üu nummer besiaai uit fWtE Bladen.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6e JAARGANG'
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1925
NUMMER 159S
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal 1 2.90
EERSTE BLAD.
Een welgelijkend portret?
Wanneer een vriend bezig is feilen
te toonen, dan is net verstandig daar
aan volle aamaeLt te schenken.
Maar ook als etn tegenstander van
wien m..n niet verwachten kan dat hij
een objectief oordeel zal vellen, ons
op onze vermeende fouten en gebre
ken opmerkzaam maakt,, kan het nut
tig, zijn daaraan niet zonder meer voor
bij te gaan.
Nu heeft de heer Mr. ter Spill, die
in de jaren 1913 tot 1918 voor de Vrijo
liberalen in de Tweede Kamer zitting
had, hc+ nuttig en noodig geoordeeld
in liet „Haagsche Maandblad" van de
verschillende politieke partijen een
beeld te teekenen en op hare zwakke
plekken de aandacht te vestigen.
De wijze waarop hij dat doet is niet
bepaald sympathiek.
Zeer uit de hoogte ziet hij op alles
wat „niet denkt als hij" terneer en
veroordeelt hij alles wat niet met zijne
opvattingen overeenkomt.
Van een liberaal van den ouden
stempel is het ook wel niet anders te
verwachten. Zij hebben toch de wijs
heid en de onverdraagzaamheid te
vens, in p&cht.
Het is nog. niet lang geleden, dat de
Antirevolutionaire partij, door het ove
rigens gematigde „Handelsblad" een
groep half-analphabeten werd ge
noemd, een kwalificatie die nog gun
stig afsteekt hij die waaraan de Leid-
'sche Kerkbode herinnerde, toen zij,
die hier door het onverdraagzame li
beralisme werden vervolgd en deswege
naar Amerika uitweken, als „valsche
munt, in Nederland niet meer gang
baar" werden aangeduid.
Zóó erg maakt de heer ter Spill het
niet, al ontziet hij zich niet de nage
dachtenis van een Christen-staatsman
als Jlir. de Savornin Lohman te be
zwadderen, door het voor te stellen
alsof deze op een zeer behendige ma^
nier getracht heeft eenerzijds'tegen de
Paapsche stoutigheden op te komen,
en tegelijkertijd ons land zonder dat
dit argwaan wekte, te verroomschen.
Van de Antirevolutionaire partij
ret de heer ter Spill nog wel iats
é':fr.ls te zeggen.
Hij waardeert haar zedelijke kracht
tlie bleek uit haar opkomen voor het
gezag, haar ijveren voor de landsver
dediging en haar houding inzake het
bezuinigingsprobleem. c
Maar daarbij blijft bet dan ook.
Want aldus de liberale scribent
met de Antirevolutionaire partij is
het feitelijk gedaan.
„Het hoogc woord moet er uit: de
toeleg van Dr. Kuyper is mislukt. Tal
van brave en verdienstelijke lieden
zijn uit de kleine luiden tot aanzien
gekomen. Op het gestoelte der eere
zoowel als dat der wetenschap vindt
men uit hun midden vertegenwoordi
gers, die genoemd mogen worden.
Maar werkelijk leiderschap in een
volk, de gave om het welbewust te
voeren naar een betere toekomst en
daartoe alle nationale krachten saam
te bundelen, vereischt erfelijke talen
ten van regeeren, traditie, levenskunst
en voornaamheid, zooals die in den
kleinen burgerstand niet te vindpn
zijn, noch kunnen worden gekweekt.
Wel kon de geniale volksmenner
met succes den strijd voeren tegen de
heeren met dubbele namen, ook en
vooral in eigen kring: de eenvoudige
namen tot heeren in Nederland ma
ken, tot staatslieden en regenten kon
hij niet."
De schrijver ziet de Anti-Revolutio
nairen verdeeld in twee kampen.
