in dé andere het strijkje van
„A.S.C." muzikale medewerking ver-
Ie enen.
De feestcommissie bestaat uit de hee-
ren W .Koops, J. G. Teney, F. A. Schilt-
huyzen, S. Gaasterland, S. J Koopmans
W. P. Melief, P. P. Schreuder, A. Uit-
tenbroek en J. C. v. Vreedendaal.
Opleiding van Christelijke Bewaar
schoolonderwijzeressen.
Zooals reeds eerder door middel van
de pers is bekend geworden, zijn door
het Bestuur van de Vereeniging voor
Christelijke Fröbelscholen te Leiden,
pogingen in het werk gesteld om te ko
men tot samenwerking van alle bestu
ren van Christelijke Bewaarscholen te
Leiden en omgeving voor de opleiding
van bewaarschoolonderwijzeressen. De
ze pogingen zijn aanvankelijk met den
gewenschten uitslag bekroond. Opge
richt is thans het „Comité van Samen
werking voor de opleiding van Christe
lijke Bewaarschoolonderwijzeressen."
Leden van dit Comité zijn en kunnen
worden alle vereenigingen stichtingen
en commissies in Leiden en omstreken
van welke Chr. Bewaarscholen uit
gaan. Reeds traden een zestal besturen
toe en de veronderstelling is niet te ge
waagd, dat dit aantal spoedig zal toe
nemen. Evenals zulk het geval is met
de Chr. Kweekschool aan den Stillen
Rijn, wat befreft het lager onderwijs
streeft het comité er naar om ten aan
zien van de opleiding van leerkrachten
het verzamelpunt te zijn van alle voor
standers van christelijk bewaarschool-
onderwijs in deze omgeving.
Reeds aanstonds zijn de handen aan
den ploeg geslagen en is overeenstem
ming verkregen met het Bestuur der
Vereeniging voor Chr. onderwijs te Lei
den om den onder hun toezicht onlangs
door de he eren Herfkens, Zandee en
Mej. Bos opgerichten particulieren cur
sus, als basis, over te nemen en voort
te zetten,
Het lesgeld werd bepaald op f 10 per
kwartaal. Meisjes die de lagere school
met vrucht hebben doorloopen, kunnen
als leerlingen worden toegelaten. De
cursus duurt 4 jaren. Door de gestadige
toename van bet aantal christelijke
bewaarscholen zoowel bier als elders,
alsmede door de 'gedurige verhooging
van de aan dezen tak van onderwijs
toegekende subsidiën zijn de kansen
op plaatsing van meisjes met acte be
waarschool-onderwijzeres vrij goed te
noemen.
Ouders, die hun dochters voor dezen
arbeid willen doen opleiden zullen
goed doen nota te nemen van de in dit
nummer voorkomende advertentie,
waarin aangifte van leerlingen wordt
gevraagd vóór 1 September a.s. De cur
sus begint zeer spoedig daarna en de
lessen worden op zoodanige uren gege
ven, dat de meisjes overdag als kwee-
kelinge op een bewaarschool kunnen
werkzaam zijn.
Opgravingen in Limburg.
Iets ten N. van het dorpje Stein in
Limburg, in de onmiddellijke nabijheid
van het beekje de Ur, (dat zich in het
vlakbij gelegen Urwoud in de Maas
werpt) hebben gedurende de laatste 3
weken, opgravingen plaats gehad, die
zeer belangrijke resultaten hebben op
geleverd.
Hier had, op een natuurlijk plateau
dat de ^Maasvallei beheerscht, reeds een
tijd geleden de bekende arts dr. J. H.
Beckers uit Beek verschijnselen van
oude bewoning geconstateerd. Zelfs
was deze er reeds toe overgegaan een
kleine graving te maken die het ver
moeden, dat l^ier in voorhistorischen
tijd menschen gewoond hadden, beves
tigde. Scherven van primitief aarde
werk en stukken bewerkte vuursteen
werden opgedolven.
Dit alles was aanleiding dat aan dr
J. H. Holwerda, directeur van het Rijks
museum van Oudheden alhier., ver
zocht werd zich met het onderzoek op
ruime schaal te belasten.
Dit onderzoek, dat in samenwerking
met dr. Beckers en met de medewer
king van het Limburgsche genootschap
voor geschiedenis en oudheidkunde uit
gevoerd werd, heeft tot een verrassen
de uitkomst geleid.
