yi iiuiitiiier üËSiaai uu (Wtt üiauen.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Nummer.
6e JAARGANG
WOENSDAG 5 AUGUSTUS 1925
NUMMER 1583
COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal I 2.90
BUREAUHooigracht 35 Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiên per regel 22l/t cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiên bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
EERSTE BLAD.
Een onbevredigende voorslag.
In de brochure van Dr. van der
Vaart Smit wordt inzake de onderwijs
wetgeving! een nieuwe koers bepleit,
mede in het belang van sRijks finan
ciën.
Daarmee komt de schrijver op prac-
tisch, en op voor hem tevens gevaar
lijk terrein.
De splitsingzucht die intusschen
niet zoo erg is als 't vaak wordt voor
gesteld moet worden getemperd.
Ongewenschte schoolstichting moet
winden voorkomen.
Tegen de thans geldende bepaling,
die op 1 Januari 1928 eindigt, heeft
de schrijver bez»vaar, omdat ze geen
ond.erscheid maakt tussclien toelaat
bare en ongewenschte schoolstichting
en omdat ze, althans in beginsel, de
vrijheid van ons onderwijs aantast.
Daarom wil hij zoodanige princi-
pieele wijzigingen in de wet, dat voor
zoover niet 't algemeen belang het stel
len van bepaalde belemmeringen
eischt, althans de financieele gevolgen
van ongewenschte splitsingen, niet
meer ten laste van de schatkist zul
len komen.
Of dat mogelijk is? Deze vraag wordt
toestemmend beantwoord.
En dan wijst de schrijver er op, dat
onder de ouders een drietal richtingen
duidelijk is te onderscheiden, n.l.
de R. K. richt'ng. 'Ie Prot. Christe
lijke en de richting die met den naam
„neutraal" aangeduid kan woiden.
Naar deze onderscheiding zijn er
R. K. scholen, scholen met den Bijbel,
en „neutrale" scholen.
Dat zijn, naar de schrijver meent,
de "hoofdrichtingen en naar zijn oor
deel kon de wetgever met die onder
scheiding in het algemeen volstaan.
Verder behoeft hij, strikt genomen,
niet te gaan.
En zoo zou een oplossing gevonden
kunnen worden in dezen zin, dat de
gunstige financieele bepalingen gelijk
de wet van 1920 die voor schoolspl't-
sing enz. ten laste der staatskas thans
bevat, in plaatsen beneden zekere
grootte b.v. beneden de 10.000 inwo
ners alleen zullen gelden voor deze
drie richtingen die dan elk een school
zouden kunnen krijgen.
In grootere plaaten zou dan van het
devies, dat de Staatskas niet meer dan
drie scholen wil 'hcnoreeren, kunnen
worden afgeweken, mits onder zeer
strenge bepalingen, b.v. in dien zin, dat
een minimum van 100 of desnoods 200
kinderen gesteld werd.
Op deze wijze, meent de schrijver,
zou veel bezuingid kunnen worden,
zonder de vrijheid aan te tasten, aan
gezien wie verder wil gaan, daartoe 't
volle recht heeft, mits hij 't dan ook
zelf betaalt.
't Komt ons voor dat het een zoowel
als het ander, op een misvatting be
rust.
Immers er zijn voorbeelden te over,
dat in plaatsen- met 8000 a 10.000 in-
woners naast openbare en R. K. scho
len, bloeiende scholen op Herv. en
Geref. grondslag worden gevonden.
Door bepalingen te maken alsjiier
bedoeld, zou dus niets, of zoo goed als
niet bezuinigd worden, maar wel zou
het Christelijk onderwijs in zijne ont
wikkeling worden belemmerd, terwijl
de vrijheid van de ouders zeer ernstig
zou worden beperkt.
't Is toch niet zoo. dat het stichten
van een Geref. School naast een Her
vormde of omgekeerd, beslist als een
gevolg van onnoodige splitsingzucht
moet worden aangemerkt. Daarvoor
kunnen inderdaad zeer ernstige rede
nen aanwezig zijn.
En we zouden zeker al heel ver van
den goeden weg zijn afgeraakt, in
dien de Overheid hier reeds bij voor
baat haar veto uitsprak.
De vrijheid van onderwijs zou wor
den geschaad, zonder dat een bedrag
van beteekenis bezuinigd werd. Want
't moge ai waar zijn dat hier en daar
een school werd gebouwd, die over
bodig kan worden geacht, dit getal i9
zoo gering, dat het op den toestand
van 'slands financiën al zeer weinig
invloed uitoefent.
De hier geopperde gedachte lijkt
ons dan ook absoluut onaannemelijk
en in strijd met de bevrediging.
