Uit nummer Maat uit TWEE Bladen.
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
Belangrijkste nieuws in dit Hummer.
6e JAARGANG
DINSDAG'21 JULI'1926
NUMMER 1570
AB ONNEMENTSPRIJS
In Leiden en bniten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
EERSTE BLAD.
Den coel op stelten.
Vanwege de S.D.A.P. die daarbij kan
rekenen op den steun van de Commu
nisten, wordt weer eens getracht in
ons land den boel op stelten te zetten,
zooals men dat een vorig jaar uit
drukte.
Naar aanleiding van de aan den
heer Colijn verleende opdracht tot Ka
binetsformatie is besloten tot het hou
den van protestvergaderingen.
Aan een snorkend manifest, gericht
tot alle arbeiders en democraten is het
volgende ontleend:
„De Sociaaldemokratische Arbeiders
partij, die niet op vage en nietszeg
gende leuzen, maar op haar politiek
program bij de verkiezingen het ver
trouwen van 706.000 kiezers won, en
haar stembusmacht met bijna 25 pc:,
zag toenemen, protesteert in naam van
demokratie en vooruitgang tegen de
zen stap van de Kroon, haar blijkbaar
ingegeven door adviseurs, die denwl!
des volks aan hun laars lappen.
Zij- roept al wat demokratisch denkt
en voelt in den lande op, haar protest
te steunen, om mede te helpen, dat
deze ergerlijke toeleg tot mislukking
worde gedoemd en een regeering tot
stand kome, die op de uitspraak der
stembus past.
Laat de volksopinie, die tegen Co-
lijn's reaktionair gedoe bestaat, zich
op ondubbelzinnige wijze uiten
Deze man. die den verkiezingsstrijd
heeft ingezet met allerlei onwaardig
geKem over in gevaar zijnd Chris-,én-
don; en zedelijkheid, daarmee zijn po-
litieken tegenstanders een smet van.
zedelijke minderwaardigheid aanwrij
vend, om eigen reaktionair-kapitalis-
tisch drijven te dekken, is de aller
minst geschikte om de politiek te voe
ren die het landsbelang eischt: een
"weivaartspolitiek, gericht op den op-
bVei van het ekonomisch leven, zon
der roef te plegen aan de groote mos-
sa, door geniepige indirekte belastin
gen, geld vermorsing aan militair gi-
doe, en afbraak van de met zooveel
moeite en strijd veroverde sociale wet
geving
't Is niet ongrappig deze beweging.
Immers de volksopinie heeft op 1
Juli gelegenheid gehad zich te uiten
en zij heeft het gedaan op ondubbel
zinnige wijze.
Ondanks de valsche voorstellingen
van z.g. democratische zijde verspreid
heeft de overgroote meerderheid van
ons volk uitgesproken, dat het op
nieuw een recht9ch bewind verlangd.
Ondanks de wanhopige pogingen die
gedaan werden om ons volk tegen Mi
nister Colijn in het harnas te jager,
heeft het aan den door dezen bewinds
man gevc-lgden koers zijn goedkeuring
gehecht, en het is als logisch gevolg
^aarvan dat, aan den heer Colijn de
opdracht tot Kabinetsformatie werd
verleend.
Maar dat is niet naar den zin van
de roode demagogen die sinds lang
niet de democratie op gespannen voet
staan en die er belang bij hebben de
massa onrustig te maken en te houden
Daarom worden snorkende manifes
ten verspreid en worden degoedgeloo
vigc volgelingen opgecommandeerd
om ton plezier? van de roode leiders,
te protesteeren en te demonstreeren.
't Is belachelijk.
Maar t is om met „Het Volk" te
spreken ook een „weerzinwekkende
comedie", waaruit blijkt, hoe het
doel van de roode leiders, geen ander
is, dan onrust te brengen onder het
volk, en nu het p a r 1 e hi e n t a i re
stelsel voor hen tot teleurstelling op
teleurstelling leidt, het revolutionaire
systeem in toepassing te brengen.
