CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
-9 JAARGANÖi
ZATERDAG 8 AUGUSTUS 1925
NUMMER 1586^
In Leiden en btriten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal f 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
lilt nummer iiesiaai m ïwtt uiaaen.
EERSTE BLAD.
Een moeilijk vraagstuk
De schrijver van „De toekomst der
lagere school" wenscht, zooals we ge
zien hebben op het onderwijs te be
zuinigen door de leuze „de school aan
de ouders" in de practijk meer tot
toepassing te brengen.
De w ij z e waarop hij dit doel tracht
te bereiken, is echter naar we tracht
ten duidelijk te maken, weinig bevre
digend, omdat noch een belangrijke
bezuiniging verkregen wordt, noch de
vrijheid van onderwijs meer dan nu
wordt gewaarborgd.
Met belangstelling hebben we dan
ook kennis genomen van een volgend
hoofdstuk, waarin „nog meer bezui
niging" wordt aangekondigd.
De bezuinigingen die de schrijver
op het oog heeft, hebben zegt hij,
dit voor, dat ze door ons principieel
worden gewenscht en ook in een rij
keren tijd als thans evenzeer zouden
worden gewenscht. Niet met het doel
om het onderwijs te verslechteren,
doch met het doel om het lager on
derwijs eerst behoorlijk te organiseeren
en dan daarna en op dien nieuwen
grondslag aan de verbetering datgene
te besteden wat wenschelijk en mo
gelijk zal zijn.
BUREAUHooigracht 35 Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
Bepleit wordt dan, mede in aan
sluiting aan de derde conclusie van het
gewijzigd Unie-rapport, dat de Over
heid zal bepalen wat de 6-leerjaren
tellende eenvoudig ingerichte volks
school financieel ten minste van noode
heeft en dat dit bedrag d^oor den
Staat voor wat de „vr'jo" scholen be
treft, aan de besturen en voor wat
de overheidsscholen betreft aan de
gemeenteraden worde uitgekeerd.
Bij tijd en wijle zal dit bedrag dat
voor verschillende soorten scholen ook
verschillend zou kunnen zijn, moeten
worden herzien.
Voorts bouwe de staat niet zelf,
maar hij stelle aan schoolbestuur of
gemeentebestuur de vastgestelde mi
nimum-bouwsom ter hand.
Wil een bestuur voor den bouw
meer geld uitgeven, dan kan het dat
doen mits het zelf voor de noodigo
gelden zorgt en wil een gemeente
bestuur iets doen boven de rijksuit-
keering, dan is daartegen geen be
zwaar, mits in zoodanig geval een
evenredig bedrag aan de daar zijnde
vrije scholen wordt uitgekeerd.
De salarissen der onderwijzers wor
den op dezelfde wijze vastgesteld en
de minima naar eigen goedvinden uit
eigen kas verhoogd, met dien ver
stande, dat de tegenwoordige tracte-
menten door het rijk officieel als mini
ma worden erkend.
Hierin, aldus de schrijver, ligt de
luide noodiging, aan het N ederland-
sche volk, die tractementen zooveel
mogelijk locaal te verhoogen, zoowel
bij de vrije scholen als bij de over
heidsscholen.
Met wat de schrijver verder op
merkt, dat de volksenergie uit het
dwangbuis moet worden bevrijd en
dat het volk in al zijn geledingen
zelf aan het werk moet worden ge*
zet, kunnen wij ons in het algemeen
wel vereenigen.
Alleen is het ons niet recht duide
lijk dat op de aangegeven wijze ook
maar iets van beteekenis in de door
den schrijver gewenschte richting zal
worden bereikt.
De vrijheid wordt volgens deze
„proeve" niet beter gewaarborgd dan
thans het geval is.
Het plattelandsonderwijs zal als ge
volg van de sterk uiteenloopende sa-
larieering in niet geringe mate worden
En wat de bezuiniging betreft, de
uitgaven voor de salarissen zullen in
elk geval zij 't dan niet ten laste
van de Rijksschatkist in niet ge
ringe mate stijgen terwijl de ove
rige kosten niet noemenswaard zullen
kunnen dalen.