Aan de eene zijde stelt hij de vele
broeders, die een draadlooze ontvang-
inrichting hebben en 's avonds luiste
ren naar „minder gewijde klanken dan
preeken"; de dames, die men in de
gereformeerde kerken ziet, gekleed
raar de laatste mode „weinig bere
kend op onderdrukking van de begeer
ten des vleesches"; de studenten der
Vrije Universiteit, die komedie spelen;
de wethouders,, raadsheeren van ar
beid of van verzekering, inspecteurs,
controleurs, burgemeesters, en allen
die „geen Groens van Prinsterer kun
nen worden" doch wèl rijn gekomen
BUREAUHooigracht 35 Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentie» per regel 22V» cent
Ingezonden Me de deelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dag**
lijks geplaatst ad 40 cent.
tot „alles wat de wereldsche staat aan
traktement, positie en invloed biedt."
En aan de andere zijde ziet hij de
werkelijk kleine luiden: „De smalle
gemeente, die, zeker, ootmoedig dank
baar is, dat een zoo geloovig volksdeel
uit knechtschap, tot heerlijkheid werd
gevoerd, maar die zucht naar het nieu-
werwetsche slecht verdraagt.
Bij haar leeft de voorvaderlijke over
tuiging, dat al de veroveringen dezer
wereld weinig baten, zoo gij schade
lijdt aan uw ziel. Leeft tevens het Hol-
landsohe burgermansverzet tegen le
venskunst, zwier en schoonheid, zoo
wel als benepen afgunst op hen, dre
dragers van cultuur zijn of erger
nog op eigen broeders, die in het
zwarte pakje van het op den Staat
veroverd baantje voor cultuurdragers
willen doorgaan.
,Van deze Instincten tot de redenea-
ring, dat er nog altijd treinen op Zon
dag loopen, de heidensche lijkverbran
ding geduld wordt, is de overgang ge
makkelijk.
Tot zoover de liberale criticus die
tenslotte met de hem eigen bescheiden
heid decreteert dat de splijting in het
antirevolutionaire kamp definitief en
dat haar kracht voorgoed gebroken is.
Wat van dit portret te zeggen.
Dat onze partij niet in staat is wer
kelijke leiders te leveren omdat men
daarvoor noodig heeft de (bij het li
beralisme) erfelijke talenten van regee'
ren, traditie, levenskunst, enz. kan
ons koud laten.
De Antirevolutionaire staatslieden
en regenten kunnen de vergelijking
zelfs met hunne erfelijk belaste li
berale collega's zeer goed doorstaan.
Van meer beteekenis is wat hij om
trent de twee richtingen in het Anti
revolutionaire kamp opmerkt.
't Gemakkelijkst i9 zeer zeker te con-
stateeren dat de tegenstelling die hij
maakt in werkelijkheid niet bestaat
en ons verder met een schouderopha
len van dergelijke door hooghartigheid
verblinde praatjesmakers af te wen
den.
Maar tis zeer de vraag of dit ook
't verstandigst is. We kunnen toch niet
alleen van den vriend die feilen toont,
maar ook van den tegenstander leeren.
En dan kan in het algemeen wel
worden toegegeven, dat de zucht naar
wereldgelijkvormigheid ook onder ons
toeneemt en dat er met een beroep op
de eischen van de moderne cultuur een
vrijheid in den levenswandel wordt op
geëischt, die met Gods Woord niet be
staanbaar is.
Met name op het terrein van de
kunst zijn paden betreden die vroeger
werden gemeden en deuren zijn open-
gestooten aan wier ontsluiting zelfs
niet gedacht is.
De cultuurwaard eering heeft er, zoo
als Dr. Dijk het uitdrukte toe geleid,
dat sommigen zich een vrijheid veroor
loven die ons gewone gereformeerde
volk pijn doet, en menige jonge ziel
is zoo nauw met de wereld in contact
gekomen, dat zij van haar besmetting
niet is vrijgebleven.