De vrijheid van 't Christelijk onder
wijs zou aan banden worden gelegd,
Maar ook de vrijheid van het vrije
en neutrale onderwijs.
De schrijver zou toch, waar moge
lijk, de openbare school aan de neu
traal gezinde ouders in beheer willen
geven. Als voorwaarde zou daarbij ge
steld kunnen worden, dat de neutrali
teit strikt gehandhaafd blijft en dat
de bestaande scholen met al het perso
neel in functie moeten worden over
genomen.
Een wonderlijke vrijheid is datl
Vergeten wordt, dat er juist in de
kr'ngen van het openbaar onderwijs
zeer veel ontstemming heerscht, om-
Jat men het met de z.g. neutraliteit
niet kan vinden en (of) omdat men
ernstig bezwaar heeft tegen de opvat
tingen van het in functie zijnde perso
neel.
Hoe men nu eenerzijds de leuze kan
aanheffen: „de school aan de ouders"
en de ouders tegelijkertijd kan dwin
gen genoegen te nemen met de be
staande richting en het aanwezige
personeel is ons een raadsel.
De vrijheid zou op deze wijze voor
alle richtingen meer dan ooit worden
bedreigd.
De bezuiniging zou al zeer gering
zijn.
En de ..bevrediging" eerst recht on
bevredigend.
STADSNIEUWS.
veem. De knaap was n.l. in z'n woon
plaats overreden door een auto en
ernstig gewond opgenomen.
Reeds dadelijk na het ongeval werd
geconstateerd dat een arm, een been
en enkele ribben waren gebroken.
Naar wij' hedenmorgen vernamen,
was de toestand van het kind naar
omstandigheden goed, en bestond er
geen direct levensgevaar.
Op het binnenplaatsje van een wo
ning in het Kooi park is gistermorgen het
8-jarig zoontje van de familie W. spelen
derwijs van een 2 M. hoogen muur ge
vallen. Hoewel men aanvankelijk meende
aan ernstige gevolgen te moeten denken,
bleek bij nader onderzoek, dat de knaap
er, behoudens enkele ontvellingen, goed
was afgekomen.
De heer Th. J. B., uit Voorschoten,
moest gisteren voor het stadhuis even op
de tram wachten, en lei een pakje, dat
eenige pas gekochte galanterieën bevatte,
zoolang in een vensterbank. Toen de tram
was gearriveerd, en hij het pakje wilde
meenemen, bleek een onbekend iemand
hem reeds vóór te zijn geweest.
In zeker stadsgedeelte werd eergis
teravond een jonge vrouw door een on
bekend gebleven voorbijganger op een
minder fatsoenlijke manier vastgegrepen.
De dame in kwestie bleek echter nogal
kordaat te zijn, en gaf den aanrander
zoo'n flinke mep in het gelaat, dat hij
er ijlings vandoor ging.
Goed zoö. juffrouw.
BINNENLAND.
Kezk-Consecratie.
De nieuwe St. Josephs-kerk zal op
Donderdag 17 September door den
Bisschop worden geconsacreerd. Eenige
weken later zal de kerk in gebruik
kunnen worden genomen.
Chr. jGngelïedenvereenigiug
v Josua 24 14b.
Na een tamelijk onrustigen nacht,
waarin de* meeste jongens geen oog
toededen, zooals dat ook in den mili
tairen dienst wel gebeurt, werd om
streeks zes uur al „op corvee" gegaan,
zoodat te acht ure het ontbijt genuttigd
was en men op weg toog naar Huizen,
naar de Zuiderzee, om de badwed-
strijden te hernieuwen, wat helaas niet
zoo erg gelukte, vanwege den modder
aan de oevers, waardoor sommige
voeten schenen veranderd in lichaams-
deelen van zwarten. Toen het tijd was
voor de koffie, was niemand met minder
dan een half brood tevreden, waaraan
sommigen echter nog niet genoeghadden.
Na den terugweg, welke weer door
bosch en hei, langs velden en weilan
den ging, kwamen ze net op tijd om
de warme etenswaren te verorberen.
Na een rustig uurtje werd de slaap
plaats opgezocht, waar het wel wat
kalmer zal zijn toegegaan, daar velen
van vermoeidheid de oogen niet langer
konden openhouden.
Een enderscheiding voor Prof.
Kamerlingh Onnes.
Bij Kon. besluit van 11 Juli j.l. is
aan dr. H. Kamerlingh Onnes, oud-
hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit
te Leiden, vergunning verleend tot het
aannemen der onderscheiding van
commandeur der 1ste klasse van de
Orde van St. Olaf van Noorwegen.