De voorgestelde bevrediging, schijnt
ons dan ook hoogst onbevredigend.
Dat wij niettemin op deze "proeve
van gedachtenformuleering" eenigszins
breedvoerig de aandacht vestigden,
vindt daarin zijn oorzaak dat wij gaar
ne meewerken om de belangstelling
voor het onderwijsvraagstuk te ver
levendigen, maar ook om te doen uit
komen voor welke moeilijkheden de
nieuwe Minister van Onderwijs van
wien een meer bevredigende bevredi
ging verwacht wordt, zich geplaatst
ziet.
V De andere „Tergissingen".
Ten aanzien van de tweede onwaar
heid, tracht de heer Ter Laan zich
eruit te draaien met de bewering: In
mijn rede heb. ik niets anders ber
weerd, dan wat ik in de Tweede Ka
mer ook reeds had beweerd, n.l. dat,
wanneer de totale voorziening van den
Zuiderzeedijk met de bedoelde verster
kingen zal worden uitgevoerd, dit sa
men 20 millioen zou kosten."
Wij herhalen nog eens: dit bedrag
van 20 millioen was het resultaat
eener berekening „op de basis der in
1919 geldende prijzen".
Intusschen de heer Ter Laan er
kent, dat hij onwaarheid sprak erf wij
der waarheid getuigenis gaven, toen we
opmerkten, dat het door hem gewraak
te wetsontwerp, dat „in de Kamer is
doorgedreven", geen 20 doch slechts
2.4 millioen vroeg. Dat noch de heer
.Van Dijk, noch de heer Colijn Mi
nister waren, toen èn de Zuiderzee>-
wet èn dit ontwerp bij de Kamer in
gediend werdenèn „Het Volk" èn
de heer Ter Laan zwijgen erover in
alle talen. Maar dit zwijgen is wel
sprekend. Het zegt, dat de heer Ter
Laan een leugen sprak, toen hij be
weerde: „Hiervoor kreeg Minister v.
Dijk van den Minister van Finan
ciën f20 millioen". Zelfs het ophe
melen van wat hij in de Kamer al-
zoo deed, om de nuchtere feiten on
der dezen vloed van woorden te ver
drinken, is niet anders dan een arm
zalige uitvlucht om t.e ontkomen aan
de beschuldiging: Gij hebt, heer Ter
Laan op onwaarachtige èn demagogi
sche manier uwen hoorders leugens
gestoffeerd I
Omtrent de derde, door ons aange
geven onwaarheid komt de heer Ter
Laan met de stellige verklaring: „Ik
heb in de Haagsche vergadering niet
gezegd, dat er een wetsontwerp Jag."
Het spijt ons wel, maar we vreezen,
dat de heer Ter Laan nu andermaal
onwaarheid spreekt. Niet alleen de
„Nieuwe Crt" en alle burgerlijke bla
den, maar ook zelfs „Het Volk" gaf
in zijn verslag de door ons gewraakte
„Er ligt voorts sinds lang een wets
voorstel bij de griffie van de Tweede
Kamer, waarbij wordt voorgesteld om
voor de uitbreiding der artillerie ex
tra f 106.000.000 te voteeren. (Bewe
ging)".
Voor de eer van den journalisfcen-
stand moeten we veronderstellen, dat
de heer Ter Laan zelf niet meer weet,
wat hij gezegd heeft, en hoe hij ge
jokt heeft. We begrijpen alleen niet,
dat „Het Volk" zelf niet voor die
e$r, en zijn eigen eer opkomt, als het
den heer Ter Laan gaat interviewen.
Intusschen de onwaarheid is
weersproken. Er is dus géén wetsont
werp; dat het niet kon „worden in
getrokken", zal nu wel duidelijk zijn.
Of de heer Ter Laan nu andermaal
probeert met een vloed van woorden
de „60 millioen" van Minister Van
Dijk toch nog weer tot „106 millioen'"
te doen uitdijen, „ze&fs tot 216 'mil
lioen", kan ons verder koud latetn.
Wij gevoelen ons niet geroepen opt
de fantasieën der heeren sociaal-demo
craten na të pluizen. Dan hadden we
wel dag- èn nachtwerk. We rekenen
slechts hun pertinente onwaarheden
met de cijfers na. En dddr kunnen
ze op rekenen.