In wat de beer ter Spill heeft opge
merkt en wat door hem die alles door
den liberalen bril ziet veel te sterk
werd gekleurd, is een element van
waarheid.
Het is geen welgelijkend portret dat
hij teekende.
Maar we zien daarin toch sommige
trekken, die wel in staat zijn onze be
zorgdheid te wekken en die ons mogen
manen tot zelfbezinning en tot ernstig
zelfonderzoek.
Er is nog altijd een nauwe band, de
band van het beginsel, die het antire
volutionaire volk samenbindt.
Maar daarom is het temeer noodig,
dat er voor%gewaakt wordt dat die
band zou verslappen en dat on^e
kracht zou worden gebroken.
V Een ander portret.
De beer ter Spill heeft niet alleen
getracht een portret te teekenen van
de Antirevolutionaire partij, maar hij
heeft zich ook onledig gehouden met
van den Vrijheidsbond 'n schildering te
geven.
En daar hij in deze kringen meer
thuis is en beter gelegenheid heeft ge
had het te schilderen object te bestu-
deeren is bet portret dat hij geeft ook
meer gelijkend.
Hij verheelt niet, dat het liberalisme
fiasco heeft gemaakt.
De idealen ten opzichte van het on
derwijs moesten worden prijsgegeven
en het vrijhandelsbeginsel v.indt buiten
enkele studeerkamers en katheders
geen aanhangers meer.
Omdat de oude beginselen zoo góed
als geen aanhangers meer vonden,
heeft men getracht door jacht naar po
pulariteit, door goede gaven en mooie
beloften, bij de kiezers in 'tgevlei te
komen.
En dan volgt deze voor den Vrij
heidsbond vernietigende en toch na
tuurgetrouwe schildering::
„Zij, van wie in de eerste plaats on
voorwaardelijke handhaving van het
gezag mocht worden verwacht, heeft
in de Novemberdagen van 1918 getran
sigeerd met de revolutionaire krach
ten, héele en halve toezeggingen ge
daan van achturigen werkdag, vrou
wenkiesrecht, afschaffing der Eerste
Kamer, enz. Zij heeft ten aanzien van
's lands weerbaarheid^ te land en ter
zee, de zijde gekozen van hen, die voor
de nationale eer en veiligheid geen of
zoo min mogelijk offers wilden bren
gen.... natuurlijk met uiteenzetting
van allerlei „technische" gronden,
waarin niemand belangstelt. Zij eisoh-
te bezuiniging, maar het allereerst op
militaire uitgaven. Zij wenschte in
krimping van de staatsbemoeiing en
in naaiji der burgervrijheid beknotting
van ambtenarij, maar was de eenige,
die saboteerende postambtenaren in
bescherming nam. Zij propageert meer
dan eenige partij een verslappend pa
cifisme,.het ondergeschikt maken van
Nederlands nationale zelfstandigheid
aan een internationaal gezag, en vindt
in dit streven zoowel een verontschul
diging om de defensie te verwaarloo-
zen als om stemming te maken tegen
een minister van Buitenlandsohe Za
ken, dien Europa ons benijdt."
Zij predikt versobering van den
staatsdienst en verzet tegen het stre
ven om steeds meer pèrsonen óp staat3
kosten, dat is £>p andermans belasting
geld, te laten leven, maar plaatst te
elfder ure voor de verkiezingen het
kosteloos staatspensioen op haar pro
gram, in de hoop van stemmen van
den Bond van Sta^tspensioneering te
winnendit natuurlijk weer gevolgd
door een „technische" uiteenzetting
Wat de Vrijheidsbond meer dan eenige
partij verloren heeft, wat hij ten bate
van land en volk vóór alles behoeft,
is vertrouwen...."
Er zal wel niemand zijn, die dit por
tret als niet-gel ijkend zal afkeuren.
De Vrijheidsbond heeft het vertrou
wen van ons volk verloren omdat hij
steunde op verkeerde beginselen, maar
vooral ook, omdat hij niet den moed
had zichzelf te zijn.