De N. Z. H. T. M.
Ged. Staten van Zuid-Holland heb
ben aan de Npord-Zuid-Hollandsche
Tramweg Maatschappij vergunning
verleend, voor den aanleg en de in
standhouding van sporen op den Sta
tionsweg te Leiden.
Chr. Mil. Tehuis.
Gisteren was er een gezellige avond in
het Tehuis voor Militairen aan den Morsch
weg georganiseerd.
De verjaardag van H.M. de Koningin
Moeder werd op een feestelijke wijze her
dacht, terwijl deze avond tevens als een
welkomstavond was bedoeld voor de pas
opgekomen recruten bij het. 6 R.V.A. en
de landstormers.
Een zeer gezellige en aangename stem
ming heerschte er den geheelen avond.
Een muziekgezelschap gaf een keur van
mooie nummers, keurig uitgevoerd, ter
wijl een tweetal jonge dames op meester
lijke wijze de piano bespeelden.
Verder werd er nog een enkel stukje
keurig gereciteerd.
Dankbaar en voldaan keerden onze mi
litairen 's avonds eerst om li uur huis
waarts. Zij konden hun avond rekken,
dank zij de avondpermissie, den pas op
gekomen mil. verleend door de Com
mandanten van het 4 R.I. en 6 R.V.A,
Gisteren werd hier in het Acad,
Ziekenhuis binnengebracht het 6-jarig
poontje van de fam. H. te Waddinx-
De overbracht van de portefeuilles.
Gistermiddag hejf: de overdracht
plaats gehad van de minister-porte
feuilles aan het nieuwe Ministerie.
De minister-president, de heer Co-
lijn, nam tevens ad interim over de
portefeuille van Kol "Jn.
Minister Weiter en onze koloniale
politiek.
De heer \\V. icjft ons persoon
lijk, aldus de correspondent van de
„Tel." te Weltevreden, in een kort
onderhoud, dat wij met den niéuwen
minister mochten hebben, bevestigd,
dat hij de portefeuille van Koloniën
in het kabinet-Colijn heeft aanvaard.
Omtrent de te volgens regeerings-
politiek ten aanzien van hett koloniaal
bewind, kon minister Weiter ons no<
niet nader inlichten, daar Z.Exfc. over
verschillende bei an—dj het kv:~t:
na aankomst in Nederland, met den
kabinetsformateur van ged~cvt:n denkt
te wisselen, alvorens de groote lijnen1
definitief zullen worden vastgesteld.
Z.Exc. verheelde intusschen niet,
dat hierbij de kwestie van den over
gang van de defensie van ons koloni
aal bezit van het departement van Oor
log naar dat van Koloniën inderdaad
een punt van ernstige bespreking zal
uitmaken.
Het afscheid van minister Aalberse.
Naar de Volkskrant verneemt, zul
len de ambtenaren van het departe
ment van arbeid aan de|n scheiden
den minister mr. Aalberse een gen
schenk aanbieden, bestaande in twee
gebonden deelen, waarin alle stukken
zijn opgenomen, die de minister met
de Kamer gewisseld heeft, met inbe
grip van de redevoeringen, die hij in
de Kamers gehouden heeft.
De deelen zijn: periode 19181922
en 19221925, welk laatste deel nog
niet gereed is, omdat daarin nog dient
te worden opgenomen het proces-ver
baal der overdracht van de ministers-
portefeuille.
Salarissen Rijkspersoneel.
Krachtens het Bezoldigingsbesluit
1925 wordt de toeslag voor de Rijks
ambtenaren, die door de bezuiniging
meer dan 10 pCt. in inkomen zouden
dalen, alleen over 1925 uitgekeerd.
Naar het „Hbl." verneemt is op
de door de 'Departementen ontwor
pen begrooting voor 1926 op het be
houd van dien toeslag gerekend, het
geen wel niet zonder voorkennis van
den Minister van Financiën zal ge
schied zijn.
Ned. Katholieken dag.
Gistermiddag te half drie hield de
Derde Nederlandsche Katholiekendag
zijn eerste algemeene vergadering
de groote zaal van den Dierentuin
te 's-Gravenhage.
Na de openingsrede van Mr. A
I. M. J. Baron van Wijnbergen, hield
pater B. H. Molkenboer O. P., lector
aan de R. K. Universiteit te Nijmo-
gen een rede over „de beteekenis van
het katholicisme als hoofdfactor in
beschaving van Europa".
Vervolgens had een grootsche hul
debetuiging plaats voor de drie af
getreden katholieke ministers Ruys,
Aalberse en Van Swaay.