Door den heer Stenhuis werd er de
zer dagen op gewezen, dat hét een
utopie Is, het kapitalisme tot socia
lisme te vervormen langs den weg van
verkiezingen en parlementsbesluiten,
waarom hij de combinatie van econo
mische en politieke machtsmiddelen
bepleit om de bourgeoisie tot aanvaar
ding van de socialistische eischen te
dwingen.
Dat is het ideaal van de revolutio
naire partijen.
En uit de propageering van dat ide
aal volgt voor ons vanzelf de eisch
om maatregelen te treffen teneinde
het revolutionaire geweld te keeren en
BUREAU: Hooigracht 35 - Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ADVERTENTIE-PRIJS
Gelrone advertentiën per regel 22'/t cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
vas ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
ons volk te overtuigen dat vooruitgang
mogelijk is niet in den weg van het
geweld, maar van het recht, zoo
als dat voortvloeit uit de Christelijke
beginselen.
V Land- en Tuinbouw.
Nu een nieuw Kabinet moet worden
gevormd komt ook weer als in 1922
aan de orde de vraag of het niet
gewenscht is een afzonderlijk depar
tement van Land- en Tuinbouw te
vormen.
De Nederlandsche Tuinbouwraad
heeft reeds een adres tot H. M. de Ko
ningin gericht waarin er op wordt ge
wezen, dat de tegenwoordige combi
natie van het administratieve depar
tement van Binnenlandsche Zaken
met de behartiging van den land en
tuinbouw in hooge mate ongewenscht
is. en waarin een afzonderlijk departe
ment., of indien dit niet mogelijk is,
combinatie met een departement dat
bestemd is op practische wijze econo
mische belangen te dienen, gevraagd
wordt.
Een zelfstandig Landbouwdeparte-
ment hebben wij tot nu toe niet gehad.
Voorheen was de behartiging van de
landbouwbelangen aan Binnenland
sche Zaken opgedragen.
Daarna kregen we een combinatie
met Handel en Nijverheid en vervol
gens een combinatie met Binnenland
sche Zaken, wat voor land- en tuin
bouw dit voordeel had, dat voor deze
afdeelingen een Directeur-Generaal
schap werd ingesteld.
Het vraagstuk waarom het hier gaat
is tot op zekere hoogte van onderge
schikt belang, omdat combinatie wel
altijd noodzakelijk zal blijven.
't Wordt dan alleen de vraag welke
combinatie het meest wonschelijk ge
acht moet worden, een vraag die weer
nauw verband houdt met den persoon
van den betrokken minister.
In liet algemeen is er zeker veel te
zeggen voor het denkbeeld van den
Tuinbouwraad om land- en tuinbouw
onder te brengen hij een departement
dat bestemd is op practische wijze
economische belangen te dienen.
Combinatie met Handel en Nijver
heid schijnt dan wel het meest ge
wenscht.
En mag men de geruchten gelooven
dan zou ook in deze richting worden
gestuurd en zou het niet onmogelijk
zijn dat de heer Dr. Lovink, lid van
de Tweede Kamer *ën burgemeester
van Alplien a. d. Rijn als beheerder
van het nieuw te vormen departement
zou optreden.
In elk geval kan worden vertrouwd
dat indien de heer Cölijn met de vor
ming van een Kabinet slaagt, ook
aan de belangen van land- en tuin
bouw behoorlijk aandacht zal worden
geschonken.
STADSNIEUWS.
KAMER VAN KOOPHANDEL.
II.
Critiek op de Arbeidswet.
Aan het overzicht van handel en pij-
verheid in dit district, gaat een inleiding
vooraf, waaraan wij het volgende ontlee-
nen:
Inderdaad zijn er teekenen, die er op
wijzen, dat het economische leven zich
in een opgaande lijn beweegt. Vooral
de cultures, waar Nederland door het
bezit van Indië zoo nauw bij geïnteres
seerd is, mogen zich in grooten bloei
verheugen. Ook' in den groothandel wordt
de toestand beter. Groote verliezen zijn
geleden, zelfs hebben tal van zaken en
ondernemingen den strijd moeten opge
ven, terwijl anderen zich geweldige af
schrijvingen hebben moeten getroosten.