En zoo staat dan de Vrijheidsbond
op het politieke strand als een baken
in zee.
En zoo kan dit portret ook voor an
dere partijen tot een waarschuwing
zijn.
STADSNIEUWS.
DE STORMRAMP.
De gisteren gehouden collecte voor
de stormramp heeft opgebracht::
Stratenlijst
1 f293.006, 2 f 336.446, 3 f214.20,
4 f81.976, 5 f 262.006, 6 f25.44
7 f 128.69', 8 f 115.726 9 f 192.97
10 f 196.45, 11 f211.546, 12 f44.695
13 f 135.45, 14 f 197.446, 15 f231.87
1G f 127.66, 17 f 180.05, 18 f80.42
19 f 19.186, 20 f 95.486, 21 f 151.60
22 f197.23, 23 f52.84, 24 f 103.376
25 f140.225, 26 f 210.72 27 108.356
28 f 221.46 29 f 144.866, 20 f74.635
31 f 131.705, 32 f 102.136, 33 f98.011/-
34 f 115.985, 35 f 197.75, 36 f71.07
37 f76.996, 38 f77.34, 39 f 104.71
40 f78.886, 41 'f 197.23°, 42 f84.82
43 f 33.82°, 44 f46.80, 45 f50.306
46 f92.50, 47 f 51.08, 48 f77,'29
49 J 63.69°, 50 f 93.705 51 f130.591/.
52 T 85.92, 53 f308.846, 54 f90.135
55 f 102.705, 56 fl05.47#.
Totaal f7.049.31.
Nagekomen giften: van Mej. V. f2,50
den heer Z. f 10.
Door ons werd nog ontvangen voor
de slachtoffers van de stormramp van
N. N. te L. f3, van J. S. en W. J. die
bij de gehouden collecte afwezig wa
ren resp. fl en f2.
Bij den Penningmeester van' het
Stormramp-Comité zijn nog de volgen
de giften ingekomen:
G. A .B. f 10, Personeel G. A. B. f 5,
Th. J. G. f10, 1'. J. K. f 10, A. C. en
i
J. A. f340, Gs. f10, D. W. f20, J. H.
v. L. f25, J. R. f10, B. C. f100, G. L.
D. f10, J. E. K. f100, W. J. P. S. f25,
Mevr. H .N. f 10, C. H. f 10, M. E. G.
f5, Jhr. Mr. Dr. N. C. de G. f100, J.
P. W. f100.
Giften worden no^ gaarne inge
wacht bij "den Penningmeester, den
heer F. Muys van de Moer, Plantsoen
49, Gironummer 57471.
Door den état-majoor en de be
manning. van de marinekustwacht al
hier is een bedrag van f53.85 voor de
stormramp bijeengebracht. Bedoeld be
drag zal worden overgemaakt aan het
Marnie-Weekblad te Den Helder.
L.A.W.E.T.
Gisteravond vergaderde in een der bo
venzalen van „De Harmonie" de L. A.
W. E. T..
De vice-voprzitter, de heer Cor A.
Mulder, opende de vergadering en heette
de aanwezigen welkom.
Daarna las wegens ontstentenis van den
secretaris .den heer T. F. Vlieland Jr.,
de heer Pulle de notulen der vorige ver
gadering, die onveranderd werden goed
gekeurd.
Vervolgens deed de Voorzitter mede-
deeling van een ingekomen stuk, nJ.
een schrijven van de Leidsche Uitge
versmaatschappij, waarin gewezen wordt
op het nut van adverteeren in het in
20.000 exemplaren gratis te verspreiden
programma der L. A. W. E. T.
De Voorzitter voegde hieraan een war
me opwekking toe.
Hierna werden na gehouden ballotage
met algenteene stemmen als pi2uwe leden
aangenomen de heeren G. Kuperus, L.