STADSNIEUWS.
Een belangrijke ontdekking?
Men seint uit Spitsbergen aan het
Haagsche Aneta-kantoor:
Mr. dr. J. C. Overvoerde-, direc
teur van het Museum „De Lakenhal"
te Leiden, die met z'n echtgenoote de
reis naar het hooge Noorden aan
boord van de Tjerimai Van den Rott.
Lloyd mademaakt, deed Woensdag
een belangrijke nieuwe ontdekking op
het Doodemanseiland en te Graves-
point op Spitébergen.
HeT Dorus Rijkers-feestpark.
Hedenmiddag om vier uur is het
Dorus-Rijkers Feestpark op de wijze
als gisteren reeds vermeld, n.l. o.m.
met een concert van Werkmans Wils
kracht, geopend.
Het bestuur mag zich wel geluk
iwenschen met het mooie weer, dat
zulk een belangrijke factor is voor
het welslagen.
Na van een en ander aangaande
het feestpark te hebben kennisgeno
men, schijnt men een buitengewoon
druk bezoek wel te verwachten. Men
vindt er weliswaar niet die gelegen
heden welke tot heden er schijnt
in 't algemeen verbetering te komen
door een groot deel als voor een
kermis kenmerkend beschouwd wer
den.
Naar men ons verziekerde stelt het
bestuur er prijs op, het vermaak in dit
feestpark te binden aan bepaalde
eischen, binnen de perken waarvan
evenwel genot en gezelligheid wel
schijnen gewaarborgd,, gelet op
de occasions," waaraan het feest
park rijk is. Het terrein is door de
weersgesteldheid der laatste weken
heel goed geworden^ zocdat ditmaal
voor natte voeten geen vrees behoeft
te bestaan.
Er wordt voor het feestpark een
doelmatige en artistiek goed verzorg
de reclame gevoerd, die bij het bu
reau van den heer J. G. W. Schroder
te Rotterdam in bekwame .handen
blijkt. Ook de decoratie van verschil
lende gelegenheden op het feestter
rein was het werk van deze firma,
eveneens de typisch afgewerkte in
gang, gevormd uit twee groote vuur
torens, waarop een groote lichtbak,
die het portret van Dorus Rijkers be
licht
Wat de reclame betreft, dient ook
de imitatie-reddingsboot te worden
vermeld, die vanmorgen, met enkele
redders bemand, door de stad „voer".
Morgen is het feestpark gesloten.
Gisteravond 6 uur werd op de
Steenstraat de heer L., uit de Foei;
geeststraat met zijn rijwiel aangereden
door een luxe auto van de fa. wed.
D„ De wielrijder bekwam geen letsel.
Het rijwiel werd licht beschadigd.
LEIDSCHE BURGERWACHT.
De schietoefeningen der Leidsche Bur
gerwacht zullen tot en met 29 Augustus
worden voortgezet.
LIJST VAN VESTIGING EN
VERTREK.
Gevestigd.
H. Stakenburg, Oranjegr. 32. W. M.
Mook, verpleegster-Acad. Ziekenhuis.
H. P. Klein en gezin, hoefsmid, K. Han-
senstr. 3. Th. Hevneman, dienstbode,
Breestraat 87. J. Wouterloot en gezin,
Tramwegambt., Formosastr. 20a G. J.
Haamke en gezin, Wegwerker N. S., H.
Morschweg 76. J. P. de Jager, loop
knecht, Os- en Paardenlaan 37 Wed. A.
Fokker-v. Gorkum en gezin. Levendaal
132. P. Dubbelaar, los werkman, W.
Rozenstr. 33 A. Pouw, dienstbode, N.
Rijn 55. J. E. H. Libourel en gezin,
Witte Rozenstr. 55 - Wed. J. Nieuwen-
huis-Schneider, J. v. Goyenk'ade 44 M.