Dergelijke pijnlijke gebeurtenissen heb
ben het maatschappelijk leven zeer ge
schokt, maar ook de nodtiige zuivering
gebracht.
Overal is het daarom' nog niet gezond,
maar veel van het leed, hetwelk de cri
sis meebracht, is toch reeds geleden, en
met vallen en opstaan mag thans ver
wacht worden, dat de mogelijkheid van
opbloei in een beter stadium is gekomen.
Vergeten mag echter niet worden, dat
er inderdaad belangrijke verliezen zijn
geleden en offers zijn gebracht, al wa
ren deze offers ook noodgedwongen. Door
de crisis is schade geleden, onnoeme
lijke schade, deels, het is waar, onvermij
delijk, maar deels toch ook schade, wel
ke, door verstandig beleid, van boven af,
te voorkomeh ware geweest.
Men zou echter verkeerd doen, door de
teekenen van opleving nu ook zonder
meer te betrekken op de afzonderlijke
bedrijven in ons district. 'Zeker, er ,zijn
bedrijven,die floreeren. Met sroote vol
doening en dankbaarheid mag zelfs ge
constateerd worden, dat een belangrijk
deel van een van Nederland's meest bloei
ende bedrijven in Rijnland is gevestigd.
.Wij doelen hier op de boembollen-
teelt.
Naast het bloembollenbedrijf zijn er
hier en daar nog wel meer afzonderlijke
ondernemingen, welke een goed rendee-
rend jaar achter den rug hebben, maar
als men zou willen spreken van een op
gaande lijn, welke over het algemeen
bij de bedrijven in ons district zou zijn te
bespeuren, dan moet nog maar al te veel
tegen een dergelijk optimisme geprotes
teerd worden.
Wel mag geconstateerd worden, dat het
economisch leven in ietwat regelmatiger
banen is geraakt en dat de geestkracht
en werkelijkheidszin van vele onderne
mers tal van gevaren is te boven gekomen
maar van een regelmatig, gezond econo
misch leven, althans in ons district, is
nog geen sprake.
Ware het nu, dat alleen economische
redenen daarvan de oorzaak waren, men
zou het zonder meer moeten dragen,
maar blijkens tal van uitingen, welke ook
onze Kamer bereikten, is menigeen bitter
gestemd, omdat er van overheidswege
maatregelen getroffen zijn, welke den on
dernemer onnoodig de mogelijkheid om
zich een behoorlijk bestaan te veroveren
ontnemen.
Inzonderheid moet hier gedacht worden
aan den achturigen arbeidsdag. Andere
factoren, welke van invloed zijn op de al-
gemeene welvaart, welke samenhangend
met de malaise, van meer algemeen eco-
nomischen aard zijn, en door geen maat
regelen van bovenaf bedongen kunnen
worden, zullen we thans laten rusten, om
dat het hier in de allereerste plaats gaat
om zeer bepaalde maatregelen, door de
overheid genomen, wier schadelijkheid
maar al te duidelijk; in de bedrijven van
ons district gedemonstreerd wordt.
Niet, dar in elk bedrijf daarover ge
klaagd wordt. In verschillende brancnes
is het mogelijk, de nadeelige gevolgen der
achturenwet nagenoeg geneei af' tj wen
telen op het publiek. Aangezien alle be
trokkenen .daartoe in staat zijn, hoort men
van hen niet veel klachten. Het is voor
hen een lastig Ongerief, maar meer niet.
Daar echter weinigen er over klagen,
omdat niemand er speciaal door getrof
fen wordt, mag dit nog maar geen re
den zijn, dit feit te vervvaarloozen bij do
beoorüeeling van den achturendag.
Arbeiders, ambtenaren, middenstanders
en de tallooze anderen, aie, voor een deel
terecht, klagen over de groote duurte,
zullen nooit moeten vergeten, dat de vast
stelling van een achturigen arbeidsdag
niet zonder invloed kan blijven op de prij
zen. der artikelen.
Toegegeven moet echter worden, dat
men het best de gevolgen van den acht
urigen. arbeidsdag Kan nagaan bij die be
drijven, welken net niet of in veel min
dere mate mogelijk is, de nadeelige ge
volgen op anderen af te wentelen.