Zonder te willen vooruitloopen op
het verslag dat dr. Holwerda en dr.
Beckers ongetwijfeld over hun ontdek
king zullen in het licht zenden, is de
„N. R. Crt." thans in de gelegenheid,
enkele bijzonderheden mede te deelen:
genoemd plateau is door een palisadee-
ring waarvan de dubbele rij paalgaten
in den grond teruggevonden werd, zoo
wel naar de landzijde toe als aan den
steilen plateaurand zelf, omgeven ge
weest. In de ruimte binnen deze pali
sade werden sporen van klaarblijkelijk
kleine woningen of hutten geconsta
teerd.
Hier heeft dus een versterking gele
gen, die in zijn eenigszins driehoekigen
vorm, zich aan de natuurlijke formatie
van het plateau aanpassend, veel over
eenkomst vertoont met het voor enkele
jaren bij Nijmegen op het Kopsche veld
teruggevonden Oppidum Batavorum.
Weliswaar waren daar de afmetingen
veel aanzienlijker en-was er in plaats
van een palisade een breede walmuur
van hout en aarde
In het schervenmateriaal dat verza
meld werd teekent zich ook deze over
eenkomst met den Batavenburcht
Naast tallooze scherven van inheemsch
maaksel met ruw oppervlak en gekar-
telden rand, zooals vooral uit de ur
nenvelden van Limburg en Noord-Bra
bant bekend is, kwamen ook enkele
fragmenten van Romeinsch aardewerk
voor den dag, als ook stukken van Ro-
meinsche dakpannen.
Merkwaardigerwijze zijn op het ter
rein enkele stukken vuursteen voor
den dag gekomen, waaronder een ge
deelte van een gepolijste bijl.
Mocht deze laatste omstandigheid
nog eenigen twijfel wekken omtrent de
periode, waartoe deze nederzetting ge
rekend moet worden, de vondstomstan
digheden in de eerste plaats van de Ro-
meinsche cultuurresten laten voorloo-
pig geen andere dateering toe dan de
eerste eeuwen na Chr.
Het onderzoek dat door zeer ongun
stige gesteldheid van den bod.em be
moeilijkt werd, zal vermoedelijk het
volt end e jaar worden voortgezet.
Dat de ontdekking van woonplaaisen
van die bevolking, wier aanwezigheid
in ons 'and gewoonlijk slechts door ur
nenvelden wordt aangetoond van groot
belang is, hoeft zeker niet te worden in
het licht gesteld.
Doch een bijzondere omstandigheid
verleent haar mogelijk nog grootere be
teekenis: tusschen genoemd plateau on
het dorp Stein beeft n.l. dr. Beckers
ook de resten van een aanzienlijk Ro
meinsch gebouw geconstateerd.
De voorloopige ontgraving die hier
van, onder leiding van den heer A. E.
Remouchamps conservator aan '3 Rijks
museum van Oudheden alhier, thans
ook heeft plaats gehad, bracht aan het
licht, dat men hier waarschijnlijk niet
met een Romeinsche villa of landhuis,
zooals men zou mogen verwachten te
doet; heeft.
Wat de bestemming van het kolos
sale gebouw (dat bijna 50 M. bij 30 mat)
en waarvan de zware muren uit tuf
steen waren opgetrokken, kan geweest
zijn, is nog niet met zekerheid te zeg
gen. Badvertrekken, evenmin als een
kelder, die in villa's in den regel voor
komen, werden hier gevonden. Wel
werd een zeer groot centraal gelegen
vertrek ontdekt dat van een hypocaus-
tum-inrichting voorzien is -geweest.
Zonder twijfel moet tusschen dit ge
bouw, dat blijkens de aardewerkscher-
ven (er werd ook 'n bronzen munt van
Valens gevonden) tot in de 4de eeuw
moet hebben bestaan, en.de inheem-
sche plateau-bewoners verband worden
gezocht.
Wellicht zullen de onderzoekers, die
zooals gezegd, een volgend jaar het be
gonnen werk hopen voort te zetten, dit
vraagpunt tot een oplossing weten te
brengen.