Vallinga, winkeljuffr., Doezastr. 19-21
C. van Ede en gezin, v. Hogendorpstr. 17.
C. en H., H. A. en H. E. Knoop,-
Morschsingel 21 H. Post, de Genestet-
straat 36 A. Kooyman, dienstbode,
Rijn- en Schiek'ade 86. J. M. Broekhoven
broodbakker, de Genestetstr. 52 J.
Jane, dienstbode, Botermarkt 25 C, M.
v. Beyeren, Bergen en Henegouwen geb.
Jansen, Oude Vest 51 C. Meyers en
gez., rijwielfabrikant, Heerenstr. 51
J. A. C. Kips en gez., employé, Rapenburg
118. A. W. Klootwijk, dienstbode,
Breestr. 45 H. F. de Bruin, dienstbode,
Rijnsb.weg 33 D. C. J. Verbeek', Ver
pleegster, Acad. Ziekenhuis A. H.
Wolff, verpleegster, Acad. Ziekenhuis
J. P. Gieske en gez., houthandelaar,
Voorstr. 39 K. A. Sim, Arts, HaarLstr.
43a. P. Grootendorst, slager, Hooigr.
42. H-. J. P. Overbeek, Hoogewoerd
181 P. J. Lut, dienstb., Waard gr. 85
A. Groen, Rijn- en Schiekade 15 E. A
M. v. d. Hart, Pieterskerkgr. 8 A. van
den Dop, grondwerker, Formosastr. 31
M. v. Riemen-Hoogeveen, Garenmarkt ia
J. Bleiji, dienstbode, Zwartehandsprt 2.
Vertrokken.
M. Oppelaar, Hazerswoude, Rijndijk 95
W. Gorholt, Dortmund, Schwerte Gar-
tenstr. 66 H. B. Esderts, Wassenaar,
Rozensteinstr. 20 A. T. M. v. Dijk, den
Haag, Bezuidenhout 56 Th. M. Bergers
en fam„ Zoeterwoude, H. Rijndijk 174B
J. E. v. Galen, Amsterdam, Rustenb.str.
374 A. J. van Pagee, Wassenaar,
Oranjelaan 4 C. v. Valderen en fam
Leidschendam, Stompw.vaart 9 E. B.
Alinoeddin, N.-O. Indië P. J. v. d.
Ham, Dordrecht, Hoofdstr. 20 M. P.
S. Cornelisse, Middelburg, L. Singelstr.
204. E. M. Weselsing, Haarlem,
Smedestr. 5 C. M. Reijling-v. Geelen,
Oegstgeest, Nassaulaan 35 M. Klaas-
sen, Ter Neuzen, Nieuwstr. 10 R. J. T.
Koenders, en fam., den Haag, Vaillantl.
331 I. J. C. v. Hooiwerff en fam.. Heem
stede, Middenlaan 58 A. Okkels,
Utrecht, 2de Delistr. 7bis A. Pauman ai
fam., Rotterdam, a.b. schip „Mary"
C. Middeldorp, den Haag, N. Hekkenlaan
68 I. H. Dominé, den Haag, Oranjepl
96. M. Dreuge, Werkirchen De Wüs-
tenhoff 9. E. J. F. v. Duuren, Oegst
geest, Endegeest H. E. C. Starksnburg
Nijmegen, Tollensstr. 153 A. J. Bothof
den Haag, Gouwestr. 34 G. J. C. Beek
huizen en fam., Apeldoorn, Putterw. 1
F. Wilhelm, Kirchhaussen, Friedrichstr.
1 J. H. Wijnbeek, Voorschoten, Leid-
schestraatweg P .J. W. v. Leeuwen,
Wassenaar, Rijksstraatweg 124 B. Pley
en fam., Leiderdorp, L. Rijndijk 32. K.
Schumacker, Zeist, Montaubanstr. 13
J. v. d .Wiel, Noord wijk, Schoolstr .34
N. Hoek, Noordwijk, Hoofdstr. 7 I. G.
Hoving en Tam., Avereest Balkbr., Bosch
laan Th. W. van Oss, Amerika
J. J. Schilham, Haarlem, Kleverparkweg
224. C. M. Waasdorp, Lisse, Heereweg
318. N. Eswilder en fam, den Haag,
Hildebrandstr. 184 J .J. v. Mierlo, Al
melo, van Deldenstraat 88 Gen. F.