Ware het, dat het bedrijf, waarbij dit
totaal onmogelijk is, het landbouwbedrijf
binnen de werkingssfeer van de achturen
wet gebracht was, dan zou de noodzaak
door internationale concurrentie of an
derszins, zeer spoedig gedrongen hebben
dit en tegelijk daarmee allicht ook andere
bedrijven vrij te laten. Thans zullen de
overige bedrijven echter alleen den strijd
moeten voeren.
Dit doen de leiders dier ondernemin
gen voor een deel in dezen vorm, dat zij
hun grieven over deze wet brengen bij
de Kamer van Koophandel. In tal van in
gekomen berichten wordt n.l. nog steeds
geklaagd over de funeste werking, welke
de arbeidswet op hun bedrijf uitoefent,
in welke klachten trouwens ook de reden
verscholen ligt, waarom in deze inleiding
nader op dit punt wordt ingegaan.
De wet moge al verschillende, .niet on
belangrijke bepalingen bevatten, welke af
wijking van den starren regel mogelijk
maken, deze bepalingen kunnen hiet voor
komen, dat tal van uren ongebruikt ver
loren gaan, welke uren, indien ze ge
bruikt hadden kunnen worden, zonder
ook maar de arbeidersbevolking eenigs-
zins moreel te schaden, den bedrijven en
den betrokken arbeiders jui9t een zeer
groot economisch en financieel voordeel
hadden kunnen verschaffen.
Niet alleen zullen in tal van bedrijven
de arbeiders, indien dit noodig is, heel
goed langer kunnen -werken zonder mo
reel of hygiënisch nadeel, maar dikwijls
zal zelfs het verantwoordelijkheidsgevoel
geschaad worden, als zij van het werk
moeten, terwijl ze zelf gevoelen, dat
het eigenlijk noodig zou zijn, hun arbeid
nog eenigen tijd voort te zetten. Waar
Waar dit extra werk veelal extra beloond
'wordt, zou in dat geval voor hen naast het
gunstig moreel e effect ook een niet
onbelangrijk direct materi eel Ivoor-
deel komen te staan, een voordeel, het
welk indir eet dikwijls nog veel groo-
ter is.
Wie hebben immers naast denonderne
mer, er het grootste belang bij, dat een
bedrijf in bloeienden staat verkeert
Toch zeker de arbeiders. Men behoeft
slechts te zien naar de vele geëmploy
eerden, vooral die van middelbaren leef
tijd, verbonden aan de vele bedrijven,
welke in den. onmeödoogenden strijd om
het bestaan het hebben moeiten opgeven.
En ook hoeveel ellende is er niet ge
schapen, dóórdat tal van firma's zich
nog wel staande konden houden, maar
door inkrimping zich genoodzaakt zagen
verschillende krachen, waaronder zelfs, die
jaren lang in het bedrijf werkzaam waren,
hun ontslag aan te zeggen."
Al wordt niet vergeten, dat de acht
uren-dag niet de oorzaak, zelfs ook niet
de hoofdoorzaak der malaise is, vast staat,
diat dej achturendag er in vele gevallen
niet weinig toe bijgedr,agen heeft de po
sitie der bedrijven te verzwakken, uit
breiding verhinderd heeft en remmend
werkte op de vestiging van nieuwe be
drijven. Het onoordeelkundig en dikwijls
ook) onnoodig ingrijpen van de .overheid
in het bedrijfsleven is een der voornaam
ste oorzaken, waarom men ook thans
nog huiverig ervoor is zijn geld te steken
in industrieele ondernemngen.
Degenen, die uit kortzichtigheid of ge
dreven door een valsch beginsel, zich
verzetten tegen een rationeele herziening
der arbeidswet, laden dan ook een zeer
groote verantwoordelijkheid op zich, en elk
een, die den moed heeft tegenover, jam
mer genoeg nog, een groot gedeelte van
onze arbeidersleiders te verkondigen, dat
een wet, regelende den arbeiders tijd,
slechts daar op zijn plaats is, waar en zoo
lang ernstige misstanden'iiiet door eigen
iniatief geweerd kunnen worden, diens
naam dient met eere genoemd, inplaats
van met smaad overladen te worden.