Tenslotte verdient te worden in her
innering gebracht dat het in de onmid
dellijke nabijheid van het genoemde
gebouw is, dat indertijd verschillende
Romeinsche sarcofagen en graven met
rijken' inhoud zijn voor den dag geko
men. Een dezer, de bekende „vondst
uit Stein" is in het Rijksmuseum van
Oudheden alhier opgesteld.
De Leidsche Chr. Oranjevereeniging.
Ter gelegenheid van den 45sten ver
jaardag van H.M. de Konjngin op Maan
dag 31 Augustus a.s., zal onze Leidsche
Christelijke Oranjevereeniging in „Zomer-
zorg" een Tuinfeest organiseeren.
Als leider dezer feestelijke samenkomst
zal, door ontstentenis van den voorzitter
Ds. H. Thomas, optreden Ds. G. H.
Beekenkamp.
Nadere bijzonderheden zullen nog per
advertentie worden bekend gemaaktmen
houde bij voorbaat Maandag 31 Augus
tus yrij.
Burgerlijke stand.
Geboren: Jacobus Johannes, z.v. J.
Verkerk en M. F. Duinkerken: Willem,
z.v. W. Bink en S. E. v. Bemmel; Anton
Marinus, z.v. A. M. Iminink en J. v.
Hekken; Maria Sophia, d.v. G. C. v.
Rijnswou en A. M. Waasdorp; Dirkje,
d.v. J. O. P. H. Brocaar en W. Pison;
Philippus, z.v. J. de Gelder en T. van
Veen; Geertje, d.v. J. A. de Haas en
M. J. Crama; Cornelia Petronella, d.v.
C. Hogenes en E. P. Sluis; Henri Wil
lem, z.v. W. E. Pera en G. de Wolf
Jacobus Johannes, z.v. P. Barendse en
A. van Es; Sara Apolonia, dv. F. Barnak
en W. de Ridder; Pieter Cornelis, z.v.
J. H. Langezaal en J. A. Hein; Johannes,
z.v. G. v. d. Putten, en H. Ouwerkerk;
Gerardus Johs. Nicolaas, z.v. N. Ver
voorn en J. Meeuwissen; Lena, dv. J.
Beekman en A. Crama; Elsje, dv. P.
J. Overdijk en E. Giezen; Adriana Joha.
Francisca, d.v. A. J. W. Swanen en T.
E. F. Disco; Maria Elisabeth, <Lv. H.
J. Nieuwenhoven en C. J. v. Haasteren;
Josephus Johs. Willem, z.v. W. T Amba
en J. J. C. de Heiden; Petronella, d.v.
A. Favier en P. J. Laporte; Ida, d. v.
G. M. Seyn en J. A. Hendriks; Wilhel-
mina Frederika1, d.v. W. F. Zirkzee en
C. M. Kouwenberg; Franciscus, z.v. A.
Kruit en T. M. B. v. d. Tuin; Cornelia,
d.v. I. v. Houten en M. A. Strijk; Meta,
d.v. J. N. van Rij en A. van Zuijlen; Jo
hanna Petronella, d.v. G. T. J. Lange
zaal en E. C. M. Waaijer; Johannes Hen
drikus, z.v. S. v. d. Zee en M. J. Rosier;
David, z.v. J. Bontje en W. Laven;
Queriena, d. v. B. Buurman en M. den
Hollander.
Gehuwd: S. Segaar, jm. en C. S.
Budding, jd.; J. E. v. d. Berg, jm. en
C. J. Schleijer, jd. C. J. Spruijt, jm'. en
C. Kleer, jd; A. J. Kcxrs, jm. en H. C.
Verhoog, jd.C. F. L. Kraanesve&d, jm. en
C. de la Rie, jd.R. Bengij, jm. en C. v.
Weerlee, jd.; M. B. Leuering, jm. en
A. E. de Fey, jd.J. Maré, jm. en C.
J. Wetselaar, jd.J. Hoorn, jm. en J.
M. v. d. Dop, jd.J. de Bruijn, jm. en
G. M. Sommeling, jd.; J. Ie Febüe, jm.
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentién per regel 22Y» ©«t>
Ingezonden Mededeelingen, dobbel tufd,
Bij contract, belangrffke rednoOe.
Kleine advertentiSn bij voormtbetaHng
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 eenL
Belangrijkste nieuws in dit Huiuaer.
Lu Duitschland dreigt oen uitsluiting
in de bouwvakken.
Buitenland.