Weijnschenk, Apeldoorn, P. Mauritslaan
15 W. E. Hermans en fam., N.-O. In
dië L. M. van Hëusden, Bakkum, Prov.
Ziekenhuis.
BINNENLAND.
Verkiezing Provinciale Staten,-
Bij besluit van den voorzitter van
het Centaal Stembureau, bedoeld in
art. 11b der Provinciale Wet, ter be
noeming van een lid van de Provin
ciale Staten van Zuid-Holland, nood
zakelijk geworden door het openval
len van een plaats in de Provinciale
Staten van Zuid-Holland, door de be
noeming tot minister van justitie van
den heer mr. J. Schokking, is be
noemd verklaard de heer A. van Eg-
mond, te Koudekerk, en in de plaats
opengevallen door de benoeming tot
minister van onderwijs, kunsten en we
tenschappen van mr. V. H. Rutgers
de heer D. van Muiswinkel Mzn. te
Zwammerdam.
Bewijzen van Nederlanderschap.
Naas De Maasbode verneemt gel
den de nieuwe bepalingen, waaraan
de bewijzen van Nederlanderschap
moeten voldoen, alleen voor de nieuw
aangevraagde bewijzen.
De reeds uitgereikte bewijzen van
Nederlanderschap, welke alleen aan
de c- voorschriften voldoen, blij
ven geldig. De geldigheidsduur is be
perkt tot vijf jaren.
Een officieele ontvangst.
De minister van Binnenlandsche Za
ken en Landbouw zal ter gelegenheid
van het bezoek hier te lande van de
Zuid-Afrikannsche landbouwers een re-,
ceptie houden in het Kurhaushotel,
op a.s. Maandag, des avonds te '9
uur.
Bond van Chr. Letterkundige Kringen.
De zomervergadering van den Bond
van Christelijke Letterkundige Krin
gen in Nederland zal op Zaterdag 22
Aug. a.s. te 3.15 uur op het Boom
bergterrein te Hilversum worden ge
houden.
De agenda vermeldt o.m. voordrach
ten van mej. Laura Olivier uit Utrecht
over Boutens' „Liederen van Isoude"
en van den heer W. ten Kate Jr.
uit Den Haag over „De Tors" van
Adama van Schel tema.
Onderwijzerssalarissen.
In de deze week gehouden vergadering
van het Nederl. Onderwijzersgenootschap
werd de volgende motie aan het hoofd,
bestuur bij acclamatie aangenomen.
De vergadering met genoegdoening-ken
nis gekomen hebbende van het behoud
van het Ministerie van O., K. en W. als
afzonderlijk departement, constateerende
echter, dat de salarisregeling der onder
wijzers, zooals die is vastgesteld in het
Bezoldigingsbesluit 1925, een onvoldoende
bezoldiging geeft en in de toepassing tot
schromelijke onbillijkheden heeft geleid:
dat in vele plaatsen de onderwijzers
thans in belangrijk minder gunstige sala
rispositie zijn geplaatst dan onder de vroe
gere gemeentelijke regelingen ht gval
was
dat door verschillende groepen van leer
krachten met name de onderwijzeressen,
de ongehuwden, en hen, wier salaris uit
verschillende componenten is opgebouwd
de bezoldiging een aanzienlijk bedrag,
soms zelfs meer dan duizend gulden, lager
is dan bij de regeling van 1920 was ge
waarborgd
""als haar overtuiging verder uitsprekend,
dat de laatstelijk genomen 'Regeerings-
maatregelen met name de tijdelijke ver
korting van den leerplichtigen leeftijd, de
abnormale vergrooting der klassen, de op
schorting van de verplichte invoering van
het 7de leerjaar, het niet meer subsidi
eeren en verplichtend stellen van het ver
volgonderwijs een noodlottigen invloed
moeten hebben op de ontwikkeling van
het toekomstige volk, spreekt met klem
Gewone advert en tien per regel 22*/t
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL'
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, 1
lijks geplaatst ad 40 cent.
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
Buitenland.
Het rapport der Volkenbond»*
commissie inzake de kwestie-Mo*
soel gepubliceerd.