De keuze is derhalve aldus: aan
de eene zijde de onmiskenbare voor
deden, welke een korte arbeidsdag
voor de arbeiders heeft, terwijl aan de
andere zijde staan de lagere werkloonen,
welke voor hen daaraan verbonden zijn,
de voor ieder burger hoogere kosten voor
levensonderhoud, welke het onafwend
baar gevolg zijn, en een minder bloeiend
bedrijfsleven, welke laatste omstandigheid
misschien nog het noodloltigst dreigt te
worden.
Daarnaast komt nog als belangrijke
factor hoe langer hoe meer naar voren,
dat de patroons noodgedwongen er toe
overgaan, zich te voorzien van'desnoods
zeer dure machines, ooi toch maar zoo
min mogelijk van de, in verhouding tot
de prestatie, te dure arbeiders gebruik
e moeien maken.
We noemen hier slechts als de typee-
rende voorbeelden het machinaal vervaar
digen van sigaren, en wat ook ons dis
trict betreft, het machinaal laden en los
sen en het machinaal stampen van riool
buizen.
Als ander euvel als gevolg der arbeids
wet wordt genoemd het ook in ons dis
trict toenemend aantal z.g. zelfstandige
thuiswerkers.
Noch de absolute vrijheid van voor-
keen, noch de starre gebondenheid van
thans zijn ter oplossing der sociale kwes
tie te aanvaarden. Veel verder zal men in
elk geval komen, indien men bedrijf voor
bedrijf regelt. Blijkt er een achturendag
noodig te zijn, niemand zal zich verzetten.
De Overheid heeft de roeping, ernstige
misstanden te keeren, indien dit niet
of niet genoegzaam door het particulier
initiatief blijkt te kunnen geschieden. Laat
echter nooit bij afwezigheid van ernstige
misstanden, de overheid trachten uit té
maken, wat op economisch gebied moge
lijk is, en trachten door te voeren, wat
zij wenschelijk acht. Daartoe is de over
heid niet geroepen, en is zij niet in staat.
Derhalve geen afschaffing van den acht
urigen arbeidsdag zonder meer, maar al
leen. een regeling, daar, waar de toestan
den dit noodzakelijk maken en dan een
regeling, welke is overeenkomstig het ern
stige van den geconstateerde^ misstand
en aard van het bedrijf.
Allereerst is echter noodig, dat de Ar
beidswet .1919 zoodanig gewijzigd worde,
dat een soepele toepassing noodig zij.
Bij plotseling opkomende drukte moet
het niet noodzakelijk zijn lange onder
handelingen te voeren. Laat den patroon
voorloopig vrij onder bepaalde, goied ge
formuleerde voorwaarden den per jaar
toegemeten arbeidstijd zelf te verdeden,
dan zal reeds, gezien de klachten uit de
oonservennij verheid, de textiel- en de
visscherij-bedrijven en de bouwmaterialen
nijverheid, een der meest eclatante fou
ten der arbeidswet weggenomen zijn.
Komt zoodoende het bedrijfsleven, zon
der de arbeiders werkelijk schade te doen,
weder in juistere banen, dan zal deze
toestand in sterke mate er fee mede
werken, de draagkracht van ons Neder
landsche volk te verhoogen. 1
Wijnkoop over China en Marokko.
De afdeeling Leiden der Communis
tische Partij Holland had gisteravond
een vergadering in de groote zaal van
de Graanbeurs belegd, die vrij goed
bezocht was en waarop de heer D.
W ij n k 0 0 p, oud-lid der Tweede Ka
mer. het woord voerde over de ge
beurtenissen in China en Marokko.
Spr. begon met de mededeeling, dat
de Chinees, die dezen avond mede
woord zou voeren, het geraden achtte
dit niet te doen, aangezien hij als
spreker vermoedelijk niet veilig zou
zijn. Een Chinees, die 14 dagen gele
den te Rotterdam spr.'s rede in het
Chincesch vertaalde, is ingerekend en
Binnenland.