Demmenie, P. J. Jansen, Th. v. d. Meer,
W. F. v. d. Reyden Jr. en de fa. Hassel-
man Pander.
Bij de rondvraag merkte de heer Pul
1 e op, dat door de kamer van Koop
handel Besloten is, het donateurschap aan
de L. A. W. E. T. niet te verlengen.
Spr. critiseert dit besluit der Kamer en
drukt er zijn hartgrondige spijt over uit,
dat zelfs door leden van de L. A. W.
E. T. een dergelijk voorstel gesteund
werd.
De heer Levi vraagt, of er niet nog
iets gedaan kan worden in verband met
de ramp te Borculo.
De Voorzitter zegt toe, deze vaak nog
eens in het bestuurster sprake te brengen.
Op een vraag van den heer Van Z ij p
hoe het staat met het verhuren, deelt
de Voorzitter mede, dat er tamelijk goed
verhuurd is: er zijn reeds 54 stands bezet.
Dhr Van Rossum du Chattel
wijst er op, dat er een geruoht door de
stad. gaat, dat de L. A. W. E. T. niet
door zou gaan.
De Voorzitter antwoordt, dat we
integendeel een goede L. A. W. E. T.
mogen verwachten.
De Voorzitter sloot vervolgens de
vergadering met een woord van dank aan
de aanwezige leden.
De vergadering was matig bezocht.
Gemeenterekeqing 1924.
De Gemeentërekening over her dienst
jaar 1924, sluit, zooals reeds eerder -werd
medegedeeld, met een batig saldo van
621.551.73y,.
Voor een groot deel is dit gunstige re
sultaat te danken aan de mooie uitkom
sten van de Gemeentebedrijven, die de
ramingen met beduidende bedragen heb
ben overtroffen.
Enkele winstcijfers laten wij hier vol
gen:
Gasfabriek f 187.110,38
Electricdteitsfabriek 213.059,99
Gestichten 50.000,
Openb. slachthuis 38.382,07,
Hiertegenover staat echter, dat de Rei-
nigings- en Ontsmettingsdienst een na-
deelig saldo gaf van f 229.913,94V2, ter
wijl de Gemeentelijke Inkomstenbelas
ting in plaats van f 2. 148.478,zooals
geraamd was, slechts f 2.085.023 in de
gemeentelijke schatkist bracht.
Dit neemt echter niet weg, dat de uit
komst van de rekening als geheel tot te-
vredenheid kan stemmen.
Toch is de financiëele toestand van
de gemeente ook weer niet zóó mooi,
als sommigen diet gelieven voor te stel
len.
De opmerking is reeds gemaakt, dat
de saldi vain de lichtfabrieken oneven
redig hoog zijn, zoodat een belangrijke
verlaging van de tarieven behoort te vol
gen en ook is de meening reeds ver
kondigd, dat de financiëele toestand van
dien aard is, dat bezuinigingsmaatrege
len, die in andere gemeenten noodzake
lijk kunnen zijn, hier althans aahter-
wege kunnen blijven.
Daarom kan 't goed zijn, de reke
ning nog even van naderbij te bezien.
En dan blijkt al dadelijk, dat de schijn
niet geheel overeenkomstig de werkelijk
heid is.
Schakelt men toch de ontvangsten we
gens vroegere diensten uit, wat voor een
zuiver overzicht van de exploitatie ge
durende 1924 noodig is, dan blijkt, dat
zooals door B. en W. terecht wordt 0{>-
gemerkt het saldo slechts f 2.641,48.
bedraagt.
Bovendien mag niet ui: het c .\or-
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Binnenland.
Do minister van Arbeid heeft aan de
partijen in de metaalindustrie zijn be*
middeling aangeboden.
„Bethesda" te Budapest verbrand.
Een zware brand bij Batavia.
Buitenland.
De overhandiging van het Fransche
antwoord aan Duitschland Is tot Maan
dag uitgesteld.