Een commissie van het Engel-
sche vakvere enigingen-congres heeft
een rapport gepubliceerd, waarin
maatregelen tegen de z.g. sweating-j
goederen worden voorgesteld.
De Fransche verliezen in SyrlSi
bedragen 200 dooden en 600 ge*|
wonden.
Binnenland.
Ernstige ontploffing te Ede.
Verkiezing Staten van Zuid-Hol*
land.
Invoering Staatspractijkdiploma
voor handel en administratie.
de noodzakelijkheid uit, "dat het nieuwe
ministerie deze misstanden inzage onder
wijs en salarisregefing opheft;
draagt het "hoofdbestuur op, in samen- I
werking met de vereenigingen der Onder-
wijs Centrale en zoo mogelijk met andere,
vereenigingen, maatregelen te nemen, die,
tot de bereiking van dit doel kunnen lei
den.
Een noodlottige ontploffing.
Gistermiddag omstreeks kwart voor
twee heeft op de spinnerij der kunst
zijdefabriek te Ede een ernstig onge
luk plaats gehad, hetwelk aan een drie
tal arbeiders het leven heeft gekost,
terwijl een drietal zwaar gewond werd
e\n ongeveer 13 werklieden meer of
minder ernstige verwondingen be
kwamen.
De ploeg van half twee had juist
de sjimnerij verlaten en was nauwe
lijks vervangen door de middagploeg.
toen in de spinnerij een hevige ont
ploffing, die ver in den omtrek werd
gehoord, plaats gehad.
Door nog niet opgehelderde oor
zaak sprong toen een stalen zuurstof-
cylinder uit elkaar, met het vermelde
gevolg.
De vernieling door de rondvliegen
de stukken staal was verschrikkelijk.
Een drietal menschen werd op slag
gedood. Zij werden onherkenbaar ver
minkt. Ook de zwaar-gewonden be
kwamen vreeselijke kwetsuren. Door,
den luchtdruk werd een groote hoe
veelheid glas van het dak vernield^
dat in zijn val de meeste aanwezige
arbeiders licht verwondde. De zwaar
gewonden werden naar het ziekenhuis
te Arnhem overgebracht. Onmiddellijk*
werden de plaatselijke, burgerlijke en
militaire geneeskundigen gewaar
schuwd, terwijl geestelijke hulp direct
werd ingeroepen. Pastoor J. Roos
winkel was zeer spoedig ter plaatse.
De namen der overledenen zijn B. M.
Moss, 29 jaar, bar.;
een kind, Kortelaantje te Ede; H. Foy-j
kar,, 25 jaar, ongehuwd, Parkweg 11* 1
loodbrander, pas uit Duitschland naar
hier gekomen; A. Möller, 28 jaar, ge
huwd, volgens opgave 5 kinderen, te
Wageningen woonachtig Dijkgraafsche
weg.
Het Parket uit Arnhem was in dezx
namiddag reeds aanwezig.
Nader wordt nog uit Arnhem ge
seind:
Het ongeluk te Ede bracht gister
middag hier en daar in den omtrek
groote ontsteltenis teweeg. De Enkar
laan werd afgezet. Op den Bennekom-
schen weg stond het zwart van de
menschen. De drie zwaar gewonden
werden naar het St. Elisabetsgaathuis
'vervoerd.
De materieele schade in aanmer
king genomen, was de kracht van de
ontploffing niet zoo groot.
In de betreffende afdeeling der far-
briek zijn alle ruiten vernield, terwijl
vele machines beschadigd werden.
Eenige spinmachines werden geheel
vernield.
Het ongeluk heeft geen groote stag
natie in het bedrijf te weeg gebracht.
Er zal dan ook doorgewerkt worden.
De directeur der fabriek, die te Arn
hem vertoefde, heeft zich onmiddel
lijk, nadat het ongeluk hekend was,
naar Ede begeven.
Staatspractijk diploma voor handel en
administratie.
Het Staatsblad no. 339 bevat een Kjon.
besluit van 25 Juli, houdende:
10. instelling van een staatspractijkdi
ploma voor Handel en Administratie;
20. vaststelling van een. reglement en.