Spoedigs oplossing van de Kabinets
crisis?
Een adres van den NederL Tuinbon*
raad inzake een departement van
Landbouw.
De Kamer van Koophandel te Lei
den over den economischen toestand.
Buitenland.
België zal rïe conventie van Was
hington inzake den achturendag rati-
iiceeren.
De Arbeidstoestanden te Sjanghai.
Geweldige ontploffing in de New-
Yorksche haven Hoboken.
De Duitsche antwoord nota inzake
het waarbergverdrag is aan Briand
overhandigd.
«ftSaS-VKSiBBa
naar de strafgevangenis gevoerd, en
dat zonder opgaaf van reden. Spr.
was dan ook dezen morgen bij den be-
treffenden Minister geweest, die de
zaak za! onderzoeken.
Tot zijn rede komende, wees spr. er
op, dat Marokko en China, hoe ver
van elkaar verwijderd, een ontzagwek
kend eenheidsfront vormen van de
Afrikaansche en Aziatische volken te
gen de imperialistische uitbuiting van
Europa, Amerika en Japan.
China is een land, dat een bescha
ving bezit, die in wezen nog precies
zoo i:- als duizenden jaren geleden, die
op dezelfde economische grondslagen,
voor een goed deel ook op dezelfde
intellectueele en technische grondsla
gen berust als 2000 jaar vóór Chr.
De Chineesche maatschappij heeft
een agrarische productiewijze." die het
mogelijk maakt met achterlijke mid
delen ontzaglijk veel uit den grond te
halen, zoodat honderden millioenen
ménsclien daar konden leven.
Dank zij het familiestelsel, waardovr
de familiën innig aan elkaar gehecht
waren, kon het kapitalisme in China
niet ingevoerd worden. Spr. ging ver
volgens de verschillende pogingen daar
toe na, allereerst van Engeland in den
opiumoorlog van 1642, vervolgens van
Frankrijk, dat zendelingen naar China
zond, daarna van Japan, dat de Chi
neesche vloot vernietigde.
Het Chineesche volk begon instinct
matig tegen al dat gegraai van deze en
andere mogendheden in verzet te ko
men, dit was "de Bokserbeweging in
1900. Een dergelijke beweging is thans
ook aan den gang, evenwel met dit
verschil, dat het 25 jaar geleden een
beweging was van enkele heethoofden,
doch thans de beweging van een volk.
van 6 millioen proletariërs en honder
den millioenen boeren.
Er is nog een verschil, en ook daar
op wil spr. wijzen, want daardoor kun
nen we bewaard blifven voor moede
loosheid. Terloops zegt spr., dat er
700.000 stemmen op de S.D.A.P. zijn
uitgebracht en toen was er nog niets
veranderd, maar alles bleef bij. 't oude.
Spr. was 25 jaar geleden even zeker
van de komst der nieuwe maatschap
pij, maar dé objectieve zekerheid
is sindsdien zooveel grooter geworden.
Wat is er veel veranderd; het Duit
sche imperialisme is weg, vele keizer?
en koningen, de sultan en de khaliej
zijn afgezet. Het Chineesche vglk is
veel bewuster geworden, dank zij voor
al de doelbewuste propaganda v. Soen
Yat Sen; ook heeft bet door den groo
ten oorlog het respect voor de Euro
peanen verloren.
De eiscben, door de Chineesche ar
beiders in Sjanghai in Mei j.l. gesteldt
waren niet overdreven: zij vroegen
den 10-ürigen arbeidsdag, overwerkbe-
taling bij nachtwerk en een uur rust
om te eten. De beweging dier Chinee-
zen werd door de vreemden van de
buitenlandsche concessies neergesla
gen.
Toen zijn ook de vrouwen en de stu
denten opgekomen en nadat door de
Engelschen op de massa geschoten
was, is de beweging overgeslagen tot
de uithoeken van bet onmetelijke
China.
De vijanden van China zijn onder
ling verdeeld; daar trekken de Chi-'
neezen nu partij van en beginnen al
vast met de Engelschen af te rekenen*