Caillaux heeft gisteren te Londen
met een aantal Britsche tinancieeto
deskundigen geconfereerd.
Het Int. Soc. Congres te Marseille
heeft een resolutie ten gunste van den
8-urendag aangenomen.
Een conferentie inzake het veilig
heidspact aanstaande.
en M. H. Schouten, Gesch.M. Zaal,
wedr. en M. C. v. Bemmelen, wede.; H.
Stikkelorum, jm. en J. Bronsgeest, jd.
J. Guisberg, jm. en E. A. B. Prigge, jd.
A. F. J. Roovexs, jm. en S. P. Brandsnia,
jd.; J. A. v. Grieken, jm. en J. M. v.
Vaneveld, jd.; J. J. Hekelaar, wedr. en
J. W. Kuijpers, jd.;- C. Kromwijk, jm.
en A. M. L. Secréve, jd
Overleden: T. GroeneveldGroene-
veld, wede. 81 j.; M. Kuijk, z. 5 j.;
P. J. Mpmtagne, m. 57. j.C. Versnij, m.
54 j.; J. Petiet, wedr. 66 j.; S. W. F.
HarteveldBakkerus, vr. 55 j.; J. M.
Emers, dr. 74 j.; D. Visser, m. 61 j.;
A. v. Zeist, dr. 5 mnd.; J. M. Relijk, m.
72 jaar.
Op verzoek van den Officier van
Justitie te Rotterdam is hier aange
houden de 65-jarige H. J. B. uit die
stad, die verdacht wordt zich te heb
ben schuldig gemaakt aan diefstal in
vereeniging met anderen gepleegd!.
Tot leeraar in de Engelsche taal- en
letterkunde aan de Chr. H.B.S te Al
phen a. d. Rijn is benoemd de heer M.
C. Jelier alhier.
BINNENLAND.
3e Koningin naar Limburg.
Het bezoek van de Koningin aan
Maastricht en enkele andere plaatsen
in Limburg zal waarschijnlijk eerst in
de tweede helft van October plaats,
vinden.
Prins Hendrik te Borculo.
Gistermiddag ruim 3 uur is Prins
Hendrik met gevolg te Borculo aan
gekomen om de verwoestingen in
oogenschouw te nemen. Op het ge
meentehuis werd de prins ontvangen
rdoor den burgemeester, jhr. de Mu
ral t, die aan Z. K. H. verschillende
autoriteiten, notabelen en de voorzit
ters der onderscheidene commissies1
voorstelde.
Nadat de thee was gebruikt maakte
de prins onder begeleiding van den
burgemeester en den gemeesnte-archir
tect den heer ten Raa een rondgang
door het verwoeste stadje.
De Tuberculose-bestrijding.
Wanneer een vereeniging, die de tu
ber culose-bestrij ding ingevolge haar
statuten heeft ter hand genomen en
die door het Rijk wordt gesubsidieerd,
om een of andere reden ten opzichte
van die bestrijding niet alle deelen van
de bevolking, waarover zij volgens haar
statuten haar werkkring zou moeten
uitstrekken, kan bereiken, dan kan zij, 1
naar gemeld wordt, door den minister
worden verplicht, ten opzichte van da
tuberculose-bestrijding samen te wer
ken in een commissie met een andere
vereeniging, welke haar werkingssfeer
ook uitstrekt over dezelfde bevolking
ais de eerstgenoemde vereeniging,
maar die de hierboven bedoelde deelen
wel bereikt.
De gesubsidieerde vereeniging is ver
plicht het Rijkssubsidie ter beschik-
king te stellen van een commissie, met
de bedoeling, dat het aan de geheele
bevolking ten goede komt.
De commissie wordt samengesteld
uit één of meer afgevaardigden van
iedere vereeniging, die te z&men een
voorzitter (niet-afgevaardigde) kiezen.
De samenstelling der commissie
wordt onderworpen aan de goedkeu
ring van den ^minister.
De vereenigingen laten alsdan de ge
heele tuberculose-bestrijding in het ge
bied, dat zij bestrijken aan de commis
sie over.
Verdwijnend natuurschoon.
De verkoopadvertentie staat al in
de krant: bijna 95 H.A. bosch staat
weer te verdwijnen en Gaasterland sul
weer worden ontmooid. Men heeft nog.
de hoop, dat de beweging nafiWPr,