Baron Van Wijnbergen huldigde op
enthousiaste wijze de verdiensten van
deze drie mannen.
De vergadering bracht hun een
grootsche ovatie.
Gisteravond om 8 uur had de twee
de algemeene vergadering plaats.
Pastoor Brune uit Maastricht hield
een rede over „ons volk gekerstend
door Roomschen tot Roomschen", tér-
wijl prof. dr. Gerard Brom uit Nij
megen een rede hield over „Onze ste
den als getuigen van ons Katholiek
erleden".
De sociale wetgeving voor de
kantoor- en winkelbedienden.
De hoofdbesturen van den Ned.
R>. K. Bond van Handels-, Kantoor-
en Winkelbedienden „St. Franciscus
van Assisië" en de Nederlandsché.
Vereeniging van Christelijke Handels-
en Kantoorbedienden hebben zich tot
den Raad der Ministers gewend'met
het verzoek om in de nu komende
regeeringspcriode spoedig een regeling
te treffen voor de doorvoering van
de Maatregelen van bestuur, inzake
de Arbeidswetgeving voor de kanto
on en winkels en de invoering van
een Rijkswet op de winkelsluiting ook
des Zondags, wijl de huidige Zondags
wetgeving practisch geen voldoende
beperking oplegt voor de sluiting der
winkels.
Hiervan is tevens afschrift gezon-
'len. aan den Minister van Arbeid,
Handel en Nijverheid, met het ver-
om hun hiervoor een audiëntie toe te
staan.
Ook werd afschrift gezonden aan
de verschillende fracties der Tweede
Kamer.
Binnenland.
De ingebruikneming van de nieuwe
kaasmarkt te Bodegraven.
Gistermiddag heeft de overdracht
plaats gehad van de minister-Porte
feuilles aan het nieuwe ministerie.
Buitenland
Het onderhoud Briand—Chamber
lain zal waarschijnlijk in den loop der
volgende week plaats hebben.
De socialist Brnnet blijft voorzitter
der Belgische Kamer
Prijzen controle-commissie,
„Het Volk" verneemt dat door don
vorigen m'nister van Arbeid kort gele
den aan de besturen van S. D. A. P. en
N. V. V is medegedeeld, dat de minis
b'i r'c sa— '1 ing van de Prijzen
controlecommissie op onverwachte moei
lijkheden is gestuit, waardoor deze sa
menstelling niet zoo spoed'g haar beslag
he «ft kunnen krijgen, als gehoopt was.
Waar inmiddels het kabinet demissi
onnair is gewdrden. was de regeering
van meening, dat het. niet meer op haar
weg lag. de (jommissie in te stellep,
doch dat dit behoorde te worden over
Ja ten aan het nieuwe kab'ndt.
Door den minister zijn maatregelen
pgirnffo n ondat dp*m aanwplpcenheid on
middellijk na het optreden van het
nieuwe kabinet aan £ijn qjovolger wordt
voorgelegd.
Overheidspersoneel en vakbeweging,
Het bestuur van het Ned. Verb end
van Vakverernigingen heeft in over
leg met het béstuur der S.D.A.P. be
sloten, een commissie in te stellen,
welke tot taak krijgt het loonvraag-
stuk van het overheidspersoneel te on
derzoeken en welke tevens het vraag
stuk der medezeggenschap van het
personeel en der vakvereenigingen in
overheidsdienst in studie zal nemen.
S. D. A. P. EN N. V. V.
Het dagelijksch bestuur van het N.
V. V. heeft opnieuw een „verklaring"
afgelegd in Het Volk, naar aanlei
ding van de artikelen van den heer
Vliegen over het geschil tusschen S.D.
A.P. en N.V.V.
Wij ontleenen klei aan:
Wat met het bazig optrekien van
Stenhuis bedoeld wordt, weten wij
niet. Wanneer Vliegen in dit verband
herinnert aan de brochure van De
Miranda, dan zij er de aandacht op
gevestigd, Vliegen weet dat heel
goed dat Stenhuis in deze gehan
deld heeft krachtens het besluit van
het Verbondsbestuur, welk besluit
later door den Bestuursraad van het
N.V.V. is bekrachtigd.
Uit deze opmerking van Vliegen is
kwalijk een andere conclusie te trek
ken, dan dat van de zijde van het P
B. de officieuse besprekingen gesabo
teerd zijn, uitsluitend uit persoon
lijke overwegingen.
Is deze veronderstelling juist, dan
wordt het zeker tijd, dat men in Par
tijkringen gaat begrijpen, dat de be
langen der arbeidersklasse niet op
geofferd mogen worden aan persoon
lijke gevoeligheden van dezen of ge
nen leider.