Engeland en Japan zullen ^een nota
richten aan de regeering van Kanton,'
indien zij beslag op schepen van ge*
noemde landen durft leggen.
Turkije zou den Volkenbond het hou
den van een volksstemming in Mosoel
willen voorstellen.
den verloren, dat het betrekkelijk gun
stige resultaat slechts verkregen is door
het heffen van belastingen, die op de
ingezetenen^ zeer zwaar drukken, zoo
zwaar, dat vreemden worden afgeschrikt
zich hier te vestigen en dat ingezetenen,
die niet door_ bijzondere banden aan
Leiden gebonden zijn, een andere woon
plaats kiezen, waar de fiscus op een min
der groot deel van het inkomen be
slag legt.
De opmerking is ook gemaakt, dat
de winsten van de Lichtfabrieken bui
tengewoon hoog zijn. en dat een eerste
fisch daarom is, dat Me tarieven worden
zerlaagd.
Bij een vergelijking met andere plaat
sen blijkt echter, dat deze „indirecte
heffingen" zooals ze meermalen worden
aangeduid, toch niet hooger zijn dan
in andere plaatsen. In Amsterdam en
's Gravenhage b.v. wordt per hoofd der
bevolking meer winst uit de Lichtfabrie
ken getrokken dan hier het geval is.
De rekening over 1924 is zeker niet
onbevredigend.
Maar wie mocht meenen, dat nu alles
mogelijk is, en dat we er nu maar op los
kunnen leven, vergist zich toch deerlijk
Groote voorzichtigheid blijft bij het
doen van uitgaven vooralsnog geboden.
In hooger beroep.
Gedep. Staten van Zuid-Holland heb
ben ongegrond verklaard het beroep
van het bestuur der Vereeniging tot
stichting en instandhouding van scho
len voor lager en meer uitgebreid la
ger onderwijs op Gereform. grondslag
(Geref. Schoolver.) te Leiden tegen het
besluit van dén Raad dier gemeente
waarbij afwijzend werd beschikt op
het verzoek om van gemeentewege te
vergoeden het salaris van een aan de
bizondere lagere school voor u.l.oaan
de Hooglandsche Kerkgracht aldaar
werkzaam zijnden boventalligen on
derwijzer over het tijdvak 1 October
31 December 1923.
Een jubileum.
Zooals wij gisteren reeds mededeel
den, mocht vandaag de heer G. H.
Lens zijn zeventigsten verjaardag vie
ren. Aan belangstelilng heeft het, zoo
als te verwachten viel, den jarige niet
ontbroken. In den loop vain den'mor
gen werd hij verrast met een stroom
van brieven en kaartjes en telegram
men, ook van huiten de stad, terwijl
zeer velen persoonlijk van hunne be
langstelling blijk gaven.
Onder de talrijke bloemstukken, die
de heer Lens mocht ontvangen, was
er ook een van het bestuur van de
wijkvereeniging „Irene."
't Was voor den jubilaris, zoo hij hef
uitdrukte, een dag om er klein onder
te worden.
Collecte.
A.s. Woensdag 26 Augustus zal hier
ter stede een collecte gehouden wor
den voor de Vereeniging voor Bijbel
verspreiding. Men steune dezen schoo-
nen en nuttigen arbeid op milde wijze,
en dat te meer waar de opbrengst voor
een belangrijk deel is bestemd voor
Evangelisatie-lectuur voor Leiden.
Jong. Ver. „Gideon."
Onder verwijzing naar de in dit no.
voorkomende advertentie brengen we
den leden van bovenbedoelde Vreeeni-
ging onder de aandacht, dat merger
niet in de clubzaal der Graanbeur<
doch in de Oude Veetkerk vergaderd
wordt.
Stedelijke Lichtfabrieken.
Wij ontvingen het verkort verslag'
van de Stedelijke fabrieken van Gas
en Eleotrioiteü te Leickqi over het Jaarj