Het standpunt van Vliegen komt
hierop neer, dat de vakbeweging geen
zelfstandige taak heeft ten aanzien
van onderwerpen die geheel van wet-
gevenden aard zijn.
Wij gelooven niet, dat het zin heeft
verder met Vliegen te debatteersn
over de vraag, wat der vakbeweging
wel en niet geoorloofd is. Hij waant
zich nog in den tijd, toen de partij de
bevelen gaf, en de vakbeweging goed
genoeg was, haar medewerking ter op
luistering van demonstraties enz. te
verleenen.
Wanneer de meening van Vliegen
op dit punt inderdaad de opvatting
van de Partij weergeeft, dan willen
wij niet verhelen, dat ten opzichte
hiervan een diep meeningsverschil tus
schen partij en vakbeweging aanwe-,
zig is.
De onmondigheid, waarmede Vlie
gen de vakbeweging wil bestempelen,
kan zij, vooral gezien de ontwikke
ling dér na-oorlogsjaren, niet aanvaar
den. Het P. B. zal moeten begrijpen,
dat zij dezen ontwikkelingsgang niet
zonder groote schade voor de bewe
ging kan voorbijgaan of ontkennen.
Bijzondere leerstoelen.
Naar aanleiding van het stichten van
bijzondere leerstoelen aan verschillende
universiteiten schrijft Prof. Obbink in het
Algemeen Weekblad voor Christendom
en Cultuur", dat hij het een bezwaar acht
dat de Hooger Onderwijswet geen. enkele
financieele voorwaarde stelt voor het stich
ten van een bijzondere leerstoel, noch voor
het salaris van den hoogleeraar.
Wanneer een of andere vereeniging een
bijz. hoogleeraar benoemt, en de benoem
de stelt zich tevreden met den professor-
titel plus f 100, dan is de zaak in orde.
Dat behoeft niet erg te zijn, maar kan erg
worden, omdat de deur openstaat voor
een heirleger van. schijn-professoren, die
eigenlijk wat anders zijn.
Een tweede bezwaar tegen dit instituut
dat bepaaldelijk de theologische bijz. pro
fessoren betreft, is, dat het waarschijnlijk
altijd confessioneele leerstoelen zijn, die
op deze wijze worden gesticht (vrijzin
nig, confessioneel, gereformeerd). En dat
behoort aan een universiteit niet thuis, da:
is een kwestie voor de kerk.
De hoogleeraren aan een Rijksuniversi
teit behooren niet gebonden te zijn aan
eenige kerkelijke leerstelling, noch vrij
zinnig, noch orthodox. En dat zijn de
bijzondere hoogleeraren wél. Allemaal.
Mijn derde bezwaar aldus Prof. Ob
bink is, dat de vereeniging, die be
noemt, meestal geen wetenschappelijk ka
rakter draagt. j
De Evangelische Vereeniging, de Gere.f
Bond, de Confessioneele Vereeniging, de
Ethische vereeniging, de Protestantenbond
dragen geen van alle een wetenschappe
lijk karakter, maar óf een dogmatisch,
óf een meer algemeen religieus.
Onder de' bovengenoemde religieuse ver-
eenigingen zijn er nu reeds, die van den
minister het recht kregen een bijz. hoog
leeraar te benoemen. Wij achten dat oen
ernstige fout. Het lijdt geen twijfel, of
binnen niet te langen tijd zullen we een
theosofisch, een spiritisch, een scientis-
tisch, een chiliastisch, een adveotistisch,
een mormoonsch bijzonder hoogleeraar
hebben. Wie heeft het recht hun te ont
houden wat anderen werd toegestaan?
Inderdaad, er openen zich verre pers
pectieven, tenzij de nieuwe minister van
onderwijs er spoedig een stokje voor steekt
Chr. Radio-vexoonlging.
De Chr. Radiovercemging deelt mede,
dat haar omzendbrief aan de kerken met j
groote belangstelling is ontvangen. Vele
Kerken hebben zich bereid verklaard, om
aan de ra dia- kerkdi en st - ui tz endingen mede
te werken. Zoodra er voldoende kerken
zijn die de verzorging der diensten op
zich nemen en de onkosten ook vanwege
deze en andere kerken gedokt zim, vangt
de geregelde uitzending van Hilversum
uit aan.
Tweede Chr. Social* Cursus
Van 21 tot 2$ September zal te Lunte
ren de tweede Chr. Sociale cursus wor
den gehouden, onder voorzitterschap van
Prof. Dr. J. R. Slotemaker de Bruine,
die ook de openingsrede zal uitspreken.